Jubileumboek 60 jaar by De Hoogstraat Revalidatie

1948

1968

1988

2008

60 jaar Revalidatiecentrum De Hoogstraat 1948 - 2008

Van Leersum naar Utrecht

60 jaar

De Hoogstraat

DE VOORGESCHIEDENIS

Revalidatiecentrum

1948 - 2008 Van Leersum naar Utrecht

Harry Dietz

Uitgegeven ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van revalidatiecentrum De Hoogstraat

5O JAAR DE HOOGSTRAAT

DE VOORGESCHIEDENIS

Colofon

5O JAAR DE HOOGSTRAAT

Uitgave Stichting Revalidatiecentrum De Hoogstraat Rembrandtkade 10 3583 TM Utrecht telefoon 030 256 1211 www.dehoogstraat.nl Redactiecommissie Evert van Amerongen, algemeen directeur Rosanne Faber, medewerker revalidantenvoorlichting Ton Mulders, revalidatiearts Peter Vrancken, psycholoog Onderzoek, tekst, redactie en drukwerkbegeleiding Harry Dietz, Houten Medewerkers verhalen Floris van Asbeck, Esther Brouwer, Esther Cohen, Rosanne Faber, Annelijn Goedhart, Karin Karis, Pons de Kok, Annelies van Lonkhuyzen, Bert Marlet, Cor Matse, Margriet Vreeswijk, Mia Willems Eindredactie Hans Slijkerman, Houten Vormgeving en drukwerkbegeleiding John de Vries, Vriedesign, Tiel Druk Mewadruk, Hilversum Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Archief De Hoogstraat; Ben Henninger

ÂŠ De Hoogstraat, Utrecht, 31 maart 2008 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt, opgeslagen in een dataverwerkend systeem of uitgezonden in enige vorm door middel van druk, fotokopie, microfilm, diskette, cd-rom of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. ISBN 978-90-812866-1-9

5O JAAR DE HOOGSTRAAT

DE VOORGESCHIEDENIS

Beschermvrouwe H.K.H. Prinses Margriet

Inhoud

Voorwoord

DE VOORGESCHIEDENIS

Inleiding

----------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

1948 - 1988 1.

5O JAAR DE HOOGSTRAAT

De Leersumse tijd, 1948 - 1988 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘Van grote propagandistische waarde zijn de patiënten, die na de behandeling weer terugkomen in hun vroegere omgeving’

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

10 12 14 17 19 20

De voorbereidingen - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De Hoogstraat: Het tijdperk-Miedema, 1953 - 1964 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Gehandicaptenbeleid en revalidatiegeneeskunde - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De Hoogstraat: Het tijdperk-Verkuyl, 1965 - 1978 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Op weg naar een integraal zorgaanbod - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De Hoogstraat: Naar Utrecht, 1979 - 1987 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1988 - 1998 2.

Verzakelijking en groei, 1988 - 1998 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘Op weg naar het nieuwe millennium’

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Verzakelijking van de zorg - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Profilering van de revalidatiegeneeskunde - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - VRIN - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De revalidant centraal - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Wetenschappelijk onderzoek - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Kinderrevalidatie - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Productdefiniëring en budgettering - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Op weg naar de 21e eeuw - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

26 26 27 27 27 27 28 29

Modernisering en groei in De Hoogstraat, 1988 - 1998 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘In inhoudelijk en bedrijfsmatig opzicht zijn de resultaten positief’

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8

30 33 35 37 37 42 44 47

Hectische jaren, 1988 - 1994 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De Hoogstraat groeit en bloeit, 1995 - 1998 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Netwerkvorming en samenwerking - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Groeiende zorgvraag - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De revalidanten - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Zorg en onderzoek - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Medewerkers en bestuur - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De dochters - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Actief deelnemen aan de samenleving, 1998 - 2008 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid’

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Nieuw beleid - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Een nieuwe gezondheidszorgstructuur - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Revalidatie, onderzoek en kwaliteit - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Kinderrevalidatie - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Belangenbehartiging - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

50 52 53 56 57

Nieuwe kennis en inzichten in praktijk gebracht, 1998 - 2008 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘De revalidant van morgen krijgt een nóg betere behandeling dan die van vandaag’

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8

58 62 70 74 81 84 88 96

Voortschrijdend inzicht - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De revalidanten - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Revalidatiezorg - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Wetenschappelijk onderzoek en opleiding - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Medewerkers en leidinggevenden - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Directie en Raad van Toezicht - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De interne organisatie - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De dochters - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

DE TOEKOMST 6.

De toekomst - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘Het gedrag van mensen en organisaties zal veranderen’

106

6.1 6.2 6.3 6.4

Perspectief - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ‘De revalidatie(geneeskunde) in 2025’ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Op naar de 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Een veranderend spel - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

106 107 108 109

Bijlagen - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

110

7 5O JAAR DE HOOGSTRAAT

DE VOORGESCHIEDENIS

1998 - 2008

DE VOORGESCHIEDENIS

Voorwoord

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Tien jaar geleden vierde de Stichting Revalidatiecentrum De Hoogstraat op grootse wijze het gouden jubileum met veel verschillende activiteiten, zoals een sportweek en een wetenschappelijk congres, maar ook met een informatief jubileumboek: â&#x20AC;&#x2DC;50 jaar revalidatiecentrum De Hoogstraat, 50 jaar revalidatie in Nederland, 1948-1998â&#x20AC;&#x2122;. Utrecht was de eerste van de vier grote steden, die een nieuw, modern revalidatiecentrum kregen midden in de stedelijke omgeving: De Hoogstraat verhuisde in 1988 van Leersum naar Utrecht. Bij het gouden jubileum in 1998 was het revalidatiecentrum nog een relatieve nieuwkomer in Utrecht en was het nog doende zijn plaats binnen de stad en de regio te veroveren. Nu we voor het zestigjarig bestaan van het revalidatiecentrum staan, het diamanten jubileum, kunnen we constateren dat De Hoogstraat daarin goed geslaagd is. In de twintig Utrechtse jaren heeft het revalidatiecentrum een niet meer weg te denken plaats gekregen binnen het netwerk van ziekenhuizen en andere instellingen voor gezondheidszorg en onderwijs in de regio. Het zestigjarig bestaan is een goede reden voor een nieuw jubileumboek; het recente verleden van De Hoogstraat, de Utrechtse jaren, staat hierin centraal. Er is veel tot stand gebracht op en vanuit Rembrandtkade 10 in Utrecht. En ook zijn er nog steeds ambities om de positie van De Hoogstraat in de specialistische revalidatiezorg van Nederland verder te versterken. Wij willen de redactiecommissie, de auteur, de vormgever en de fotograaf van harte bedanken voor hun werk aan dit jubileumboek. Zij zijn er in geslaagd weer een prachtig lees- en kijkboek te maken. Wij wensen u veel leesplezier!

mr. R.G. Westerlaken-Loos voorzitter Raad van Toezicht

drs. ing. E. van Amerongen algemeen directeur

Om het zestigjarig bestaan van De Hoogstraat te vieren, vond de directie het een goede zaak, om, net als tien jaar geleden, een jubileumboek uit te geven over de lotgevallen van De Hoogstraat. Het revalidatiecentrum is inmiddels twintig jaar in Utrecht gevestigd en heeft daar een belangrijke plaats gekregen binnen het netwerk van gezondheidszorg- en onderwijsvoorzieningen. Daar is veel over te vertellen. Daarom werd Harry Dietz, de auteur van het vorige jubileumboek, gevraagd ook nu weer het Hoogstraatverhaal te boekstaven. Dit jubileumboek is ingedeeld in zes hoofdstukken. De tekst wordt ondersteund door verhalen van revalidanten en medewerkers (‘Het verhaal’). In het eerste hoofdstuk beschrijven we de veertig jaren, die De Hoogstraat in Leersum doorbracht. Het is een samenvatting van het boek ’50 jaar revalidatiecentrum De Hoogstraat, 50 jaar revalidatie in Nederland, 1948-1998’. Een cd-rom met het volledige boek treft u in de omslag van dit nieuwe jubileumboek aan. In de twee hoofdstukken daarna worden de jaren tussen 1988 en 1998 beschreven. Dat waren de jaren waarin De Hoogstraat in Utrecht een plek moest veroveren en moest wortelen in de stad. Hoofdstuk 2 schetst enkele algemene ontwikkelingen in het gezondheidszorgbeleid en in hoofdstuk 3 wordt verteld over de ontwikkelingen binnen De Hoogstraat. Hoofdstuk 4 en 5 beschrijven de tien jaren tussen 1998 en 2008. Gedurende dit decennium deden zich veel beleidsmatige ontwikkelingen en vernieuwingen voor. Bij De Hoogstraat was er sprake van voortschrijdend inzicht over de rol van de revalidant in zijn eigen revalidatieproces. Tegelijkertijd was er een sterke groei van het aantal revalidanten te zien en werd de academesering van het vakgebied sterk uitgebreid. Dat alles leidde tot zowel structurele en culturele veranderingen alsook kwalitatieve verbeteringen binnen De Hoogstraat. We eindigen dit boek in hoofdstuk 6 met een korte blik vooruit. Welke trends zijn er nu al zichtbaar en welke veranderingen zijn in de nabije toekomst te verwachten binnen de Nederlandse gezondheidszorg en binnen De Hoogstraat? De Hoogstraat zal zich immers blijven ontwikkelen en blijven proberen de dienstverlening aan de revalidanten en hun naasten te optimaliseren.

9 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Bij revalidatiecentrum De Hoogstraat gaat het in de allereerste plaats om ménsen. De activiteiten van alle (ruim 600) medewerkers zijn erop gericht om de revalidanten en hun naasten te leren omgaan met hun beperking en hen te ondersteunen een nieuwe plek in de samenleving te vinden. Dat is hard werken, niet alleen voor de medewerkers, maar veel meer nog voor de revalidanten. Zij bepalen zélf welke (nieuwe) richting zij aan hun leven willen geven en kunnen waar dat nodig is, een beroep doen op de deskundigheid die bij De Hoogstraat aanwezig is.

DE VOORGESCHIEDENIS

Inleiding

1 De Leersumse tijd, 1948 - 1988 DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

‘Van grote propagandistische waarde zijn de patiënten, die na de behandeling weer terugkomen in hun vroegere omgeving‘

1.1 DE VOORBEREIDINGEN

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Mensen met een lichamelijke handicap werden vóór 1940 vaak gelijkgesteld met ‘zwakzinnigen’. Als het ging over de zorg voor gehandicapten werd gesproken over ‘gebrekkigenzorg’ en ‘zorg voor invaliden’. Van het begrip ‘revalidatie’ had in Nederland nog vrijwel niemand gehoord. Dat veranderde door de Tweede Wereldoorlog. Het Nederlandse kabinet vond het zijn plicht om de vele oorlogsgewonden te verzorgen en hen te helpen een nieuw bestaan op te bouwen. Daarbij moesten allerlei vormen van zorg en begeleiding met elkaar gaan samenwerken: medische zorg, sociale begeleiding, beroepskeuze, onderwijs, de hulpmiddelenverstrekking, het aanpassen van woningen, enz. De overkoepelende term daarvoor was tijdens de oorlog uit de Angelsaksische wereld komen overwaaien: rehabilitation. In Nederland werd dat na 1948 vertaald met de term revalidatie.1 1 Aanvankelijk werd in Nederland gekozen voor de term ‘rehabilitatie’. Dit was een letterlijke vertaling van het Engelse ‘rehabilitation’ en het Franse ‘réhabilitation’. Na de oorlog ontstond echter verwarring over deze term, omdat die ook werd gebruikt bij de herintreding in de samenleving van Nederlanders die hadden samengewerkt met de Duitsers. Daarom werd sinds 1948 gekozen voor de term revalidatie.

Drees De minister van Sociale Zaken uit die tijd, de sociaal-democraat Willem Drees, was binnen het kabinet een groot voorvechter van de zorg voor mensen met een handicap. Hij vond het een

Tussen juli 1946 en juli 1948 was dr. W. Drees minister van Sociale Zaken in het KVP/PvdA-kabinet-Beel. Drees nam in 1946 het initiatief voor de oprichting van de Stichting Revalidatiecentrum De Hoogstraat. Hij was ook de geestelijke vader van de Noodwet ouderdomsvoorziening, de voorloper van de Algemene Ouderdoms Wet.

Huize De Hoogstraat,

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

1940

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

taak van de staat ervoor te zorgen ‘dat iedere burger kan deelnemen aan het productieproces als erkenning van het recht van ieder individu om door arbeid in eigen onderhoud te voorzien’. Hij richtte meteen na de oorlog een adviesraad op, die er al in 1946 voor pleitte dat er in Nederland één landelijk revalidatiecentrum moest komen, waar mensen die gehandicapt waren geworden, medische en sociale begeleiding konden krijgen voor hun terugkeer in de maatschappij. Binnen anderhalf jaar waren de plannen hiervoor rond. In Leersum werd een geschikt gebouw gevonden, namelijk Huize De Hoogstraat. Om het geheel te formaliseren werd op 31 maart 1948 de Stichting Revalidatiecentrum De Hoogstraat opgericht.2 Uitgebreide informatie over de oprichting van de Stichting Revalidatiecentrum De Hoogstraat is te vinden in het boek ’50 jaar revalidatiecentrum De Hoogstraat, 50 jaar revalidatie in Nederland, 1948 - 1998’ dat in 1998 werd gepubliceerd. Dit boek is niet meer verkrijgbaar, maar de tekst staat op de cd-rom in dít jubileumboek.

Zekerheid De oprichting van de stichting garandeerde nog niet dat het revalidatiecentrum er ook daadwerkelijk kwam. Het ministerie van Oorlog lag vanaf het begin dwars en het ministerie van Financiën wilde de plannen van Drees slechts mondjesmaat steunen. Bovendien waren ook elders in Nederland allerlei vormen van revalidatievoorzieningen in het leven geroepen, waardoor van één centraal revalidatiecentrum geen sprake meer kon zijn. Pas medio 1949 waren er voldoende financiële zekerheden om te beginnen met de verbouwing van De Hoogstraat en de bouw van een aantal nieuwe gebouwen. Toestemming De nieuw benoemde geneesheer-directeur prof. dr. T. Reddingius ging, samen met de voorzitter van de stichting mr. dr. G.A.W. ter Pelkwijk, met groot enthousiasme aan de slag om de plannen te realiseren. Ondanks een aantal grote budgettaire en organisatorische hobbels op de weg werd De Hoogstraat gebouwd. In maart 1953 kregen het stichtingsbestuur en de inmiddels 17 medewerkers, na jarenlange onzekerheid, toestemming om het nieuwe revalidatiecentrum in gebruik te nemen.

1 . 2 D E H O O G S T R A AT: H E T T I J D P E R K - M I E D E M A , 1 9 5 3 - 1 9 6 4

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

De eerste revalidanten van De Hoogstraat werden op 11 juni 1953 opgenomen. De officiële opening van het gebouw werd in april 1954 verricht door de nieuwe minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, J.G. Suurhoff. Inmiddels was een nieuwe geneesheer-directeur aangesteld, J.J. Miedema. Onder zijn geestdriftige leiding, die tot 1964 zou duren, maakte De Hoogstraat een enorme ontwikkeling door en groeide het revalidatiecentrum uit tot één van de meest gerenommeerde centra in Europa. Vooral mensen met een dwarslaesie, mensen met halfzijdige verlammingen na een beroerte en mensen met een amputatie konden er behandeld worden. Maar ook ongevalslachtoffers en mensen met polio, multiple sclerose en reuma werden in De Hoogstraat behandeld. Er waren in die beginjaren 154 ‘bedden’ (de rekeneenheid voor het aantal opnames) beschikbaar. Het aantal revalidanten dat jaarlijks werd opgenomen, varieerde sterk, onder meer als gevolg van de wisselende verpleegduur van de opgenomen gehandicapten. Multidisciplinair De Hoogstraat was vanaf het begin een écht revalidatiecentrum voor volwassenen én kinderen, waar een volledige multidisciplinaire revalidatiebehandeling werd geboden. De medische, arbeidstherapeutische, technische, opvoedkundige en sociale aspecten van de behandeling vormden één geheel. Arbeidstherapie (later werd dat ‘ergotherapie’ genoemd) was nog volkomen nieuw in Nederland en werd van de grond af opgebouwd. Deze discipline groeide uit tot een voorbeeld voor andere arbeidstherapeutische instellingen. Het onderwijs aan de leerplichtige leerlingen ontwikkelde zich tot een zelfstandig onderdeel op de Mytylschool Leersum.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Het verhaal

Joke van der Velde - 35 jaar ervaring als revalidant

‘Hard, maar rechtvaardig’ Joke van der Velde kreeg in 1962 - ze was vijftien jaar oud - een ongeluk. Zij liep daarbij een hoge dwarslaesie op en kwam voor revalidatie naar De Hoogstraat in Leersum. Daarna kwam zij nog enkele malen terug in De Hoogstraat; in 1975, 1988 en 1996. Hoe ziet zij - met haar 35 jaar praktijkervaring - de ontwikkeling van de revalidatie? In 1963 werd Joke vanuit het ziekenhuis overgeplaatst naar De Hoogstraat. Ze had een grote decubitusplek, waar ze net aan geopereerd was. Ze werd op haar buik gelegd en er werd haar gezegd dat ze dat voorlopig maar moest volhouden. Joke: ‘Het was waarschijnlijk een goede methode, want het werkte’. Ze ervoer de aanpak als ‘hard, maar rechtvaardig’. Toen ze voor het eerst in de rolstoel zat werd ze voor de spiegel gezet in de fysiotherapieruimte, toen nog de loopschool geheten. ‘Kijk maar eens goed, want zo ga je verder het leven door’, werd erbij gezegd. Dat gaf een flinke

dreun, maar Joke vindt het toch goed dat gezegd werd waar het op stond. In het ziekenhuis had men haar hoop gegeven dat haar armen en handen nog goed zouden komen; in De Hoogstraat werd deze hoop haar meteen ontnomen. ‘De harde aanpak was erg confronterend, maar je wist wel waarmee je verder moest. Als je dat weet, kun je proberen zo ver mogelijk te komen.’ Eigenwijs Ze wilden Joke meteen in een elektrische rolstoel zetten, maar zij dacht: ‘Ik zal ze eens laten zien dat ik wel zelf kan rijden’. Het beviel het personeel niet dat Joke zo eigenwijs was. Ze stond een keer te modderen met de rolstoel en vroeg aan een verpleegster of die haar naar de kamer wilde duwen. De reactie was: ‘Jij wilt toch zelf rijden; zie dan maar hoe je er komt’. In 1963 was er dus sprake van een streng regime. De dokter en de hoofdzuster maakten de dienst uit.

Na de officiële opening op 9 april 1954 leidde geneesheer-directeur J.J. Miedema (rechts) de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid J.G. Suurhoff en zijn echtgenote rond in De Hoogstraat, onder andere DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

op de afdeling Arbeidstherapie.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

‘Indertijd werd voor je beslist: zo gaan we het doen. Je was de hele dag bezig met wat zij goed voor je vonden. De revalidant had totaal geen inbreng, er was geen overleg. Dat paste ook in die tijd; je was gewend aan gezag’. Toen Joke na tien jaar terugkwam, was er veel veranderd. Er werd met behandelteams gewerkt en er waren teamvergaderingen, waar de revalidant bij kon zijn. Joke moest wennen, maar vond het wel prettig dat ze nu bij haar eigen revalidatie werd betrokken. Ze was inmiddels 25 jaar en had in de jaren thuis veel zelfstandigheid opgebouwd; dan valt het niet mee om een ander over je te laten beslissen. Gezellig Het is Joke opgevallen dat het verblijf in De Hoogstraat in de loop der jaren heel anders is geworden. Vroeger, in Leersum, was je aangewezen op De Hoogstraat en op je mede-revalidanten. Je zat daar in de bossen - meestal voor lange tijd - en kon nergens heen. Het vertier moest je echt met elkaar maken. De revalidanten hadden het onder elkaar erg gezellig, het was een eenheid. Joke herinnert zich dat in 1976 een netwerk was opgezet om leuke dingen te doen in de vrije tijd; Hoogstraat-medewerkers deden daaraan

mee. Verpleging en revalidanten gingen met elkaar naar de film, naar een bar, uit eten. Praatje Toen Joke in 1996 terugkwam in De Hoogstraat in Utrecht viel het haar op dat de sfeer veranderd was; iedereen ging veel meer zijn eigen gang. Ze ging bijvoorbeeld eens naar de rolstoelwerkplaats om te kijken of daar nog mensen werkten die zij kende. Toen ze in Utrecht binnenkwam werd gevraagd: ‘Wat komt u doen, is uw rolstoel kapot?’ Personeelsleden zijn druk met het werk, er is minder tijd voor een praatje. Wat Joke ook opvalt, is dat alles uitvoerig besproken moet worden in teams en werkbesprekingen. Het is allemaal zakelijker geworden, maar Joke heeft niet het idee dat de zorg daar altijd beter van wordt. Terugkijkend zegt ze de jaren ’70 de leukste tijd gevonden te hebben, voor zover revalidatie natuurlijk leuk kan zijn. Het was vrijer geworden dan in de jaren zestig en als revalidant werd je betrokken bij de revalidatie, en tegelijkertijd was de onderlinge verbondenheid tussen revalidanten nog groot. Dat was voor Joke de ideale combinatie. Margriet Vreeswijk, juni 1998

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

DE BLAUWE VOGEL De term Mytylschool komt uit het sprookje ‘De blauwe vogel’ van de Belgische schrijver Maurice Maeterlinck. Het gaat over het meisje Mytyl en haar broertje Tyltyl. Zij zijn op zoek naar de Blauwe Vogel, want van een fee hebben ze gehoord dat ze daarmee hun zieke buurmeisje kunnen genezen. Op hun zoektocht maken ze allerlei avonturen mee, maar ze kunnen de Blauwe Vogel niet vinden. Als ze weer thuis komen, besluiten ze om hun eigen witte duif aan het buurmeisje te geven. En dan gebeurt er iets merkwaardigs: de duif wordt blauw en het buurmeisje geneest. De moraal van het verhaal: door iets van jezelf te geven, breng je een ander geluk. (Bron: internetsite Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind).

De sociale dienst van De Hoogstraat werd een belangrijke schakel voor de revalidanten bij hun terugkeer naar de samenleving. En er kwam, in 1957, een eigen orthopedische werkplaats voor het vervaardigen van orthesen en prothesen.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Resultaten Door deze geïntegreerde behandeling werden doorgaans uitstekende revalidatieresultaten behaald, ondanks het altijddurende gevecht om voldoende financiële middelen en het schrijnende tekort aan personeel. Revalidanten werden met succes en naar hun volle tevredenheid teruggebracht in de samenleving. Die pioniersjaren van De Hoogstraat hebben een stevig fundament gelegd voor de verdere groei en bloei van het revalidatiecentrum.

1 . 3 G E H A N D I C A P T E N B E L E I D E N R E VA L I D AT I E G E N E E S K U N D E Tussen 1945 en 1965 ontbrak het in Nederland volledig aan een visie op de structuur en financiering van de gezondheidszorg. Het kwam er in feite op neer dat iedereen ‘maar wat deed’ en de centrale overheid had daar weinig grip op. Pas in 1966 verscheen de eerste ‘Nota Volksgezondheid’ van de toenmalige minister Veldkamp van Volksgezondheid. In 1967 kwam een Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering, in 1968 gevolgd door de Algemene Wet

Op 15 september 1954 bracht H.M. Koningin Juliana een officieel bezoek aan De Hoogstraat.

Een overzicht van het terrein van De Hoogstraat rond 1960. Links het oorspronkelijke landhuis, op de voorgrond het economiegebouw, het beddenhuis en het behandelingshuis. Op de

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

achtergrond het zusterhuis.

Kinderen met hun loophulp, jaren zestig

Bijzondere Ziektekosten. Heel langzaam werd in het begin van de jaren zeventig het begrip ‘gehandicapten’ gemeengoed. De Structuurnota van staatssecretaris Hendriks uit 1974 betekende een ommekeer in het denken over de rol van de overheid op het gebied van de volksgezondheid. Er kwam een bijzondere kamercommissie voor het gehandicaptenbeleid. En er werd een ‘Schets van de huidige situatie van het revalidatiebeleid’ geschreven. In 1977 werd de Gehandicaptenraad opgericht, een overkoepeling van een groot aantal gehandicapten- en patiëntenorganisaties, die in de jaren daarvoor waren opgericht. Daardoor kregen mensen met een handicap voor het eerst medezeggenschap over hun eigen leven.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

De eetzaal in 1954.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Al vanaf de opname van de eerste revalidanten wisten bestuur en directie, dat er bij een volledige bezetting grote ruimteproblemen zouden ontstaan. De Hoogstraat was eigenlijk veel te klein voor 150 gehandicapten. De bewegingstherapie moest in de gang worden gedaan. Pas in 1962 kwam na een grootschalige verbouwing meer ruimte beschikbaar.

VRIN De ruim 20 revalidatiecentra die inmiddels bestonden, bundelden in 1967 hun krachten in de VRIN, de Vereniging van Revalidatiecentra in Nederland. In 1969 werden de centra erkend door de overheid. De revalidatiegeneeskunde werd langzaamaan een volwaardig medisch specialisme. In 1975 verscheen de VRIN-nota â&#x20AC;&#x2DC;Het revalidatiecentrum; een proeve van een typologie van het revalidatiecentrum als instituut voor gezondheidszorgâ&#x20AC;&#x2122;. Hierin werd uitvoerig ingegaan op de ideale opzet van een revalidatiecentrum. Kortom, in de jaren zestig en zeventig veranderde er nogal wat binnen de zorg voor en dienstverlening aan mensen met een lichamelijke handicap. Uiteraard kreeg ook De Hoogstraat daarmee te maken.

Koffiepauze in de zomerzon,

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

1968

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

1 . 4 D E H O O G S T R A AT: H E T T I J D P E R K - V E R K U Y L , 1 9 6 5 - 1 9 7 8 Toen A. Verkuyl in 1964 geneesheer-directeur van De Hoogstraat werd, als opvolger van J.J. Miedema, stond hij aan de vooravond van een periode die gekenmerkt zou worden door een groot aantal bestuurlijke hoogte- en dieptepunten. De oorzaak daarvan was dat De Hoogstraat niet voldeed aan de eisen die werden gesteld aan de zorg voor mensen met een handicap. De werken leefruimte van de revalidanten en medewerkers was structureel te klein, het aantal bedden was te gering en de exploitatie vertoonde ieder jaar een tekort. De Hoogstraat lag veel te geïsoleerd in de bossen van Leersum en dat stond een goede maatschappelijke integratie van de revalidanten in de weg. De decentrale ligging was een belemmering voor poliklinische revalidatiebehandeling en dagbehandeling. Ook wilde het Hoogstraatbestuur af van de veel te grote afhankelijkheid van de rijksoverheid en wilde men samenwerking zoeken met één of meer andere gezondheidszorginstellingen. Overleg De vraag ‘Hoe verder met De Hoogstraat?’ stond tussen 1965 en 1975 hoog op de agenda van bestuur en directie. In het jubileumboek ’50 jaar De Hoogstraat, 50 jaar revalidatie in Nederland, 1948-1998’ is uitgebreid ingegaan op de manier waarop die vraag werd beantwoord. Er kwamen rapporten, structuurcommissies, nota’s, fusieplannen, verhuisvoorstellen, samenwerkingsovereenkomsten, statutenwijzigingen en reorganisaties. Tergend traag ging het af en toe; besluiten werden telkens veranderd of uitgesteld. De teleurstellende eindconclusie in 1978 was dat er in ongeveer 13 jaar eigenlijk niets veranderd was. Toen de laatste fusieonderhandelingen op niets uitliepen, besloot het bestuur van De Hoogstraat zelfstandig verder te gaan, niet in Leersum, maar in Utrecht.

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

A. Verkuyl, van juli 1964 tot april 1978 geneesheerdirecteur van De Hoogstraat.

Democratisering Ondanks deze bestuurlijke perikelen, ging het dagelijkse leven in De Hoogstraat zonder al te veel problemen gewoon door. Jaarlijks revalideerden zo’n 400 à 450 mensen in Leersum. Behalve de specialisaties waarmee al in 1953 was begonnen, kwamen ook steeds meer mensen met traumatisch hersenletsel naar De Hoogstraat, een gevolg van de toename van het aantal verkeersongevallen. Ook was een toename te zien van het aantal opgenomen jongere revalidanten tussen 11 en 18 jaar. Zoals gezegd was er van ambulante behandelingen en dagbehandeling nauwelijks sprake in De Hoogstraat. De revalidanten kregen wél, als gevolg van de democratiseringsgolf in de jaren zeventig, steeds meer zeggenschap over hun eigen behandeling en over de gang van zaken in De Hoogstraat. Er kwam in 1972 een Patiëntencontactcommissie, in 1977 werd de Revalidantenraad gevormd. De ruim 200 medewerkers kregen vanaf 1972 een ondernemingsraad. Nieuwe behandelmethoden In de jaren zeventig deden nieuwe behandelmethoden hun intrede, zoals de psychologische begeleiding, de muziektherapie en het sociaal-cultureel werk. De sportbeoefening nam een steeds belangrijker plaats in bij het behandelproces. Het aantal medische en paramedische voorzieningen werd sterk uitgebreid, de medewerkers werden gespecialiseerder en deskundiger en de relatie tussen het medische personeel en de revalidanten werd veel minder hiërarchisch. De Hoogstraat werd een belangrijk opleidingscentrum voor stagiaires van allerlei opleidingen. Wetenschappelijk onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek binnen De Hoogstraat begon zich in deze periode langzaam te ontwikkelen. Er werden bijvoorbeeld speciale projectgroepen opgericht voor de behandeling van mensen met een dwarslaesie, voor prothesen en voor armgeamputeerden.

1.5 OP WEG NAAR EEN INTEGRAAL ZORGAANBOD

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

De integratie van mensen met een handicap in de samenleving werd in de jaren tachtig de belangrijkste inzet van het gehandicaptenbeleid. Algemene voorzieningen moesten toegankelijk en bruikbaar worden voor gehandicapten. Dat had niet alleen positieve gevolgen voor hun deelname aan de samenleving, maar bood ook financiële voordelen. Dat kwam de landelijke overheid goed van pas, want het was een periode van slechte economische omstandigheden en omvangrijke bezuinigingen op de overheidsuitgaven. Het werd belangrijk gevonden dat gehandicapten in hun eigen levensonderhoud konden voorzien en niet meer afhankelijk waren van een uitkering. Beleid en samenwerking Binnen de landelijke particuliere organisaties werd de rol van de in 1977 opgerichte Gehandicaptenraad steeds belangrijker. Ook de overheid was zeer intensief betrokken bij het gehandicaptenbeleid, onder andere door de Interdepartementale Stuurgroep Gehandicaptenbeleid en de Kamercommissie voor het Gehandicaptenbeleid. Kortom, van de chaos uit de jaren zestig en zeventig in de gehandicaptensector was in de jaren tachtig geen sprake meer. Er werd planmatig gewerkt, bewust gestuurd en multidisciplinair samengewerkt. Het resultaat was een sterke verbetering van de plaats van de gehandicapte in de samenleving.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Revalidatie De revalidatiecentra schrokken in 1983 op uit hun toen weinig roerige bestaan door de invoering van de budgettering in de gezondheidszorg. Iedere intramurale voorziening kreeg een van tevoren vastgesteld bedrag toegewezen, waarmee alle kosten moesten worden gedekt. De doelmatigheid van de revalidatie werd ter discussie gesteld. Dat leidde in 1984 tot de in VRINverband geschreven nota ‘Hoofdlijnen van beleid’. De revalidatiecentra moesten voortaan een centrale en coördinerende rol spelen op het gebied van diagnostiek, behandeling, consultatie, medebehandeling, preventie en ondersteuning van mensen met een handicap. Het isolement van de revalidatiegeneeskunde en de revalidatiecentra moest worden doorbroken en de resultaten van de revalidatie moesten beter over het voetlicht worden gebracht. De inspanningen van het wetenschappelijk onderzoek binnen de sector werden gebruikt om de positie van de revalidatie en de revalidatiegeneeskunde te versterken.

De weefhoek van de afdeling Arbeidstherapie, 1975

Handboogschieten was bij veel revalidanten een geliefde

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

vorm van sport, ca. 1985.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

1 . 6 D E H O O G S T R A AT: N A A R U T R E C H T, 1 9 7 9 - 1 9 8 7 Toen in 1978 bleek dat een fusie met een andere instelling niet tot de mogelijkheden behoorde, namen het bestuur en de directie van De Hoogstraat het drastische besluit om de ‘Utrecht-optie’ in de strijd te werpen: een verhuizing van het revalidatiecentrum van Leersum naar Utrecht moest aan alle organisatorische en financiële problemen een einde maken.

Het verhaal

Ontwikkelingen in de dwarslaesierevalidatie

‘Mogelijkheden flink gegroeid’ De mogelijkheden van revalidatie zijn flink gegroeid in de afgelopen decennia. Voor mensen die gehandicapt raken, zijn de vooruitzichten daardoor gunstiger. De behandeling na een dwarslaesie geeft een goed beeld van de vooruitgang. Bij iemand met een dwarslaesie is het ruggenmerg beschadigd en dat heeft grote gevolgen. Het meest in het oog springend zijn de verlammingen: onder het niveau van de beschadiging is het lichaam - onder andere benen en blaas, eventueel armen en handen verlamd. Vijftig jaar geleden overleefden mensen niet lang met een dwarslaesie. Dat kwam meestal niet door de laesie zelf, maar door complicaties, zoals nier- en huidinfecties. Decubitus of een nierontsteking werd veel mensen fataal. Tegenwoordig is het perspectief voor mensen met een dwarslaesie totaal anders: ze kunnen oud worden en een actief leven leiden. Het blijft een ingrijpende handicap, maar de mogelijkheden zijn veel groter. Dit is te danken aan verschillen-

de factoren, waaronder de emancipatie van mensen met een handicap en de doelen teamgerichte aanpak binnen de revalidatie. Medisch-technische verbeteringen Wat ook een grote rol speelt, zijn de vele medischtechnische verbeteringen. Op het gebied van de katheterisatie en de decubitusbehandeling zijn er grote stappen vooruit gezet. Ook de operatietechnieken zijn verfijnd, waardoor onwillekeurige spierbewegingen verminderd kunnen worden en de zelfstandigheid van de revalidant toeneemt. Keerzijde Een keerzijde is er ook bij al deze ontwikkelingen. Naarmate er meer mogelijkheden zijn, raken de verwachtingen van revalidanten ook hoger gespannen. Mensen zijn vaak minder tevreden, hoewel er meer bereikt wordt dan vroeger. Via Internet lezen revali-

In 1981 kreeg De Hoogstraat ministeriële toestemming voor die verhuizing. Die toestemming werd in de eerste plaats gegeven omdat het voor de revalidanten een verbetering was. Integratie in de samenleving vindt nu eenmaal eerder plaats in een grote stad dan in de bossen van Leersum. Ten tweede kon door de verhuizing naar Utrecht de poliklinische revalidatiebehandeling sterk worden uitgebreid.

De start

oktober 1985

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

van de bouw,

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

danten berichten waaruit ze opmaken dat ze eigenlijk gek zijn dat ze nog een dwarslaesie hebben: er zijn klinieken die een vrijwel complete genezing beloven. Maar dát is helaas nog steeds geen reëel vooruitzicht. Een genezing van dwarslaesie valt pas op zeer lange termijn te verwachten en dan nog zeker geen 100%.

Ondertussen blijft de medische technologie zich natuurlijk ontwikkelen, zodat bijkomende problemen steeds beter behandeld zullen kunnen worden. Die winst is haalbaar en voor revalidanten uiterst belangrijk. Floris van Asbeck, Rosanne Faber, juni 1998

J.R. Rozendaal werd in december 1984 directeur medische zaken en in april 1986 algemeen directeur

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

van De Hoogstraat.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

In de derde plaats maakte de verhuizing de weg vrij voor een definitieve loskoppeling van De Hoogstraat van de overheid. De Hoogstraat moest van de minister van Volksgezondheid een volledig particuliere gezondheidszorginstelling worden. De bouw van het nieuwe revalidatiecentrum, aan de Rembrandtkade in Utrecht, begon in 1985. De coördinatie lag eerst in handen van directeur algemene zaken C.A. Suiker, later bij de nieuwe algemeen directeur J. Rozendaal. Coördinatie Er werd in de jaren tachtig veel beleid ontwikkeld om de revalidatiecentra een vastere en meer omschreven plaats binnen de Nederlandse gezondheidszorg te geven. Er werd gepleit voor meer planning, coördinatie en samenwerking, mede als gevolg van het strenge bezuinigingsbeleid dat door de kabinetten Van Agt en Lubbers werd gevoerd. Die klemmende financiële kaders hadden veel invloed op het dagelijkse werk binnen De Hoogstraat. Want ondanks alle werkzaamheden rond de bouw van het nieuwe centrum en de verhuizing naar Utrecht, moest het dagelijkse werk gewoon doorgaan. Uitbouw multidisciplinaire revalidatie Vanaf het eind van de jaren zeventig namen de revalidanten zelf deel aan de behandelteambesprekingen. Het verzamelen en uitwisselen van informatie was immers een essentieel onderdeel van het multidisciplinaire revalidatieproces. Het verhoogde de inzet en het inzicht van de revalidant en de behandelaars. Het aantal medewerkers van De Hoogstraat was gestegen naar ruim 250; zij boden een groot scala aan diensten aan de revalidanten. In de jaren tachtig kwamen daar nog nieuwe specialismen bij zoals de activiteitenbegeleiding en de oefenwoning buiten De Hoogstraat (eerst in Leersum, later in Utrecht). De Hoogstraat kreeg op een aantal terreinen steeds meer een pioniersrol binnen de Nederlandse revalidatiesector, zoals de intro-

De orthopedische

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

instrumentmakerij

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Onderwijs op de Mytylschool van De Hoogstraat in Leersum

In de jaren tachtig werd tijdens speciale gespreksgroepen in De Hoogstraat veel aandacht besteed aan relaties en seksualiteit

De nieuwbouw van De Hoogstraat is bijna klaar, eind

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

1987.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

ductie van nieuwe revalidatietechnieken, de logopedie en het werken in teams. De revalidatie ‘verzakelijkte’ en werd steeds vaker als een ‘product’ gezien. Dochters In de loop van de eerste veertig jaar van zijn bestaan, heeft De Hoogstraat een aantal dochterstichtingen en -verenigingen voortgebracht, zoals de Vereniging Vriendenkring De Hoogstraat (opgericht in 1978), de sportvereniging Antilope (1963), de Stichting Paardrijden Gehandicapten ‘Lis Hartel’ (1976) en de Stichting Kunst en Revalidatie De Hoogstraat (1987). Het waren allemaal bijzondere initiatieven die een nuttige, aanvullende functie vervulden bij de

Vier kano’s ontving De Hoogstraat in 1983 van de Doornse Vrijmetselaarsloge Thorhem

Opening nieuwbouw van De Hoogstraat,

DE LEERSUMSE TIJD, 1948 - 1988

1 november 1988

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

verbetering van de situatie van de revalidanten. De meeste van deze dochters bestaan nog steeds. In de volgende hoofdstukken komen we daar uitgebreider op terug. De verhuizing De verhuizing van Leersum naar Utrecht vond plaats in de laatste week van mei 1988, veertig jaar na de oprichting van het revalidatiecentrum. In juni 1988 werd een ‘open huis’ georganiseerd. H.K.H. Prinses Margriet verrichtte de officiële opening op 1 november 1988. Voor veel personeelsleden en revalidanten was het een feestelijke, maar vooral ook spannende dag. Na de openingshandeling volgde een rondleiding door het gebouw, waar op de therapie-afdelingen alles ‘normaal’ zou doorgaan. Op deze wijze kregen Prinses Margriet en haar gevolg een idee van de functie van de verschillende afdelingen en vertoonde het centrum het gebruikelijke actieve beeld. Voor de medewerkers werd een groots personeelsfeest gehouden en de revalidanten die dat wilden, konden meedoen aan een nieuw fenomeen: de Hoogstraatrace van Leersum naar Utrecht. Een nieuwe fase in de geschiedenis van De Hoogstraat kon beginnen!

2 Verzakelijking en groei, 1988 - 1998 VERZAKELIJKING EN GROEI, 1988 - 1998

‘Op weg naar het nieuwe millennium‘

2 . 1 V E R Z A K E L I J K I N G VA N D E Z O R G

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Onder invloed van economische, sociale en politieke omstandigheden trad sinds het midden van de jaren tachtig in de Nederlandse zorgen hulpverlening een steeds grotere verzakelijking op. Instellingen en organisaties streefden naar een meer bedrijfsmatige aanpak, waarbij functionaliteit en professionaliteit belangrijke uitgangspunten waren. De plannen van de Commissie Dekker (1987) en van staatssecretaris Simons (1991) om de gezondheidszorg te reorganiseren, leidden tot tal van efficiencymaatregelen, fusies, schaalvergrotingen en samenwerkingsvormen. De komst van het ‘paarse’ kabinet-Kok in mei 1994 betekende een belangrijke wijziging in het gezondheidszorgbeleid. Individualisering, flexibilisering, decentralisatie en privatisering stonden hoog in het vaandel van het nieuwe kabinet. De overheid wilde haar eigen invloed op het leven van de Nederlandse burger verminderen. Een allesomvattend, overkoepelend beleid voor de totale groep gehandicapten was niet meer aan de orde. De weten regelgeving ging zich vooral richten op mensen die in een kwetsbare positie terecht waren gekomen of dreigden te komen. Het kabinet wilde de kwaliteit en de effectiviteit van de zorgen dienstverlening vergroten door standaardisering, normalisatie en certificering. De procedures voor de indicatiestelling (wie krijgt welke hulp en hoeveel?) moesten verbeterd worden, de samenwerking tussen de verschillende sectoren binnen de gezondheidszorg moest worden geïntensiveerd en cliënten en patiënten kregen door middel van een persoonsgebonden budget meer vrijheid bij de keuze van hun hulpverleners.

2 . 2 P R O F I L E R I N G VA N D E R E VA L I D AT I E G E N E E S K U N D E

WHO International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps (ICIDH) - a manual of classification relating to the consequences of disease. Geneva, World Health Organisation, 1980. 1

Ook binnen de revalidatiegeneeskunde was sprake van een nieuwe richting. Van een relatief onbekend medisch specialisme werd de revalidatiegeneeskunde vanaf het midden van de jaren tachtig steeds meer gezien als een volwaardig onderdeel van de geneeskunde, met haar eigen bijzondere kwaliteiten. De geïsoleerde positie veranderde: revalidatiecentra vonden meer aansluiting bij de medische ontwikkelingen in de ziekenhuizen. Men begon doelmatiger en efficiënter te werken, onder andere door de komst van de Internationale Classificatie van Stoornissen, Beperkingen en Handicaps van de Wereldgezondheidsorganisatie.1 Sinds het eind van de jaren tachtig speelden de revalidatiecentra en de revalidatieafdelingen van ziekenhuizen een niet meer weg te denken rol in het overgangsgebied tussen medische zorg en sociaal-maatschappelijke dienstverlening aan mensen met beperkingen. De revalidatie werd een scharnierpunt tussen ‘cure’ en ‘care’.

Het duurde nog een aantal jaren voordat de overheidsmaatregelen effect hadden en de nieuwe plaats van de revalidatie op een goede manier tot uiting kwam. Nog in 1993 schreef de nieuwe voorzitter van het bestuur van De Hoogstraat, de heer R. Greve, in het jaarverslag: ‘De revalidatiesector is al per 1 januari 1992 onder de vernieuwde AWBZ van de stelselherziening gebracht, waarmee - tot dusverre zonder succes - getracht wordt de uitgangspunten kostenbeheersing, algemene toegankelijkheid en marktwerking blijvend met elkaar te combineren in de gezondheidszorg. Ook in 1993 bleken voor de revalidatie de practische knelpunten in deze ‘proeftuin van Simons’ verre de eventuele voordelen van de stelselherziening te overtreffen’.

2 . 4 D E R E VA L I D A N T C E N T R A A L De revalidant kwam in de loop van de jaren negentig steeds meer centraal te staan in het revalidatieproces. Door middel van revalidantenenquêtes konden de instellingen te weten komen welke ervaringen de revalidanten en hun directe omgeving hadden met de behandeling, de communicatie, de logistiek en de accommodatie. Deze overgang van een professioneel gerichte oriëntatie naar een patiëntgerichte oriëntatie leidde op tal van punten tot verbeteringen in de revalidatiebehandeling. In 1996 werd de medezeggenschap en het klachtrecht van cliënten van gezondheidszorginstellingen wettelijk geregeld in de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen resp. de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector. Er kwamen bij alle ziekenhuizen, revalidatiecentra en verpleeghuizen cliëntenraden die invloed kregen op het beleid van de instellingen.

2.5 WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Mede als gevolg van een door de overheid gevraagd onderzoek, kwam het wetenschappelijk revalidatieonderzoek vanaf 1996 in een stroomversnelling terecht. Door intensieve samenwerking tussen allerlei betrokken organisaties, instellingen en universiteiten verminderde de versnippering. De overheid reserveerde tientallen miljoenen guldens voor revalidatieonderzoek en daardoor werden ook enkele particuliere fondsen over de streep getrokken om op dit terrein te investeren. Er kwamen onderzoeksprojecten op het gebied van herstel van loopvaardigheid (CVA), functionele prognose (neurologische aandoeningen), mobiliteitsherstel (dwarslaesie), chronische lage rugpijn, revalidatietechnische hulpmiddelen, cognitieve revalidatie, revalidatie voor ouderen en kinderrevalidatie.

2 . 6 K I N D E R R E VA L I D AT I E In de loop van de jaren tachtig groeide het inzicht dat kinderen met een handicap weliswaar een geïntegreerde revalidatieaanpak nodig hebben, maar ook dat die zo dicht mogelijk bij hun eigen huis en gezin moet plaatsvinden. Klinische kinderrevalidatie, waarbij kinderen langere tijd

27 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De nieuwe positie die de revalidatiegeneeskunde in de jaren tachtig had verworven, werd in de jaren negentig verder uitgewerkt en verstevigd. Er werd door andere sectoren in de gezondheidszorg met steeds meer respect naar de revalidatie en de revalidatiecentra gekeken. Deze verandering leidde er onder meer toe, dat de Vereniging van Revalidatiecentra in Nederland (VRIN) zich in 1995 afsplitste van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en een zelfstandige brancheorganisatie voor de revalidatiesector werd. De revalidatieafdelingen van algemene ziekenhuizen konden zich als buitengewoon lid van de VRIN aanmelden. De VRIN kreeg een vertegenwoordiging in het Centraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg en werd erkend als gesprekspartner in het kader van de Wet Tarieven Gezondheidszorg, de Ziekenfondswet en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten.

VERZAKELIJKING EN GROEI, 1988 - 1998

2.3 VRIN

De redactie van het boek

VERZAKELIJKING EN GROEI, 1988 - 1998

‘Kinderrevalidatie’.

in het revalidatiecentrum verbleven, werd steeds meer een uitzondering. Naar aanleiding van de conferentie ‘De toekomst van de kinderrevalidatie’, die door de VRIN en de Vereniging van Revalidatieartsen (VRA) in 1995 werd georganiseerd, werd geadviseerd om regionale plannen te ontwikkelen om te komen tot een marktgerichte opzet van de kinderrevalidatie. De VRIN publiceerde in 1997 het ‘Referentiemodel Kinderrevalidatie’ dat een eerste stap betekende op weg naar de modernisering van de Nederlandse kinderrevalidatie.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

2.7 PRODUCTDEFINIËRING EN BUDGETTERING De zorgverzekeraars vroegen in 1994 aan alle revalidatiecentra om een productdefiniëring van het zorgaanbod. Daarmee konden zij vergelijkingen maken tussen de verschillende zorgaanbie-

Het verhaal

Ontwikkeling van de rolstoel

‘Goed zitten en gemakkelijk rijden’ In de zestig jaar dat De Hoogstraat bestaat, is ook de rolstoel veranderd. Een type dat in de begintijd veel werd gebruikt, was de ‘Lelywagen’ van de firma Van der Lely. Vooraan zaten grote wielen, achteraan kleine. Hierdoor was de draaicirkel klein, maar op rechte stukken spoorde de rolstoel niet zo goed; hij zwabberde nogal. Begin jaren zeventig, toen de rolstoel in de verpleegprijs werd opgenomen, gingen medewerkers van De Hoogstraat meewerken aan de ontwikkeling ervan. Er werd goed gekeken naar de mogelijkheden die er in het buitenland waren. In die tijd ontstond een nieuwe generatie rolstoelen, met grote wielen achter en kleine wielen voor en - heel handig in het gebruik - uitneembare zijkanten. Deze rolstoelen waren goed op maat in te stellen en hadden onderdelen die gemakkelijk verwisselbaar waren. Het meest gebruikt werden de rolstoelen van Everest & Jennings uit Amerika, van Carter uit Engeland en van Orthopedia uit Duitsland. De Orthopedia komt nog steeds

veel voor en daarnaast wordt de laatste jaren vaak gebruik gemaakt van de Quickie. In de loop der jaren zijn de rolstoelen langzamerhand steeds beter geschikt geworden voor hun doel: goed zitten en gemakkelijk rijden. Ook de rolstoelen voor kinderen werden steeds beter: beter op maat, lichter,

2.8 OP WEG NAAR DE 21E EEUW De terugtredende overheid, de marktwerking, de verzelfstandiging van de revalidatiegeneeskunde voor volwassenen en kinderen, de groei van het wetenschappelijk onderzoek en de nieuwe financieringsmethoden: het waren in de jaren negentig allemaal omvangrijke veranderingen die grote invloed hadden op het werk binnen de revalidatiesector. De veranderende positie van de revalidant en zijn directe omgeving zorgde voor een nieuwe visie op de revalidatie. Met recht kan gezegd worden dat al deze ontwikkelingen de Nederlandse revalidatiewereld in het algemeen en De Hoogstraat in het bijzonder klaarstoomden voor de 21e eeuw.

wendbaarder en vrolijker om te zien. De elektrische rolstoelen veranderden eveneens: ze werden comfortabeler en betrouwbaarder en kregen een grotere actieradius. Heel belangrijk zijn verder de sportrolstoelen. Ze zijn minder comfortabel dan de ‘gewone’ rolstoel, maar geven veel extra bewegingsmogelijkheid. Deze letterlijk en figuurlijk snelle rolstoelen gaven het hulpmiddel een geheel nieuwe uitstraling. Annelies van Lonkhuyzen, juni 1998

29 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

In juli 1995 werd het Revalidatie Behandel Uur (RBU) als rekeneenheid voor de poliklinische revalidatie geïntroduceerd, een jaar later ook voor de klinische revalidatie. Bij het RBU wordt de directe behandeltijd gemeten en dat is de basis van de vergoeding door de zorgverzekeraars. De revalidatiecentra worden sindsdien afgerekend op datgene wat daadwerkelijk aan tijd is besteed ten behoeve van de behandelingen.

VERZAKELIJKING EN GROEI, 1988 - 1998

ders en op een meer verantwoorde en goedkopere manier zorg inkopen. Voor de revalidatiecentra was dat een forse uitdaging, want het was niet eenvoudig om hun ‘product’ eenduidig te omschrijven. Het indelen van de revalidatie in productgroepen, die naar zorg en kosten homogeen waren, was erg ingewikkeld. De VRIN en de VRA begonnen in 1996 het project ‘Productdefiniëring Revalidatiezorg’ met als doel een landelijk afgestemd geheel van omschrijvingen van revalidatieproducten. Daardoor ontstond inzicht in de indicatie (instroom), behandeling (doorstroom) en resultaten (uitstroom) van de revalidatiebehandeling.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

3 Modernisering en groei in De Hoogstraat, 1988 - 1998 ‘In inhoudelijk en bedrijfsmatig opzicht zijn de resultaten positief‘

3.1 HECTISCHE JAREN, 1988 - 1994

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De rust, waaraan de revalidanten, medewerkers, directie en bestuursleden van De Hoogstraat eind 1988 na de verhuizing naar Utrecht zo’n behoefte hadden, was hen helaas niet gegund. Zij kregen amper de tijd om te wennen aan de nieuwe situatie, want er waren ingrijpende veranderingen op komst. In 1989 werd de privatisering van De Hoogstraat een feit. In 1991 leidde het eerste strategisch beleidsplan tot een verregaande reorganisatie. Door de groei van de revalidatiedagbehandeling ontstonden er forse wachtlijsten. De stelselherziening in de Nederlandse gezondheidszorg volgde in 1992 en die ging niet ongemerkt aan De Hoogstraat voorbij. Het lukte een aantal jaren niet om de exploitatie sluitend te krijgen. Al deze ontwikkelingen noopten tot een forse verandering van de werkstructuur en het management van De Hoogstraat.

De oplevering van de nieuwbouw, 1988

Tijdens de werkzaamheden kregen de medewerkers meermalen de gelegenheid de nieuwbouw te bezichtigen. Kort voor de verhuizing waren er allerlei activiteiten om voor de buitenwereld en vooral de buurtbewoners de verhuizing aan te kondigen: een rolstoelmarathon van Leersum naar Utrecht, publicaties, voorlichtingsbijeenkomsten en open dagen. En toen was er de verhuizing. Iedereen kreeg strenge instructies, een eigen nummer en rolcontainers voor de spullen die mee naar Utrecht moesten. De klinische revalidanten kregen zoveel mogelijk extra vrij naar huis. Voor wie dat niet mogelijk was, waren er tot ambulance omgebouwde verhuiswagens waar de revalidant met bed en al ingereden werd. In Leersum was er nog een zekere, min of meer natuurlijke, animositeit tussen artsen en management. Directeur Johan Rozendaal had echter als oud-huisarts het vertrouwen van de artsen en bovendien als oud-bestuurslid van het Nederlands Huisartsen Genootschap ervaring met het (be)sturen van artsen. Hij organiseerde in 1989 en 1990 voor artsen en management samen een deskundig geleide cursus waarbij men gezamenlijk kwam tot een beleidsplan en bovendien getraind werd in managementvaardigheden. Belangrijk uitgangspunt werden de vragen, behoeften en wensen van de klanten, dus een actieve marktbenadering gericht op de externe omgeving van de organisatie. Een bijkomend gunstig effect was, dat er binnen de organisatie begrip ontstond voor elkaars standpunten en de neuzen van management en behandelaars dezelfde kant op kwamen te staan. Na een jaar lag er een strategisch beleidsplan dat in de jaren daarna een goede basis vormde voor de nog volgende beleidsplannen. Dus ook wat dat betreft ruimte voor de toekomst! Co van der Peijl (revalidatiearts, voormalig hoofd medische dienst)

Strategisch Beleidsplan 1991-1995 Het was voor De Hoogstraat van het grootste belang om na de verhuizing naar Utrecht een eigen visie te ontwikkelen op haar eigen functioneren. De ontwikkelingen in de gezondheidszorg volgden elkaar in snel tempo op. De kwaliteit van de geleverde zorg werd steeds belangrijker gevonden, de revalidanten werden steeds mondiger en er werden meer eisen gesteld aan de zorg. Er moesten afspraken gemaakt worden tussen zorgaanbieders, zorgvragers en zorgverzekeraars. De landelijke overheid wilde zich beperken tot ‘kwaliteitsbewaker’ in plaats van ‘allesregelaar’. De jaren 1989 en 1990 stonden dan ook in het teken van de ontwikkeling van het Strategisch Beleidsplan 1991-1995. Het duurde even voordat alle betrokkenen (directie, diensthoofden, revalidatieartsen) op dezelfde lijn zaten, maar gaandeweg verbeterde de samenwerking tussen management en revalidatieartsen. Mede als gevolg van de intensieve communicatie van de directie met de medewerkers werd het nieuwe beleidsplan, toen het eind 1990 door het bestuur werd goedgekeurd, door de hele organisatie gedragen.

31 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De overgang van De Hoogstraat van Leersum naar Utrecht heeft een lange voorgeschiedenis, maar toen het besluit tot nieuwbouw op het terrein van het voormalige St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht eenmaal was genomen, brak een drukke tijd aan voor de medewerkers. Onder de deskundige leiding van John Schoutsen van Intarco, het architectenbureau van Philips, werd een programma van eisen samengesteld waarbij alle medewerkers betrokken waren. Dit resulteerde in een plan voor de bouw van een ‘echt’ revalidatiecentrum met mogelijkheden voor groei en van revalideren volgens de moderne opvattingen. Een complicatie was wel, dat de toezichthouder van de overheid, het College voor Ziekenhuisvoorzieningen, geen normen had voor revalidatiecentra en terugviel op de normen voor verpleeghuizen, wat extra problemen gaf. De toenmalige algemeen directeur, Johan Rozendaal, ontpopte zich als een waardig bouwheer, die naast zijn directeurswerkzaamheden de bouw intensief begeleidde.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

VA N O U D N A A R N I E U W, VA N K N U S N A A R Z A K E L I J K

Twee verpleegkundigen maken op de dwarslaesieafdeling het ‘Stryckerframe’ MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

gereed voor het draaien van een revalidant.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Reorganisatie Een van de gevolgen van het beleidsplan was, dat de organisatiestructuur van De Hoogstraat op 1 juli 1991 volledig veranderde. De matrixstructuur paste niet meer in die tijd en werd vervangen door een marktgerichte divisiestructuur met een duaal management, waarbij managers en artsen gezamenlijk het beleid bepaalden. De klinische en niet-klinische behandeling van de revalidanten werd ondergebracht in drie divisies: twee voor klinische revalidatie (kliniek I en kliniek II) en één voor niet-klinische revalidatie (dagbehandeling en poliklinische revalidatie voor alle leeftijdsgroepen). Iedere divisie bestond uit verschillende behandelteams, waaraan de revalidatiearts inhoudelijk leiding gaf en waarvan de teammanager de organisatorische leiding had. De eindverantwoordelijkheid voor de divisie lag bij de divisiemanager en het divisiemanagementoverleg. De divisiemanager en een arts uit iedere divisie vormden samen met de algemeen directeur het Hoogstraat Management Team (HMT). Daarnaast werd een divisie Research & Development opgericht om innovatie, kwaliteit en wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en te coördineren. Met deze veranderingen werd De Hoogstraat het eerste revalidatiecentrum in Nederland met een moderne managementstructuur.

P R O E F K O N I J N E N VA N S I M O N S Het was voor De Hoogstraat in het begin van de jaren negentig lastig om de exploitatie sluitend te krijgen. De begrotingstekorten werden in 1990 en 1991 door forse maatregelen weggewerkt en zo ontstond een gezond financieel resultaat. Die positie kwam in gevaar door de plannen van staatssecretaris Simons van Volksgezondheid. Hij wilde dat er meer marktwerking in de gezondheidszorg ontstond en dat zorgverzekeraars (die de rol van ‘inkopers van zorg’ claimden) ontheven werden van de plicht om contracten te sluiten met zorgaanbieders. Hij wees de revalidatiecentra per 1 januari 1992 aan als ‘proefkonijnen’ voor dit experiment. Door het ontbreken van regelgeving ontstond binnen de revalidatiecentra veel onduidelijkheid over de toekomst van de revalidatie. De plannen van Simons mislukten en werden in 1996 in de ijskast gezet. De goede elementen uit de gegroeide praktijk (namelijk het betrekken van de zorgverzekeraars bij de beleidsvorming en het maken van productieafspraken) konden behouden blijven.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

Kwaliteitsbeleid De ontwikkeling van een kwaliteitsbeleid stond hoog in het vaandel van het HMT. Er werd een Revalidanten Enquête Kommissie in het leven geroepen en vanuit de Vereniging van Revalidatiecentra in Nederland werd een externe kwaliteitstoetsing uitgevoerd. Veel tijd werd besteed aan het leren omgaan met de nieuwe werkwijze en aan het afstemmen van nieuwe bevoegdheden en taken. Er kwamen nieuwe overlegstructuren en een nieuwe manier van teamvorming. De directiewisseling in 1992 veroorzaakte uiteraard enige vertraging, maar daarna draaide de structuur soepel en was er een duidelijke communicatie tussen alle geledingen ontstaan. Met trots meldde het jaarverslag over 1993 dan ook: ‘Het jaar 1993 was kwantitatief voldoende (hoge productie), kwalitatief hoogstaand (weinig klachten en een goede naam en faam), kwam in goede harmonie met elkaar tot stand (weinig conflicten) en was bedrijfskundig alleszins verantwoord (positief exploitatieresultaat)’.

3 . 2 D E H O O G S T R A AT G R O E I T E N B L O E I T, 1 9 9 5 - 1 9 9 8

21.398

19.099

1992 45.134

1991 45.250

15.760

1990 42.435

14.453

1989 48.288

9.754

47.570

1988

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De jaren tussen 1995 en het einde van het millennium waren voor De Hoogstraat jaren van modernisering, groei en kwaliteitsverbetering. Door middel van beleidsmatige wijzigingen en toepassing van moderne technieken en managementmethoden, werd geprobeerd de belangrijkste doelstelling, namelijk het behandelen en begeleiden van de revalidanten, efficiënter te realiseren en de kwaliteit van de dienstverlening te verhogen. Over het algemeen lukte dat goed. Daardoor kwam De Hoogstraat zowel letterlijk als figuurlijk midden in Nederland te staan.

Verpleegdagen Klinische RBU’s RDB’s Poliklinische RBU’s Een poliklinisch RBU (revalidatiebehandeluur) is niet exact vergelijkbaar met een revalidatiedagbehandeling (gemiddeld meer dan een uur).

Overgang RDB’s naar RBU’s

Introductie poliklinische RBU’s

52.025

43.517

1998 55.500

53.666

45.098

1997 53.914

48.481

48.294

44.962

1996

18.379

14.843

1995 45.252

26.028

1994 44.954

25.179

45.057

1993

Revalidatie is oefenen, MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

oefenen, oefenen...

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

D E M I S S I E VA N D E H O O G S T R A AT, 1 9 9 5 - 1 9 9 9 De Hoogstraat is een centrum voor revalidatie, dat zich richt op de revalidatiegeneeskundige diagnostiek, advisering en behandeling van mensen met verlies van functioneren ten gevolge van ziekte, aandoening of ongeval. Bij de revalidatie van kinderen en volwassenen worden de fysieke, cognitieve, psycho-sociale en maatschappelijke mogelijkheden tot in de individueel hoogst haalbare graad gebracht, teneinde de revalidant een voor hem of haar zinvolle plaats in de maatschappij te laten behouden of te doen verwerven. De Hoogstraat kenmerkt zich door sterk gemotiveerd personeel met hoge deskundigheid, interdisciplinair werken en door innovatie en onderzoek op revalidatiegeneeskundig gebied. De Hoogstraat speelt actief in op zorgvragen, regionaal over de volle breedte en supraregionaal voor specifieke zorgvragen. De activiteiten worden gerealiseerd in het revalidatiecentrum zelf en in het van daaruit in de regio opererend revalidatiegeneeskundig netwerk. (Bron: Stategisch Beleidsplan 1995-1999)

Strategisch Beleidsplan 1995-1999 Richtinggevend in deze periode was het Strategisch Beleidsplan 1995-1999, dat eind 1994 werd vastgesteld. Het kwam in grote harmonie tussen alle betrokkenen tot stand, want er was veel geleerd van de onstuimige totstandkoming van het vorige beleidsplan voor de jaren 1991-1994. Tijdens drie beleidsconferenties in 1994 droegen de directie, de leden van het HMT en de revalidatieartsen bouwstenen aan voor de invulling van het nieuwe beleidsplan. Een lid van de Ondernemingsraad was bij de conferenties aanwezig en de medewerkers werden via informatiebulletins, hearings en informatiebijeenkomsten intensief op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen en de gang van zaken. De missie en de doelen van De Hoogstraat werden opnieuw geformuleerd en het nieuwe beleidsplan betekende een aanscherping van het bestaande beleid en een grondige wijziging van de organisatiestructuur.

In het voorjaar van 1997 werd de documentaire tv-serie ‘Rembrandtkade 10’ op televisie uitgezonden. Verschillende revalidanten werden gedurende hun gehele revalidatieproces gevolgd. Het succes ervan was zo groot dat programmamaker John Kraakman besloot een tweede serie te maken, die eind 1998 werd uitgezonden door de EO. Begin 2000 volgde een derde serie. Er werden in totaal dertig afleveringen gemaakt, die twee keer werden uitgezonden. In 2007 volgden nog twee afleveringen onder de titel ‘Tien jaar later’.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

REMBRANDTKADE 10

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Op 1 januari 1995 werd de divisie Beheer in het leven geroepen, waaronder vijf ondersteunende afdelingen ressorteerden: personeel en opleidingen, techniek en onderhoud, voeding en serviceverlening, informatisering en automatisering, en administratie en financiën. De drie zorgdivisies werden tot twee teruggebracht: de divisie Kliniek Volwassenen en de divisie Kinderen en Polikliniek Volwassenen. De divisie Research & Development bleef bestaan, sinds 1997 onder leiding van bijzonder hoogleraar revalidatiegeneeskunde prof. dr. A.J.H. Prevo. Zijn benoeming betekende een belangrijke stap in de richting van de academisering van de revalidatie in Utrecht.

3.3 NETWERKVORMING EN SAMENWERKING Het was voor De Hoogstraat van het grootste belang om een groot en hecht netwerk op te bouwen in zowel de stad als de provincie Utrecht. De samenwerking met andere Utrechtse gezondheidszorginstellingen, onder andere verenigd in de Stichting Samenwerkende Utrechtse Ziekenhuizen, was al in de jaren vóór de verhuizing begonnen. Revalidatieartsen

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

vanuit De Hoogstraat (in 1998 waren dat er 19) werden gedetacheerd in het Academisch Ziekenhuis Utrecht, het Wilhelmina Kinderziekenhuis, het Overvecht Ziekenhuis, het Oudenrijn Ziekenhuis en het Diakonessenhuis in Utrecht, het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, het Lorentzziekenhuis in Zeist en het Hofpoortziekenhuis in Woerden. In vrijwel alle verpleeghuizen in de stad Utrecht en enkele buiten de stad verzorgde De Hoogstraat consulentschappen. De revalidatieartsen leverden hun bijdragen aan diagnostiek en behandeling. Op deze manier ontstond er in het Utrechtse een efficiënt en effectief revalidatiegeneeskundig netwerk. Andere organisaties Ook met de eerstelijnsgezondheidszorg in Utrecht werd samengewerkt. Met de Kruisvereniging voor de Stad Utrecht en met de latere regionale kruisverenigingen werden afspraken gemaakt voor overleg over (overdracht van) de zorg voor revalidanten, soms met wisselende resultaten. Voor de behandeling van mensen met chronische pijn ontstond een hechte relatie met de Eikenboom, een onderdeel van de H.C. Rümke-groep. Ook met de verschillende woonvormen en activiteitencentra in de provincie Utrecht en de Mytylschool Ariane de Ranitz onderhield De Hoogstraat via het zogenoemde WARM-overleg structurele contacten. Vanuit De Hoogstraat werd bij de Mytylschool een dagbehandelingsteam gehuisvest.1

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

1 De eigen Mytylschool in Leersum werd in 1988 opgeheven.

Als gevolg van al deze samenwerkingsvormen en netwerkvorming ontstond in het begin van de jaren negentig in Utrecht een ideale revalidatiesituatie. Revalidatie, gericht op het weer optimaal integreren van mensen met een handicap in de maatschappij, hoort immers midden in de samenleving plaats te vinden.

Het verhaal

Revalidatieartsen-in-opleiding nemen plaats in de rolstoel

‘Hulpvaardig, op het gênante af’ Als je op een rolstoel bent aangewezen, heeft dat natuurlijk nogal wat gevolgen. Je kunt niet zomaar overal komen en mensen kijken anders tegen je aan. In december 1999 kregen zeven revalidatieartsen in opleiding bij De Hoogstraat de kans om daar zelf iets van te ondervinden. In drie groepjes rolden ze een middag door Amersfoort. Annet Bavinck, Marie-Anne Kuyper, Marjolein Verhoef: ‘In Amersfoort splitsten we op in groepjes, met elke roller ging een begeleider mee. We merkten al snel op dat je in een rolstoel gemakkelijk als bijzettafel gebruikt wordt. Als iemand zijn tas even kwijt moet, krijg je die algauw even op je schoot gezet. Het Kruidvat werd het eerst bezocht. Het viel direct op dat de winkel er vanuit de rolstoel een stuk minder aantrekkelijk uitzag, aangezien de pleisters en ontharingscrème zich nu op ooghoogte bevonden. De rolstoel zorg-

de voor het nodige oponthoud in de winkel. Gelukkig kon Marie-Anne even het berghok in, waardoor de file werd opgelost. Na het pinnen kende de hele rij achter Annet haar pincode; zelf kon ze niet zien wat ze intoetste’. Luuk van Eijk en Vera Schepers: ‘Het eerste obstakel was al snel een feit: we moesten een redelijk steil stukje stoep af om zo de weg over te steken. Over de Amersfoortse kasseien gingen we richting het centrum. Het viel niet mee om de rolstoel op het rechte pad te houden. We besloten een warenhuis uit te proberen en gingen op zoek naar de cd-afdeling van Vroom&Dreesmann. Dit bleek niet zo gemakkelijk, aangezien nergens een routebord te vinden was. Vanuit zittende positie kun je zo’n grote zaak ook niet overzien. Lopend zou je dan even de hele winkel doorrennen, maar in een rolstoel lukt dat niet. Het tweede warenhuis was de Hema. ‘Als u gebruik wilt

Door de groei van de zorgvraag in de regio Utrecht (het werkgebied van De Hoogstraat), dreigden oplopende wachtlijsten voor de klinische en niet-klinische behandeling van de revalidanten. Om dat te voorkomen, overschreed De Hoogstraat in sommige jaren bewust de gemaakte productieafspraken met de zorgverzekeraars in revalidatiebehandeluren. Eén en ander had uiteraard ook gevolgen voor de vermogenspositie van De Hoogstraat. Managementproblemen in de divisie Kinderen en Polikliniek Volwassenen gedurende de jaren 1997 en 1998 maakten het halen van de productieafspraken in deze divisie er niet gemakkelijker op. In de loop van deze jaren was in de zorgdivisies sprake van een steeds grotere zorgzwaarte, met als gevolg een grotere intensiteit van behandelen, vooral op het psychosociale vlak. Het was af en toe moeilijk om alle bestaande vacatures op te vullen, zeker na de invoering van de 36-urige werkweek in oktober 1997.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

3.4 GROEIENDE ZORGVRAAG

Het was voor de revalidanten, die in 1988 meeverhuisden van Leersum naar Utrecht, een onrustige tijd. De nieuwe klinische revalidanten hadden uiteraard weinig last van de hectiek van de verhuizing. Wat de verwachting was, gebeurde: de vraag naar revalidatiedagbehandeling en niet-klinische behandelingen groeide enorm, zowel in De Hoogstraat als vanuit De Hoogstraat in de ziekenhuizen in en rondom de stad Utrecht. In 1988 werden ongeveer 10.000 revalidatiedagbehandelingen verricht, in 1998 waren dat er 52.000!

maken van de lift, dient u zich te melden bij een van onze medewerkers’, stond op een bordje’. Vervolgens ging het met de goederenlift naar de eerste verdieping. Zo kom je nog eens ergens’. Akkelies Boonstra en Sven Schiemanck ‘Het viel ons op dat de mensen de neiging hadden om ons gigantisch aan te kijken, of juist onze blik te vermijden. Ze waren over het algemeen erg hulpvaardig en aardig, soms op het gênante af. Zo zat bijvoorbeeld een stratenmaker gehurkt op de stoep zijn werk te doen. Toen hij door had dat wij wilden passeren, vloog hij overeind en verontschuldigde zich: in onze ogen een wat extreme reactie. Ook in het uitzendbureau waren ze hulpvaardig, maar je kon wel merken dat ze zich wat ongemakkelijk voelden. Degene die ons hielp, bleek niet op de hoogte te zijn van mogelijkheden voor mensen in een rolstoel. Haar collega kon ons wel het een en ander aanbieden. Aan het eind van de middag zaten we als uitgebluste vogeltjes achter een kop chocolademelk. Nooit beseft dat rolstoelrijden zó vermoeiend was’. Annelies van Lonkhuyzen, juni 1998

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

3 . 5 D E R E VA L I D A N T E N

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

R E VA L I D AT I E I S T E A M W E R K Neem eens als voorbeeld het begin van de dag: opstaan, je wassen en aankleden. Uit bed, in de rolstoel, naar de wastafel: de fysiotherapeut leert je rolstoelrijden en het maken van transfers. Sokken aan, knopen dicht, haren kammen: de ergotherapeut biedt hulpmiddelen en oefent met je. Je moet leren het zelf te doen: de verpleegkundige of ziekenverzorgende helpt je, zonder je te veel uit handen te nemen. De woorden die je nodig hebt om te zeggen wat je wilt zijn er wel, maar je kunt ze niet vinden: met de logopedist oefen je telkens weer. Soms voel je onvermogen, en ook je partner heeft wel eens moeite zich aan te passen aan de veranderde situatie: je praat erover met de maatschappelijk werker of de psycholoog. Revalidatie is samenwerking, gericht op een gemeenschappelijk doel. De revalidatiearts coördineert het proces vanuit zijn medische achtergrond. Maar ook de mensen die zorgen voor het eten, de schoonmaak, de administratieve ondersteuning en het management leveren hun bijdrage. Rosanne Faber in ‘Op de Hoogte’, nummer 35, maart 1998.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Er ontstonden zelfs forse wachtlijsten, ook binnen de klinische behandeling. Ondanks de inspanning van de medewerkers om de groei bij te houden en de kwaliteit van de zorg te verbeteren, lukte het tot 1998 niet om de wachtlijsten voor eerste onderzoeken en voor de start van de behandelingen weg te werken. De best mogelijke zorg voor de revalidanten, dat was het doel van alle activiteiten binnen De Hoogstraat. De revalidant nam in sommige teams standaard deel aan de besluitvorming in de teamvergaderingen.

Koningin Beatrix bracht op 26 mei 1992 een bezoek aan De Hoogstraat

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De directe fysieke omgeving van De Hoogstraat in het oosten van de stad Utrecht, met een aantal grote winkelstraten in de buurt, was voor veel revalidanten een uitstekend oefenterrein als voorbereiding op hun terugkeer in de samenleving.

Evert van Amerongen, sinds

In oktober 1991 werd in de Utrechtse wijk Lunetten een nieuw ‘Hoogstraathuis’ geopend. Daar kan een revalidant alleen of met zijn partner of gezin enige tijd zelfstandig verblijven, als voorbereiding op het ontslag en de terugkeer naar de eigen omgeving.

‘schoolstraat’, 1994.

1992 algemeen directeur van De Hoogstraat, tijdens de opening van de

Veel revalidanten hebben baat bij lotgenotencontact. Daardoor ervaren zij dat zij niet alleen staan en kunnen zij elkaar steunen bij het omgaan met de problemen die zij tegenkomen. Vanuit De Hoogstraat werden diverse voorlichtingscursussen opgezet, onder andere voor mensen met een beroerte, een dwarslaesie, een amputatie, een aangeboren aandoening en voor mensen met fibromyalgie. Voor ouders van baby’s, peuters en kleuters met ontwikkelingsbeperkingen werden speciale thema-avonden georganiseerd.

D E R E VA L I D A N T E N R A A D VA N D E H O O G S T R A AT Het was niet altijd gemakkelijk voor de Revalidantenraad van De Hoogstraat om op sterkte en actief te blijven. Doordat de gemiddelde opnameduur steeds korter werd, was het moeilijk om geschikte kandidaten voor de Revalidantenraad te vinden. Het was de bedoeling om van elke verpleegafdeling twee revalidanten te benoemen, maar in de praktijk lukte dat niet goed. Toch deed de raad belangrijk werk. De mening van de revalidanten over het functioneren van De Hoogstraat kon naar voren worden gebracht. Samen stonden de revalidanten sterker. Er was regelmatig overleg met de directeur, met het hoofd van de voedingsdienst, met het hoofd van de huishouding en met de klachtenbemiddelaar. Onderwerpen als het eten, de bezoektijden, de sfeer op de afdelingen en het assortiment in de bar kwamen aan de orde en werden aangepakt. Na 2000 werd het ook mogelijk dat revalidanten na afloop van hun behandelperiode deel bleven uitmaken van de Revalidantenraad.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

1998: VIJFTIG JAAR D E H O O G S T R A AT

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Het vijftigjarig jubileum van De Hoogstraat, in 1998, werd uitgebreid gevierd. Al in september 1996 was een jubileumcommissie geformeerd die tal van activiteiten in gang zette, voor alle verschillende groepen mensen die bij De Hoogstraat betrokken waren. Er werd, tussen allerlei andere activiteiten door, driemaal gepiekt in het jubileumjaar: een cabaretfestival in maart, een sportmaand in juni en een wetenschappelijk congres in november. Het jubileumboek â&#x20AC;&#x2122;50 jaar revalidatiecentrum De Hoogstraat, 50 jaar revalidatie in Nederland; 1948-1998â&#x20AC;&#x2122; werd in april gepresenteerd.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

S P O RT M A A N D Juni was uitgeroepen tot sportmaand van het jubileumjaar. Naast de vele interne sportieve evenementen was er een fietstocht om het ligfietsen voor mensen met functiebeperkingen te promoten. Negen oud-revalidanten en begeleiders fietsten in tien dagen bijna 1000 kilometer en deden onderweg acht andere revalidatiecentra in Nederland aan. Hun aankomst in Utrecht vormde de start van de Hoogstraatrace in het Wilhelminapark, die dankzij het jubileum extra feestelijk was.

3.6 ZORG EN ONDERZOEK

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

Revalidatiegeneeskundige zorg Bij de behandeling van de revalidanten in De Hoogstraat moest een optimale kwaliteit van de behandeling ervoor zorgen dat de revalidanten de best mogelijke zorg kregen. Doordat De Hoogstraat nu gevestigd was in een stedelijke omgeving werd het mogelijk meer mensen poliklinisch te laten revalideren. Aanvankelijk was de revalidatie in de regio Utrecht nog sterk ‘centrumgericht’, zoals men dat gewend was vanuit de locatie in Leersum. Stapsgewijs kwam er meer aandacht voor de revalidatiemogelijkheden vanuit de verschillende ziekenhuizen. In alle ziekenhuizen van de regio was een revalidatiearts werkzaam voor klinische en poliklinische consulten en om de medisch specialisten in die ziekenhuizen te adviseren. Hierdoor kwam er buiten De Hoogstraat meer kennis over de revalidatiemogelijkheden en nam het aantal doorverwijzingen jaarlijks toe. De revalidatiegeneeskundige expertise werd uitgevoerd door gedetacheerde revalidatieartsen in dienst van De Hoogstraat. De opbouw van dit netwerk werd de basis voor goede onderlinge verwijzing en revalidatiegeneeskundige zorg, op die plaats waar de revalidant optimaal begeleid kon worden; soms in het lokale ziekenhuis of in de eerste lijn, soms klinisch of poliklinisch in het revalidatiecentrum. De ketenkwaliteit werd sterk bepaald door een goede onderlinge verhouding en samenhang binnen de medische staf van revalidatieartsen, werkzaam op vele plaatsen in de regio.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Ook hele jonge kinderen komen voor een revalidatiebehandeling naar De Hoogstraat.

De toename van het aantal revalidanten maakte het mogelijk de teams op De Hoogstraat meer te specialiseren op een specifieke doelgroep. Het aantal diagnosegebonden teams werd uitgebreid. Om de zorg voor de steeds groter wordende groepen inhoudelijk en logistiek te organiseren, werden vanaf het midden van de jaren negentig veertien behandelprogramma’s en behandelprotocollen ontwikkeld. Er bestond bijvoorbeeld sinds 1995 een behandelprogramma voor poliklinische behandeling van revalidanten met CVA (beroerte) en sinds 1996 een behandelprotocol voor het gebruik van een handspalk-sling. Deze programma’s en protocollen garandeerden dat aan alle benodigde aspecten van de behandeling aandacht werd besteed.

Muziektherapie

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

kinderen

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De uitgangspunten voor de individuele revalidatiebehandeling veranderden stapsgewijs. Het revalidatieproces werd niet langer bepaald door het behandelaanbod van de verschillende revalidatiedisciplines, maar door het doel, dat het revalidatieteam beoogde te bereiken met het individuele revalidatieprogramma. Het revalidatieprogramma werd doelgericht, dat wil zeggen gestuurd vanuit doelen, die in het begin van het revalidatieproces werden opgesteld. De weerslag van deze verandering kan men terugvinden in de opzet van tussentijdse teamrapportages en medische correspondentie bij ontslag. De verslaglegging was aanvankelijk geordend in paragrafen per behandelende discipline. Later werd verslaglegging gestandaardiseerd aan de hand van de gestelde revalidatiedoelen. Het omzetten van de matrixstructuur naar de divisiestructuur bevorderde een goede samenwerking tussen de verschillende teamleden van het diagnosegebonden team. De revalidatiemethode van prof. B.D. Bangma was aanvankelijk de standaardmethode voor de revalidatiebehandeling op De Hoogstraat. Deze methode werd beschreven in â&#x20AC;&#x2DC;Inleiding revalidatiegeneeskundeâ&#x20AC;&#x2122; van Bangma en Kap. De directe gevolgen van de verschillende chronische aandoeningen werden beschreven in vijf aandachtsgebieden. Somatisch aandachtsveld, Activiteiten van het dagelijks leven, Maatschappelijk functioneren, Psychisch functioneren en Communicatie (SAMPC-model). De ordening volgens het internationale model van de ICIDH verving geleidelijk dit SAMPC-model. De aandacht van de revalidatie kwam steeds meer te liggen op de late gevolgen van de aandoening en de beperkingen die de revalidant ondervond in het dagelijks functioneren. De beperkingen, opgesomd in de ICIDH, werden voor de verslaglegging in het zogenaamde RAP, het Revalidatie Activiteiten Profiel teruggebracht tot vijf domeinen: communicatie, mobiliteit, persoonlijke verzorging, dagbesteding en relaties. De norm voor de verslaglegging over het functioneren van de revalidant werd het RAP. Het accent van de revalidatiebehandeling verschoof in deze periode steeds meer naar het dagelijks functioneren van de revalidant in de brede zin van het woord.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

Research & Development Het wetenschappelijk onderzoek in De Hoogstraat nam in de jaren negentig een steeds belangrijkere plaats in. De afdeling Research had als taak het opzetten en uitvoeren van patiëntgebonden wetenschappelijk onderzoek. Daar waren de Stichting Wetenschappelijk Fonds De Hoogstraat, de Wetenschappelijke Commissie van De Hoogstraat en de revalidatieafdeling van het UMC Utrecht nauw bij betrokken. Er werden tal van onderzoeken gestart, bijvoorbeeld op het gebied van de neurologische revalidatie bij volwassenen en op het gebied van de kinderrevalidatie. Ieder jaar werden in het jaarverslag uitgebreide overzichten opgenomen van de tientallen wetenschappelijke onderzoeken, publicaties en lezingen van en door medewerkers van De Hoogstraat. De afdeling Development richtte zich vooral op de ontwikkeling van nieuwe producten, zoals behandelprotocollen, revalidantenenquêtes, therapeutisch materiaal en cursussen. Ook werden de vakinhoudelijke ontwikkelingen bijgehouden. Het handboek ‘Projectmatig werken in De Hoogstraat’, dat in 1997 verscheen, was een belangrijke stap op weg naar de projectmatige activiteiten binnen het revalidatiecentrum.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

3.7 MEDEWERKERS EN BESTUUR De eerste jaren na de verhuizing bleef de werkdruk voor de medewerkers bijzonder hoog. Vooral binnen enkele verpleegafdelingen leidde dat regelmatig tot een groot verloop en een hoog ziekteverzuim. Pas vanaf 1992 kwam er rust in de financiële situatie van De Hoogstraat en kregen de divisiemanagers meer mogelijkheden om de werkdruk te verlichten.

Het verhaal

Cor Matse over haar behandelteam

‘Veel geduld en inzet’ ‘Twee keer mocht ik bij De Hoogstraat revalideren, een opstap zoeken en vinden. De Hoogstraat is een huis met een grote diversiteit aan vakmensen, met een uitgebreid therapeutisch instrumentarium en met prachtige ruimtes die uitnodigen tot trainen en werken. De tweede keer was ik er vijftien weken, om letterlijk weer op de been te komen. Na een heupoperatie bleek mijn oude beenprothese namelijk niet helemaal meer aan te sluiten. Om deze beide wonderen van techniek op elkaar te laten aansluiten, was opname in het revalidatiecentrum nodig. Met veel geduld en inzet werd hieraan gewerkt door tal van deskundigen: De activiteitenbegeleider bood creatieve bezigheden, van gipsen beelden tot sjaaltjes maken, van schilderwerk tot computeractiviteiten. De ergotherapeut zorgde voor aanpassingen en voorzieningen om mijn zelfstandigheid te vergroten. De fysiotherapeut oefende en oefende met me, en was vooral ook een inspirator. De geestelijk verzorger

stond me bij met gesprekken en vieringen. De kok kende zijn pappenheimers. Eenmaal wisselde hij zijn pollepel in voor het roer van een boot, en ging met revalidanten een dagje mee zeilen. Stoere sport bedrijven, meegenieten. Zo ruilen de medewerkers onderling weleens van stiel. De laborant zorgde voor wekelijkse controle van mijn bloed. De maatschappelijk werker nam problemen met me door en ondernam zo nodig actie. De muziektherapeut gaf me de kans om als mens compleet te zijn. De prothesemaker mat me een nieuw prothesebeen aan, zodat ik weer kon lopen. De restaurant-hostess kende alle revalidanten bij naam en plaats. De sportmedewerker liet me sporten en spelen, binnen en buiten, voor het onderhoud van mijn conditie. En zwemmen, wat verfrissend en ontspannend was. De receptiemedewerker was de verbinding tussen de binnen- en de buitenwereld, net als de bewaking ’s avonds. Ze zorgen dat bezoek je weet te vinden.

Er werd veel aandacht besteed aan de communicatie tussen leidinggevenden en de mensen ‘op de werkvloer’. De Ondernemingsraad werd bij alle belangrijke beslissingen intensief betrokken. De Hoogstraat stond al vroeg in de jaren negentig bekend om haar goede sociale en personele beleid. Bij koperen en zilveren jubilea van medewerkers bleek steeds weer dat medewerkers, vrijwilligers en bestuursleden zich sterk verbonden voelden met het wel en wee van De Hoogstraat. Op 1 september 1992 trad drs. ing. E. van Amerongen als directeur in dienst van De Hoogstraat. Hij volgde J.R. Rozendaal op, die sinds 1984 directeur medische zaken respectievelijk algemeen directeur was geweest.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

Ondanks alle druk en hectiek werkten de medewerkers zeer actief mee aan de totstandkoming van het strategisch beleidsplan en aan de reorganisatie. De sfeer op de verschillende afdelingen was doorgaans bijzonder goed en dat kwam de behandeling van de revalidanten natuurlijk alleen maar ten goede.

De revalidatiearts coördineerde mijn behandeling en bepaalde mijn opnameduur. De verpleger was mijn contactpersoon en raadsman. Met veel overleg en samenwerking zorgden al deze mensen dat ik weer kon gaan en staan. Daarbij ging

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Een organisatie als De Hoogstraat, met vele honderden medewerkers, kan alleen maar goed functioneren als er duidelijke overlegstructuren bestaan. Het Hoogstraat Management Team (HMT) werd gevormd door de directeur, de divisiemanagers en uit elke zorgdivisie een teamcoördinator (een van de revalidatieartsen). Het HMT vergaderde tweewekelijks en de notulen van die bijeenkomsten waren een belangrijke formele bron van informatie over de besluitvorming. Naast de normale beleidszaken passeerden in het HMT ook tal van andere instellingsbrede of -overstijgende onderwerpen de revue.

de aandacht steeds uit naar de totale mens. Ik werd geen geval, maar bleef Cor. In die prettige sfeer voelde ik me geborgen. Veel is er aan me toegevoegd en dat heeft me wéér overeind geholpen’. Cor Matse, maart 2000

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Een revalidante wordt met moderne apparatuur in haar rolstoel geholpen.

De medezeggenschap van de revalidanten en de medewerkers werd geregeld via de Revalidantenraad en de Ondernemingsraad. De revalidatieartsen overlegden regelmatig met de directie via het RADIO (Revalidatieartsen en Directeur in Overleg). Bestuur Ook in het bestuur van De Hoogstraat traden in deze periode diverse wijzigingen op. De belangrijkste was het terugtreden van G.J. Vunderink, die al sinds 1978 voorzitter van het Hoogstraat-bestuur was. Hij werd in 1993 opgevolgd door R.G. Greve. In 1995 besloot het bestuur, onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe inzichten over moderne bestuursvormen, over te stappen naar een Raad van Toezichtmodel,

DIRECTIECOMMISSIES Op basis van verschillende wettelijke eisen beschikte De Hoogstraat als categoraal ziekenhuis over verschillende commissies, die de directie bijstonden op tal van specialistische gebieden: - wetenschappelijke commissie - ethische commissie - commissie melding incidenten revalidanten - infectiecommissie - klachtencommissie revalidanten - vertrouwenscommissie seksuele intimidatie - geneesmiddelencommissie

In de loop der jaren heeft de Stichting Revalidatiecentrum De Hoogstraat, de ‘moeder’, tal van stichtingen en verenigingen in het leven geroepen, die als ‘de dochters’ worden aangeduid. - Stichting Herwonnen Werkkracht (1953) - Stichting Mytylschool De Hoogstraat (1960-1988) - Sportvereniging Antilope (1963) - Stichting Paardrijden Gehandicapten ‘Lis Hartel’ (1976) - Stichting De Schakel (1976) - Vereniging respectievelijk Stichting Vriendenkring De Hoogstraat (1978) - Stichting Kunst en Revalidatie De Hoogstraat (1987) - Stichting De Hoogste Sport (1988) - Stichting Woonvormen Lichamelijk Gehandicapten Utrecht (1990) - Stichting Centrum voor Orthopedietechniek De Hoogstraat (1991) - Stichting Wetenschappelijk Fonds De Hoogstraat (1991) - Stichting Hoogstraatrace (1993) Stichting Herwonnen Werkkracht De Stichting Herwonnen Werkkracht is de oudste dochter van De Hoogstraat. Zij ondersteunt revalidanten van De Hoogstraat financieel (in totaal met ca. € 15.000 per jaar) bij hun terugkeer en re-integratie in het maatschappelijke leven, voor zover daar op een andere manier geen geld voor gevonden kan worden.

Staatssecretaris Erica Terpstra gaf op 26 maart 1997 in De Hoogstraat het startschot voor het landelijke doorverwijzingsproject aangepast sporten.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

3.8 DE DOCHTERS

47 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

met minder leden dan het vroegere bestuur. De nieuwe Raad van Toezicht werd in 1997 geïnstalleerd en bestond uit vier van de oude bestuursleden en één nieuw lid op voordracht van de Revalidantenraad (conform de nieuwe Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen). R.G. Greve nam in juli 1997 afscheid. Hij werd opgevolgd door R.G. Westerlaken-Loos. Het statutaire bestuur van de Stichting werd in 1997 formeel overgedragen aan de directie.

MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Vriendenkring De Vriendenkring bestaat uit allerlei mensen die zich bij De Hoogstraat betrokken voelen. Het zijn oud-revalidanten, familieleden, (oud-)medewerkers en andere belangstellenden. De ca. 500 donateurs ontvangen vier keer per jaar het informatieblad ‘Op De Hoogte’. Hun donaties worden vooral besteed aan kleine bijzondere projecten, die niet uit het vaste budget van De Hoogstraat betaald kunnen worden. Stichting Kunst en Revalidatie De in 1987 opgerichte Stichting Kunst en Revalidatie (SKR) richt zich op het organiseren van wisselende exposities binnen De Hoogstraat en het kopen van kunstwerken die het interieur kunnen veraangenamen. Bovendien stimuleert de SKR creatieve impulsen bij de revalidanten. Stichting De Hoogste Sport In 1988 werd Stichting De Hoogste Sport opgericht. Deze stichting ondersteunt sportinitiatieven in en rond Utrecht voor mensen met een handicap. Al snel na de start ontstond binnen De Hoogste Sport het idee om een sporten fitnesscentrum bij De Hoogstraat op te richten. In 1998 werd met de bouw van dit centrum begonnen. Stichting Hoogstraatrace In 1988 werd in verband met de verhuizing van Leersum naar Utrecht een rolstoelmarathon georganiseerd. De initiatiefnemers maakten hiervan sinds 1993 een regelmatig terugkerend evenement. Naast een prestatierace werden eerst jaarlijks en later tweejaarlijks allerlei aanverwante acties georganiseerd, zoals een kinderrace, een recreatierace en een politiek steekspel. De Stichting Hoogstraatrace organiseerde ook kanoweekenden en fietstochten. Vanaf 2000 wordt de Hoogstraatrace georganiseerd door Stichting De Hoogste Sport.

H E L P D E H O O G S T R A AT: U T R E C H T G Á Á T V O O R D E H O O G S T R A AT De fondsenwervingsactie ‘Help De Hoogstraat: Utrecht gáát voor De Hoogstraat’ zamelde geld in voor het Sport- & Fitnesscentrum De Hoogstraat, op het dakterras van De Hoogstraat. De officiële start van de actie vond plaats op 8 september 1995 met de onthulling van een groot bord aan de gevel van De Hoogstraat. De bouw van het centrum begon in 1998, toen een groot deel van de benodigde 3,5 miljoen gulden binnen was. Voorjaar 2001 werd het centrum geopend en in gebruik genomen.

De start van de MODERNISERING EN GROEI IN DE HOOGSTRAAT, 1988 - 1998

Hoogstraatrace in 1994

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

EEN EXTRA RONDJE… De vijfde Hoogstraatrace, die op 11 juni 1995 werd gehouden, verliep niet helemaal zoals het moest. Bij de start van de prestatierace was er nog niks aan de hand. 150 lopers en rolstoelers begonnen aan de 10 kilometer. Alles verliep uitstekend: de wedstrijden voor handbikers en hardlopers en de kinderrace, waarbij kinderen zich altijd weer ‘uit de naad’ liepen. Als extra programmaonderdeel was een sponsorloop opgenomen, die werd gelopen door kinderen van twee Utrechtse basisscholen. De opbrengst werd geschonken aan een school in Cambodja. Toen het spektakel van de dag, namelijk het open Nederlandse wheelerkampioenschap over 10 kilometer plaatsvond, ging het echter enigszins mis. Vanwege het grote aantal deelnemers werd besloten het wedstrijdveld op te delen in twee groepen. Het was een zeer spannende strijd, maar tegen het einde ontstond twijfel over het aantal gereden rondes. Uiteindelijk bleek dat de deelnemers een ronde teveel hadden gereden. Pas na uitgebreid juryberaad werd besloten om de officieuze handgeklokte tijden van de één-na-laatste ronde te hanteren.

Stichting Woonvormen In 1990 werd op verzoek van de Provincie Utrecht vanuit De Hoogstraat een stichting opgericht ten behoeve van de huisvesting voor lichamelijk gehandicapten. Inmiddels zijn er woonvormen gestart in Amersfoort en Veenendaal en is de naam gewijzigd in ThuisinWonen. Stichting Orthopedietechniek In 1992 werd de Stichting Centrum voor Orthopedietechniek De Hoogstraat (COTH) opgericht. Het COTH vervaardigt en verstrekt individuele, op maat gemaakte en geconfectioneerde kunst- en hulpmiddelen, waaronder armen beenprothesen, beugelapparatuur, korsetten, bandages en elastische kousen. Er werd intensief samengewerkt met het centrum voor orthopedietechniek in Amsterdam en met de orthopedische werkplaats De Deo in Haarlem. Stichting Wetenschappelijk Fonds De Stichting Wetenschappelijk Fonds De Hoogstraat werd in 1991 opgericht met als doel het financieren van wetenschappelijk onderzoek, vooral in De Hoogstraat en in de instellingen die met De Hoogstraat samenwerken. Iedere fondsenwervingsactie werd direct gekoppeld aan concrete onderzoeksprojecten. Het fonds onderhield hechte contacten met de divisie Research & Development en de wetenschappelijke commissie van De Hoogstraat.

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Actief deelnemen aan de samenleving, 1998 - 2008 ‘Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid’

4.1 NIEUW BELEID Aan het eind van de twintigste eeuw was er bij de politiek en ‘in het veld’ veel behoefte om de structuur en financiering van de Nederlandse gezondheidszorg te veranderen. De bestaande structuur, die in de jaren zestig was ontstaan, paste niet meer bij de nieuwe tijd van zakelijkheid en marktwerking. Het inperken van de kosten werd in veel gevallen belangrijker gevonden dan de kwaliteit van de zorg. Het zorgaanbod sloot niet meer aan op de vraag naar meer en gedifferentieerdere zorg. De wachtlijsten groeiden en personeelstekorten dreigden. Het tweede ‘paarse’ kabinet startte in 1998 met de herstructurering van de gezondheidszorg en de opeenvolgende kabinetten-Balkenende vervolgden deze enorme operatie. Het kabinet-Kok II: Meerjarenafspraken Een van de belangrijkste uitgangspunten van het kabinet-Kok II (1998-2002) op het gebied van de volksgezondheid was de zorg voor mensen in kwetsbare posities. Minister Borst van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zei bij de begrotingsbehandeling in oktober 1999, dat ‘gehandicapte mensen zich niet in het nauw gedreven hoeven te voelen. Mensen met een handicap horen er voor de volle honderd procent bij. We moeten er alles aan doen om hen in hun leven, dat vaak heel moeilijk is, te helpen’. In 1998 werden de ‘meerjarenafspraken’ in de gezondheidszorg ingevoerd. De rijksoverheid maakte met alle partijen in de gezondheidszorg prestatieafspraken voor de middellange termijn ‘om het doelmatig en doeltreffend functioneren van de zorgsector te bevorderen’ en om rust in alle sectoren van de gezondheidszorg te scheppen. De belangrijkste onderwerpen waarover meerjarenafspraken werden gemaakt, waren de aanpak van wachtlijsten en wachttijden, het terugdringen van de werkdruk, het verminderen van de uitgaven voor geneesmiddelen, kwaliteitsverbeteringen, de modernisering van de weten regelgeving en de versterking van de positie van cliënten en patiënten. De kabinetten-Balkenende I, II en III Het tweede kabinet-Balkenende van CDA, VVD en D66, dat in 2003 aantrad na de mislukking in 2002 van het kabinet Balkenende-I van CDA, VVD en de Lijst Pim Fortuin, zette het moderniseringsbeleid van de gezondheidszorg voort. ‘Meer werk en minder regels’ was het motto. Consumenten werden door het nieuwe kabinet beschouwd als mondige mensen die prima in staat waren om voor zichzelf op te komen, verantwoordelijk te zijn voor hun eigen gezondheid en hun eigen keuzes te maken. De kostenbeheersing kreeg een prominente plaats in het beleid en de marktwerking deed ook zijn intrede in de zorg. Het zorgpakket werd beperkt door de invoering van de nieuwe Zorgverzekeringswet in januari 2006. De eigen bijdragen en eigen risico’s werden verhoogd en er werden tal van maatregelen genomen om de doelmatigheid van de zorgen hulpverlening te verhogen.

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

Directeur E. van Amerongen van De Hoogstraat was tijdens zijn nieuwjaarstoespraak op 2 januari 2007 niet helemaal gerust op deze ontwikkelingen: ‘De geest van het neoliberale marktdenken is ook in de zorg definitief uit de fles en gaat ook bij een progressiever kabinet er niet weer in terug’. De Nederlandse Zorgautoriteit constateerde overigens in mei 2007 dat er na anderhalf jaar nog weinig terechtgekomen was van de marktwerking in de zorg. Balkenende-IV: ‘Samen werken, samen leven’ Het kabinet Balkenende-IV, gestart in februari 2007 en samengesteld uit CDA, PvdA en ChristenUnie, nam zich voor om te werken aan een ‘slagvaardige en verbindende overheid en een dienstbare publieke sector’. Het kabinetsmotto binnen de zorg is: investeren in draagvlak bij patiënten, cliënten, gehandicapten én professionals om samen te werken aan het bestrijden van onnodige bureaucratie, het vergroten van het werkplezier in de zorg en de ontwikkeling van ‘best practices’. De voorstellen van het kabinet voor de bekostiging van en de bezuiniging op de gezondheidszorg in 2008 vielen bij veel maatschappelijke organisaties in slechte aarde. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen waarschuwde voor onverantwoorde financiële gevolgen en vreesde dat de continuïteit van de zorg in gevaar kwam. Revalidatie Nederland, de opvolger van de VRIN, was bang dat het kabinet de innovatie in de revalidatiesector tot staan zou brengen. De Chronisch zieken en Gehandicapten Raad voorzag een forse inkomensachteruitgang voor mensen met een beperking en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie maakte zich ernstige zorgen over de stijging van de kosten van de zorg en de premie van de zorgverzekeringen.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Zorg op maat is in de toekomst steeds belangrijker

4.2 EEN NIEUWE GEZONDHEIDSZORGSTRUCTUUR

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

AWBZ De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ, het zogenoemde ‘eerste compartiment’ van de gezondheidszorg) stamde uit 1968 en was bedoeld voor de bijzondere ziektekosten en onverzekerbare risico’s. Hieronder vielen onder andere de gehandicaptenzorg, de geestelijke gezondheidszorg en, later, de voorzieningen voor ouderen. Onder de noemer ‘modernisering AWBZ’ werd aan het eind van de vorige eeuw een begin gemaakt met de omvorming van de AWBZ. Dat proces is nog steeds gaande. De zorgverzekering De curatieve sector met alle noodzakelijke en doelmatige gezondheidszorgvoorzieningen, zoals huisarts, fysiotherapeut, tandarts, ziekenhuizen en revalidatiecentra, werd al vele tientallen jaren gefinancierd via de ziekenfondsverzekering en de particuliere ziektekostenverzekering. Dit was het tweede compartiment van de zorgstructuur. Door de inwerkingtreding van de nieuwe Zorgverzekeringswet in 2006 werd dit verzekeringsstelsel ingrijpend veranderd. Er kwam één zorgverzekering voor iedereen en het oude onderscheid tussen ziekenfondsverzekering en particuliere verzekering verdween. De nieuwe zorgverzekering bevat een basispakket aan zorg, dat is vastgesteld door de overheid. Mensen kunnen zich aanvullend verzekeren voor behandelingen die buiten het basispakket vallen. Dat is echter geen verplichting. Als gevolg van de marktwerking kan de premie voor hetzelfde pakket tussen verzekeraars verschillen. Voor mensen met een laag inkomen werd de zorgtoeslag ingevoerd, een bedrag dat door de Belastingdienst wordt teruggegeven als de premie voor de zorgverzekering in relatie tot het inkomen te hoog is.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Het verhaal

Vincent Polman over revalideren na hersenletsel

‘Op zoek naar balans’ In oktober 2000 belandde Vincent Polman, 27 jaar, na een auto-ongeluk in het ziekenhuis met een gebroken nek en fors hersenletsel. Zijn nekwervels werden met metaal en met bot elders uit het lichaam in elkaar gezet, maar tegen zijn hersenletsel was niets te doen. Door het hersenletsel had Vincent onder meer problemen met onthouden, concentreren, het vinden van woorden, structureren en oriënteren. Hij werd doorverwezen naar De Hoogstraat voor revalidatie in dagbehandeling, met de nadruk op cognitieve therapie. Vincent ging aan de slag om zijn hoofd weer zoveel mogelijk op orde te krijgen. Hij kreeg adviezen over het omgaan met zijn mogelijkheden en beperkingen en oefende hoe hij dingen anders kon aanpakken dan voorheen. Zo leerde hij hoe hij structuur moet aanbrengen en moet zorgen voor voldoende rustpauzes.

Ander leven Uiteindelijk kon Vincent zich zelfstandig redden en ging hij weer aan het werk. Het werken viel in de praktijk echter behoorlijk tegen; het kostte Vincent heel veel inzet en energie om het tempo bij te benen. Aan inzet ontbrak het hem niet, aan energie wél. Hij kon maar niet wennen aan het feit dat zijn lichaam niet meer was zoals vroeger. Vincent: ‘Ik was op zoek naar een balans in mijn leven, ik kon het ritme om met mijn beperkingen te leven niet vinden. Het ritme van voor het ongeluk zat nog in mijn systeem, waardoor ik telkens over mijn grenzen ging. Ik lag soms dagen op bed omdat ik na te veel inspanning helemaal uitgeteld was. Omdat het zo niet langer ging, ben ik op advies van de revalidatiearts opnieuw in dagbehandeling gegaan’. Dit keer was er naast de cognitietraining veel aandacht voor de psychologische begeleiding. Voor Vincent werd het een belangrijke stap in de richting van een ander bestaan: ‘Ik kreeg

Het nieuwe functionele denken in de gezondheidszorg had uiteraard ook gevolgen voor de revalidatiesector. De revalidanten kwamen steeds meer centraal te staan. Het verbeteren van het dagelijks functioneren van de revalidant en van zijn actieve deelname aan de maatschappij kwam voorop te staan. De resultaten van de revalidatie werden steeds meer afgemeten aan het bereikte niveau van maatschappelijke participatie in de verschillende levensfasen. Er kwam meer aandacht voor deelname aan maatschappelijke activiteiten, zoals arbeid, vrijetijdsbesteding en sport. Als gevolg van de stijging van het aantal zieken, de daling van de sterfte én door de voortschrijdende technologie ontstond er een groter aantal mensen dat een beroep deed op de revalidatiesector. Ook kreeg de revalidatiesector te maken met nieuwe zorgvragen, zoals van hartpatiënten, mensen met kanker en chronische pijnpatiënten. De cognitieve revalidatie, zowel voor mensen met traumatisch hersenletsel als voor mensen met een cerebraal vasculair accident (CVA, beroerte), nam na 1998 een hoge vlucht.

meer inzicht in wat er fout ging in mijn leven en ik leerde mezelf ervan te overtuigen dat ik echt leefregels in acht moet nemen. Ik begon te accepteren dat ik een ander lichaam en een ander leven had’. Waardevol Na de tweede revalidatieperiode functioneerde Vincent redelijk goed, hoewel het moeilijk bleef om zijn dagen goed in te delen. Hij ging therapeutisch aan het werk en had zijn leven weer aardig in de hand. Hij leerde zijn vriendin kennen en samen maakten ze plannen voor de toekomst. Voor zijn vriendin was het soms moeilijk om te gaan met de gevolgen van het hersenletsel. Toen De Hoogstraat in 2003 een nazorgcursus startte voor oud-revalidanten, waren Vincent en zijn vriendin enthousiast. Bij de cursus ontmoetten ze andere mensen met hersenletsel en hun partners. Dat gaf veel herkenning en Vincents vriendin merkte dat ze niet de enige was die met vragen zat. Het was een verademing om belevingen van anderen te horen, en ze vond het fijn dat er naar haar verhaal geluisterd werd en dat ze begrepen werd. Tijdens de cursus was er een moment waarop de partners apart om tafel zaten, zodat ze vrijuit konden

spreken. En er wérd veel gepraat; het leek alsof sommigen voor het eerst echt konden praten. Ook voor Vincent was de cursus waardevol: ‘Het gaf me meer kennis over mijn eigen functioneren en ik ging bepaalde dingen van mezelf beter begrijpen. Het was wel confronterend, ik moest onder ogen zien dat de gevolgen van het hersenletsel niet minder zouden worden: dat ik het hiermee zou moeten doen. Ik had dat wel vaker gehoord, maar nu werd het me echt duidelijk. In zo’n groep met mensen die allemaal ongeveer hetzelfde hebben, kom je jezelf wel tegen. Ik weet nu dat ik beperkingen heb. Ik probeer niet meer de hele tijd om toch mee te doen met het gewone, drukke leven; ik zorg voor een rustige omgeving waarin ik goed kan functioneren. Ik heb moeilijke periodes gehad, maar ik kan weer van het leven genieten. Ik ben andere dingen gaan waarderen, kan belangrijke en onbelangrijke dingen beter onderscheiden. Samen met mijn vriendin kijk ik vol vertrouwen uit naar de toekomst’. Pons de Kok, maart 2000

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

4 . 3 R E VA L I D AT I E , O N D E R Z O E K E N K WA L I T E I T

53 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Extra voorzieningen Gezondheidszorgvoorzieningen waarvoor burgers zelf kunnen bepalen of zij zich daarvoor willen verzekeren, zoals privéklinieken, alternatieve geneeswijzen, kuuroorden en uitgebreide dekking voor fysiotherapie, vormen het derde compartiment van de gezondheidszorgstructuur. Als gevolg van de marktwerking in de zorg zijn er in dit compartiment nieuwe (commerciële) aanbieders toegetreden, waardoor de druk op de ‘oude’ instellingen (vooral de ziekenhuizen) is toegenomen.

Vroegbehandeling: een belangrijke

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

schakel bij de revalidatie van kinderen

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Onderzoek In opdracht van de landelijke overheid en Revalidatie Nederland werd in 1998 door ZonMw het Programma Revalidatieonderzoek ontwikkeld voor de stimulering, academisering en coĂśrdinatie van het revalidatieonderzoek in Nederland. Revalidatieonderzoek moest een plaats krijgen in de universiteiten en de revalidatiecentra moesten een band met de universiteiten krijgen. In de eindevaluatie van het eerste programma, dat liep tot 2005, werden de volgende resultaten genoemd: â&#x20AC;&#x2DC;Waar tot 1998 het revalidatieonderzoek versnipperd en op zeer beperkte schaal werd uitgevoerd, is acht jaar later een kennisinfrastructuur ontstaan en is sprake van een stevige verankering van het revalidatieonderzoek binnen Nederlandse universiteiten en revalidatiecentra. Zo zijn er formele samenwerkingsafspraken gemaakt tussen revalidatiecentra en universiteiten, zijn vijftien in de praktijk werkzame revalidatiebehandelaars opgeleid tot onderzoeker en is de structurele formatie revalidatieonderzoek aan universiteiten ongeveer vervijfvoudigd. Daarbij is het aantal hoogleraren revalidatiegeneeskunde gestegen van drie naar tienâ&#x20AC;&#x2122;. In 2006 is het tweede Programma Revalidatieonderzoek gestart, dat verder gaat op de ingeslagen weg en daarnaast veel aandacht besteedt aan het multidisciplinaire revalidatieonderzoek. Kwaliteitsverbetering Om de hoge kwaliteit van de revalidatiesector goed in de gaten te kunnen houden, is door de revalidatiecentra een eigen Beoordelingskader Externe Toetsing Revalidatiezorg ontwikkeld. Aan de hand van objectieve en onafhankelijke criteria zijn alle revalidatie-instellingen tussen 1998 en 2007 twee keer getoetst.

In juli 2006 werden de resultaten van de eerste landelijke Revalidatie Patiëntenraadpleging bekend. Voor het eerst werd de tevredenheid van patiënten in de revalidatiecentra gemeten in een landelijk onderzoek. Bijna 10.000 volwassen revalidanten en ouders van revaliderende kinderen gaven hun mening. De patiënten gaven gemiddeld een 7,7 aan ‘hun’ revalidatiecentrum.

55 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Sinds 2004 wordt ook met prestatie-indicatoren gewerkt. Revalidatie Nederland heeft de Basisset Prestatie-indicatoren Revalidatiecentra ontwikkeld. Deze basisset bevat vragen over ruim twintig aspecten van het werk in de revalidatiecentra. Ieder jaar worden de revalidatiecentra op basis van deze vragen geïnterviewd. Met de antwoorden kunnen verbeteringen in de revalidatiezorg worden aangebracht. De afgelopen jaren zijn door de Stichting Harmonisatie Kwaliteitszorg in Zorginstellingen landelijke kwaliteitscriteria ontwikkeld. Die worden vanaf 2008 ook door de revalidatiecentra gebruikt.

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

R E VA L I D AT I E PAT I Ë N T E N R A A D P L E G I N G

Een nieuw model In 2002 publiceerde de World Health Organization de ‘International Classification of Human Functioning’ (ICF) als opvolger van ICIDH. In deze nieuwe classificatie worden psychische en sociale gegevens toegevoegd en worden niet de beperkingen, maar de restmogelijkheden beschreven bij mensen met een chronische aandoening. De classificatie gaat uit van een model voor het menselijk functioneren, waarin een scheiding wordt gemaakt tussen de oorspronkelijke ziekte of aandoening en de gevolgen daarvan. De gevolgen worden beschreven in de mogelijkheden die de persoon heeft in zijn fysieke en cognitieve functies (structuur en functie), in zijn alledaagse, praktische vaardigheden (activiteiten) en in zijn deelname aan maatschappelijke activiteiten (participatie). De relaties tussen de hierboven genoemde velden zijn niet lineair of vooraf voorspelbaar. De persoon kan gebruik maken van hem resterende mogelijkheden en compensatiemogelijkheden. Daarnaast zijn persoonlijke factoren (zoals coping, eerdere ervaringen en gewoontevorming) en factoren in de omgeving (gezin en woonomgeving) van invloed op de activiteiten en parti-

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

cipatie. In het model worden de strikt medische gevolgen van ziekte dus uitgebreid met de gevolgen voor het totale psycho-sociaal functioneren.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Dit bio-psycho-sociale model van het menselijk functioneren is de basis geworden voor het denken in de revalidatiegeneeskunde. De revalidatie is primair gericht op het vergroten van de activiteiten en maatschappelijke participatie. Dat kan enerzijds gebeuren door het reduceren van stoornissen in structuur en functie, als dat nog mogelijk is en anderzijds door het leren gebruik te maken van compensatiemogelijkheden van de persoon zelf of van zijn omgeving. In de revalidatie ondersteunt het behandelteam de revalidant bij het realiseren van zijn doelen op het niveau van ‘activiteiten’ en ‘participatie aan de maatschappij’.

4 . 4 K I N D E R R E VA L I D AT I E Al in de jaren negentig kwam de revalidant centraal te staan in het totale revalidatieproces. Dat gebeurde uiteraard ook binnen de kinderrevalidatie met het gehandicapte kind en zijn ouders. Het werd steeds vanzelfsprekender dat de kinderrevalidatie in een ‘pedagogisch perspectief’ werd geplaatst. De eigen regie van ouders en kinderen werd versterkt door de invoering van het persoonsgebonden budget en de leerlinggebonden financiering.

D E B R A N C H E O R G A N I S AT I E VA N D E R E VA L I D AT I E S E C T O R De belangen van de revalidatiesector worden sinds 2002 behartigd door de branchevereniging Revalidatie Nederland, de voormalige Vereniging van Revalidatiecentra in Nederland (VRIN). De branchevereniging kent de volgende drie kerntaken: 1. Belangenbehartiging gericht op een goede positionering van de branche en de maatschappelijke verantwoording van haar activiteiten. 2. Collectieve dienstverlening gericht op de werkvelden onderzoek en opleiding, innovatie en kwaliteit, sturing, financiering, bouw, informatiebeleid en arbeidsvoorwaarden. 3. Individuele serviceverlening aan de leden. Revalidatie Nederland voert haar kerntaken uit door het: 1. Ontwikkelen van landelijk beleid over revalidatie. 2. Bevorderen van kwaliteitsontwikkeling in de revalidatie door toetsing van de leden en door behandelprogramma’s te voorzien van prestatie-indicatoren en kwaliteitsprofielen. 3. Stimuleren van wetenschappelijk onderzoek vanwege het eminente belang voor de verdere ontwikkeling van behandelmethoden. 4. Stimuleren van opleidingsbeleid zodat blijvend kan worden voorzien in de behoefte aan gekwalificeerde professionals. 5. Ondersteunen van de ontwikkeling en implementatie van de Diagnose Behandeling Combinaties (DBC’s), gericht op vraagsturing en transparantie van de bedrijfsvoering. 6. Bevorderen van transparantie en benchmarking van de revalidatie door het beheren van een landelijke databank over de revalidatie en het uitbrengen van brancherapporten, met zorgvuldige waarborg van de privacy. 7. Zijn van een aanspreekpunt over de revalidatie voor landelijke patiëntenorganisaties, overheid, verzekeraars, politiek, pers en andere relaties. 8. Betrokken zijn bij de arbeidsvoorwaardenontwikkeling om de kostenontwikkeling te bewaken en zorg te dragen voor een aantrekkelijk werkveld. Bron: www.revalidatienederland.nl, de website van Revalidatie Nederland.

- De revalidatiecentra boden in 2006 poliklinische zorg aan meer dan 51.500 revalidanten (waaronder ruim 11.600 kinderen en jongeren) en klinische zorg aan 7.650 klinische revalidanten (inclusief 350 kinderen en jongeren). - In de revalidatiecentra vindt 87% van de zorg poliklinisch plaats. - Van alle patiënten wordt 50% behandeld voor neurologische aandoeningen zoals een beroerte, spasticiteit en dwarslaesie. - Binnen de kinderrevalidatie is 78% van de kinderen in behandeling voor een neurologische aandoening. - Eind 2006 waren 368 revalidatieartsen werkzaam in ziekenhuizen en revalidatiecentra. - Ruim 200.000 mensen - van wie het grootste deel nu nog gezond is - zullen naar verwachting tussen 2007 en 2010 bij een revalidatie-instelling revalideren. (Bron: Revalidatie Jaarbeeld 2006)

ACTIEF DEELNEMEN AAN DE SAMENLEVING, 1998 - 2008

E E N PA A R K E N G E TA L L E N VA N D E R E VA L I D AT I E C E N T R A I N N E D E R L A N D

De behandeling van kinderen met een beperking onderging ook een verandering als gevolg van nieuwe inzichten in de ontwikkeling van het zenuwstelsel van jonge kinderen in relatie tot de motoriek en nieuwe ontwikkelingen in de genetica. Hierdoor ontstonden nieuwe ideeën over diagnostiek en over de toepassing van doelgerichte interventies.1 In 2006 werd begonnen met een Landelijk Servicepunt Kinderrevalidatie. Het maakt deel uit van het Landelijk Innovatieprogramma Kinderrevalidatie (LINK2) en vormt de schakel voor uitwisseling van (innovatieve) ontwikkelingen en kennis in de kinderrevalidatie.3

4.5 BELANGENBEHARTIGING Binnen de georganiseerde belangenbehartiging voor mensen met een handicap traden tussen 1998 en 2008 enkele ingrijpende veranderingen op. De scheiding tussen ‘mensen met een handicap’ en ‘chronisch zieken’, die in het begin van de jaren negentig was opgetreden, werd langzaamaan minder strikt. Dat leidde ertoe dat de Gehandicaptenraad en het Werkverband van Organisaties voor Chronisch Zieken (WOCZ), de twee koepels van gehandicapten respectievelijk chronisch zieken, in 1999 fusiebesprekingen met elkaar begonnen. In 2001 werd als resultaat daarvan de Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG-Raad) opgericht. De CG-Raad werd een koepelorganisatie van ongeveer 150 landelijke, provinciale en lokale gehandicapten- en patiëntenorganisaties. Lokale belangenbehartiging De lokale belangenbehartiging op gemeentelijk niveau werd één van de speerpunten van de CG-Raad. Door middel van het Programma Versterking Cliëntenpositie (VCP) werd een groot netwerk van regionale ondersteuners opgezet. Deze professionele ondersteuners helpen lokale gehandicapten- en patiëntenorganisaties op allerlei manieren met de behartiging van de belangen van hun achterban. Wet maatschappelijke ondersteuning Een goede belangenbehartiging op lokaal niveau is vooral nodig geworden door de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) per 1 januari 2007. Daarin werden de Welzijnswet, de Wet voorzieningen gehandicapten, de huishoudelijke verzorging uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten en delen uit de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg opgenomen. Ook de financiering van de mantelzorg en de vrijwillige thuiszorg werd ondergebracht bij de Wmo. De uitvoering van de Wmo werd overgedragen aan de gemeenten, die een grote beleidsvrijheid kregen bij de invulling en uitvoering van de nieuwe wet. In iedere gemeente werd een Wmo-cliëntenraad gevormd om de belangen van de Wmo-gebruikers te behartigen.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Uit: Kinderrevalidatie; onder redactie van M.J. Meihuizen-de Regt, J.M.H. de Moor en A.H.M. Mulders; derde geheel gewijzigde druk, 2003, blz. VII 2 LINK is een initiatief van een groot aantal instellingen en organisaties en wordt gefinancierd door een viertal particuliere fondsen 3 Zie www.kinderrevalidatie. info 1

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

5 Nieuwe kennis en inzichten in praktijk gebracht, 1998 - 2008 ‘De revalidant van morgen krijgt een nóg betere behandeling dan die van vandaag… ‘

5.1 VOORTSCHRIJDEND INZICHT

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De tien jaren tussen 1998 en 2008 waren voor De Hoogstraat een periode die gekenmerkt werd door voortschrijdend inzicht, nieuwe kennis en de invoering daarvan in de organisatie. De Hoogstraat heeft in de loop van de jaren geleerd kritisch naar zichzelf te kijken. Dat levert steeds weer verbeteringen op, zowel op het gebied van de behandeling van revalidanten als op het gebied van wetenschappelijk revalidatieonderzoek en het managen van het revalidatiecentrum. Nieuwe kennis en inzichten worden voortdurend in praktijk gebracht. Daarnaast speelden de maatschappelijke ontwikkelingen, zoals we die in het vorige hoofdstuk beschreven, een belangrijke rol bij de gang van zaken in De Hoogstraat. Het is voor het revalidatiecentrum van vitaal belang om mee te groeien met de ontwikkelingen in de rest van de samenleving en in te spelen op alle maatschappelijke en trendmatige veranderingen. Stilstand is, zeker in de revalidatie, achteruitgang. Het maken van een nieuw strategisch beleidsplan was elke vier jaar weer een goede aanleiding om de ontwikkelingen en veranderingen te integreren in het dagelijkse werk en nieuwe inzichten te verwerken in het beleid.

Revalidanten leren praktische vaardigheden

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

D E M I S S I E VA N D E H O O G S T R A AT, 2007-2010

De Hoogstraat is het revalidatiecentrum in de provincie Utrecht, dat zich richt op de revalidatiegeneeskundige diagnostiek, advisering en behandeling van kinderen, jongeren en volwassenen met verlies van functioneren ten gevolge van ziekte, aandoening of ongeval.

In en vanuit het Utrechtse revalidatiecentrum op Rembrandtkade 10, biedt De Hoogstraat specialistische revalidatie in een omvangrijk netwerk van revalidatievoorzieningen.

De specialistische revalidatie is erop gericht de fysieke, cognitieve, psychosociale en maatschappelijke mogelijkheden zodanig te verbeteren, dat de revalidant de door hem of haar gewenste sociaal-maatschappelijke rol zo goed mogelijk kan vervullen. De Hoogstraat heeft een stimulerend werkklimaat, waarin sterk gemotiveerd en deskundig personeel door middel van interdisciplinaire samenwerking tot goede resultaten komt. De Hoogstraat beschouwt resultaten als goede resultaten, als ze overeenkomen met de verwachtingen van de revalidant, of die overtreffen. De Hoogstraat speelt actief in op zorgvragen, regionaal over de volle breedte en bovenregionaal voor specifieke zorgvragen. Een omvangrijk regionaal revalidatiegeneeskundig netwerk verbindt de dienstverlening in het revalidatiecentrum met die van de andere zorgaanbieders in de zorgketen. Naast uitstekende patiĂŤntenzorg wil De Hoogstraat een essentiĂŤle bijdrage leveren aan de verbetering van de kwaliteit van de revalidatiegeneeskunde. De Hoogstraat doet dat door te investeren in wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en opleiding, productinnovatie en kennisoverdracht. Bron: Strategisch Beleidsplan 2003-2006

Kinderen, volwassenen en hun naasten, die leren leven met de gevolgen van ziekte, aandoening of ongeval, kunnen bij ons terecht. Wij bieden hen ondersteuning bij het herstel van hun gezondheid en bij het optimaliseren van hun mogelijkheden om het leven in te richten op een manier die bij hen past. Voor hen maken wij ons sterk voor de ontwikkeling en verspreiding van kennis die bijdraagt aan het vergroten van de mogelijkheden van de revalidatiegeneeskunde. Bron: Strategisch Beleidsplan 2007-2010

59 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

D E M I S S I E VA N D E H O O G S T R A AT, 2003-2006

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Strategisch Beleidsplan 1999-2002 In 1999 werd de koers van De Hoogstraat bijgesteld. In het Strategisch Beleidsplan 1999-2002 werd gekozen voor verdere academische verankering en specialistische verdieping van de revalidatiegeneeskunde in Utrecht. Daarnaast werd in deze periode gestreefd naar een verbetering van de kwaliteit van het netwerk in de regio, meer samenwerking met collega-instellingen, flexibilisering van het management en versterking van de interne communicatie. Strategisch Beleidsplan 2003-2006: Praktische kennis Dit beleidsplan verlegde het accent naar de versterking van de kwaliteit en de (management)cultuur van De Hoogstraat. ‘Wat wordt de revalidant hier beter van?’ werd de centrale vraag bij alle activiteiten binnen het revalidatiecentrum. Er werden zes ambities vastgesteld: - de revalidant centraal stellen - de cultuur versterken - de talenten van de medewerkers benutten - specialiseren en academiseren - de samenwerkingsketens versterken - prestatie-indicatoren formuleren en gebruiken

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Strategisch Beleidsplan 2007-2010: SBP @ 10 In 2005 en 2006 werd begonnen met het samenstellen van het Strategisch Beleidsplan 20072010, getiteld ‘SBP @ 10’. Daarin worden bovenstaande ambities verder uitgewerkt. ‘Kwaliteit als strategie’ blijft het belangrijkste motto van De Hoogstraat. De regie van de revalidatie komt, nog meer, in handen te liggen van de revalidant en zijn naasten. De revalidatie wordt steeds meer ‘gezinsgericht’.

Het verhaal

Ouders van Bas de Leeuw over hun rol in de revalidatie

‘Betrokken bij de behandeling’ Kinderen revalideren nooit alleen; hun ouders worden nauw bij de behandeling betrokken. De ouders van revalidantje Bas de Leeuw vertelden in 2003 hoe dat in de praktijk gaat. Vanaf eind september 2002 was Bas de Leeuw in dagbehandeling bij De Hoogstraat. Bas was bijna twee jaar oud. In augustus 2001, vlak na zijn geboorte, kreeg hij een hersenbloeding, met als gevolg een linkszijdige verlamming. De bloeding is ontstaan door een bloedvatgezwel, symptoom van het Kasabach-Merrit syndroom. De bloeding had onder andere invloed op Bas’ motorische ontwikkeling en daarom was hij in revalidatiebehandeling. Bas’ motorische ontwikkeling werd gestimuleerd en zijn ouders leerden hoe zij hun zoon bij zijn ontwikkeling konden begeleiden. Voordat hij naar De Hoogstraat kwam, was hij langdurig opgenomen in het ziekenhuis. In die periode zijn

ook ernstige voedingsproblemen ontstaan, waarna hij een PEG-sonde kreeg. Er was veel verschil tussen de ziekenhuisopname en revalideren bij De Hoogstraat, merkten Bas’ ouders. Zijn moeder Anita: ‘In het ziekenhuis wisten we soms niet goed waar we aan toe waren, omdat ze niet op al onze vragen antwoord hadden. Gezien Bas zijn ziekte is dat ook niet zo gek. Bij De Hoogstraat waren ze steeds duidelijk. Er werd gezegd waar het op staat: zo is het en daar moeten we aan werken. Dat is prettig’. ‘Tijdens het eerste onderzoek bij De Hoogstraat is samen met de revalidatiearts het behandelprogramma van Bas vastgesteld. Wij vertelden wat Bas wel en niet kon en wat ons opviel. Zo zagen we dat hij zijn linkerbeentje wel eens overstrekte; die informatie gaven we dan door. Wij wilden erg graag weten waar we stonden; wat Bas wel en niet zou kunnen in de toekomst. De revalidatiearts kon een en ander aardig inschatten,

S B P @ 1 0 : V E R A N D E R E N , M E T B E H O U D VA N H E T G O E D E NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Het werken aan het Strategisch Beleidsplan 2007-2010 begon op 1 december 2005 tijdens een werkconferentie met interne en externe genodigden. Ook alle medewerkers werden uitgenodigd om een bijdrage te leveren in de vorm van een toekomstperspectief voor De Hoogstraat en voor de revalidatie. In de brochure ‘De Revalidatie(geneeskunde) in 2025. Een oriëntatie op de toekomst’ werd verslag gedaan van de werkconferentie. Vervolgens werden in 2006 twee beleidsconferenties gehouden waarop belangrijke actuele ontwikkelingen in de samenleving aan bod kwamen en de mogelijke gevolgen daarvan voor het werk van De Hoogstraat. Het betrekken van tal van interne en externe genodigden bij dit beleidsvormingsproces, versterkte de samenwerkingsrelaties.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

waarin ouders en teamleden informatie kunnen uitwisselen: ‘Op die manier voel je je meer betrokken bij de behandeling. Wij vinden dat we steeds goed op de hoogte zijn gehouden. Voordat men met een therapie begint, wordt er uitgelegd wat ze van plan zijn. Als we nog vragen hebben, kunnen we telefonisch contact opnemen met de therapeuten. Er wordt ons ook wel eens gevraagd om dingen van thuis mee te nemen. Zo hebben we wel eens Bas zijn lepeltje meegenomen. Dit is een lepeltje speciaal voor kinderen die het eten verleerd zijn. Toen hebben we tijdens de therapie geprobeerd om hem van dit lepeltje te laten eten, waarna we er thuis verder mee aan de slag konden gaan’.

is gebleken. Zo zei hij dat Bas zou gaan lopen in de toekomst, al dan niet met een hulpmiddel. Hij gaf aan wat hij dacht dat Bas nodig had en wij waren het eens met zijn voorstel’. Voordat Bas in behandeling kwam, kon hij omrollen en zitten. Hij kon zich nog niet verplaatsen. Inmiddels kruipt hij en is hij beter in staat zijn rechterheup en been te belasten. De sondevoeding wordt afgebouwd. Martin en Anita waarderen het dat er bij De Hoogstraat teambesprekingen zijn,

‘Het klikt goed tussen Bas en de therapeuten en hij vindt het leuk om therapie te krijgen. Hij gaat ook nog steeds vooruit. Als het zo goed gaat, sta je als ouders natuurlijk eerder positief tegenover de therapie. Het werkt stimulerend. Maar ook los daarvan zijn we heel tevreden. Het behandelteam is erg betrokken en de therapeuten hebben altijd een luisterend oor. Vragen van ouders worden serieus genomen’. Esther Cohen, maart 2003

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Daarbij realiseert De Hoogstraat zich terdege, dat revalidatie geen kwestie is van ‘U vraagt, wij draaien’. Juist de samenwerking en het vertrouwen tussen de professional en de revalidant is de basis van de advisering en de behandeling. Daarom ook heeft De Hoogstraat gekozen voor een sterke verbinding met de revalidanten en hun naasten. De revalidanten geven aan welke richting zij aan hun leven geven. De medewerkers van De Hoogstraat kunnen, vanuit hún deskundigheid, een belangrijke rol spelen bij het hervinden van de zelfstandigheid van de revalidanten.

5 . 2 D E R E VA L I D A N T E N In De Hoogstraat worden kinderen, jongeren en volwassenen behandeld: ieder jaar ongeveer 600 kinderen en jongeren en 1700 volwassenen. Daarnaast zijn er nog vele honderden mensen die gebruik maken van de consulterende activiteiten van de medewerkers van De Hoogstraat in ziekenhuizen en verpleeghuizen.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

In de loop van de afgelopen decennia is in De Hoogstraat één ding steeds meer komen vast te staan: de revalidant staat altijd centraal. De hulpvraag van de revalidant is het uitgangspunt voor de behandeling. ‘Hulpvraaggericht werken’ wordt dat genoemd. Niet het zorgaanbod van het revalidatiecentrum is bepalend voor de behandeling, maar de manier waarop de revalidant daar gebruik van wil en kan maken. De allereerste vraag die daarom aan elke nieuwe revalidant wordt gesteld is: ‘Wat wil je bereiken, wat is je doel?’. De behandelaars bedenken vervolgens samen met de revalidant en zijn naasten wat nodig is om dat doel te bereiken en welke problemen daarvoor moeten worden opgelost. De behandelaars proberen interdisciplinair te werken waardoor voorkomen wordt dat zij teveel aan hun eigen disciplinedoelen blijven vasthouden. In het Strategisch Beleidsplan 2007-2010 is de term ‘hulpvraaggericht’ uitgebreid tot ‘gezinsgericht’, omdat de directe omgeving van de revalidant een steeds belangrijker rol is gaan spelen in het revalidatieproces. Eén van de slogans die De Hoogstraat de afgelopen jaren voerde was: ‘Revalidatiecentrum De Hoogstraat brengt kennis in praktijk’. De resultaten van het wetenschappelijk onderzoek dat in De Hoogstraat wordt verricht, worden zo snel mogelijk toegepast in de praktijk van de zorg.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Revalideren is hard werken, vooral voor de revalidant zelf. Hij moet actief betrokken zijn bij zijn eigen revalidatie. De medewerkers leveren uiteraard een specialistische bijdrage aan de verbetering van de kwaliteit van de behandeling en bieden de revalidanten kennis en vaardigheden om het leven weer praktisch te maken. Maar uiteindelijk moet de revalidant het voor het grootste deel zĂŠlf doen.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

SPIEGELGESPREKKEN

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Sinds 2004 worden er in De Hoogstraat ‘spiegelgesprekken’ gehouden. Bij zo’n gesprek vertellen revalidanten (soms samen met hun partners) onder leiding van een onafhankelijke gespreksleider over hun ervaringen met en in De Hoogstraat. Het publiek bestaat uit leden van het behandelteam. Zij doen niet mee aan het gesprek, maar kunnen aan het eind wel vragen stellen. Ze mogen niet in discussie gaan. Het is de bedoeling dat het behandelteam op basis van het spiegelgesprek concrete punten voor verbetering bespreekt. Tijdens de spiegelgesprekken bleek, dat de revalidanten over het algemeen redelijk tevreden waren over de dienstverlening van De Hoogstraat. De medewerkers leerden veel van de kritiekpunten die tijdens de gesprekken werden genoemd, zoals de wachttijden, de hygiëne, de communicatie en de planning. Revalidant Elke was direct enthousiast toen zij werd gevraagd voor het spiegelgesprek: ‘Ik heb geen moeite om kritiek te geven, daar kan het behandelteam alleen maar van leren. Tijdens het spiegelgesprek ben ik bewust met mijn rug naar het team gaan zitten. Niet omdat ik het eng vond, het team is erg bij mijn revalidatie betrokken geweest en dus heel vertrouwd, maar om makkelijker de aandacht bij het gesprek te houden. Tijdens het gesprek vergat ik eigenlijk meteen dat er een heel team achter me zat. Dat is de meerwaarde van een spiegelgesprek. Door de veilige omgeving en doordat de gespreksleider op zoek gaat naar gezamenlijke positieve en negatieve ervaringen, ga je elkaar aanvullen en nuanceren en kom je tot tips voor het team. Doordat wij als revalidanten vaak hetzelfde hebben meegemaakt, stimuleer je elkaar om open te zijn; daardoor zullen meer zaken aan de orde komen dan in een een-op-een-situatie, bijvoorbeeld in een ontslaggesprek met de revalidatiearts. Dat geldt volgens mij vooral voor de minder mondige revalidanten’. Bron: Revalidatie Magazine, maart 2006

Revalidant Elke: ‘Ik heb geen moeite om kritiek te geven, daar kan het behandelteam alleen maar van leren’

Kwaliteitszorg en revalidantenvoorlichting De Hoogstraat onderzoekt al vele jaren de kwaliteit van de dienstverlening aan de revalidanten. Er wordt onder meer gekeken naar de tevredenheid van de revalidanten, de veiligheid, de effectiviteit van de dienstverlening, de snelheid van de informatievoorziening, het functioneren van de Revalidantenraad, het voorkómen van wachtlijsten en infectiepreventie.

Onafhankelijke

bemiddeling

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

klachten-

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Over het algemeen waren de resultaten van alle kwaliteitsonderzoeken positief, hoewel er elk jaar wel enkele punten voor verbetering werden geconstateerd. Voor de behandeling van klachten van revalidanten zijn al vele jaren een klachtenbemiddelaar en een klachtencommissie beschikbaar. Ook bestaat er een (verplichte) MIR-registratie (Meldingen Incidenten Revalidatie), die wordt uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van de MIR-commissie. Een belangrijk onderdeel van de kwaliteitszorg is de informatie aan de revalidanten en hun naasten. In 2006 werd dit thema zelfs uitgeroepen tot het centrale kwaliteitsthema. Het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht besteedt daar al enkele jaren veel aandacht aan. Een goede informatievoorziening aan de revalidanten en hun nabije omgeving is een essentieel onderdeel van de gezinsgerichte revalidatie.

In 2003 werd het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht gehuisvest in een aantal containers op het dak van De Hoogstraat.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

66 NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Poliklinische multidisciplinaire revalidatiebehandeling (PRB) is mogelijk op de volgende locaties: - Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht - UMC Utrecht - Mytylschool Ariane de Ranitz, Utrecht - St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein Tenslotte verzorgen de revalidatieartsen consulentschappen in verpleeghuizen, instellingen voor gehandicaptenzorg en activiteitencentra in de regio.

67 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Onder de verantwoordelijkheid van De Hoogstraat zijn revalidatiegeneeskundige poliklinische consulten door revalidatieartsen mogelijk in alle instellingen van het netwerk: - Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht - UMC Utrecht - Mytylschool Ariane de Ranitz, Utrecht - St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein - Mesos Medisch Centrum, locaties Oudenrijn en Overvecht, Utrecht - Diakonessenhuis, locaties Utrecht, Zeist en Doorn - Zuwe Hofpoort Ziekenhuis, Woerden

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

P R O F E S S I O N E L E B I J D R A G E N O P V E R S C H I L L E N D E L O C AT I E S

ap!

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Vergroten van eigen regie In deze jaren wordt veel gesproken en nagedacht over manieren om de eigen regie van revalidanten te vergroten. Concreet krijgen deze ontwikkelingen vorm in de opzet van cursussen zoals ‘Balanz’ voor jongeren met lichamelijk onbegrepen klachten, ‘Grip! Veranderen met fibromyalgie’ en ‘Eigen regie voor mensen met een dwarslaesie’. En in 2007 werd de werkmap ‘Stap’ ontwikkeld voor mensen met een beenamputatie.

Reisgids en studiegids Tijdens de jaarlijkse beleidsdag in 2004 werd een parallel getrokken Revalideren na een bee namputatie tussen het revalidatieproces en het maken van een reis. Door vanuit het concept van een reisgids naar de revalidatie-behandeling te kijken verleg je het perspectief automatisch meer naar de revalidant. Dit ondersteunt medewerkers bij het maken van de omslag in denken vanuit de hulpvraag en het belang van de eigen regie van hun revalidanten. Daarnaast is het nodig dat de revalidant zelf zich meer bewust wordt van zijn eigen wensen en vragen, om echt zijn eigen keuzen te kunnen maken. Een volgende stap in dit denkproces was die van reisgids naar studiegids. Waar een reisgids vrijblijvend is, geeft een studiegids duidelijk aan over welke basiskennis je aan het eind van je studie in elk geval moet beschikken. En er staat in hoe je je kennis kunt verdiepen als je dat zou willen. Het idee hierachter is dat je als revalidant eigenlijk ook wordt ‘opgeleid’, namelijk voor een leven met een chronische ziekte of handicap. Informeren

Leren

Kiezen

Doen

Het verhaal

Medewerkers van De Hoogstraat over werken in een ‘lerende organisatie’

‘Leren van elkaar’ De Hoogstraat wil revalidanten kwaliteit bieden. Kennis is daarbij onmisbaar. Daarom investeert De Hoogstraat in de kennis van de medewerkers. Lerende organisatie Steven Berdenis van Berlekom, manager Kenniscentrum: ‘Het is voor ons van levensbelang dat we een lerende organisatie zijn. De wereld is ingrijpend aan het veranderen en dat gaat de komende jaren door. Kijk naar technologische ontwikkelingen, kijk naar internet, kijk naar het nieuwe zorgstelsel. De Hoogstraat moet mee en dat kan alleen als we leren en innoveren. Anders worden we te gemiddeld en zijn andere zorgaanbieders misschien beter, maar zeker goedkoper. We moeten dus onze vakkennis blijven ontwikkelen en dat moet zichtbaar zijn voor de buitenwereld. Ook moeten we een organisatie zijn die gemakkelijk kan veranderen. Wij bieden complexe revalidatie aan, waar veel behandelaars bij zijn betrokken. Maar de

concurrentie vanuit bijvoorbeeld verpleeghuizen, waar ze eenvoudiger producten aanbieden, neemt toe. Daarop zullen wij moeten reageren. Een lerende organisatie herkent en stimuleert ideeën van medewerkers die de moeite waard zijn’. In de praktijk Anite de Vries, hoofd Personeel & Organisatie: ‘Ik vind dat we ‘leren’ bij De Hoogstraat nog te veel invullen met externe cursussen. Volgens mij hebben we kennis die we extern halen vaak zelf ook in huis. Het is inspirerend om van elkaar te leren. Dat is ook meer gericht op ons eigen werk, sneller beschikbaar en goedkoper. We weten bovendien uit onderzoek dat het rendement van alleen een externe scholing behoorlijk beperkt is. Leren gebeurt vooral in de praktijk. De effectiviteit van scholing wordt verhoogd door voor en na de scholing gesprekken te houden met de leidinggevende. In die gesprekken wordt besproken hoe

Tijdens

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

teambesprekingen leren revalidanten en medewerkers van elkaar

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

mensen datgene wat ze in de scholing leren, willen toepassen in de praktijk. Dat werkt, mensen gaan daardoor meer doen met hun nieuwe kennis’. Scholingsuren Cecile Schueler, fysiotherapeut bij een CVA-team: ‘In de beide CVA-teams hebben we sinds twee jaar eens in de maand een scholingsuur. Teamleden vertellen dan aan hun collega’s waar ze mee bezig zijn. Het uur is vaak deels voor beide teams gezamenlijk en deels per team apart. Dan worden bijvoorbeeld afspraken gemaakt over wat het team gaat doen met wat zojuist verteld is. Onlangs hebben we ons verdiept in het thema ‘werken op maat’. De verschillende disciplines zullen bijvoorbeeld vertellen welke methoden ze gebruiken om de hulpvraag duidelijk te krijgen. Het nieuwe programma hadden we snel in elkaar gezet, de ideeën stroomden binnen. Doordat mensen nog beter van elkaar weten wat ze doen, weten ze ook beter met welke vragen ze bij elkaar terechtkunnen. Ze weten elkaar nog beter te vinden’. Het is jammer dat het scholingsuur niet voor de hele divisie is’.

Ook buiten het team Annette Perdon, teammanager van twee jeugdteams: ‘Ik vind dat we binnen mijn teams veel van elkaar leren. We hebben bijvoorbeeld een leesgroepje dat wetenschappelijke artikelen bespreekt. Behandelaars doen ook regelmatig gezamenlijk een behandeling: dan zie je hoe een ander denkt en handelt. Dat vind ik een goede manier van leren. We bespreken verder regelmatig in het team casuïstiek. Een teamlid bereidt zo’n bespreking voor en stelt het team een vraag, bijvoorbeeld: ‘Ik wil graag weten of ik toen goed gehandeld heb’. Vaak worden onderwerpen ingebracht die te maken hebben met de onderlinge samenwerking en communicatie. We sluiten af met leerpunten. Ik vind wel dat we als jeugdteams nog meer zouden kunnen leren van andere teams in de organisatie. De stap daar naartoe is veel groter. Misschien omdat het meer tijd kost, maar vooral omdat we nog te veel in eigen toko’s denken. Het is dan niet gemakkelijk om te constateren dat we anderen, buiten onze eigen teams, nodig hebben. En toch kan het heel nuttig zijn om dat te doen’. Mia Willems, maart 2006

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

5 . 3 R E VA L I D AT I E Z O R G

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Nieuwe teams In 1999 en begin 2000 werd de zorg bij De Hoogstraat georganiseerd in drie zorgdivisies: (1) neurorevalidatie voor volwassenen, (2) kinderen jeugdrevalidatie en (3) orthopedie, dwarslaesierevalidatie en pijnrevalidatie voor volwassenen. Binnen deze drie divisies werd zowel klinisch als poliklinisch gewerkt. Samen met de revalidant werd geprobeerd de beste aanpak te vinden voor het inzetten van zijn of haar mogelijkheden. Deze nieuwe indeling was nodig om de verschillende doelgroepen in De Hoogstraat een nog betere behandeling te kunnen geven. De gespecialiseerde teams bestonden uit: - activiteitentherapeuten - cognitief therapeuten - ergotherapeuten - fysiotherapeuten - logopedisten - maatschappelijk werkers - medewerkers sport en bewegen - muziektherapeuten - orthopedagogen - psychologen - verpleegkundigen, ziekenverzorgenden en pedagogisch medewerkers De teams kunnen gebruik maken van de diensten van allerlei ondersteunende medewerkers van buiten het team. De teams worden duaal aangestuurd. Dat betekent dat de inhoudelijke aansturing gedaan wordt door een revalidatiearts, terwijl een teammanager verantwoordelijk is voor de organisatorische aansturing.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Bij de revalidatie zorgen veel handen voor een optimaal NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

resultaat.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Netwerkvorming Het revalidatiegeneeskundig netwerk, dat al in de jaren negentig door De Hoogstraat was opgebouwd, werd ook na de eeuwwisseling voortgezet en uitgebreid. Dit netwerk is nodig om de revalidant zo goed mogelijk bij te staan bij het hervinden van zijn eigen plaats in de samenleving. Een belangrijke rol daarbij is weggelegd voor het samenwerkingsverband WARM, waarin het Revalidatiecentrum samenwerkt met de Woonvormen, de Activiteitencentra en de Mytylschool in de provincie Utrecht. Hiaten in de zorgverlening kunnen op die manier snel worden ontdekt en opgelost. In 2006 verscheen ‘Sommige dingen kun je niet alleen’ , een bundeling van 12 verhalen van revalidanten van De Hoogstraat.

De samenwerking met het militair revalidatiecentrum Aardenburg te Doorn, het revalidatiecentrum De Trappenberg te Huizen en het Meander Medisch Centrum te Amersfoort (de drie andere erkende instellingen voor specialistische revalidatiezorg in de provincie Utrecht en het Gooi) én met de zorgverzekeraars, leidde in 1999 tot de gezamenlijke regiovisie revalidatie ‘Meer dan de som der delen’. Deze samenwerking resulteerde in 2000 in het Samenwerkingsverband Revalidatiegeneeskunde Midden-Nederland (SRMN), maar eind 2002 werd besloten deze samenwerking niet voort te zetten.

e ‘Sommig dingen t nie kun je ’ alleen

Informatie Voor de actieve deelname van de revalidanten aan hun eigen behandeling is informatieverstrekking van groot belang. De

Gerard Vet

Joke van den IJssel

ten validan van re retten t a ra st 12 port Hoog van De

stapje, ‘... nog een apje ...’ nog een st

naar ‘Ik leerde teren’ is mezelf te lu

- In 2006 verscheen het boekje ‘Sommige dingen kun je niet alleen’ met 12 portretten van revalidanten. Samen met de Nederlandse CVA-vereniging ‘Samen Verder’ werd het boekje ‘Het sinaasappelstadium voorbij’ uitgegeven, over leven met een partner of ouder na een CVA. - In het kwartaalblad ‘Op de Hoogte’, bedoeld voor revalidanten, oudrevalidanten, hun familie, medewerkers, relaties én de donateurs van Stichting Vriendenkring De Hoogstraat, worden alle gebeurtenissen en ontwikkelingen in De Hoogstraat beschreven. Revalidanten en oud-revalidanten komen in het blad veelvuldig aan het woord.

Vier por tretten over leven met A een par tner of ouder na een CV r’ ereniging ‘Samen Verde De Nederlandse CVA-v Hoogstraat Revalidatiecentrum De

- De jaarverslagen en de vierjaarlijkse strategische beleidsplannen van De Hoogstraat vormen eveneens een belangrijke bron van informatie voor iedereen die op de hoogte wil blijven van de ontwikkelingen binnen de Hoogstraat-groep.

Medische zorg in het revalidatiecentrum

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

- Sinds 2000 beschikt De Hoogstraat over een eigen internetsite www.dehoogstraat.nl met informatie over de organisatie, de dienstverlening aan revalidanten, kwaliteitsprojecten, sport en wetenschappelijk onderzoek. De site werd in 2005 volledig vernieuwd.

73 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Hoogstraat doet, ondanks de beperkte menskracht, dan ook veel op het gebied van informatievoorziening; sinds 2003 vanuit het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht.

arc

ds an

n h I

the

Revalideren en leren Eline Lindeman

Pe N:

RI de

l i jk o n d e

isatie:

s ek

eb t g

i e d v an

Oratie

dia

tri

cR e

K jon gvo inder en lw hun assen en en ont m w onz ikkel et CP : i ez org ng, a

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

lit

tio

Het wetenschappelijk onderzoek in de Utrechtse revalidatiegeneeskunde groeide de afgelopen tien jaar bijzonder snel. In de periode tussen 1998 en 2002 startte het eerste Landelijke Stimuleringsprogramma Revalidatieonderzoek. Ook werd, eind 1997, de bijzondere leerstoel revalidatiegeneeskunde vanuit De Hoogstraat opnieuw bekleed. Deze leerstoel was tussen 1990 en 1997 onbezet gebleven.

n Ee n la

De Hoogstraat levert een belangrijke bijdrage aan de landelijke research op het gebied van mensen met een beroerte of dwarslaesie. Het onderzoek in de kinderrevalidatie wordt vanuit De Hoogstraat gecoördineerd. Dit gebeurt binnen PERRIN (PEdiatric Rehabilitation Research in the Netherlands). Het doel is de zorg voor kinderen en jongeren in de kinderrevalidatie te verbeteren.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

5.4 WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK EN OPLEIDING

id a

tie

ber 2006 Donderdag 16 novem aron Educatorium, zaal Meg of) te Utrecht Leuvenlaan 19 (De Uith 9.30 - 17.00 uur

Arie Prevo, sinds 1997 bijzonder hoogleraar revalidatiegeneeskunde aan de Universiteit Utrecht en manager van de divisie Research & Development, ging op 1 januari 2003 met emeritaat. Hij werd in maart 2003 opgevolgd door Eline Lindeman, die structureel hoogleraar werd. De titel van haar oratie op 20 januari 2004 was ‘Revalideren en leren’.

Utrecht, 20 januari 2004

Dubbelpromotie Stroke

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

In 2001 sloot De Hoogstraat een academiseringsovereenkomst voor de revalidatiegeneeskunde met het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Prof. dr. J.C. Stoof en drs. ing. E. van Amerongen tekenden de overeenkomst. Daarmee werd de samenwerking op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en patiëntenzorg verder uitgebreid.

Het verhaal

Hoofdredacteur Op de Hoogte over het hart van De Hoogstraat

‘Werken met je hart’ ‘Op de Hoogte’ is het kwartaalblad van De Hoogstraat. Het verschijnt sinds oktober 1989 en vanaf het eerste nummer is Rosanne Faber erbij betrokken geweest, eerst als typiste en redacteur, later als hoofdredacteur. In december 2006 nam zij afscheid van het blad met een themanummer over het hart van De Hoogstraat. ‘Overal in De Hoogstraat valt mij de gedrevenheid en passie voor revalidatie op. Ik zie dat bij therapeuten, bij managers, maar ook bij de mensen die werken bij automatisering en beheer. Of denk bijvoorbeeld aan de koks, die koken met hart en ziel en ook meedoen aan wedstrijden, zichzelf blijven uitdagen. Voor de vorige ‘Op de Hoogte’ ben ik een dagje meegelopen met een verpleegkundige. Daarbij viel me op dat er veel betrokkenheid is onder elkaar. Er wordt niet alleen voor revalidanten gezorgd, maar ook voor collega’s’.

Wat is voor jou de kern binnen de organisatie? ‘Door mijn werk voor ‘Op de Hoogte’ heb ik veel met revalidanten gesproken. Onze rubriek Na de Revalidatie is zó belangrijk. De verhalen! Verhalen van mensen, ik vind dat altijd heel bijzonder. Vaak spelen medewerkers van De Hoogstraat een rol binnen de verhalen van oud-revalidanten. Als je met je hart werkt, ben je betrokken. Die betrokkenheid blijft mensen bij. Die betrokkenheid zie ik trouwens ook bij de beleidsmakers. Een goed beleid is voorwaarde voor goede revalidatie en dat beleid wordt geschreven door directie en management. Ik ben ervan overtuigd dat zij deel zijn van het hart van De Hoogstraat. Niet alleen door het leggen van een basis, maar ook door hun gedrevenheid. Gedrevenheid om beleid te schrijven dat wordt gedragen door medewerkers en revalidanten’.

De Hoogstraat bestaan vier programmalijnen voor wetenschappelijk onderzoek: CVA-revalidatie Kinderrevalidatie Dwarslaesierevalidatie Revalidatie van neuromusculaire aandoeningen

Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht De divisie Research & Development, die in 1991 startte onder leiding van Johan Rozendaal en later werd geleid door Evert van Amerongen resp. Arie Prevo, werd in september 2003 uitgebouwd tot het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht. Het Kenniscentrum werd

Arie Prevo en Eline Lindeman, hoogleraren revalidatiegeneeskunde.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

In -

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Als je het hart van De Hoogstraat een plaats zou moeten geven, waar zou dat dan zijn? ‘Ja, dat is moeilijk. Als ik denk aan het bruisende hart, zie ik het restaurant en de huiskamer van de dagbehandeling. Of misschien ligt het hart wel in de huiskamers van de verpleegafdelingen: daar zoeken de mensen elkaar op, daar wordt leed gedeeld en plezier gemaakt. De harten van revalidanten zijn vaak vol van verwachting, frustratie, onmacht en wensen. In de huiskamers vertellen ze hierover. Medewerkers letten op hoe het met mensen gaat, de huiskamer gunt ze vaak een kijkje in hun hart’. Ga je met pijn in het hart weg bij ‘Op de Hoogte’? ‘Nee!’, roept Rosanne direct. ‘Haha, ja, natuurlijk ga ik het missen! Het was mijn proeftuintje, ik heb er eigenlijk mijn vak kunnen leren in de praktijk. Het blad is ontstaan vanuit de ‘Vriendenkrant’, en met een hoop verschillende redactieleden en medewerkers hebben we ons ontwikkeld naar de ‘Op de Hoogte’ van nu. Ik ben meegegroeid van typiste tot hoofdredacteur. Ik heb genoten van het hoofdredacteurschap, ‘Op de Hoogte’ ligt me na aan het hart. Ik ben op elk nummer trots geweest, maar nu is het tijd voor een

frisse aanpak. Ik ben erg blij dat ik een goede opvolgster heb in Jacqueline Leenders’. Annelijn Goedhart, december 2006

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

gehuisvest in een aantal containers op het dak van De Hoogstraat. De ongeveer twintig medewerkers van het Kenniscentrum gingen zich bezighouden met kwaliteitszorg, onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en revalidantenvoorlichting om nieuwe inzichten te verwerven, nieuwe kennis te ontwikkelen en die aan anderen door te geven. â&#x20AC;&#x2DC;Het doel is steeds dat de revalidant van morgen weer een betere behandeling krijgt dan die van vandaagâ&#x20AC;&#x2122;, aldus manager Steven Berdenis van Berlekom. Samen met hoogleraar Eline Lindeman vormt hij de leiding van het Kenniscentrum. Op het gebied van de kinderrevalidatie ontstond een intensieve samenwerking tussen allerlei Utrechtse onderzoekers op het gebied van kinderen met ontwikkelingsbeperkingen. Deze samenwerking werd NetChild gedoopt. Het netwerk werd opgebouwd rond drie onderzoeksgroepen: kinderfysiotherapie, pedagogiek en revalidatiegeneeskunde.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

CVA-revalidatie

Kinderrevalidatie

Dwarslaesierevalidatie

Revalidatie van neuromusculaire aandoeningen

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Onderwijs en opleiding In de loop der jaren heeft De Hoogstraat zich ontwikkeld tot een belangrijke opleidings- en onderwijsinstelling op het gebied van de revalidatiegeneeskunde, samen met het UMC Utrecht en het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. Er zijn dertien artsen in opleiding voor revalidatiearts. De opleiding duurt vier jaar. Daarnaast is er ĂŠĂŠn opleidingsplaats voor de opleiding tot gezondheidszorgpsycholoog en neemt De Hoogstraat deel aan het klinisch onderwijs aan studenten Geneeskunde en aan HBO-V-studenten. In 2004 is een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de faculteit Gezondheidszorg van de Hogeschool Utrecht. De kennis die in De Hoogstraat wordt ontwikkeld, is uiteraard ook beschikbaar voor andere (revalidatie)artsen. Medewerkers van De Hoogstraat leveren bijvoorbeeld belangrijke bijdragen in de landelijke werkgroepen van de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen (VRA), zoals het Platform Kinderrevalidatieartsen, de Werkgroep CVA Nederland, de Werkgroep Amputaties en Prothesen, de Werkgroep Traumarevalidatie en de Kerngroep Revalidatieartsen voor Spierziekten.

PROMOVENDI SINDS DE VERDERE ACADEMISERING VAN DE UTRECHTSE REVALIDATIEGENEESKUNDE Living with spinal cord injury. A study of health status and life satisfaction of independently living people with a spinal cord injury

Marcel Post, senior onderzoeker

22 april 1997

Children with cerebral palsy: a functional approach to physical therapy

Marjolijn Ketelaar, senior onderzoeker

26 februari 1999

Anticoagulants in the secondary prevention of stroke

Jan Willem Gorter, revalidatiearts

16 november 1999

Spina Bifida: implications for functioning and health in young adults

Marjolein Verhoef, revalidatiearts

25 oktober 2005

Care givers, partners in stroke rehabilitation

Anne Visser-Meily, revalidatiearts

22 november 2005

Specialised ALS care and quality of life

Jan-Paul van den Berg, revalidatiearts

23 januari 2006

Recovery of gait after stroke

Boudewijn Kollen, fysiotherapeut

14 maart 2006

TIA and Stroke: the long-term perspective

Iris van Wijk, revalidatiearts

Predicting outcome in patients with chronic stroke: findings of a 3-year follow-up study

Ingrid van de Port, senior onderzoeker 14 december 2006

Clinimetrics & determinants of outcome after stroke

Vera Schepers, revalidatiearts

14 december 2006

Prospects after major trauma

Herman Holtslag, revalidatiearts

25 januari 2007

Long-term functional outcome after stroke: the impact of MRI-detected lesion characteristics

Sven Schiemanck, revalidatiearts

26 april 2007

Physical Fitness in children and adolescents with cerebral palsy

Olaf Verschuren, fysiotherapeut

18 december 2007

3 november 2006

Betrokkenheid

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

in de revalidatiebehandeling

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

5.5 MEDEWERKERS EN LEIDINGGEVENDEN Het aantal medewerkers van De Hoogstraat groeide van ruim 400 in 1998 naar ruim 600 (bijna 410 fulltime-equivalent) in 2008. Het managen van zoâ&#x20AC;&#x2122;n grote groep medewerkers vergt een goed personeelsbeleid. Van alle medewerkers wordt immers verwacht dat zij een optimale bijdrage leveren aan de doelstellingen van de organisatie. Daarbij gaat het niet alleen om zorginhoudelijke doelen, maar ook om strategische, bedrijfsmatige en sociale doelen. Het Hoogstraat Management Team (HMT) speelt daarbij een belangrijke beheersmatige rol. Meestal gaat het samenwerken in teamverband gemakkelijk, soms echter blijkt het lastig te zijn om alle medewerkers van een team of een afdeling op dezelfde lijn te krijgen. Als werkgever is De Hoogstraat gebaat bij enthousiast en gemotiveerd personeel. Het Utrechtse revalidatiecentrum biedt medewerkers een werkplek waar zij hun kennis in praktijk kunnen brengen en nieuwe kennis kunnen ontwikkelen. Er zijn tal van voorzieningen voor de medewerkers, zoals een vergoeding voor kinderopvang, een goed ziekteverzuimbeleid, opleidingsmogelijkheden, een vaccinatiebeleid en werkplekanalyses. Medewerkerstevredenheid Als gevolg van de achtereenvolgende strategische beleidsplannen worden verantwoordelijkheden en bevoegdheden steeds verder in de organisatie gedelegeerd. Deze verplatting van de organisatie komt de kwaliteit van de besluitvorming en de effectiviteit van het handelen van de medewerkers ten goede. Hun werkplezier wordt er ook door vergroot. Uiteraard wordt daarbij veel aandacht besteed aan het vergroten van de (management)vaardigheden van de medewerkers. Een belangrijke voorwaarde van de decentralisatie is, dat in alle geledingen van de organisatie, bij alle medewerkers, dezelfde doelen worden nagestreefd. Regelmatig wordt onderzoek gedaan naar de tevredenheid van de medewerkers. De beleving van de Hoogstraat-medewerkers over personeelsbezetting, beloning en sociaal klimaat is over het algemeen bijzonder positief. In de meeste gevallen geven de medewerkers De Hoogstraat een dikke voldoende voor zijn personeelsbeleid.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Kwaliteitsprijs Sinds 2002 reikt De Hoogstraat ieder jaar de Kwaliteitsprijs uit aan een medewerker die een bijdrage van uitzonderlijke aard heeft geleverd en daarmee voor anderen een voorbeeld is geweest. In de juryrapporten en nominaties blijkt ieder jaar weer dat de medewerkers van De Hoogstraat veel liefde voor hun vak hebben en dat gevoel goed kunnen uitdragen aan revalidanten en collegaâ&#x20AC;&#x2122;s. De kwaliteitsprijs werd gewonnen door: 2002: Lenie de Vries, developmentcoĂśrdinator 2003: Anne Visser, revalidatiearts en onderzoeker 2004: Cecile Schueler, fysiotherapeut 2005: Abel ten Hoorn, manager Sport- en Fitnesscentrum 2006: Sacha van Langeveld, fysiotherapeut 2007: Ton Mulders, revalidatiearts

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Lenie de Vries

Anne Visser

Abel ten Hoorn

Cecile Schueler

Sacha van Langeveld

Ton Mulders

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De filosofie achter het beeldje Het logo van De Hoogstraat is gebruikt voor de vorming van een schild waarin de mens centraal staat. De betrokkenheid van alle medewerkers wordt gesymboliseerd door de persoon middenin dat schild te plaatsen. De zorg houdt echter niet op wanneer de revalidant naar huis gaat. Vandaar dat de persoon ook buiten dit schild, c.q. buiten De Hoogstraat, treedt. De kwaliteit wordt gesymboliseerd door de stand van de persoon, die met de ledematen de â&#x20AC;&#x2DC;Kâ&#x20AC;&#x2122; van kwaliteit weergeeft. Beeldhouwster: Nicolette Eenhorst (1948)

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Het is belangrijk dat medewerkers met elkaar van gedachten wisselen over de ethische vragen en dilemma’s die zij in hun werk tegenkomen - vragen over leven, lijden en dood. De Ethische Commissie van De Hoogstraat werd nieuw leven ingeblazen om deze uitwisseling te bevorderen en de directie te adviseren over ethische kwesties. Er is voor de medewerkers en de revalidanten sinds 2006 een aantal keren per jaar een ‘kenniscafé’ georganiseerd waarin zij met elkaar konden praten over het voeren van de eigen regie en over ethische dilemma’s.

5 . 6 D I R E C T I E E N R A A D VA N T O E Z I C H T Directeur Evert van Amerongen maakte er een goede traditie van om bij het begin van elk nieuw jaar de medewerkers toe te spreken en te enthousiasmeren. Hij blikt dan terug op de verworvenheden van het afgelopen jaar en vertelt over de plannen voor het nieuwe jaar. Onder zijn leiding werden onder meer de vierjaarlijkse strategische beleidsplannen tot leidraad van al het werk in De Hoogstraat.

84 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De Raad van Toezicht (RvT) van De Hoogstraat, onder voorzitterschap van mevrouw R.G. Westerlaken-Loos, houdt toezicht op de directie en staat deze met raad en daad bij. De RvT blijft bij het werk op De Hoogstraat betrokken door halfjaarlijkse themabijeenkomsten met het Hoogstraat Management Team, bijvoorbeeld over vraaggerichte revalidatie, de netwerkpartners of het strategisch beleidsplan en door halfjaarlijkse extra overlegvergaderingen met de Ondernemingsraad. Naast de werkgeversrol voor de directie (het bestuur) heeft de RvT ook een klankbordfunctie voor de strategie en het beleid en een toezichthoudende rol. Verder is de RvT formeel belast met de goedkeuring van het activiteitenplan, de begroting en de jaarrekening.

Het verhaal

Evert van Amerongen: directeur van 1992 tot 2008

‘Revalidatie gaat over het leven zelf’ Op 1 september 1992 werd Evert van Amerongen algemeen directeur van De Hoogstraat. Hij richtte zich vooral op de bedrijfsmatige gezondmaking van De Hoogstraat, de uitbouw van het revalidatiegeneeskundig netwerk, de groei van het aantal behandelingen en de wetenschappelijke verdieping van het vakgebied. In zestien jaar groeide het totaal aantal klinische en poliklinische revalidatiebehandeluren van 70.000 naar 170.000. Het eigen vermogen van De Hoogstraat groeide van een negatief saldo van € 55.000 in 1991 naar een positief saldo van bijna € 3 miljoen in 2007. Het aantal medewerkers van het revalidatiecentrum verdubbelde tot nu ruim 600. De Hoogstraat groeide onder zijn leiding uit tot een moderne, effectieve en efficiënte gezondheidszorginstelling. Groei en verdieping Evert van Amerongen: ‘In de zestien jaar dat ik leiding heb mogen geven aan De Hoogstraat is er een prachti-

ge ontwikkeling in gang gezet, passend in de historie die zo mooi in dit boek beschreven is. Na de verhuizing naar Utrecht in 1988 is de groei ingezet, eerst op omvang en toen dat eenmaal liep op inhoud. We hebben er bewust voor gekozen om de diepte in te gaan in plaats van de breedte: het gaat steeds meer over de inhoud van het vak, met nu als meest recente stap om nóg meer gezins- en klantgericht te worden’. Uitgaan van mogelijkheden ‘De kracht van revalidatie is dat het zo positief gericht is. Ondanks een beperking die je hebt opgelopen, probeer je zo zelfstandig mogelijk je leven op te pakken. En in plaats van uit te gaan van de beperkingen gaan we uit van de mogelijkheden die iemand heeft. Er ligt een positief mensbeeld aan ten grondslag en dat spreekt mensen aan. En in tegenstelling tot andere medische specialismen, die zich vaak beperken tot één klein onderdeeltje, gaat het bij revalidatie heel

Evert van Amerongen gaat

een prachtige volgende levensfase. De nieuwbouw voor OTH en ART, met een nieuwe hoofdingang vanaf het parkeerterrein, is dan daadwerkelijk begonnen.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

najaar 2008 genieten van

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

breed over je hele functioneren, over het leven zelf, en hoe je daar een goede invulling aan kunt geven’. ‘Wij zijn er voor u’ ‘Uit eigen ervaring weet ik dat je als patiënt hoe dan ook in een afhankelijke positie terecht komt, hoe goed de behandeling en zorg op zich ook zijn. Reden temeer dus om het versterken van de autonomie altijd in het achterhoofd te houden. We doen daarin al veel goed, maar het kan altijd beter: nog meer “wij zijn er voor u” in plaats van “u moet in ons aanbod passen”. We kunnen nog flexibeler worden, minder regels hanteren. Ik raad medewerkers dan ook aan om goed gebruik maken van de regelruimte, die de komende tijd nog verder zal toenemen, ten dienste van de revalidant. Er is winst te behalen door goed te kijken naar hoe je je werk indeelt en welke prioriteiten je stelt’. Vasthouden en loslaten ‘De Hoogstraat heeft een prachtige positie in de regio, een samenhangend netwerk en een mooie landelijke positie. We hebben dit resultaat met z’n allen bereikt en ik heb met veel genoegen richting aan dit proces gegeven, zowel intern als extern. Ik heb mijn bijdrage

geleverd met vasthoudendheid, en soms wat eigenwijzigheid. Ik was misschien wel eens kort door de bocht, maar op besluiteloosheid hebben ze me in elk geval nooit kunnen betrappen. Ik heb zelf in die zestien jaar ook wel een ontwikkeling doorgemaakt. Ik ben geleidelijk aan steeds meer los gaan laten. Loslaten en ruimte geven gaat natuurlijk over vertrouwen over en weer. En als dat je lukt, krijg je er heel veel voor terug, dat heb ik echt ervaren’. Op koers ‘Ik had dit alles natuurlijk nooit gekund zonder de inhoudelijke inbreng van de dokters en de managers. Dat is ook wat ik het meest zal missen: het gevoel om bij die prachtige club te horen. Het is mooi om je werk te kunnen overdragen op een moment dat de organisatie op koers ligt. Ik hoop dat de volgende generatie de positie van De Hoogstraat verder uitbouwt en ik heb er veel vertrouwen in dat dat lukt. Er zit zoveel beweging en drive in onze organisatie, dat houd je echt niet tegen’. Rosanne Faber, februari 2008

43.659

Verpleegdagen

Poliklinische RBU’s

Klinische RBU’s 100.000

2007

68.000

73.436

62.235

43.676

70.288

63.153

43.636

66.371

2002

43.000

97.173

2006

66.483

43.733 59.450

2001

42.703

89.741

2005

66.419

61.014

2000

42.352

82.518

2004 59.078

44.598

58.000

57.833

43.962

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

1999

65.183

42.295

82.012

65.590

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

PRODUCTIE 1999-2008 I N V E R P L E E G D A G E N E N R E VA L I D AT I E B E H A N D E L U R E N

2003

(afspraak)

2008

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

5 . 7 D E I N T E R N E O R G A N I S AT I E Structuur In de structuur van de zorgdivisies van het revalidatiecentrum werd sinds 1999 een verdere specialisatie naar doelgroepen doorgevoerd. De bestaande zorgdivisies werden omgevormd tot drie doelgroepgerichte zorgdivisies die zich richtten op (1) neurorevalidatie voor volwassenen, (2) kinderen jeugdrevalidatie en (3) orthopedie, dwarslaesierevalidatie en pijnrevalidatie voor volwassenen. In iedere zorgdivisie wordt zowel klinisch als poliklinisch gewerkt. In 2003 werd de afdeling personeel en organisatie (P&O) uit de divisie Beheer gehaald en rechtstreeks onder de directie geplaatst. Het Hoogstraat Management Team (HMT) werd uitgebreid en bestaat momenteel uit de directeur, de divisiemanager en ĂŠĂŠn arts uit elk van de drie zorgdivisies, de hoogleraar en de manager van het kenniscentrum, de divisiemanager beheer en het hoofd van de afdeling P&O. Het hoofd van het directiesecretariaat ondersteunt het HMT.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Cultuur In 2001 werden de cultuurwaarden van De Hoogstraat ter discussie gesteld. Er werd een werkgroep Cultuur gevormd en Ben Wenting van het Instituut voor Samenwerkingsvraagstukken begeleidde dit proces. Het was belangrijk dat ‘vanuit de werkvloer’ ideeën werden aangedragen. Daarom werden alle medewerkers uitgenodigd om mee te denken. Het was de eerste keer dat zo’n ‘bottom-up’-proces werd georganiseerd en alle betrokkenen waren daar zeer enthousiast over. Na uitvoerige discussies, waarbij de ondernemingsraad een belangrijke rol speelde, werden zeven gewenste waarden geformuleerd: 1. We hebben respect voor elkaar, elkaars werk en elkaars persoonlijke kwaliteiten 2. Er is een open sfeer, waarin ruimte is voor feedback 3. De communicatie is helder, besluiten en besluitvormingsprocedures zijn duidelijk 4. We gaan zorgvuldig om met afspraken 5. We staan open voor verbeteringen en nieuwe ontwikkelingen 6. We stellen het zelfbeschikkingsrecht van de revalidant centraal in de zorgen dienstverlening 7. We houden rekening met de waarden en normen van de revalidant Elk jaar wordt op elke afdeling en in elk team gekeken in hoeverre deze cultuurwaarden in praktijk worden gebracht. Waar nodig worden verbeteringen bedacht en doorgevoerd.

Leren in de praktijk

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

90 NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Productie en financiĂŤn Het beschikbare jaarbudget van De Hoogstraat steeg van ruim 40 miljoen gulden in 1998 naar bijna 31 miljoen euro in 2008. Over de meeste Utrechtse jaren was het exploitatieresultaat positief, zodat het eigen vermogen op de jaarbalans van het revalidatiecentrum geleidelijk aan steeg tot een zodanig niveau, dat het Waarborgfonds voor de Zorgsector De Hoogstraat als deelnemer aanvaardde.

2800

2.878

2.900

3000

2.531

2600

2400

2200

2000

1800

1.652

1600 De balanspositie eigen vermogen aan het einde van het jaar

1400

Het laat de ontwikkeling zien

1.275

is weergegeven in 1.000 euro. 1200

van het belangrijkste onderdeel van het financiĂŤle weer-

1000 888

800

600

636

naar Utrecht was het eigen

daarna kon door het jaarlijks meer groeien van de opbreng-

484

vermogen nog negatief, maar

671

de verhuizing van Leersum

681

781

nisatie. In de eerste jaren na

916

standsvermogen van de orga-

400

sten dan de kosten een goed

nacalculeerbare afschrijvingen.

240

201

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

-55 1991

-194

-162 -200

1989

omzet exclusief rente en

1988

11,1 % van de enkelvoudige

1987

van het revalidatiecentrum

1990

opgebouwd. Ultimo 2006 bedroeg het eigen vermogen

200 122

eigen vermogen worden

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Huisvesting Toen in 1988 het gebouw van het revalidatiecentrum werd opgeleverd, was er bijna 17.000 m2 oppervlakte beschikbaar. In de loop van de afgelopen twintig jaar bleek echter dat dit niet genoeg was. De behandeling van de revalidanten werd intensiever en de teams werden kleiner waardoor er steeds meer medewerkers bij kwamen (vooral artsen en psychologen). De komst van het Sport- en Fitnesscentrum De Hoogstraat in 2001 en de realisatie van het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht in 2003 resulteerde in een vergroting van de beschikbare ruimte tot ruim 18.000 m2, maar ook dat was lang niet genoeg. Daarom werd in 2004 een Stuurgroep Huisvesting in het leven geroepen die aan de slag ging met onder andere de nieuwbouw voor de Orthopedietechniek De Hoogstraat (OTH) en de Afdeling Revalidatie Techniek (ART). Die nieuwbouw vindt plaats achter het huidige gebouw en start in 2008 (de eerste bouwgolf). De vrijgekomen ruimte op de eerste verdieping wordt daarna gerenoveerd voor de kinderrevalidatie. Er komt een nieuwe ingang vanaf het parkeerterrein. Vanaf 2010 wordt de rest van het gebouw zoveel mogelijk gerenoveerd (de tweede bouwgolf). Er komen eenpersoonskamers met multimediale voorzieningen. De uiteindelijke oppervlakte zal na 2010 ruim 21.000 m2 gaan bedragen.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Het verhaal

Henk van Vondel over samenwerking tussen revalidant en behandelaars

‘Een mooie quatre-mains’ Vanwege een progressieve spierziekte maakt Henk van Vondel al vele jaren gebruik van de mogelijkheden van De Hoogstraat. Twee redacteurs van ‘Op de Hoogte’ schoven bij hem aan tafel met de vraag ‘Wat is revalideren en hoe leren we binnen de revalidatie?’ Al pratend kwam de parallel met het spelen van een quatre-mains naar voren. Zodra iemand in behandeling komt, ontstaat een samenwerking tussen de revalidant en zijn behandelaars. Als revalidant kom je meestal niet om weer helemaal beter te worden, maar om te leren omgaan met blijvende beperkingen. ‘Waar ik steeds naar op zoek ben, is optimaal blijven functioneren. Ik heb ideeën over wat ik wil kunnen, maar niet over hoe ik de problemen die ik daarin tegenkom, moet oplossen. Dus leg ik die vraag neer bij mijn behandelaars. We kijken dan wat de mogelijkheden maar ook de onmogelijkheden zijn’. Henk vindt dat mensen die revalide-

ren absoluut zelfwerkzaam moeten zijn. ‘Je moet openstaan, meedenken in het proces en naar de toekomst durven kijken. Behandelaars zijn door hun expertise vaak beter in staat te voorzien welke problemen zich in de toekomst kunnen voordoen. Samen moet je kijken hoe je daarmee omgaat. Dat kan bedreigend zijn, maar de enige manier om te leren is de toekomst als een uitdaging te zien’. Opkrabbelen Henk beseft dat revalideren voor hem anders is dan voor mensen die plotseling iets krijgen. ‘Met een progressieve ziekte maak je met tussenpozen gebruik van de revalidatie, je bent dan ervaringsdeskundig en weet wat je wilt. Maar als je leven ingrijpend verandert door een ongeval of ziekte, zijn de gevolgen voor de toekomst nog helemaal niet in beeld. In dat geval is het veel moeilijker invulling te geven aan de zelfwerkzaamheid. Mensen zijn vaak al blij dat ze nog

Uitbreiding van

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

De Hoogstraat met het Sport-en Fitnesscentrum, 2001

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

danten krijgt de behandelaar steeds meer zicht op de mogelijkheden. Het leerproces bestaat eruit de kennis over mogelijkheden verder uit te bouwen, te combineren en nieuwe variaties toe te passen. Het is dus essentieel open te blijven staan en buiten kaders te durven denken. Alleen dan kom je tot optimale oplossingen. Behandelaars moeten hun deskundigheid op een gelijkwaardig niveau delen met de revalidant. Revalideren is samenwerken, en dat doe je vooral door te kijken en te luisteren. Openheid en de wil om te leren zijn daarbij voorwaarden’. leven en zijn druk bezig op te krabbelen. Dan is het belangrijk dat zij door professionals goed begeleid worden in het ontdekken wat zij nodig kunnen hebben in de toekomst’. Gelijkwaardigheid ‘De uitdaging voor de behandelaar is erachter te komen hoe het dagelijks leven van een revalidant eruit ziet. Zo ontdekt hij wie iemand is en wat iemand kan. Hoe beter dat lukt, hoe beter hij verwachtingen kan verwoorden en mogelijkheden kan inschatten. Door ervaringen met verschillende revali-

Melodie ‘Of zoals bij het spelen van quatre-mains: je speelt met zijn tweeën op hetzelfde instrument. Je krijgt er niet alleen twee handen bij, maar door die nieuwe partij gaat jouw melodie ook anders klinken. Het voegt toe. Om het tot een mooi geheel te maken moet je goed naar elkaar blijven luisteren, de melodie van de ander doorgronden, maar tegelijkertijd jouw melodie niet uit het oog, of in dit geval oor, verliezen. Alleen dan zal het lukken om een mooie quatre-mains te spelen’. Karin Karis, Bert Marlet, maart 2006

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

PA R A D E VA N H O O G S T R A AT- TA L E N T In 2003 bestond De Hoogstraat 55 jaar. En dus was er op 26 september een spectaculair feest voor en door de medewerkers: de Hoogstraatparade. Ongeveer 150 medewerkers lieten onverwachte talenten zien. De feestelijke opening werd verricht door directeur Evert van Amerongen met ergotherapeute Suzanne als charmante assistente. Tijdens de voorstellingen waren de tenten overvol, veel kijkers moesten buiten blijven en hopen dat ze bij een volgende voorstelling naar binnen konden. ‘Je ziet medewerkers in een totaal andere rol’, was een veel gehoorde opmerking.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Highstreetgirls

Cabaret Effe wachte

De Musicalsterren

Het Kenniscafé

De Percussieband

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Linda, Roos en Jessica

95 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Circus Arobato

Best Practise

Emma & Gemma Glitter

Healing

De Storytellers

SMART -Rap -Koor

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

5.8 DE DOCHTERS

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Stichting Orthopedietechniek De Hoogstraat De Stichting Orthopedietechniek De Hoogstraat (OTH) is de interne orthopedische instrumentmakerij. Er worden lichaamsgebonden hulpmiddelen vervaardigd, zoals arm- of beenprothesen. De OTH werkt zowel voor revalidanten van De Hoogstraat als voor patiĂŤnten van de omliggende ziekenhuizen, verpleeghuizen en instellingen voor gehandicaptenzorg. Daarnaast verzorgen de instrumentmakers van de OTH de hulpmiddelen voor de klanten van de werkgroepen orthesen en prothesen van De Hoogstraat (de Hand- en Armwerkgroep Volwassenen en de Hand- en Armwerkgroep Kinderen). Deze werkgroepen hebben in de loop der jaren een grote landelijke bekendheid gekregen. In 2002 werd de samenwerking met het Centrum voor Orthopedietechniek Amsterdam beĂŤindigd, omdat de beleidsrichtingen van de twee centra teveel uit elkaar gingen lopen. Onder leiding van de nieuwe directeur, Marcel Conradi, heeft de dochterstichting OTH sindsdien een voorbeeldige ontwikkeling ingezet, zowel inhoudelijk als bedrijfsmatig. In 2009 wordt de nieuwe huisvesting van OTH en ART in gebruik genomen.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Stichting Woonvormen voor Lichamelijk Gehandicapten Utrecht - ThuisinWonen Het bieden van zorg, begeleiding en ondersteuning bij het wonen is de kerntaak van ThuisinWonen. De stichting beschikt over woonvormen in Amersfoort en Veenendaal, waarvan vooral mensen met niet-aangeboren hersenletsel, mensen met lichamelijke beperkingen en meervoudig gehandicapte mensen gebruik maken.

Stichting Vriendenkring De Hoogstraat De Stichting Vriendenkring De Hoogstraat ondersteunt het werk van De Hoogstraat door projecten te financieren, die niet uit het reguliere budget van De Hoogstraat betaald kunnen worden. Deze projecten bevorderen de terugkeer van revalidanten in de maatschappij. Ieder jaar worden de dagtochten en werkweken van de revalidanten van de verpleegafdelingen van De Hoogstraat gefinancierd. Voorbeelden van andere projecten zijn: sportrolstoelen voor de afdeling sport en bewegen, de aankleding van de oefenwoning van De Hoogstraat en een theaterinstallatie voor de afdeling jeugd.

Hoogstraathuis Lunetten

De Vriendenkring stond sinds

schap van Henk Hulskes (rechts). In 2003, na vijfentwintig jaar, droeg hij de voorzittershamer over aan Joost de Vreeze.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

1978 (!) onder voorzitter-

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Stichting De Vriendenkring geeft ieder jaar een substantiële bijdrage aan het blad Op de Hoogte, het informatieblad van De Hoogstraat dat ieder kwartaal verschijnt. Tussen 1989 en 2007 was Rosanne Faber hoofdredacteur van dit blad. Sinds maart 2007 wordt het in fullcolour uitgegeven.

‘ ’ Tijdens mijn revalidatie veranderde ik

‘

BER 2007 NUMMER 73 SEPTEM TRAAT 19E JAARGANG ATIECENTRUM DE HOOGS UITGAVE VAN REVALID

Het lastige van een whiplash is dat je er

CLOWNS IN DE HOOGSTRAAT?

aan de buitenkant

’

niks van ziet

‘

UITGAVE VAN REVALIDATIECENTRUM DE HOOGSTRAAT 19E JAARGANG NUMMER 71 MAART 2007

REVALIDANTEN NEMEN REGIE OVER EIGEN LEVEN

PRATEN OVER DILEMMA’S

Ik wil er ook weer geen hallelujaverhaal

’

van maken

UITGAVE VAN REVALIDATIECENTRUM DE HOOGSTRAAT 19E JAARGANG NUMMER 72 JUNI 2007

IN GESPREK MET LOES CLAERHOUDT AUTORIJDEN MET EEN HANDICAP

ROBOT VERDEELT DE MEDICIJNEN

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

100

Stichting De Hoogste Sport Op het dakterras van De Hoogstraat werd eind 2000 het Sport- en Fitnesscentrum (SFC) in gebruik genomen. Sinds 1995 was daarvoor geld ingezameld. Hierdoor ontstond een unieke voorziening voor aangepast sporten voor al die mensen met functiebeperkingen uit de regio die niet of niet meer in behandeling zijn. Met de opening van het SFC kreeg de Stichting De Hoogste Sport er een nieuwe taak bij: de exploitatie van het centrum. Aangepast sporten heeft een steeds belangrijker rol gekregen bij de revalidatie en bij de integratie van gehandicapten in de samenleving. Wekelijks maken enkele duizenden mensen gebruik van de voorzieningen in het SFC: fitness, A-Tacoyo, CVAsportgroepen, bewegen op muziek, body and mind en tennis. Het SFC werd regelmatig gebruikt door topsporters met een handicap, zoals het Nederlands Dames Zitvolleybal Team en de nationale badmintonselectie. De Hoogste Sport organiseert ook tweejaarlijks de Hoogstraatrace, waaraan enkele honderden sporters deelnemen. Tot 2004 werden ook kanoweekenden aan de Nieuwkoopse Plassen georganiseerd. Voor oncologiepatiĂŤnten wordt het Herstel & Balansprogramma verzorgd, een groepsrevalidatieprogramma in samenwerking met de landelijke Stichting Herstel & Balans, het Integraal Kankercentrum Midden-Nederland en het Helen Dowling Instituut.

101 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De Hoogstraat vindt het van groot belang dat mensen met een beperking op een verantwoorde manier sporten en bewegen. Daarom worden jaarlijks honderden sportadviezen gegeven aan (oud-)revalidanten, organisaties, gemeentes en verenigingen.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

S P O RTA D V I E Z E N

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Stichting Kunst en Revalidatie De Hoogstraat De Stichting Kunst en Revalidatie De Hoogstraat (SKR) heeft als doel een positieve bijdrage te leveren aan het werken leefklimaat in De Hoogstraat, door het organiseren van exposities en het aankopen van kunst. Het gaat daarbij om schilderijen, tekeningen, foto’s, beelden en keramiek. Soms worden rondleidingen bij de exposities georganiseerd.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

102

Het verhaal

Vrijwilliger Leni Plooij over haar werk op de afdeling

‘Extra aandacht geven’ Bij De Hoogstraat werken circa zestig vrijwilligers. Zij doen werkzaamheden waar de medewerkers geen tijd voor hebben, maar die voor revalidanten van groot belang zijn. Een van hen vertelt over haar vrijwilligerswerk. Leni Plooij is vrijwilliger in de huiskamer van verpleegafdeling M2, waar mensen met niet-aangeboren hersenletsel revalideren. Leni maakte kennis met de afdeling toen haar man er revalideerde. Na zijn overlijden kwam een therapeut van De Hoogstraat bij haar thuis op bezoek. Tijdens dit bezoek kwam ter sprake dat Leni De Hoogstraat erg miste en dat zij het gevoel had in een diep gat te zijn gevallen. De therapeut vroeg of zij het leuk zou vinden om als vrijwilliger op de afdeling te komen werken. Leni besloot dit te doen. Leni vertelt: ‘Op dit moment werk ik op dinsdagmiddag van vier tot zes en op woensdagochtend van negen tot één. Dinsdagmiddag help ik vooral bij

de broodmaaltijd. Samen met de revalidanten dek ik de tafels en bij de maaltijd help ik met het snijden en eten, of ik houd mensen gewoon wat gezelschap. Woensdagochtend werk ik samen met de keukenassistent. We verzorgen eerst het ontbijt, waarbij ik weer de mensen help of gezelschap houd. Als het ontbijt is afgeruimd en de koffie klaar staat, kijk ik welke revalidanten er zijn en nodig ik een revalidant uit om iets te gaan doen. Dit kan van alles zijn: een spelletje doen, wandelen, een praatje maken, naar de kapper gaan, enzovoort. Revalidanten vertellen soms uitgebreid over hun ervaring en over hun leven. Dat vind ik prettig, want daaraan merk ik dat ze me vertrouwen’. ‘Revalidanten weten niet vanzelf dat ik er ben om het ze iets aangenamer te maken; vaak moeten ze dat eerst een paar keer van mij horen. Mensen reageren positief op mijn aanwezigheid. Sommigen zeggen

ben het druk. Mensen waarderen het zeer als iemand de tijd voor ze kan nemen en daar zie ik dan ook mijn taak. Dit is het wat mij motiveert: wat ik kan geven aan deze mensen en wat dat met ze doet’. Aanvankelijk was het voor de medewerkers en Leni even aftasten wat haar rol zou worden, aangezien zij voorheen als partner op de afdeling kwam. Maar Leni wist haar rol goed in te vullen. Sommige medewerkers praten met haar nog wel eens over de revalidatie-periode van haar man en dat vindt ze prettig. Leni heeft het gevoel dat ze haar eigen plaats heeft op de afdeling: ‘Bij speciale gelegenheden, zoals kerst, sinterklaas of een watersportdag, word ik erbij betrokken en gevraagd mee te helpen. Dat betekent voor mij dat ik er echt bij hoor’. Esther Brouwer, maart 2005 zelfs dat ze het zo leuk vinden, dat ze erover denken ook vrijwilligerswerk te gaan doen als ze weer thuis zijn. Tijdens de revalidatie van mijn man heb ik ervaren dat de medewerkers over het algemeen weinig extra tijd kunnen besteden aan revalidanten. Ze heb-

103 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Stichting Wetenschappelijk Fonds De Hoogstraat De Stichting Wetenschappelijk Fonds De Hoogstraat (SWF) financiert revalidatiegeneeskundig wetenschappelijk onderzoek waar De Hoogstraat bij betrokken is. Door de beperkte omvang van het fonds gaat het veelal om overbruggingsfinanciering en startsubsidies. De inkomsten van het fonds bestaan uit giften, donaties en legaten. De afgelopen jaren leverde de SWF onder andere bijdragen aan een onderzoek naar de gevolgen van een herseninfarct, een pilotstudy over herstel van de loopfunctie bij patiënten met een incomplete dwarslaesie en aan de productiekosten van enkele proefschriften van Hoogstraatmedewerkers. Vanaf 2005 richt het SWF-bestuur zich op een nieuwe werkwijze die beter aansluit bij de ontwikkeling van het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht en de landelijke ontwikkelingen rond de financiering van revalidatieonderzoek.

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

Proefschriften.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

104 NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

NIEUWE KENNIS EN INZICHTEN IN PRAKTIJK GEBRACHT, 1998 - 2008

105 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

Stichting Herwonnen Werkkracht De in 1953 opgerichte Stichting Herwonnen Werkkracht ondersteunt revalidanten van De Hoogstraat financieel bij hun terugkeer in het maatschappelijke leven, voor zover financiĂŤle ondersteuning niet op een andere manier mogelijk is. De maatschappelijk werkers van De Hoogstraat kunnen revalidanten attent maken op de mogelijkheden van de stichting. Het gaat jaarlijks om enkele tientallen aanvragen, bijvoorbeeld voor een fiets, een computer of een aangepast muziekinstrument enz.

6 De toekomst

DE TOEKOMST

â&#x20AC;&#x2DC;Te gast in het leven van de revalidant en zijn naastenâ&#x20AC;&#x2DC;

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

106

6.1 PERSPECTIEF Het gaat goed met De Hoogstraat. Het revalidatiecentrum heeft in twintig jaar binnen de stad Utrecht en binnen de regio een niet meer weg te denken plaats gekregen op het gebied van de revalidatiebehandeling van mensen met een beperking. Door een actieve netwerkvorming is veel draagvlak en goodwill voor De Hoogstraat ontstaan. Binnen het wetenschappelijk revalidatieonderzoek in Nederland heeft De Hoogstraat een belangrijke plaats verworven. De plannen voor kwaliteitsverbetering, inhoudelijke verdieping, groei en een stevige positie in de regio, zijn door De Hoogstraat de afgelopen twintig jaar met verve gerealiseerd. De behandeling van de revalidanten is in de loop van de jaren steeds professioneler en functioneler geworden. Nieuw verworven kennis en nieuwe inzichten worden in praktijk gebracht. Medewerkers en leidinggevenden van De Hoogstraat zijn erin geslaagd om van het revalidatiecentrum een goed georganiseerde instelling te maken, waarin ruim 600 medewerkers aan meer dan 2300 revalidanten per jaar kwalitatief hoogstaande zorg verlenen. Door deze ontwikkelingen is er een bijzonder stevige basis ontstaan om in de toekomst op dezelfde professionele manier revalidanten te helpen bij het vormgeven van hun leven.

Revalidanten van De Hoogstraat brengen een bezoek aan de aangepaste woning van een ex-revalidant. Hierdoor krijgen zij een indruk van de praktische mogelijkheden na hun verblijf in De Hoogstraat.

Wij zijn niet de gastheer, wij zijn te gast in het leven van de revalidant DE TOEKOMST

en zijn of haar naasten

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

107

6 . 2 ‘ D E R E VA L I D AT I E ( G E N E E S K U N D E ) I N 2 0 2 5 ’ Op 1 december 2005 werd in het Academiegebouw in Utrecht de werkconferentie ‘De revalidatie(geneeskunde) in 2025’ gehouden. Die conferentie was enerzijds bedoeld ter voorbereiding op het nieuwe strategische beleidsplan voor de periode 2007-2010. Anderzijds moest er nagedacht worden over de modernisering van de huisvesting van De Hoogstraat. De circa tachtig deelnemers aan de werkconferentie kregen de opdracht een zo goed mogelijke inschatting te maken van de toekomstige sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en trends in Nederland en van de gevolgen daarvan voor de gezondheidszorg, de revalidatiegeneeskunde en De Hoogstraat. De volgende trends werden door de deelnemers geschetst1: - De revalidant wordt een bewuste en kritische consument, die de beste service en waar voor zijn geld wil hebben. De revalidant zal steeds meer de eigen regie in handen willen hebben en houden. Er zal meer keuzevrijheid voor de revalidanten komen. Het kan niet treffender gezegd worden dan in het SBP @ 10: ‘Wij zijn niet de gastheer, wij zijn te gast in het leven van de revalidant en zijn of haar naasten’. - Revalidatiecentra moeten zich flexibel richten naar klanten en financiers, zowel wat betreft tijd en plaats als inhoud. - De behandelaar wordt steeds meer de partner, begeleider en coach van de revalidant. - Het behandelproces zal eenvoudiger en efficiënter worden. - Technische ontwikkelingen en het gebruik van computers worden steeds belangrijker.

De Revalidatie(geneeskunde) in 2025, een oriëntatie op de toekomst; verslag van de werkconferentie op 1 december 2005, blz. 32.

6.3 OP NAAR DE 10

DE TOEKOMST

Het Strategisch Beleidsplan 2007-2010 ‘SBP @ 10’ speelt in op de gewijzigde externe omstandigheden in de zorg, zoals die al in hoofdstuk 4 werden geschetst: de liberalisering van de zorg en de introductie van de marktwerking. De ambities in SBP @ 10 zullen voor een flinke verandering in de manier van werken in De Hoogstraat zorgen. De gerichtheid op de revalidant en zijn gezin Hoogstraat Revalidatiecentrum De (de ‘klantenfocus’) vergt een vernieuwing van de werkprocessen, van de logistiek in de ketenzorg, van de doorstroming en van de nazorg.

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

108

DE ‘TOP 10’ IN DE PERIODE 2007-2010 1. Wij 2. Wij 3. Wij 4. Wij 5. Wij 6. Wij 7. Wij 8. Wij 9. Wij 10. Wij

werken voor revalidant en gezin; zij hebben de regie werken veilig zijn snel beschikbaar zien informatie en kennisoverdracht als onderdeel van onze behandeling bieden continuïteit tonen resultaten leren, innoveren, implementeren en publiceren delen onze kennis en kunde met anderen vermijden verspilling werken met plezier

@10 strategisch beleidsplan 2007 - 2010

Het verhaal

Hoogleraar Eline Lindeman over haar visie op revalideren en leren

‘Leren je eigen leven te managen’ ‘Revalideren betekent leren omgaan met een nieuwe situatie. Je lichaam werkt anders, je moet allerlei dingen opnieuw leren, je dagelijkse activiteiten, je hobby’s en je daginvulling. Maar hoe gaat dat leren precies in zijn werk? Dat vragen we ons nog onvoldoende af. In een academisch ziekenhuis als het UMC Utrecht is scholing van studenten een kerntaak. Veel methoden die daarvoor worden ingezet zijn ook goed bruikbaar in de patiëntenzorg. Doceren gaat het ene oor in en het andere uit. Maar om je iets écht eigen te maken moet je de informatie verwerken, door het voor jezelf te herhalen of erover te vertellen aan een ander’. Portfolio ‘Werken met portfolio’s is ook zo’n nieuw idee. Zoals een kunstenaar een portfolio heeft waarmee hij laat zien wat hij allemaal gepresteerd heeft, zo heeft ook een arts in opleiding een portfolio. Hij houdt daarin bij hoe zijn kennis en vaardigheden zich ontwikkelen.

Vertaald naar patiënten krijg je dan een patiënteninformatiedossier: voor elke patiënt een map die gaandeweg wordt gevuld met informatie over zijn aandoening en hoe hij er mee om kan gaan. Bij De Hoogstraat leven ideeën om in plaats van een behandelprogramma een soort studiegids voor de revalidant te maken; een prima idee. Belangrijk is ook hoe je met zo’n gids of dossier werkt. De arts of therapeut neemt de informatie eerst door met de patiënt, die alles daarna in zijn eigen omgeving nog eens doorleest. Onduidelijkheden of vragen kunnen zij dan tijdens het volgende gesprek samen doornemen. Dat is weer zo’n leerprincipe: het herhalen van informatie op verschillende manieren. Ook dat kunnen we veel bewuster doen’. Fasering ‘Het is hard nodig dat we eens goed kijken naar fasering in de revalidatie. Wat is bijvoorbeeld de optimale

In 2007 is de projectgroep ‘Eigen regie revalidant en wat betekent dat voor de medewerkers’ aan de slag gegaan. Er is inmiddels ook een start gemaakt met het aanpassen van de organisatiestructuur en de bedrijfsprocessen aan deze nieuwe omstandigheden. Het veranderingsproces van een aanbodgerichte naar een vraaggerichte dienstverlening zal de komende jaren binnen De Hoogstraat haar voltooiing krijgen.

Prof. Eline Lindeman reikt de bul uit aan dr. Anne Visser-Meily op 22 november 2005. Anne Visser promoveerde op een onderzoek naar begeleiding van mantelzorgers van CVA-patiënten.

FOTO: PETER VAN ELS

Wat werkt beter, iemand eerst oefeningen laten doen en dan informatie geven of omgekeerd? Daar kunnen we nog veel over leren. En daarbij moeten we zeker ook goed kijken wat op dit gebied in de sportwereld ontwikkeld is’.

snelheid waarmee we nieuwe vaardigheden trainen? Iemand die met hardlopen begint zal de training langzaam opbouwen en bijvoorbeeld beginnen met twee keer in de week. In de klinische revalidatie beginnen we direct met vijf keer per week… Ik denk dat het vaak langzamer kan en dat dat misschien wel net zo effectief is. Er is veel wat we niet precies weten.

Coachende rol ‘Revalidanten krijgen steeds meer eigen verantwoordelijkheid, voor zover ze dat aankunnen. De revalidatiearts en het revalidatieteam krijgen meer en meer een coachende rol, we geven advies in plaats van voor te schrijven. Iemand vertellen wat hij moet doen is niet langer voldoende, de patiënt heeft de regie. Daarbij proberen we mensen sterk genoeg te maken om zelf de touwtjes in handen te kunnen nemen. Ik zie hier absoluut een kans voor de revalidatie om een voortrekkersrol te vervullen: we leren revalidanten om hun eigen leven te managen’. Rosanne Faber, maart 2006

109 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

De Hoogstraat heeft zich in de vijf strategische beleidsplannen die tot nu toe zijn verschenen vooral gericht op de organisatie en structuur van het werk. Directeur Evert van Amerongen constateerde al begin 2006, dat de kern van de dienstverlening van De Hoogstraat niet zoveel veranderd was. ‘Maar dat kan zo niet blijven. In de laatste jaren is er door de overheid doelgericht gewerkt aan de verandering van het speelveld. In politiek, economisch, sociaal-cultureel en maatschappelijk opzicht lijkt de werkelijkheid een slag gekanteld. Het nieuwe jargon en de nieuwe regelgeving die recent is ingevoerd (bijvoorbeeld de werkloosheidswet, de WIA, de zorgverzekeringswet en de Wet maatschappelijke ondersteuning) zullen leiden tot veranderingen in het gedrag van mensen en organisaties. Wat daar de gevolgen van zijn is nog niet zeker, maar wel is zeker dat het spel zal veranderen’. Wat in de toekomst in ieder geval níet zal veranderen, is de intensiteit, kwaliteit en creativiteit waarmee de medewerkers van De Hoogstraat hun werk doen. Er wordt steeds geprobeerd om de dienstverlening te optimaliseren, het wetenschappelijk onderzoek te verbeteren, de concurrentiepositie te verbeteren en de flexibiliteit te vergroten. Ook de revalidanten die in de toekomst gebruik maken van de diensten van De Hoogstraat, mogen ervan blijven uitgaan dat zij de best mogelijke behandeling krijgen.

DE TOEKOMST

6.4 EEN VERANDEREND SPEL

Bijlagen

BESTUUR, DIRECTIE EN RAAD VAN TOEZICHT VANAF 1989

BIJLAGEN

6O JAAR DE HOOGSTRAAT

110

BESTUUR 1989 - 1997

Voorzitter: - G.J. Vunderink - R.G. Greve

1989 - 1993 1993 - 1997

Leden: - Mw. B. Kortenhoff-Neppérus - Mw. E.H. Goudsmit-van Oordt - R.G. Greve - C.J. van Heest - S.A. Duursma - J.C. van Brakel - Mw. C. Lange-Laverman - G.J.M. Bos - Mw. R.G. Westerlaken-Loos - Mw. H.M.A. Opstelten-Dutilh - E.A. Hoette - G.J.J. Wesly

1989 1989 1989 1989 1989 1989 1989 1989 1992 1993 1993 1994

1992 1993 1993 1994 1995 1996 1997 1997 1997 1997 1997 1997

2. RAAD VAN TOEZICHT 1997 - HEDEN -

Mw. R.G. Westerlaken-Loos, voorzitter G.J.M. Bos, vice-voorzitter E.A. Hoette, vice-voorzitter vanaf 2004 N. Janssen (op voordracht van de Revalidantenraad) Mw. H.M.A. Opstelten-Dutilh W.J. van Minnen E.P. van Maanen Mw. M.C. Ritsema van Eck–van Drempt

1997 1997 1997 1997 1997 2000 2004 2006

- heden - 2003 - heden - heden - 1998 - heden - heden - heden

DIRECTIE 1989 - HEDEN

- J.R. Rozendaal, algemeen directeur - E. van Amerongen, algemeen directeur, tevens bestuurder vanaf 1997

1989 - 1992 1992 - heden

GEBRUIKTE BRONNEN EN LITERATUUR

- Jaarverslagen, jaarrekeningen, activiteitenplannen en begrotingen van De Hoogstraat. - Strategische beleidsplannen van De Hoogstraat. - ‘Op de Hoogte’, het kwartaalperiodiek van De Hoogstraat, jaargangen 1989 - 2007. - Nieuwjaarstoespraken van directeur E. van Amerongen. - Website van De Hoogstraat (www.dehoogstraat.nl). - ‘Inzicht in Uitkomst’. Oratie van prof. dr. A.J.H. Prevo op 9 oktober 1998. - ‘Revalideren en leren’. Oratie van prof. dr. E. Lindeman op 20 januari 2004. - ‘Sommige dingen kun je niet alleen’. 12 portretten van revalidanten van De Hoogstraat, mei 2006. - Persberichten van Revalidatie Nederland. - ‘Revalidatie Jaarbeeld 2006’ van Revalidatie Nederland. - ‘Revalidatie Brancherapport 2006’ van Revalidatie Nederland. - ‘De revalidatie(geneeskunde) in 2025. Een oriëntatie op de toekomst’. Werkconferentie 1 december 2005, De Hoogstraat.

111 6O JAAR DE HOOGSTRAAT

- ‘50 jaar revalidatiecentrum De Hoogstraat, 50 jaar revalidatie in Nederland, 1948 - 1998’, uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht, april 1998.

BIJLAGEN

Bij het schrijven van dit jubileumboek is gebruik gemaakt van de volgende bronnen en literatuur:

Revalidatiecentrum De Hoogstraat Rembrandtkade 10 3583 TM Utrecht www.dehoogstraat.nl