Rumi—Ghazal 1786 “Like the soul”
Translation by Daniel Reza Sabzghabaei
with guidance from Iago Gocheleishvili
https://danielsabzghabaei.com/
Like the soul, you furtively enter into the very center of my being. You are my graceful cypress, O splendor of my garden. As you leave, do not go without me—O soul of my soul—do not leave without my body. And do not leave my sight, O my shining flame. I will tear apart the seven heavens and cross the seven seas If you look beguilingly into my wandering soul. Since you came into my bosom, blasphemy and belief have become my servants; O, seeing you is my religion; O you, whose face is my faith. You’ve left me helpless; you’ve left me restless and hungry.1 Enter—drunken and smiling—O my Joseph of Canaan.2 By your favor, I became like the soul, and from myself became hidden. O you, whose being has become shrouded in my hidden existence. The rose tears its vestings in your presence; O you, who intoxicates even the eye of Narcissus. O even branches are with child from you, O you my endless garden.3 One moment you pull the brand to me; in the next, you draw me to the garden. You drag me before the lamp so that my eyes become open. O you, soul before all souls; O you, mine before all mines;4 O time before all times; O my eternity, O that of me. Our resting place is not this earth: so if my body withers, do not fear. My thoughts are not in the heavens; O, union with you is my Saturn.5 For mariners, their tomb is in the ocean for eternity: Where is death in the Water of Life? O you my ocean, you my sea.6 O you, whose scent is in my sigh; O you, whose sigh is my companion. Through your scent—my king of kings—my essence has become bemused. Since my soul—like a particle in the wind—has become uncoupled from every burden: Why should it be without you? Why, O source of my four elements? O king, my Sallāhedīn:7 knower of my path, seer of my way. O you, beyond my control; O you, higher than my possibility.
Dozdīdeh chūn jān mī-ravī andar mīān-e jān-e man sarv-e kharāmān-e manī eī roūnaq-e boūstān-e man Chūn mīravī bī-man maroū eī jān-e jān bī-toū maroū vaz cheshm-e man bīrūn mashoū eī sho’le-ye tābān-e man Haft āsemān rā bardaram vaz haft darīā bogzaram chūn delbarāne bengarī dar jān-e sargardān-e man Tā āmadī andar baram shod kofr-o īmān chākeram eī dīdan-e toū dīn-e man veī rū-ye toū īmān-e man Bīpā-vo sar kardī marā bīkhāb-o khūr kardī marā sarmast-o khandān andarā yūsef-e kan’ān-e man Az lotf-e toū chū jān shodam vaz khīshtan penhān shodam eī hast-e toū penhān shodeh dar hastī-ye penhān-e man Gol jāmeh dar az dast-e toū eī cheshm-e narges mast-e toū eī shākh-hā ābast-e toū eī bāq-e bīpāyān-e man Yek lahzeh dāqam mīkashī yek dam beh bāqam mīkashī pīsh-e cherāqam mīkashī tā vā shavad cheshmān-e man Eī jān-e pīsh az jānhā veī kān-e pīsh az kānhā eī ān-e pīsh az ānhā eī ān-e man eī ān-e man Manzalgah-e mā khāk nī gar tan barīzad bāk nī andīshe-am aflāk nī eī vasl-e toū keīvān-e man Mar ahl-e kashtī rā lahad dar bahr bāshad tā abad dar āb-e heīvān marg kū eī bahr-e man ‘omān-e man
— موالنا۱۷۸۶ غزل دزدیده چون جان می روی اندر میان جان من سرو خرامان منی ای رونق بستان من چون می روی بیمن مرو ای جان جان بیتن مرو وز چشم من بیرون مشو ای شعله تابان من هفت آسمان را بردرم وز هفت دریا بگذرم چون دلبرانه بنگری در جان سرگردان من تا آمدی اندر برم شد کفر و ایمان چاکرم ای دیدن تو دین من وی روی تو ایمان من بیپا و سر کردی مرا بیخواب و خور کردی مرا سرمست و خندان اندرآ یوسف کنعان من از لطف تو چو جان شدم وز خوشنت پنهان شدم ای هست تو پنهان شده در هستی پنهان من گل جامه در از دست تو ای چشم نرگس مست تو ای شاخها آبست تو ای باغ بیپایان من یک لحظه داغم می کشی یک دم به باغم می کشی پیش چراغم می کشی تا وا شود چشمان من ای جان پیش از جانها وی کان پیش از کانها ای آن پیش از آنها ای آن من ای آن من منزلگه ما خاک نی گر تن بریزد باک نی اندیشهام افالک نی ای وصل تو کیوان من مر اهل کشتی را لحد در بحر باشد تا ابد در آب حیوان مرگ کو ای بحر من عمان من
Eī bū-ye toú dar āh-e man veī āh-e toú hamrāh-e man bar bú-ye shāhenshāh-e man shod rang-o bú heīrān-e man
ای بوی تو در آه من وی آه تو همراه من بر بوی شاهنشاه من شد رنگ و بو حیران من
Jānam chū zareh dar havā chūn shod ze har seqlī jodā bī-toū cherā bāshad cherā eī asl-e chār arkān-e man
جانم چو ذره در هوا چون شد ز هر ثقلی جدا بیتو چرا باشد چرا ای اصل چار ارکان من
Eī shah Salāhedin-man rah dān-e man rah bīn-e man eī fāreq az tamkīn-e man eī bartar az emkān-e man
ای شه صالح الدین من ره دان من ره بین من ای فارغ از تمکین من ای برتر از امکان من
1
An idiom here meaning helpless, literally “without foot or head” ()پیپا و سر
2
Joseph of Canaan is depicted as astonishingly beautiful in the Quran; Rumi plays with gender here, comparing Joseph to The Belovèd.
3
The rose loses its petals before you and your presence makes the trees ready to blossom; literally the branches are pregnant from you ()آبست.
4
Some render ( )کانas treasure here.
5
Saturn is ruler of the seventh heaven.
6
Although I drown in you, there is nothing but life and salvation; you are my Water of Life.
7
This refers to Sallāhedīn Zarkobī who was Rumi's closest disciple after the final disappearance of his beloved master, Shams-eTabrīzī.