nas›l bir insan? каким быть человеку?
ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA
Hatta öyle milletler var ki, Karaimlerde oldu¤u gibi art›k nesilleri tükenmek üzere. Buna ra¤men her millet ve her kültür yaflamaya, yaflat›lmaya çal›fl›l›yor, her devlet kendi vatandafl›n› iyi bir vatandafl ve iyi birer insan olarak yetifltirmeye çal›fl›yor. Kimileri dünya kültür ve medeniyet miras›n› kendileri için ayakta kalma yolu olarak görürken, kimileri sadece kendi milli kültürüne sahip ç›k›p, var olufl yollar›n› onlara tutunmakta, onlar› gelifltirmekte görüyor ve kendi etnik kimli¤ini yüceltmeye çal›fl›yor. Dolay›s›yla devletlerin uygulad›klar› e¤itim politikalar› da bu ihtiyaca göre flekilleniyor. Hem iyi bir vatandafl, hem de iyi bir insan yetifltirilmek isteniyor. Yetiflen bu nesil çevresiyle ya diyalogu, ya kavgay›, ya da kuvvet kazan›ncaya kadar flimdilik uzlaflmay› tercih ediyor.
ÏËÎÎËÓÌ˚. çÂχÎÓ Ì‡ðÓ‰Ó‚, ̇ÔðËÏÂð, ͇ð‡ËÏ˚, ̇ıÓ‰flÚÒfl ̇ „ð‡ÌË ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËfl. çÓ, ‚ÓÔðÂÍË ‚ÒÂÏÛ, ͇ʉ˚È Ì‡ðÓ‰ Ë Í‡Ê‰‡fl ÍÛθÚÛð‡ ·Óð˛ÚÒfl Á‡ ‚˚ÊË‚‡ÌËÂ, ͇ʉÓ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚Ó ÒÚðÂÏËÚÒfl ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ, ÒÔÓÒÓ·ÌÓÂ Í ÒÓÁˉ‡Ì˲, ËÒÔÓÎÌÂÌÌÓ ԇÚðËÓÚ˘ÂÒÍËı ˜Û‚ÒÚ‚ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ðÓ‰ËÌÂ. ÑÎfl ÍÓ„Ó-ÚÓ ÔÓ‚Ó‰ÓÏ Í ‚˚ÊË‚‡Ì˲ ÒÚ‡ÎÓ ‚ÒÂÏËðÌÓ ÍÛθÚÛðÌÓ ̇ÒΉËÂ, ÍÚÓ-ÚÓ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÚÓθÍÓ Ì‡ˆËÓ̇θ̇fl ÍÛθÚÛð‡ ÒÔÓÒӷ̇ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÔðÓˆÂÒÒ ‡ÒÒËÏËÎflˆËË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÒÚðÂÏËÚÒfl ‚Òfl˜ÂÒÍË ÛÍðÂÔËÚ¸ Ë ð‡Á‚ËÚ¸ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ò ˆÂθ˛ ÒÓıð‡ÌÂÌËfl Ò‚ÓÂÈ Ë‰ÂÌÚ˘ÌÓÒÚË. í‡ÍËÏ Ó·ð‡ÁÓÏ, Ó·ð‡ÁÓ‚‡ÚÂθ̇fl ÔÓÎËÚË͇ „ÓÒÛ‰‡ðÒÚ‚ ÙÓðÏËðÛÂÚÒfl Òӄ·ÒÌÓ
çimlerinden zararl› davran›fllar ortaya ç›km›fl, baz› insanlar paylaflmak yerine kap›flmay›, hoflgörü yerine çat›flmay› tercih etmifllerdi. Özellikle dergimiz yay›n editörü Nevval Sevindi’nin ›srar›yla sonuç bildirgesine giren ve bizim de bu say›m›zda dosya konusu olarak inceledi¤imiz “nas›l bir insan ve nas›l bir vatandafl yetifltirmeli?” konusu e¤itim politikalar› aç›s›ndan bir kez daha gözden geçirmeye de¤er görüldü. Avrasya, co¤rafi konumu üzerinde bar›nd›rd›¤› kültür ve etnik yap› bak›m›ndan s›ra d›fl› bir yer. Bir milyon, befl yüz bin ve hatta yüz bin nüfuslu milletler bile var.
Diyalog Avrasya dergisinin yay›n alan›na giren Avrasya cumhuriyetlerine bakt›¤›m›zda, toplumun bu yöndeki ihtiyaçlar›n›n e¤itim yoluyla karfl›lanmas› amac›yla e¤itim programlar›nda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Din Eti¤i, Etik, Vatandafll›k, Hayat Bilgisi gibi derslerin yer ald›¤›n› görüyoruz. Bu derslerin kiminin içeri¤inde sadece o devletin etnik kimli¤ine dönük bilgiler verilirken, kimileri daha evrensel çerçevede de¤erlendirilerek içeri¤ine insan haklar› konular›n› da dahil edilmifl. K›rg›zistan’da 1. s›n›ftan 11. s›n›fa kadar haftal›k 1 ders saati olarak verilen “Edep” (Etik) dersi gayet detayland›r›lm›fl bir niteli¤e sahip. ‹çerik olarak di¤er cumhuriyetlerde verilen Etik dersinden fark› olmasa da, belli s›n›flarda dersin alt konularla verilmesi Etik dersini biraz daha anlaml› k›l›yor. Mesela 1-4. s›n›flarda “Edep”, 5-7. s›n›flarda “Miras”, 8-11. s›n›flarda ise bir tür blok ders uygulan›yor: 8. s›n›flar “‹nsan”, 9. s›n›flar “Aile”, 10. s›n›flar “Etnoloji” ve nihayet 11. s›n›flar “Kültür” derslerini al›yorlar.
‹yi vatandafl dindar olan m›d›r?
Özellikle Sovyetler sonras› ba¤›ms›zl›¤›na kavuflan cumhuriyetlerde, Sovyet döneminde yer verilmedi¤i düflüncesiyle ortaö¤retimde din derslerinin yer almas›, son on befl y›ld›r tart›fl›lan bir konu. Dolay›s›yla Türkiye örne¤inde oldu¤u gibi Etik dersinin içinde din de yer alabiliyor. Zaman zaman s›cak tart›flmalar›n yafland›¤› forumlarda dile getirilen ana konu, dinin toplumun önemli dinamiklerinden oldu-
D‹YALOG
EVET’LE
B A fi L A R
23