Tuinindestad Groene Fitness voor jong en oud Frans Kerver in gesprek met Mark Sekuur
52
vliegwiel
plek verbeteren
duurzaam
“Een laatste rafelrand die is opgebloeid door de spontane energie van een groeiende groep mensen�, zo omschrijft de website van Tuinindestad dit groene initiatief. Sinds 2009 ontwikkelt zich hier een plek waar tuinieren en ontmoeting centraal staan. 53
Frans Kerver is samen met zijn partner Vivian initiatiefnemer van Tuinindestad. Een voormalig tuincentrum hebben ze getransformeerd tot een alternatieve variant van het buurthuis. Er worden lezingen gegeven, je kunt er je kerstboom voor een jaartje stallen en er worden plantjes verkocht. “Maar dat is niet de hoofdzaak”, zegt Frans.
Groene Fitness Aan het einde van een ventweg, direct grenzend aan de spoorlijn Groningen – Roodeschool wordt druk getuinierd en koffie gedronken. Meewerkers en bezoekers mixen er met elkaar. Of het nu buren, kinderen van de omliggende opvang of senioren zijn; wie er komt vindt er iets van zijn gading. De tuin is geopend van dinsdag tot en met zaterdag. De ene dag is het druk en vol, de andere dag heerlijk leeg en rustig. Het is er gezellig en knus, je voelt je er direct welkom. “Je hebt een plek, mensen ontmoeten elkaar, je hoopt dat ze contact maken en dat van daaruit nieuwe dingen ontstaan.” Dat is de kern van het initiatief, volgens Frans. “Naast de verkoop van planten organiseren wij activiteiten gerelateerd aan het tuinieren of de tuin zelf. Mensen kunnen er plantjes kopen, lezingen bezoeken en cursussen volgen.” Een mooi voorbeeld hiervan is de stekjesmarkt, waar mensen hun eigen kiemplantjes en zaden meebrengen en ruilen. Maar er wordt ook regelmatig gekookt en gedineerd. Iedereen betaalt dan achteraf wat hij kan missen. “Tuinindestad is geen hippe plek”, zo vertelt Frans. “We zoeken juist naar een formule, waar iedereen zich prettig bij voelt. Jong en oud, rijk en arm. Een open plek, zonder stempel. Of je nu komt om een handje te helpen, om te spelen
54
of gewoon om even te buurten; je bent buiten en dat doet goed. Groene Fitness, noemde een meewerker dat.”
Een verscholen rafelrand Tuinindestad ligt op een verscholen plek, midden tussen de stadswijken Paddepoel, Vinkhuizen en de Schilderswijk. Het initiatief is gelegen op de restanten van een voormalig tuincentrum, maar de sporen daarvan zijn enkel te herkennen aan een grote kas. “Mensen moeten de eerste keer altijd zoeken en zijn dan verrast door de ruimte”, vertelt Frans. Nadat je aan het einde van een ventweg rechtsaf bent geslagen, rijd je langs het spoor een terrein op dat uniek is voor Groningen. Overal staan plantjes, er lopen kippen rond en er ligt een gigantische berg hout. Naast het konijnenhok staan een grote trampoline en een afgegraven berg zand. Frans vertelt enthousiast: “Als het van je moeder mag, mag je op de trampoline. En moeder mag natuurlijk ook zelf.” Op het eerste gezicht oogt het terrein rommelig; de tuin is niet netjes aangeharkt, “Met opzet”, zegt Frans. “Je moet hier een hut kunnen bouwen, maar ook weer kapot kunnen maken. Niemand roept hier, kijk uit of pas op. We proberen te laten zien dat je met minimale middelen een ruimte kan maken en invullen, zonder planning vooraf. Een plek die dagelijks opnieuw kan worden ingericht, door de mensen die er dan zijn. Hoe gebruiken zij de plek, nu, niet voor eeuwig….”
Met horten en stoten Frans en Vivian speelden al langer met het idee dat ze een plek wilden hebben waar je lekker buiten bezig kunt zijn. Toen de voormalige kweker in 2009 stopte, zagen Frans en Vivian hun kans
schoon. De gemeente Groningen, grondeigenaar van het terrein, stemde in met het initiatief van Frans en Vivian met een kleine waarschuwing: “Zolang de buren niet klagen, kunnen jullie er je gang gaan, op voorwaarde dat je planten verkoopt, want dat staat in het bestemmingsplan.” Het begon destijds met een beetje opruimen, de gaten in de kas dichten en een poging om wat voorbeeldtuintjes aan te leggen. In die eerste jaren groeit Tuinindestad langzaam maar gestaag en worden er steeds meer activiteiten georganiseerd. Toch waren die eerste jaren een
zoektocht naar mogelijkheden en verwachtingen. “De eerste twee jaar hebben we geprobeerd een tuincentrum te zijn, vanwege de opdracht van de gemeente dat we planten moesten verkopen.” Maar inmiddels is het verkopen van planten geen hoofdzaak meer. De ontwikkeling gaat volgens Frans met “horten en stoten”. Een logisch gevolg van de aanpak. “Als mensen bij de plek betrokken raken, komen ze met eigen ideeën. Je appelleert aan een actieve houding. Op Tuinindestad consumeer je geen aanbod. Je plukt je eigen thee of je gaat tien
55
“ We proberen te laten zien dat je met minimale middelen een ruimte kan maken en invullen, zonder planning vooraf.� 56
soorten munt kweken, omdat je niet elke dag hetzelfde wilt. Snap je het verschil?” Met deze insteek ontwikkelt de tuin zich op een organische wijze, zonder voorgekookt plan. Frans legt uit waarom hij dat zo belangrijk vindt: “We willen waarde toevoegen aan de buurt en baseren ons op de inbreng van onze bezoekers en gebruikers.”
Losjes organiseren Het team van Tuinindestad bestaat inmiddels uit een vaste kern van ongeveer tien mensen en een tweede schil van rond de dertig mensen. Als er een grote klus te klaren is, kan Tuinindestad putten uit een mailinglijst van inmiddels bijna 900 volgers. Allemaal mensen met verschillende achtergronden en interesses. Waar de één graag tuiniert, pakt de ander liever een hamer of zaag in de hand. De helft van de mensen komt uit de omliggende wijken en de andere helft komt uit de stad of nog verder weg. Frans noemt dat ‘meewerkers’. “Iedereen komt voor zichzelf, op eigen verantwoordelijkheid, We hebben geen vaste uren en ook geen vrijwilligerscontracten. Zo weten we zeker dat niemand uit opgelegde verplichting aanwezig is.” De meewerkers komen op hun eigen tijd, op hun eigen voorwaarden. Tuinindestad wil zichzelf bedruipen. De plaatselijke buitenschoolse opvang draagt bij en activiteiten brengen geld op. De winst op de verkoop van planten en kerstbomen vult dit aan. Frans en Vivian hebben zelf de eerste investeringen gedaan. In 2011 is er met een kleine wijksubsidie tijd gekocht om een plan te schrijven en in 2012 hebben ze op basis van dit plan twee prijzen gewonnen van in totaal 70.000 euro. Genoeg geld om de kas te kunnen verbouwen en het terrein opnieuw in te richten.
Toekomst In 2013 kwam de ontwikkeling op losse schroeven te staan. De gemeente kwam met het bericht dat er huizen gebouwd zouden worden op de plek van Tuinindestad. Na twee weken van bezinning, besloten Frans en Vivian zich niet zomaar bij de feiten neer te leggen. “Het zou toch ongelofelijk jammer zijn, als alle potentie van Tuinindestad weg is en het terrein weer terugvalt in verpaupering, omdat de bouwplannen plannen bleven in plaats van werkelijkheid te worden?” Een brief aan het college leidde tot een extra raadsvergadering waarin werd besproken hoe het verder moest met Tuinindestad. Het gesprek loopt nog steeds. De toekomst is niet zeker, “Maar wij gaan gewoon door” vertelt Frans strijdlustig. “We werken plannen uit voor een ecologische kwekerij, buurtrestaurant, BuitenBSO en nog meer. Met wat geluk hebben we straks een terras aan het water, waar je kan genieten van de duurzaamste en lekkerste speltpannenkoek, gebakken met meel uit de eigen regio. Het eerste doel is kostenneutraal draaien, mooier nog als we werk kunnen creëren. Dromen? Nee, doen en volhouden. Laten zien dat het ook anders kan.” Deze plannen kenmerken de energie die Tuinindestad uitstraalt. Zo ontwikkelt een vergeten stukje stad zich tot een betekenisvolle plek voor de omliggende wijken. Het is een ontmoetingsplek ‘nieuwe stijl’ waar bezoekers en gebruikers zelf bepalen wat er gebeurt. Van onderop, zonder opgelegd plan. Interview met Frans Kerver – initiatiefnemer www.detuinindestad.nl Tekst: Mark Sekuur Foto’s: Frans Kerver en Mark Sekuur
57
58
CLG Groningen beschouwt Impact De impact van Tuinindestad is groot op een tweetal vlakken. Er is een ontmoetingsplek gecreëerd waar kinderen, volwassenen en andere mensen samenkomen. Daarnaast is het initiatief als voorbeeldproject betekenisvol voor andere ‘groene’ doe-het-zelf initiatieven. Dat blijkt onder andere uit de toekenning als Icoonproject voor de provincie Groningen en de eerste prijs bij GroenenDoen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit tezamen met het experimentele en tijdelijke gebruik van een stukje vergeten stad, maakt Tuinindestad tot een inspiratiebron voor andere groene initiatieven op braakliggende gronden. Succesfactoren Twee succesfactoren van Tuinindestad zijn de informele sfeer waar bijna alles mag en de geborgenheid waarin dit (fysiek) is vormgegeven. Hierdoor wordt er een huiskamergevoel gecreëerd waar veel mensen zich welkom voelen. Daarnaast is Frans, als aanjager ook één van de belangrijke succesfactoren. Hij laat zich altijd en overal horen en zien en is betrokken bij een groot aantal maatschappelijke initiatieven. Hiermee is hij zelf de grootste ambassadeur van Tuinindestad. Uitdaging De belangrijkste uitdaging is om het stukje grond voor een langere periode te mogen gebruiken, zodat het initiatief zich verder kan ontwikkelen. Zonder een vast vooruitzicht wordt het moeilijk om te experimenteren met een verdienmodel waarmee de organisatie winstgevend gemaakt kan worden. De ontwikkeling van de organisatie, waarbij meerdere mensen verantwoordelijkheid nemen, is hierbij ook een must.
59