Voor een brede ontwikkeling in onderwijs en kinderopvang
V erschijnt periodiek
SAMEN.
01
Er liggen elke dag weer volop kansen Ambassadeurs geven het voorbeeld “Een geboeid kind leert als een tierelier.”
Martijn van der Kroef
Praktische tips & Kant-en-klare tools
LESSONS LEARNED
wij
Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen kijkt terug
“Waarom moeilijk doen als het samen kan?”
C O L O F O N Om de ontwikkeling van brede scholen in het primair- en voortgezet onderwijs te stimuleren, richtte het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in 2009 het Landelijk Steunpunt Brede Scholen op. Om te zorgen voor een structurele koppeling met de kinderopvang werd in 2011 ook het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) opdrachtgever van het Landelijk Steunpunt. Naast de ministeries van OCW en SZW zijn de PO-Raad, de VO-Raad, de Branche-organisatie Kinderopvang, de Belangenvereniging Ouders in de Kinderopvang en Peuterspeelzalen en de gezamenlijke ouderverenigingen in het onderwijs opdrachtgever van het Landelijk Steunpunt. Het Landelijk Steunpunt werd bemand/bemenst door Job van Velsen, projectleider Simon Steen, bestuurder van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen Yvette Vervoort, adviseur Tonny van den Berg, adviseur Alice Jansen, adviseur Aimée de Wilde, gedetacheerd vanuit ministerie SZW Edward Moolenburgh, adviseur governance zaken Peter Warnders, projectsecretaris Margot Roelofs, secretariaat George Ongkiehong, cimon communicatie Ambassadeurs De ambassadeurs van het Steunpunt waren de praktijkexperts. Ieder van hen vertegenwoordigt een aansprekend voorbeeld van samenwerking binnen een brede school of IKC. Net als de brede school zelf zijn de ambassadeurs ieder uniek en vertegenwoordigen zij een diversiteit aan brede schoolthema’s. De ambassadeurs hebben vele bezoekers ontvangen in hun brede school/IKC en worskhops verzorgd. Voor het Steunpunt waren zij, met hun praktische kennis en ervaring, de brug tussen praktijk en theorie. Fotografie: Steven Scholten, George Ongkiehong, tenzij anders vermeld. Het schilderij en de gerichten: dank aan Wouter Stips. Concept, vormgeving, redactie: cimon communicatie, Den Haag George Ongkiehong, Marcel Elzinga, Angelique Walison, Annemarie Rutgers, Marjolein van Rotterdam ‘Samen’ is een publicatie van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen naar een idee van George Ongkiehong en Job van Velsen.
Kennis van Brede School en IKC
SAMEN Ga je mee, dan gaan we samen, samen redden we het wel. Samen hebben we het goed, Ik wacht wel even als het moet.
Voor u ligt een uniek magazine.
waarom van samenwerking. Over bestuurlijke borging, want
Gemaakt voor alle professionals die betrokken zijn bij een
dát maakt een brede school of IKC succesvol. Natuurlijk leest
brede school of IKC, of daarnaar op weg zijn. Wij bieden
u over het belang van de brede school voor kinderen, ouders
u dit aan als laatste product van het Landelijk Steunpunt
en maatschappij. Een planmatige en structurele aanpak van
Brede Scholen.
uw brede school is zo’n andere succesfactor. En misschien wel de allerbelangrijkste les is dat de mensen het succes
Het Steunpunt vervulde bijna zeven jaar lang, in opdracht
bepalen, de chemie tussen de samenwerkende professionals
van het ministerie van OCW en SZW, een ondersteunende en
en bestuurders op en rondom de werkvloer.
informatieve rol bij de brede schoolontwikkeling. We kwamen als adviseurs op vele, vele scholen, brede
Wij zijn de brede school, schrijf ik elders in dit magazine.
scholen en kinderopvanglocaties. We bezochten gemeentes,
Dat bereik je niet alleen, dat doe je samen. Samen vraagt iets
BSO’s, naschoolse activiteiten, besteedden aandacht aan
van elkaar, zoals Wouter Stips dat ooit zo mooi in bovenstaand
thema’s als Kunst en Cultuur, Passend Onderwijs, Sport
gedicht schreef.
en Gezonde Leefstijl én Natuur en Milieu. Spraken met vele, vele mensen. Beantwoordden honderden vragen en
Persoonlijk heb ik de afgelopen zes jaar ervaren hoe
organiseerden tal van landelijke bijeenkomsten en bezoeken.
waardevol het is om vanuit verschillende perspectieven,
En naar aanleiding van die vragen ontwikkelden we, vaak
achtergronden en organisaties kennis te delen.
samen met onze directe partners, PO-Raad, ouderorganisaties
Juist de verscheidenheid van onze adviseurs en die van onze
en de Brancheorganisatie Kinderopvang praktische en
stakeholders, maakt dat we zo’n rijk en op de praktijkervaring
oplossingsgerichte handreikingen of instrumenten. Onze
gebaseerd magazine hebben kunnen maken. Ik hoop ook,
ambassadeurs, ervaren pioniers op brede schoolgebied,
namens al mijn collega’s, dat alle tips, handreikingen
vormden daarbij een onmisbare schakel. Of, zoals ik dat zie, wij
en instrumenten in dit magazine en in de toolkit www.
waren samen de brug tussen hoofd en handen.
bredeschool.nl u inspireren en verder helpen in de praktijk van uw brede school. En dat alle kennis en ervaring bijdraagt aan
Het waren zes waardevolle jaren.
de verdere ontwikkeling van de brede school, om daarmee de
Die ons, adviseurs, vele lessen hebben opgeleverd. Lessons
ontwikkeling van kinderen te verbreden en te verrijken.
learned is dan ook de rode draad in dit magazine. Wat hebben we met zijn allen de afgelopen jaren geleerd, welke inzichten zijn verkregen die u de komende jaren, bij de verdere
Ik wens u succes en plezier!
ontwikkeling en inhoudelijke vormgeving van uw brede school of IKC, van nut kunnen zijn? U vindt ze verpakt in de
Job van Velsen
vorm van interviews, publicaties, bijzondere activiteiten en waardevolle tips. U leest over het belang van visie en het
3 | SAMEN
FRANS VERSTRATEN
Samen voor een brede ontwikkeling. Brede school Noorderbreedte in Diemen geeft de doorgaande lijn tussen peuterspeelzaal en kleuterklas steeds beter vorm. Een portret van een IKC in wording, over mogelijkheden en moeilijkheden.
“Geefkinderen de ruimte” heet het actieplan van de PORaad, de Brancheorganisatie Kinderopvang en de MOgroep:
Foto’s: Ronald Tilleman
een actielijstje met tien punten om kinderen een goede start te geven. ‘We benaderen het kind vanuit instituties,
een integraal kindcentrum, een IKC zal zijn. Noorderbreedte
wet- en regelgeving. We willen dat veranderen, maar lopen
noemt zich officieel geen IKC, maar komt al aardig in de
tegen de grenzen van die regels aan’, zei Rinda den Besten,
buurt, zegt directeur Frans Verstraten. Job van Velsen van
voorzitter van de PO-Raad bij de presentatie. Ze pleit voor
het Landelijk Steunpunt Brede Scholen neemt er regelmatig
meer experimenteerruimte. Volgens Peter van Lieshout,
geïnteresseerden mee naartoe, omdat hij vindt dat
hoogleraar Maatschappijwetenschappen aan de Universiteit
Noorderbreedte aantoont dat je vanuit een bestaande situatie
Utrecht en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het
grote stappen kunt maken.
Regeringsbeleid, moet er nu juist een volgende stap gezet worden. ‘Geëxperimenteerd is en wordt er al.’
NASCHOOLSE ACTIVITEITEN In Noorderbreedte zitten twee basisscholen, van twee
VEEL BELANGSTELLING
denominaties (en twee schoolbesturen: openbaar en
Geëxperimenteerd wordt er bijvoorbeeld volop in de nieuwe
oecumenisch), een peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang.
brede school Noorderbreedte in Diemen; sinds augustus in
Een andere kinderopvangorganisatie, Kinderkorf, heeft een
bedrijf. En daar is veel belangstelling voor: van onderwijs,
vestiging pal naast Noorderbreedte. Iedere middag zijn er
kinderopvang en welzijn. Uit onderzoek van de Algemene
bovendien naschoolse activiteiten, van circus tot yoga, van
Vereniging van Schoolleiders (AVS) bleek dat twee derde van
Spaans tot koken. Dat gebeurt onder verantwoordelijkheid van
de schoolleiders verwacht dat de school van de toekomst
directeur Verstraten.
Ga voor een gedragen visie! Waarom willen we een IKC? En met wie willen we een IKC? ‘In mijn ogen gaat het er bij een IKC om kinderen en hun ouders een rijke leer- en ontwikkelomgeving te bieden, een plek waar je uitgedaagd of geholpen wordt.
LESSONS LEARNED
Een ‘scola’ in de oorspronkelijke zin van het woord: liefhebberij, stud ie, vrije tijdsbesteding. Dan moeten allereerst de doelen helder zijn, vanuit een visie en met gebruik van data en feiten. Om te voorkomen dat je verzandt in oeverloze overleggen waarvan je kunt afvragen wat de meerwaarde voor kinderen is.’ Job van Velsen. 6 | SAMEN
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
Niet alleen op cognitief gebied . Dat is wat alle organisaties bindt.” Hij vindt het jammer dat in Nederland alles zo overgereguleerd is. Graag zou Verstraten bso-medewerkers of peuterspeelzaalleidsters als klassenassistenten inzetten.
AMBASSADEURS Om tegemoet te komen aan de behoefte om aansprekende brede scholen te bezoeken heeft het Landelijk Steunpunt Brede Scholen een netwerk opgezet van goede voorbeelden: ambassadeurs. De ambassadeurs werken voor een echte ‘voorloper’ en/of zijn praktijk- of ervaringsdeskundige. Denk aan een schooldirecteur, brede school coördinator, locatiemanager kinderopvang of beleidsmedewerker van de gemeente. Daarmee vervullen ze een voortrekkersfunctie. Hun school onderscheidt zich op organisatiestructuur, samenwerking of gebouw en kan een voorbeeld zijn voor andere brede scholen. Inmiddels zijn er meer dan zestig ambassadeurs.
Hij is sinds twee jaar directeur van beide scholen, dus al voor
“Zeker in het kader van passend onderwijs hebben we grote
de nieuwbouw. Voorheen zaten de scholen op verschillende
behoefte aan extra ondersteuning. We hebben geen blinde
locaties, nu in een gebouw. Sterker nog, de kinderen van de
leerlingen, maar verder, denk ik, alle mogelijke arrangementen.
verschillende scholen zitten bij elkaar in een unit. Een unit
Maar ook ons budget is beperkt. Los van de ingewikkelde
van groep 4 en 5 bijvoorbeeld bestaat uit vier groepen van
procedures.” Het zou helpen als de overheid oplossingen
zowel basisschool De Duif als van ‘t Palet. De lokalen zijn
aandraagt voor de problemen op het gebied van btw, cao’s
gegroepeerd rond een speel-leerplein. Na een klassikaal begin
en taakuren.
van de dag verzamelen de Duif- en Paletkinderen zich daar. Daar ontmoeten ze elkaar en daar trekken ze samen op. Dat doen ook de kinderen van de peuterspeelzaal, onderdeel van Stichting Welzijn Diemen, en de kleuterklassen. De naschoolse activiteiten, waarvan in totaal 250 kinderen gebruikmaken, verspreiden zich door het hele gebouw, en de bso (voor en na school met 80 kinderen) is gevestigd in een paar units.
FORSE STAPPEN Verstraten wil in de toekomst graag nog een aantal forse stappen zetten. Zoals een ontwikkelvolgmodel va n 0 tot 13 jaar. “Wij werken samen aan de brede ontwikkeling van kinderen , zodat zij zich zoveel mogelijk en optimaal mogelijk kunnen omplooien. En zodat alle talenten aan bod komen. 7 | SAMEN
EVENEMEN Het Landelijk Steunpunt heeft alle ontwikkelingen op het terrein van brede scholen en Integrale Kindcentra onder de aandacht gebracht bij professionals in het onderwijs en kinderopvangorganisaties, schoolleiders en management kinderopvang, bestuurders en onderzoekers. 8 | SAMEN
ENTEN
Daartoe hebben wij vele bijeenkomsten, zowel op landelijk- als lokaal niveau, georganiseerd en bijgewoond. Met het geven van dit soort presentaties/lezingen geeft het Landelijk Steunpunt informatie en deelt haar kennis. Er wordt op deze manier gericht onder grotere groepen relevante brede schoolinformatie verspreid. 9 | SAMEN
Pilot ontwikkelarrangementen in Nijmegen, Wijchen en Zaanstad
GEMEENTEBREDE DAGARRANGEMENTEN De afgelopen drie jaar heeft in de gemeenten Nijmegen, Wijchen en Zaanstad de pilot Gemeentebrede Dagarrangementen plaatsgevonden . Het doel van de pilot was om binnen de huidige juridische en budgettaire mogelijkheden zoveel mogelijk sluitende dagarrangementen van onderwijs en opvang te realiseren voor ten minste de kinderen van werkende ouders. De praktische belemmeringen die hierbij ontstaan zijn in kaart gebracht. En er is naar oplossingen gezocht binnen de bestaande wet- en regelgeving. Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen heeft de pilot begeleid.
De drie deelnemende gemeenten hebben de ambitie om
blauwdruk voor alle scholen. Maar elke school is anders,
ontwikkelarrangementen te realiseren voor alle kinderen. Dit
lokaal maatwerk is daarom nodig. De scholen maken de
zijn arrangementen die in tijd én inhoud aansluiten in plaats
plannen nu zelf. Op dit moment zijn de twaalf Open Wijk
van alleen in tijd. Zo willen de deelnemende gemeenten, ook
Scholen omgevormd tot brede school en er zijn vier nieuwe
in het naschoolse aanbod, bijdragen aan de ontwikkeling van
brede scholen bijgekomen. De andere scholen werken
kinderen en segregatie in de wijk voorkomen.
aan, ieder op zijn/haar manier, het realiseren van de
Drie vertegenwoordigers vertellen wat er is gelukt, wat nog
ontwikkelarrangementen.”
niet en wat er van de pilot te leren valt. Kunt u in één zin zeggen wat in Nijmegen de conclusie is na
NIJMEGEN
drie jaar pilot?
Maria Buur is projectmanager van de gemeente Nijmegen en
“De pilot heeft het proces van het maken van ontwikkel-
sinds dit voorjaar als coördinator bij de pilot betrokken.
arrangementen absoluut ondersteund. We weten nu dat de goede wil het voor elkaar te krijgen er is. Iedereen onderschrijft
Hoe verloopt de realisatie van ontwikkelarrangementen in
het gedachtegoed van het ontwikkelarrangement. Wat ook
Nijmegen?
duidelijk is geworden is dat het niet eenvoudig is om het doel
“Het realiseren van ontwikkelarrangementen is een project
te bereiken en dat voor iedere school maatwerk nodig is.”
van de lange adem. In Nijmegen zijn we al heel lang bezig met brede scholen met een sluitend dagprogramma voor liefst
Kunt u een mooi voorbeeld van een positieve ontwikkeling?
alle kinderen. Eerst hadden we de Open Wijk Scholen, in 2010
“Dan noem ik het integraal kindcentrum De Wieken. Daar
besloten we om het breder te trekken en van de Open Wijk
is het gelukt om het aanbod van onderwijs en opvang als
Scholen, brede scholen te maken.”
een geheel uit te voeren door één team onder één leiding, vanuit één pedagogisch-didactische visie. Onderwijs en
Waar stond Nijmegen aan het begin van de pilot en hoe staat
kinderopvang werken er samen aan de brede ontwikkeling van
het er nu voor?
de kinderen. Het MT heeft van de bestuurders alleen kaders
“De ambitie was in de pilotperiode te komen tot 25 brede
gekregen waarbinnen zij de samenwerking in praktijk kunnen
scholen. In het begin van de pilot werkten we aan een
ontwikkelen.”
10 | SAMEN
Wat kunnen andere gemeenten leren van de pilot in Nijmegen,
model. Dit betekent dat alle kinderen om twee uur vrij zijn.
Wijchen en Zaanstad?
Hierdoor ontstond de wens om een in tijd én inhoud aansluitend
“Best veel! Er is materiaal voorhanden. Op de website
arrangement aan te bieden. Er is nu een beleidscommissie die
www.bredescholen-nijmegen.nl is het allemaal te lezen.”
bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeente, scholen en kinderopvang. En er is nu ook subsidie van de gemeente om de
WIJCHEN
ontwikkelen van de samenwerking zélf te stimuleren.”
Marlien Joosse is adjunct-directeur van kinderopvang De Eerste Stap in Wijchen. Sinds het begin, nu een kleine tien jaar
Welke knelpunten kwamen precies naar boven?
geleden, is ze betrokken bij de ontwikkeling van Brede Scholen
“Vooral de belemmeringen als gevolg van de verschillen in
in Wijchen. Ze is ook vanaf het begin betrokken bij de pilot.
de stelsels onderwijs en kinderopvang ervaren wij als een complicerende en vertragende factor. En als gevolg van de
Hoe staat het in Wijchen met de ontwikkelarrangementen?
afnemende vraag naar buitenschoolse opvang kunnen wij niet
“Scholen, kinderopvang en gemeente werken veel samen. We
meer bij elke school een bso-locatie openhouden. Dit maakt
zijn enthousiast - nog steeds! - maar de praktijk is weerbarstig.
het realiseren van een ontwikkelarrangement moeilijk. Het is
Wijchen kreeg bijvoorbeeld te maken met een krimpend aantal
roeien met de riemen die je hebt”
kinderen en met minder kinderen die naar de buitenschoolse opvang (bso) gaan. 20% van de kinderen gaat nu naar de bso
Wat is de conclusie na drie jaar pilot?
en veel kinderen gaan maar één dag. Dat maakt het moeilijk
“We zijn ons er nu van bewust dat het realiseren van een
een echt ontwikkelarrangement aan te bieden met een
ontwikkelarrangement mooi, maar moeilijk is. Het realiseren
inhoudelijke samenhang tussen onderwijs en opvang.”
van draagvlak op de werkvloer voor samenwerking in de brede school is nu de grootste uitdaging. De aandacht is daarom
Waar stond Wijchen aan het begin van de pilot en hoe staat het
vooral gericht op de basis, dat wil zeggen de pedagogisch
er nu voor?
medewerkers en leerkrachten. Zij moeten dezelfde taal gaan
“Het schoolbestuur had al gekozen voor het vijf gelijke dagen
spreken met name waar het gaat om zorgleerlingen.” 11 | SAMEN
Heb je een tip voor iedereen die met ontwikkelarrangementen
naschoolse activiteiten betaalbaar te houden. Iets anders
wil beginnen?
dat vaak ingewikkeld is: de huur en de huurcontracten. Je
“Betrek vanaf het begin ook de kinderopvang bij het
gebruikt elkaars ruimtes, de hoogte van de huurafdracht van
ontwikkelen van plannen. Ook als het lange-termijnplannen
onderwijs aan de gemeente kan voor de BSO bijvoorbeeld
zijn. Uit de ervaringen in Wijchen blijkt dat een brede school
te hoog uitpakken. Daardoor blijkt een inpandige bso soms
beter werkt als alle partners in één gebouw zitten.”
niet mogelijk, terwijl daar voor de kinderen en ouders veel voordelen aan zitten.”
ZAANSTAD Marja Bruinsma is sinds enkele jaren beleidsadviseur onderwijs
De problemen los je op als je een IKC maakt van de brede
Agora, en was o.a. directeur van een brede school. Ze is van het
school?
begin af aan bij de pilot ontwikkelarrangementen betrokken.
“Knelpunten die niet veroorzaakt worden door wet- en regelgeving, wel. We zijn nu zo ver dat op papier zo’n 50%
Hoe staat het ervoor met het Zaanse ontwikkelarrangement?
t.b.v. de realisatie van IKC’s geregeld is. Niet alles dus, maar
“Uitstekend ! Hoewel er nog veel te wensen valt, werken al
we vinden het nu tijd om gewoon te gaan beginnen. We
onze vijfentwintig basisscholen ook de twee buiten Zaanstad,
noemen het geen pilot omdat we er zeker van zijn dat deze
samen met kinderopvang en hebben een naschools aanbod. Zij
ontwikkeling doorgaat; het is een proeftuin. We starten
zijn in die zin dus een brede school en werken allemaal met een
met ‘het laaghangend fruit’. Eén van de twee scholen, De
ontwikkelarrangement. Brede school is in Zaanstad trouwens
Golfbreker, heeft alles in en om huis voor een grote kans van
al een enigszins verouderd begrip. Agora heeft als ambitie: alle
slagen. De school heeft techniek, kunst en cultuur ingebed
scholen IKC’s, integrale kindercentra. We ervaren dat je met
in haar onderwijs en naschools aanbod, een dependance van
één team, één beleid, één regie sneller resultaten kunt boeken.
de muziekschool zit in het gebouw, en heeft aan het plein, de
Nu is het nog zo dat pm-ers (pedagogisch medewerkers)
peuterspeelzaal en de kinderopvang van nul tot vier jaar. De
en leraren elk hun eigen leidinggevende hebben. Dat kan
samenwerking gaat goed en op het gebied van doorgaande
doeltreffender. Dit jaar starten we met de eerste twee IKC’s.”
lijnen tussen onderwijs en opvang is er al veel verkend.”
Hoe komt het dat het in Zaanstad steeds beter gaat?
Waar stond Zaanstad aan het begin van de pilot, en waar is de
“Gemeente, onderwijs en kinderopvang zitten grotendeels
gemeente nu?
op één lijn. Iedereen wil een kwalitatief goed arrangement
“Een onderzoeksvraag binnen de pilot was: komen de ervaren
dat past bij dat kind, op die school in die wijk. De gemeente
belemmeringen voort uit beleving of regelgeving. Wij hebben
ondersteunt dit streven met subsidiekaders die aansluiten
gemerkt dat het merendeel er van ontstaat als gevolg van
op de doelen en door het koppelen van subsidies. Subsidies
wet- en regelgeving, maar we willen ons er niet door laten
worden zo gerichter besteed.”
ontmoedigen. Kort gezegd zijn er drie punten die dankzij de pilot verbeterd zijn: we weten dat we hetzelfde willen, we zijn
Zijn er in de pilotperiode helemaal geen knelpunten naar boven
nauwer gaan samenwerken, en we hebben ondersteuning van
gekomen?
de gemeente die de subsidies slim inzet en écht stuurt op het
“Zeker wel! De wet- en regelgeving kan belemmerend werken,
ontwikkelarrangement.”
dit leidt soms tot inefficiëntie en ineffectiviteit. Dit kost geld. Een voorbeeld: als een kind binnen de BSO deelneemt
Wat kunnen andere gemeenten van Zaanstad leren?
aan een naschoolse activiteit, neem sport, geldt er een
“Dat het ongelooflijk belangrijk is om dezelfde doelen na te
heel andere leidster-kind ratio dan wanneer hetzelfde kind
streven omdat je dan veel meer bereikt. Dat hebben wij hier
vanuit onderwijs deelneemt aan dezelfde activiteit. Bij een
voor elkaar. Iedereen wil de doorgaande ontwikkelingslijn en
naschoolse activiteit kan bij wijze van spreken één leider
bij voorkeur binnen een IKC.”
sport geven aan dertig kinderen , bij de BSO is de verhouding vanaf acht jaar 1:10. Bovendien is er sprake van een maximale
Heb je tot slot één cruciale tip voor wie wil beginnen met een
groepsgrootte van 20 kinderen. Wat wij geleerd hebben,
ontwikkelarrangement?
is dat regelgeving één ding is en dat je met lef het verschil
“Schrijf je ambitie uit en streef ‘m na.”
kunt maken. Blijven zoeken naar hoe het wél kan. Wij zijn de discussie steeds aangegaan en het is gelukt de BSO en de 12 | SAMEN
wijk, klein290 aantal Poolse290 Toename300 aantal allochtone kinderen. 30 % 290 30 %300 bso 30allochtone % 290Gemiddelde 30 % immigranten. 290 ntal Toename aantal kinderen. %290 70290 % 29070290 50 300 50 50 300 0 Poolse immigranten.
aantal kinderen >
aantal kinderen > aantal kinderen > aantal kinderen >
aantal kinderen >
aantal kinderen > aantal kinderen >
aanta
aantal aantal kinderen > aantal kinderen > aantal kinderen >
aantal kinderen >
aantal kinderen >
aantal kinderen >
15.30
16.30
15.30
13.15
12.00 13.15
12.00
8.30
aantal kinderen > aantal kinderen >
18.30
16.30 18.30
14.30 16.30
12.45
12.00 14.30
12.45
12.00
8.30
8.30 18.00
16.30
15.30
13.15
12.00
aantal kinderen >
14.30 12.45
16.30 14.30
14.30 12.45
12.00
16.30 14.30
18.30 12.00 7.15 8.30
12.45
8.30
12.45
12.00
8.30
18.30
12.00 7.15 16.30
8.30 14.30
18.30 7.15 8.30
7.15
18.30 16.30 8.30
7.15 16.30
7.15
18.30
16.30
14.30
12.45
12.00
8.30
ddeld per jaar
18.30 7.15 8.30 12.45
12.00 7.15 16.30
16.30 14.30
14.30 12.45
14.30
8.30
12.45 12.00
14.30
12.45
12.00 12.45
12.00
8.30
8.30
7.15
18.30 7.15 8.30 8.30 7.15
7.15 16.30
14.30
12.00 7.15
8.30
7.15
aantal kinderen > aantal kinderen >
aantal
300 50
aantal kinderen > aantal kinderen >
aantal
aantal
20 50 20 20 bso bso 50 5 5 tso 520 520 tso tso 250 5 5 250 kdv continutso kdv kdv continu continu0 0 0en geweten 0 guesses’. 250 worden. talen250 250 talenkdv c uden te Het zijn dus naar beste eer ‘best psz psz psz psz psz 0 0 continupsz rooster rooster bso po tso bso po po rooste bso po tso bso po po nsa tencir400 tencirkdvin kdv hele 400 kdv kdv dan 40bso % 100 % dag 100 % per rooster 200 bso pokdv tso bso pototaal po nsa tso bso po nsa antal kinderen kleiner het jaar. 200voor kdv kdv kdv 400 kdv kdv 200 kdv pszpsz pszcuit andere psz psz 200 200 psz kdv cuit kdv 100 % kdv kdv andere 100 % kdv kdv kdv andere kdv psz psz psz psz 350 psz 350 ere psz psz 10 % psz kdv enschool per keer, afhankelijk van het activiteit. psz de ouders te duur is. kdv Enkele conclusiesRietvink uit het rapport van de pilot: type wat voor een deel Rietvink 350 400 van 400 Waterlelie kdv Waterlelieschool kdv psz psz 150 school 290 290 290 150 290 290 290 Rietvink, Zaandam, december Rietvink, 2014 Zaandam, december 2014 tijd 400 Rietvink, Zaandam, december Rietvink, 2014 Zaandam, december 2014 tijd in uren peri oolZaandam, elie 300 290 ll 290inhoudelijk 150 Beperkte 70 % tijd Met 290 ll 2014 70 % VVE 150 150 290 290 deelname, nauwelijks lijn. de projectgroepen pilotperiode VVEdoorgaande nk, Rietvink, Zaandam, december 2014 in uren per300Westerkim dag > is in detijd in ureneen pervoorstel dag > 300december tso tso 180 ll kwaliteitseisen 350 bso psz 250 350 bso psz 250 Uit de pilot blijkt datnsa* ercontinuvoor kinderen van werkende geformuleerd voor nieuwe voor deze tso continunsa* 100 talen- ouders bso bso kdv 100 talenpsz 350 250 100 rooster De meeste kinderen komen uit de wijk. Decontinumeeste kinderen 100 5 % rooster De meeste kinderen komen uit de wijk. De meeste kinderen komen uit de komen wijk. uit de wijk. bso 100 5 % nsa* 60 % nsa tencirnsa* 60 % nsa tencir40 % op alleuitpilotscholen een100aanbod van opvang gecombineerde groepen. In het schooljaar 2015-2016 worden rooster 100buitenschoolse % uit de wijk.bso 200 % e meeste kinderen komen de wijk.andere De meeste kinderen komen 10 % 10 200 % Gemiddelde wijk,Poolse klein aantal Poolse immigranten. Gemiddelde Toename wijk, kleinaantal aantal allochtone Poolse immigranten. kinderen. Toename aantal allochtone kind Gemiddelde wijk, klein cuit aantal immigranten. Gemiddelde wijk, klein300 aantal aantal allochtone Poolse immigranten. kinderen. Toename aantal allochtone kinderen. 100 % cuitbso andere andere 10 %Toename 200 andere 280 280 300 280 280 30 % 20 30 % ntal Poolse immigranten. Gemiddelde Toename wijk, klein aantal aantal allochtone Poolse immigranten. kinderen. Toename aantal allochtone kinderen. nsa Rietvink 50 Rietvink (bso) is.50Hiermee is er in tijd een sluitend dagarrangement. de nieuwe kwaliteitseisen op een aantal locaties in Wijchen 20 ndere bso 50 school 20 300 280 280 school school 15020 150 school 50 Westerkim 50 290 ll 20 290 ll 20ervaringen chool 150 20 getest. 20 % 5 550 kdv Van een520 inhoudelijke doorlopende lijn van de school naar de en Zaanstad De van dit 180praktijkonderzoek ll bso 5bso 250 5 250 100 100 bso kdv 0 5 % kdv 0 nsa 5 % muziek 0 muziek 250 50 % het nsa 100 bso0nsa is echter die geen gebruik bso worden betrokken bij het project Het Nieuwe Toezicht van 0 geen nsasprake. Voor psz pszkinderen 10 % 20 30 bso % 20 30 % nsa 50 2 % 50 2 % bsoen Werkgelegenheid tso po bso bso po 50 % potso(herijking po nsa bso 20 20 po kdv 20 kdv maken van debso bso zijn erpo op bijna alle deelnemende scholen Ministerie van Sociale Zaken bso po tso po nsa bso 40 % tso nsa bso 50 40 bso 200 % psz 200 po tso po nsa 5 bso 5 kdv kdv 20 25 scholen, 25 variaties op dagarrangementen o kdv nsa psz psz 200 bso kdv 5 0 kdv een cursusachtig 50 % kdv kdv kdv naschoolse activiteiten aanbod van0 de kwaliteitseisen van de Wet kinderopvang). psz(nsa). Vaak psz psz psz psz tso kdv psz 0 bso po tso po nsa bso 400in de pilotpo 400 bso bso40 scholen tso 400 po nsa 400 psz kdv p kdv hebben we In de projectperiode van de in totaal 25 scholen bezocht. kdv psz Tamarinde Tamarinde kdv 150 bso po tso po nsa bso kdv 150 Elk op bezoek hebben we gesproken met de schooldirecteur, de locatie/regiomanager van2014 de kinderopvang en soms een vertegenwoordiger van welzijn (met name de scholen in Nijmegen). 400bijvoorbeeld 6 weken 400 van psz 50 % van elkaar 1 tot uur een Andere knelpunten die tijdens de pilotperiode aan de orde Rietvink, Zaandam, december tijd i psz achter psz %tvink, Rietvink, Zaandam, december 2014 tijd in uren per kdv1,5VVE kdv psz kdv Tijdens elk bezoek hebben we een rondleiding gehad door het gebouw en vaak ook met een paar leerkrachten en pm-ers kinderopvang gesproken. psz 150 VVE Zaandam, december 2014 tijd in uren per dag > VVE VVE aandam, december tijd intijd ureninper dag nk, Zaandam, december 2014 uren per> dag > 280 ll 2014 psz kdv ll vaste psz VVE Zaanstad, ma tijd280 in uren per dag Rietvink, Zaandam, december per dag > dag in>de week. De nsa sluit niet altijd directRietvink, aan op de zijn gekomen zijn depsz tussenschoolse opvang, financiering Zaandam, december 2014 tijdWesterkim, in uren pertijd dagin>uren Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van 2014 de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en 350 kinderdagverblijven, 350 psz 350 350 psz psz nsa* densa* overblijf buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten. Westerkim, Zaanstad, ma ietvink, Zaandam, december 2014 tijdnsa* in uren per dag > en de deelname aan100 nsa* 100 350 psz 350 doorlopendeIn delijn. bollenschema’s is heten percentage instroom en deelname aan het deze arrangement per jaar weergegeven zijn en in deer kolommenschema’s onderwijstijden en er is geen inhoudelijke huisvesting. Voor knelpunten volgens 70 dededeelname70van kinderen van 4-12 aan het dagarrangemen taalklas De meeste kinderen komen uit de wijk. 100komen uit de wijk. taalklas De60 meeste komen uit de wijk. nsa* nsa* % 60 nsa* nsa* 60 % 60 % Dat is eenkinderen fictieve dag waarop zowel dekinderen deelname aan de bso hoog is % als de deelname aan nsa en tso. In de praktijk is de deelname aan de bso op dinsdag en donderdag vaak het hoogst. O De meeste komen uit de wijk. De meeste kinderen komen uit de wijk. De meeste kinderen 70aantal e kinderen komen uit de wijk. meeste kinderen komen uit de woensdag en vrijdag is Poolse dat heel laag,immigranten. een aantal bso-locatiesToename is dan gesloten. aantal allochtone kinderen. nsa* 60 %wijk. bso Gemiddelde wijk, klein aantal Gemiddelde wijk, klein aantal Poolse immigranten. Toename aantal allochtone kinderen. bso Gemiddelde wijk, klein wijk, Poolse immigranten. Toename aantal allochtone kinderen. De meeste kinderen komen uit de wijk. Gemeleerde arbei Gemiddelde klein aantal Poolse immigranten. Toename aantal allochtone kinderen. Gemeleerde arbei 15immigranten. knd 300 280 280 de300 280 Verder blijkt uit deaantal pilot dat het aantal kinderen dat deelneemt projectgroepen mogelijkheden om hier huidige 280 wet- 280 knd 300 300binnen 280 n15 aantal Poolse Toename allochtone kinderen. 30 se Toename aantal allochtone kinderen. ntal Poolse immigranten. Toename aantal allochtone kinderen. kleinimmigranten. aantal Poolse immigranten. Toename aantal allochtone kinderen. Poolse immigranten en 50 De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data. De deelname gegevens van met name nsa blijken niet bijgehouden te worden. Het zijn dus naar beste eer en geweten ‘best guess 50 300 300 280 280 280 280 30 Poolse immigranten en 5 % %de verschillende onderdelen van gaan kinderen twee keer per week naar de buitenschoolse opvang en blijven dan ook over. Daardoor is het aantal kinderen per dag kleiner dan in totaal voor het hele jaar. grpaan 5550 grp 5 psz Gemiddeld het arrangement beperkt en regelgeving mee om teaanbod gaan. Ditgroepje kost echter veel tijdvanen psz Hetzelfde geldt voor de naschoolse activiteiten. Vaak is dat een cursusachtig voor een van 15-20 kinderenwel per keer, afhankelijk het type activiteit. 10 250 250 250 van10bestuurders, 250 38 % kdv 38 % is. Zowel de deelname aan de verschillende onderdelen als het energie managers en uitvoerders. kdv 0 muziek muziek kdv kdv 0 muziek muziek 250 250 nsa nsa 0nsakdv nsa 2% 2 % po 2 % 2 %400 po tso tso po nsa po bso 200 40 %2 % 40 % 40 % tso 40 % poVVE 400 200 200 nsa po bso200 400 VVE 200 200 bso bso E 350 psz 350 tso tsonsa* psz tso nsa* 350 400 z 400 nsa* 60 % Tamarinde Tamarinde nsa* 60 % Tamarinde Tamarinde 150 2013 150 150 150 50 %400 400 400 50 % 50 % Tamarinde, Zaanstad, %% Tamarinde, Zaanstad, tijd in urentijd peri 300 november 280 2802013280 300 november 150 150 VVE VVE nde, Zaanstad, november 2013 tijd in uren per dag280 > 280 ll kan partner280 280 ll 280 ll Ja,300 280 llImpuls 280 ook voor de ‘oude’ de kinderopvang en cofinancier zijn. De brede scholen, Bijlage 3: 23 scholen: 23 varianten in ontwikkelarrangementen Impuls brede scholen, sport en cultuur draagt vanaf 2012 de naam Brede impuls combinatiefuncties. 350 psz 250 350 psz 250 nsa* nsa* kdv 100 100 muziek 350 kdv 100 100 muziek 350 De250 350 ultuur? inzet van de middelen binnen de Brede impuls combinatiefuncties kan vanaf nsa 70 nsa 70 7 Poelenburg, taalklas taalklas dv 100 10060 % Poelenburg, taalklas taalklas 2% 23 scholen, 23 variaties op dagarrangementen nsa* 60 % 2% nsa* 25 scholen, 25 variaties op dagarrangementen 25 scholen, 25 variaties op dagarrangementen 70 70 1 januari 2012 naast de bestaande mogelijkheden (sport, onderwijs en cultuur) 40 % 200 problematiek. 40 % Poelenburg, 200 % krachtwijk met veel sociale bso bso krachtwijk met veel sociale problematiek. bso bso in15 eenknd andere school) chool) 15 knd 15 knd 15tsosectoren knd zoals welzijn, gezondheid en bso/ 200 worden 300 280 tevens ingezet voor nieuwe 30 280 280in de pilot50 In 300 de projectperiode hebben we van de in totaal 40 scholen 25 scholen bezocht. Elk bezoek hebben we gesproken met 280 de achtwijk met 300 veel sociale problematiek. tso 50 50van instroom en deelname aan ontwikkelarrangement gemiddeld perwelzijn jaar 2805 % 280 3050 30een vertegenwoordiger 300 280=280 280grp 5 % 50 5 280 % Bollen schooldirecteur, de locatie/regiomanager van de kinderopvang en soms (met name de scholen in 550 %300 150 150 % 5 Tamarinde grpkinderopvang. 5 5 50 % Tamarinde 50 280 grp 5 grp psz psz pszTijdens elk bezoek hebben we een rondleiding gehad door het gebouw en vaak ook met een paar leerkrachten en pm-ers = school Nijmegen). 280 ll psz 10 150 280 ll psz is dat de buurtsportcoach binatie kinderopvang Ja. Uitgangspunt een sport- en beweegaanbod kinderopvang gesproken. 10accommodatie) 10 = mfa (multifunctionele 250 38 % 38 % 100 250 38 % 38 % 100 wijs mogelijk? 250 muziek in ten minste twee sectoren. In het rapport ‘Aankdv de 0 0 taalklas 70 kdv= psz (peuterspeelzaal) 0 0 70 muziek aanbiedt/organiseert 250 38nsa %250 taalklas 100 Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en bsoworden 0 slag met0 de buurtsportcoach’ en de handreiking bso 15 knd bij70dit rapport 30 15 kndnsa 30 kinderdagverblijven, de overblijf en de deelname aan buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten. 50 2 %=psztso (tussenschoolse po tso tso po pobso 50 2% po po po nsa t opvang) 5% voorbeeldfuncties beschreven hoofdstuk 9). 30 % 5hoofdstuk 7 en grp 540(respectievelijk Innsa de bollenschema’s is het percentage instroom en deelname aan het arrangement per jaar weergegeven de psz % 5grp 10 50 40 % 200 nsa po tso po po bso tso po bso 10 en in de kolommenschema’s 200 = bso (buitenschoolse opvang; vanaf ongeveer 16.30 uur gaan er kinderen naar huis) 200 deelname van kinderen van 4-12 aan het dagarrangement per dag. Dat is een fictieve dag waarop zowel de deelname aan de bso hoog is 200 200 bso bso10 38 % 38 % bso bso 0 tso. In de praktijk is de deelname aan de bso op dinsdag en donderdag vaak het hoogst. Op woensdag en 0 deelname aan nsa en als de commerciële Ja, dat kan. tso = nsa (naschoolse opvang) aantal 0 nsa bso po vrijdag is dat heel laag, een bso-locaties is dan gesloten. po tso po tso nsa pobso 400 bieder ook 400 = kdv (kinderdagverblijf) 150november nsa bso po bso tso 150november Tamarinde, Zaanstad, Tamarinde, 2013 Zaanstad, november 50 %150 Tamarinde Zaanstad, Tamarinde, 2013 Zaanstad, november 2013 tijd2013 in urentijd peri 400 150 bsopoTamarinde, %er zijn?Tamarinde kdv De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data. De deelname gegevens per van met dag name nsa> blijken niet bijgehouden te worden. 150280 nde, Zaanstad, november Tamarinde, Zaanstad, november 2013 in uren per dag > tijd in uren = geentijd deelname voorschoolse voorziening ll kdv 2013 280 ll Het zijnZaanstad, dus naar beste eernovember en geweten ‘best guesses’. per weektijd naarin de uren opvang kdv partner Tamarinde, Tamarinde, 2013 Gemiddeld gaan kinderen per dag > en ik de cofinanciering Overleg met de gemeente en het betreffende kdvschoolbestuur/andere Zaanstad, november 2013 tijdtwee in keer uren per dag > buitenschoolse genoemd tenzij expliciet schema) 350is het aantal blijven dan ook(niet over. Daardoor kinderen per dag kleinerweergegeven dan in totaal voor hetin helehet jaar. Hetzelfde geldt voor de naschoolse 350 marinde, Zaanstad, november 2013 tijd in uren per dag >= gastouderopvang over de aanstelling van een combifunctionaris. 100 100 activiteiten. Vaak is dat een cursusachtig aanbod voor een groepje van 15-20 kinderen per keer, afhankelijk van het type activiteit. 350 = aantal Poelenburg, kinderen dat gemiddeld Poelenburg, Poelenburg, 100 70306 100 Maak100 70 Poelenburg, taalklas 306 306 concrete afspraken over wie de werkgever wordt en hoeveel 306 Poelenburg, bso* 70 Kolommen Poelenburg, *taalklas 70uur waar70 krachtwijk Poelenburg, Poelenburg, krachtwijk met veel sociale problematiek. krachtwijk met veel sociale problematiek. per dag deelneemt aan de elementen van 306 306 met veel sociale problematiek. krachtwijk met veel sociale problematiek. in een andere school) * (in een andere school) krachtwijk met veel sociale problematiek. bso Bollen = instroom en deelname aan ontwikkelarrangement gemiddeld per jaar gewerkt wordt. De functionaris moet gekwalificeerd zijn volgens de CAO * (in een andere school) chool) (in eenschool) andere school) Poelenburg, krachtwijk met veel sociale problematiek. *bso (in * een andere 15 knd 15 knd 300 8% 300= 30 30 achtwijk met veel problematiek. krachtwijk met veel sociale problematiek. het ontwikkelarrangement krachtwijk met veel sociale sociale problematiek. 50 kinderopvang. 50 school 30 30 Bollen= =mfa instroom en deelname aan ontwikkelarrangement gemiddeld per jaar 550 % 50 5 % (multifunctionele accommodatie) grp 5 3050grpbv 365300 psz uur contract, de kinderopvang is werkgever psz = psz (peuterspeelzaal) 10 = school 10 opvang) 10 financiering: 40% regeling viatso de gemeente, 30% onderwijsbestuur + 30% 10 250 tso = tso(multifunctionele (tussenschoolse = mfa accommodatie) 38 % 250 38 % 10 aantal uren per week dat kinderen deelnemen is zeer beperkt. = bso (buitenschoolse 0 opvang; vanaf ongeveer 16.30 uur gaan er kinderen naar huis) kinderopvang =0psz (peuterspeelzaal) 250 %als vakdocent gym 50 %0werkt feitelijk5018 uur 0 De functionaris = nsa (naschoolse opvang) 0 in het onderwijs en 18 = tso (tussenschoolse opvang) psz psz = kdv (kinderdagverblijf) po tso tso po Het bereik van het totale ontwikkelarrangement is dan ook po 400 = bso nsa bso 400bsoopvang; vanafpo (buitenschoolse ongeveer 16.30 uur gaan er kinderen naar po huis) uur als pedagogisch medewerker diepo sport en spel activiteiten verzorgt in de nsa po tso nsa tso po bso = geen deelname voorschoolse voorziening nsa po14 tso po bso200 200 % 400bso kdv 14 % = nsa (naschoolse activiteiten) kdv nsa kinderopvang. po = gastouderopvang (niet genoemd tenzij expliciet weergegeven in het schema) 200 zeer bsobeperkt.bso kdv kdv = kdv (kinderdagverblijf) 350 30 %bso
de projectperiode hebben vande deinintotaal totaal 40 scholen 25 25 scholen bezocht. In deInprojectperiode hebben wewevan scholeninindedepilot pilot scholen bezocht. Elk bezoek hebben gesprokenmet metde deschooldirecteur, schooldirecteur, de van van de kinderopvang en soms vertegenwoordiger van welzijn (met name (met de scholen Nijmegen). Elk bezoek hebben wewe gesproken delocatie/regiomanager locatie/regiomanager de kinderopvang eneen soms een vertegenwoordiger van welzijn nameinde scholen in Nijmegen). Tijdens elk bezoek hebben eenrondleiding rondleiding gehad gehad door enen vaak ookook metmet een paar leerkrachten en pm-ers kinderopvang gesproken. Tijdens elk bezoek hebben wewe een doorhet hetgebouw gebouw vaak een paar leerkrachten en pm-ers kinderopvang gesproken. Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en kinderdagverblijven,
Van elk bezoek is een situatieschets gemaakt: wijk, aantal leerlingen van de school, de instroom vanuit peuterspeelzaal en kinderdagverblijven, de overblijf en de deelname aan buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten. de overblijf en de deelname aan buitenschoolse opvang en aan naschoolse activiteiten. In de bollenschema’s is het percentage instroom en deelname het arrangement per jaar weergegeven en in de kolommenschema’s de deelname van kinderen van 4-12 aan het dagarrangement per dag. In deDat bollenschema’s is het percentage en deelname arrangement per weergegeven en in deiskolommenschema’s deop deelname kinderen van aanOp het rrangement daga per dag . is een fictieve dag waarop zowel deinstroom deelname aan de bso hoogaan is alshet de deelname aan nsa enjaar tso. In de praktijk de deelname aan de bso dinsdag envan donderdag vaak het4-12 hoogst. Dat iswoensdag een fictieve dag waarop zowel deelname aan de bsois hoog is als de deelname aan nsa en tso. In de praktijk is de deelname aan de bso op dinsdag en donderdag vaak het hoogst. Op en vrijdag is dat heel laag,deeen aantal bso-locaties dan gesloten. woensdag en vrijdag is dat heel laag, een aantal bso-locaties is dan gesloten. De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data. De deelname gegevens van met name nsa blijken niet bijgehouden te worden. Het zijn dus naar beste eer en geweten ‘best guesses’.
aantal kinderen >
aantal kinderen > aantal kinderen > aantal kinderen >
aantal kinderen > aantal kinderen >
aantal kinderen >
15.30
16.30
15.30
aantal kinderen > aantal kinderen >
18.00
13.15
12.00 13.15
12.00
8.30
18.00
8.30 18.00
16.30 18.00 16.30 15.30
15.30 16.30
15.30
13.15
13.15
12.00 13.15 12.00
12.00
350 Kolommen = aantal kinderen dat gemiddeld 400 = geen deelname voorschoolse 400 400306 per dag deelneemt aan de elementen van 400 306 400 306 voorziening 306 nsa 150 = gastouderopvang (niet genoemd tenzij expliciet weergegeven in het schema) 150 het ontwikkelarrangement 300 activiteiten300 350 Kolommen = aantal kinderen dat gemiddeld plein 300 per dag deelneemt aan de elementen van 350 350 40 %250 300 350ontwikkelarrangement 350 250 het 100
15.30 12.00 16.30
15.30 8.30 13.15
16.30
16.30
15.30 18.00
12.00 8.30 18.00 13.15
13.15 15.30
12.00 16.30
12.00
15.30 13.15
12.00
8.30
13.15 8.30 18.00
8.30
18.00
16.30
15.30
13.15
12.00
8.30
8.30
16.30
15.30
De gemeente betaalt 40% van de totale kosten aan de kinderopvang. De 350 kinderopvangbso* 30% vanbso* de totale kosten aan het schoolbestuur. 400 factureert 400306 8306 % 8 % van detachering Om btw als gevolg te voorkomen, zie de mogelijkheden zoals 150 300 Weten regelgeving sluiten niet aan bij wens beschreven in de factsheet van de VNG
12.00 16.30
15.30
8.30 13.15
12.00
8.30
8.30
8.30 18.00
er kinderen naar huis)
8.30
Gemiddeld gaan kinderen twee keer per week naar de buitenschoolse opvang en blijven over.nsa Daardoor het aantal kinderenteper dag kleiner totaal het eer heleen jaar. De percentages en aantallen zijn geen verifieerbare data. De deelname gegevens vandan metook name blijkenisniet bijgehouden worden. Het dan zijnindus naarvoor beste geweten ‘best guesses’. Hetzelfde geldt voor de twee naschoolse activiteiten. Vaak dat een cursusachtig aanbod voor een groepje van 15-20 kinderen per keer, afhankelijk type activiteit. Gemiddeld gaan kinderen keer per week naar deisbuitenschoolse opvang en blijven dan ook over. Daardoor is het aantal kinderenvan perhet dag kleiner dan in totaal voor het hele jaar. Hetzelfde geldt voor de naschoolse activiteiten. Vaak is dat een cursusachtig aanbod voor een groepje van 15-20 kinderen per keer, afhankelijk van het type activiteit.
aantal kinderen >
250
400
300
300
16.00
15.30
13.00
12.00
100 250
13.00
150 300
12.00
8.30
17.00
18.00 7.30 8.30
7.30 16.00
15.30
13.00
tso
350
300
200 350
kdv
300 ll
400
aantal kinderen >
aantal kinderen >
aantal kinderen >
kdv
20 %
12.00
8.30
7.30
en in het schema)
nsa activiteitenplein 40 %
aantal kinderen >
aantal kinderen >
Zaanstad, 2013 Tamarinde, Zaanstad, november 2013 tijd in urentijd peri go kdv kdv arinde, Zaanstad, november 2013 in uren pernovember dag kdv 2013 kdvTamarinde, Zaanstad, november 2013 tijd intijd urentijd dag nde, Zaanstad, november inper uren per> dag > > dv tijd in uren per dag > kdv kdv 300 (diverse) kdv kdv 105 105 tso tso kdv De Vuurvogel 105 De Vuurvogel ontwikkelarrangement 100 350 350 50 % 50 % 1 % 250 ik de uren verdelen, De manager kan in overleg met beide werkgevers afspraken maken omtrent de psz psz Poelenburg, Poelenburg, kdv 100 306 250 306 306 306 306 30 bso* Poelenburg, bso* * bso* 306 306 ll Er zijn dagenPoelenburg, en ziekte werktijden en vakantieopname. geenll voorschriften regelgeving, 200 problematiek. 200metproblematiek. 14 % 30614in de%bij 306 306 Eén van de grootste belemmeringen het vormgeven van krachtwijk veel sociale krachtwijk met veel 306 sociale in een anderePoelenburg, school) 200 chool) 300 300 krachtwijk met veel sociale problematiek. 8 % 8 % 300 300 met veel sociale problematiek. oor een manager zowel in de Cao Primair 8 Onderwijs % als in de Cao Kinderopvang, die een kdv achtwijk met veel sociale problematiek. 200 kdv 5020 % 50 300ontwikkelarrangement het is dat in 300 het naschoolse aanbod, 150 ool/IKC die twee bepaalde verdeling voorschrijven. 150 go 50 go 150 84 % 15 Dukendonck ereenkomsten heeft 84 % 2 150 2knelpunten 6250 (diverse) 105 kdv tso deDe 105wet- en tso die2(diverse) alle in de de kinderen naar bso gaan en detso kinderen dietso niet naar300 ll Als 15ervaren 250 worden 250 250 regelgeving Vuurvogel 100 n KO)? 100 105 De Vuurvogel 1% 1 % nsa 0 0 250 250 100 100 50zonder % % 306 llgezamenlijk 50 % 50306%llaan een50activiteit weggenomen zalactiviteitende de bso gaan, niet 0 psz nsa pleinrealisatie van het ontwikkelarrangement psz meer psz 300 tso 50 Dukendonck 50 kdvpsz nsa kdv bso potso 300 6 tso po bso po po bso n4 40 % psz 50 kdv % 200 200 50 15 25 6 84 14 %10minder 200 200 15 bso 14Dit po tso po bso nsa 2 84 % 14 % % tijd en geld kosten. Dit is echter niet per se een mogen deelnemen. komt door de Wet kinderopvang. 2 % 14 % psz 30 % 6 30 % kdv 200 200 15 84 14 % % 2 0 80 % 0 0 1% 1% aantal kinderen >
aantal kinderen >
aantal kinderen >
18.00
17.00
15.00
13.00
12.00
8.30
aantal kinderen >
15.00
18.00
18.00
13.00
17.0017.00
16.00 12.0015.00 18.00 15.30 17.0013.00
12.00
16.00
8.30
8.30 13.00 15.30
0
12.00
13.00
12.00
aantal kinderen >
50
Tolhuis met veel groen, 33% bewoners is allochtoon. Veel zorggezinnen, veel verhuizingen. De wijk begint meer gemixt te worden. 95% van de leerlingen komt uit de wijk.
Tolhuis met veel groen, 33% bewoners is allochtoon. Veel zorggezinnen, veel verhuizingen. De wijk begint meer gemixt te worden. 95% van de leerlingen komt uit de wijk.
16.00
15.30 8.30 13.00
tso bso po po po bso po n
18.00 12.00 7.30 8.30 13.00 17.00
12.00 7.30 16.00
potso bso bso nsa
15.30
150
8.30
bso po po
18.00 7.30 8.30 13.00 17.00
12.00 7.30 16.00
15.30
nsa bso nsa 200 po tso 30 % nsa 30 % po200bso 150
8.30
7.30
8.30
7.30
18.00
8.30 13.00
12.00 7.30
tso bso
17.00
16.00
15.30
13.00
psz nsa psz nsa bso 14 % 30 %14po % 30 % 1% 1% 8.30
7.30
nsa 200 200 200 30 1% % 1%
12.00
8.30
7.30
40 oplossingbso voor aan de25 Ouders hebben alleen recht op kinderopvangtoeslag 10 % de beperkte deelname per 0 nsaals 200 dag nsa tso enbso ponsa bso tsonsa po po 20psz% tsopo po 400 bso po ns 400 80 % 150 150 400 30 % 150 150150 bso pogo tso po bso 30 % Dukendonck bso 400 een De Vuurvogel, Zaanstad tijd DensaVuurvogel, Zaanstad tijd in uren peri go 400 tijdens kdv het ontwikkelarrangement. go verschillende onderdelen van Er activiteit waarkdv groep, die po tso po nsa bso 1 een % gecombineerde 1 % 150 150 kdv 300 ll ?% per dag bso > De(diverse) Vuurvogel, Zaanstad tijd in uren 100 ?% (diverse) Dukendonck, 2013 pertijd tijd in ure kdv (diverse) De Vuurvogel, Zaanstad in>uren dag > kdv 105tijdper De Vuurvogel, Zaanstad tijdmei in uren dag 105 Dukendonck, Nijmegen, mei 2013 in uren per dag > is immers geen budget om voor alleNijmegen, kinderen iedere dag een bestaat uit zowel bso-kinderen als niet-bso-kinderen, aan tso 350 350 De Vuurvogel De Vuurvogel De Vuurvogel, Zaanstad tijd in uren per dag > 40 105 105 De Vuurvogel De Vuurvogel 50 100 100 350 10 % 25 100 100 350 350 1 % 1 % psz 1 % ogel bso* de100kwaliteitseisen van Vergrijzende wijk met krimpend leerling aantal en veel Tolhuis met veel groen, bewoners is allochtoon. zorggezinnen, verhuizingen. 100 wijk krimpend aantal en veel twee-verdieners. 306 deveelhuidige 30643 8033% % twee-verdieners. aanbod te financieren. Het gatVeel tussen deze is Vergrijzende voldaan. Hierdoor worden 306 306 Vergrijzende wijk naschools met krimpend leerling aantal enwijk veel twee-verdieners. 306 ll wet306 306 ll leerling *met Vergrijzende wijk met krimpend leerling aantal en veel twee-verdieners. 306 ll twee-verdieners. ll met De begint meer gemixt te worden. 95% van0de leerlingen komt uit de wijk. 306 306 306 306 306 krimpend leerling aantal en veel 306 n een andere school) De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. po tso po nsa bso chool) De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. * (in eenenandere school)* (in een andere school) De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. nde wijk met krimpend leerling aantal veel twee-verdieners. De bevolking is gemiddeld mbo-opgeleid. 306 300 8 % bso 300 deelname en een aanbod voor alle kinderen is heel50groot. dembo-opgeleid. kosten activiteiten bevolking is 300 gemiddeld De bevolking is gemiddeld kdv kdv 50 300 voor het aanbieden van naschoolse kdv kdv 50 50 ?% 300mbo-opgeleid. Dukendonck, Nijmegen, mei 2013 tijd in uren per dag > kdv 50 vergelijkbaar 50 50 50 84 % 84 %2 15 met de kosten voor de buitenschoolse 84 % opvang, 846%2 2 2 6 tso 84 %2 tso 15 250 2 250 15 0 0 250 0 0 250 250 50 % 13 | SAMEN 50 % 0 0
CONGRES GEZONDE CONGRES BREDE SCHOOL
GEZONDE BREDE SCHOOL
Op 1 oktober 2014 organiseerde het Landelijk Steunpunt het Congres Gezonde Brede School: een uniek evenement geheel gericht op sport, bewegen en een gezonde leefstijl voor kinderen. Dagvoorzitter van dit congres was oud-topsporter Ben van der Burg! 14 | SAMEN
Ben begon zijn sportcarrière toen
schaatsen. Ik had echter weinig talent.
waarbij ik boven mezelf uitsteeg. Zo’n
hij twaalf jaar oud was en ging
Door mijn sterke wil werd ik ooit nog
ervaring is bijna mythisch.”
voortvarend van start. “Ik wilde vanaf
tweede van de wereld en haalde ik een
mijn twaalfde jaar de schaatstechniek
paar Nederlandse titels, maar ik was
onder de knie krijgen. Dat wilde ik
niet voor topsport in de wieg gelegd.
zo graag, dat het aardig lukte en
Het mooiste moment was een 1500
als gevolg daarvan ging ik ook hard
meter op een wereldkampioenschap 15 | SAMEN
BLIJER EN GELUKKIGER DOOR SPORT Ben legt uit waarom hij het zo belangrijk vindt dat kinderen jong beginnen met sporten. “Sporten is heel belangrijk. Je leert verliezen. Je leert ergens voor gaan. Je leert af te zien. Je leert inzicht krijgen. Je leert samenwerken.” Hij voegt daaraan toe dat we het fysieke aspect van ons leven te veel vergeten. “We schenken daar echt te weinig aandacht aan. Als je fysiek in vorm bent denk je beter, ben je blijer en gelukkiger.”
CONGRES GEZONDE BREDE SCHOOL
Practice what you preach: Op een congres over gezondheid moet natuurlijk ook gezond gegeten en bewogen worden!
Dat gezond eten en sporten belangrijk zijn, is voor velen niets nieuws. Topsporters moeten hier nog meer op letten om zo goed mogelijk in vorm te blijven. Ben vertelt over zijn ervaring met voeding tijdens zijn sportcarrière: “Ik heb van veel dingen spijt in mijn leven. Eén daarvan is dat ik tijdens mijn sportcarrière niet meer op mijn voeding heb gelet. Ik zou bij iedere inname van voedsel wel willen weten wat het met me doet. We zouden kinderen veel bewuster van voeding moeten maken. We onderschatten het belang. Ik zie kinderen wel eens een zak chips naar binnen stouwen. Mijn maag draait dan om.” 16 | SAMEN
“Het begint met de kinderopvang. Als we het ergens laten liggen, dan is dat in de periode voor vier jaar. Voor brede scholen ligt er een extra kans dit op te pakken.” - Rinda den Besten, voorzitter PO-raad
Chris Visscher, hoogleraar Jeugdsport aan de Rijksuniversiteit Groningen: Er MOET meer bewegingsonderwijs komen! Een kind maakt een versnelde
LESSONS LEARNED
ontwikkeling door als het tussen de vijf en tien jaar oud is, zowel motorisch als cognitief. Voor motorische activiteiten gebruikt een mens dezelfde hersenhelft als voor rekenen en taal. Bewegen draagt daardoor daadwerkelijk bij aan fysieke en mentale gezondheid, en ook aan betere schoolprestaties! Het accent in het bewegingsonderwijs moet liggen op het leren bewegen, en niet zozeer op fitheid. De essentie van het vak is om kinderen beweging te leren. 17 | SAMEN
INTERVIEW
JO HERMANNS Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen organiseerde voor de ambassadeurs een masterclass over Passend Onderwijs. Professor Jo Hermanns sprak tijdens deze bijeenkomst.
“Als je de cijfers bekijkt is er maar één conclusie: er komen
in het denkpatroon wordt gemaakt. “Geïndiceerde kinderen
steeds meer kinderen die ‘iets’ hebben. Tot een aantal jaar
zien we vaak als probleemkinderen. Maar die kinderen
geleden had één op de tien kinderen een indicatie voor iets
hebben helemaal geen probleem. Het zijn de ouders, de
speciaals. Afgelopen jaar was bij één op de zes kinderen ‘iets
leraren en de pedagogisch medewerkers die een probleem
mis’.” Hermans noemt een aantal harde cijfers: “Het aantal
hebben. Zij vinden het opvoeden lastig. Zij kloppen aan bij
rugzakkinderen is de afgelopen jaren toegenomen van 11.000
zorginstanties, in de hoop dat deze instanties het kind ‘beter’
naar 39.000. Het aantal kinderen dat bij Jeugdzorg loopt is
maken. Maar het zijn eerder de ouders, de leraren en de
meer dan verdubbeld van 40.000 naar 90.000 en ook bij GGZ
pedagogisch medewerkers die hulp nodig hebben.”
zien we praktisch een verdubbeling.” De stijging van het aantal kinderen waar ‘iets mis mee is’, is volgens Hermanns een vreemde ontwikkeling. “Het aantal kinderen dat hulp nodig heeft is in werkelijkheid namelijk helemaal niet zo hoog.” Hermans haalt een aantal cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau aan:
“Het wordt tijd dat we eens naar de kinderen gaan luisteren.”
“De problemen van en met de jeugd nemen af in plaats van
Daarnaast moet de achterliggende gedachte veranderen.
toe. De jeugdcriminaliteit neemt bijvoorbeeld al jaren af.
“We moeten niet denken: ‘We gaan jou normaal maken’. Het
Jeugdgevangenissen staan voor de helft leeg.
moet zijn: ‘We gaan er uithalen wat erin zit’. Brede scholen
Bovendien worden kinderen steeds intelligenter. Eigenlijk
kunnen hierin een belangrijke rol spelen.” Op brede scholen
kun je stellen dat het historisch gezien nog nooit zo goed is
staat het kind namelijk vaak centraal. En dat werkt heel
gegaan met de opvoeding van onze kinderen.” Het aantal
goed volgens Hermanns. “Community-based care werkt
kinderen dat een probleem heeft zou volgens Hermanns
altijd beter dan institutionele hulp. En dat geldt ook voor de
rond de vijf procent moeten liggen, en niet rond de zestien
moeilijke doelgroepen.”
procent. Wat volgens Hermanns ook belangrijk is, is dat er een omslag
Streef naar een goede overgang tussen de school en de bso. Realiseer je dat het niet het probleem van de school of de bso is. Het is ons probleem. Van ons samen. En
LESSONS LEARNED
betrek ook het kind erbij. Vraag aan het kind wat het wil. Geef ze de ruimte!
18 | SAMEN
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
Chantal Achterberg Mijn weg naar Olympisch Brons Chantal Achterberg: succesvol roeister. Ze vertegenwoordigde Nederland bij verschillende Europese- en wereldkampioenschappen. Op de Olympische Spelen van London won zij een prachtige bronzen medaille met de acht met stuurvrouw. Maar hóe krijg je acht mensen opgelijnd om samen naar dat uliteme doel toe te werken, dat ene moment waarop alles samenvalt. Mijn belangrijkste ‘lesson learned’ in de
Na een sessie met een sportpsycholoog,
hard mogelijk onze benen zouden plat
aanloop naar de Olympische Spelen van
waarbij elk teamlid (inclusief stuurvrouw
drukken. Voor onszelf, maar vooral voor
Londen? Niet iedereen doet alles op mijn
en coach) voor iedereen twee positieve
elkaar, voor onze gezamenlijke droom;
manier!
punten en één verbeterpunt mocht
een medaille op de Olympische Spelen.
Ik houd ervan om alles precies volgens
geven, kwam ik tot het inzicht dat mijn
het trainingsschema te doen. Staat er
communistische kant soms wel als
We voeren onze beste race van het
20 km op het programma, dan wil ik
vervelend kon worden ervaren. Dingen
seizoen en eindigden dichter bij Amerika
precies die 20 km volmaken en niet
kunnen ook op andere manieren worden
en Canada dan we ooit hadden gedaan.
aanleggen na 19 km. Staat er een
uitgevoerd en vaak is daar zelfs een
ergometertraining op het programma,
goede reden voor.
Door het vertrouwen dat we in elkaar
dan doe ik die op de ergometer, niet op
Het keywoord dat bij deze les hoort?
hadden konden we hier als team
de fiets. En moeten we boten opladen,
Vertrouwen!
optimaal presteren en de bronzen
dan wil ik dat heel het team klaar staat
medaille mee naar huis nemen.
om daarbij te helpen. Het gaf me op een
Uiteindelijk lagen we aan de
gegeven moment zelfs de bijnaam ‘de
startblokken van de finalerace en wisten
kleine communist’.
we van elkaar dat we elke haal zo
CHANTAL ACHTERBERG Chantal is afgestudeerd aan de TU Delft (Life Science & Technology) én aan de VU (Bewegingswetenschappen), waar zij soms ook gastcolleges geeft. En, momenteel óok volop in training voor hopelijk nieuw eremetaal. Zij is spreker op het symposium Lessons Learned. 19 | SAMEN
Stilte in de storm Stilte, storm en verandering - Inspiratie. Dat zochten en vonden de ruim zevenhonderd bezoekers op de tiende Dag van de Cultuureducatie. Met vier plenaire presentaties en twee maal elf parallelsessies was er voor elk wat wils. Grote trossen paarse en witte ballonnen met het cijfer 10 verwelkomden de bezoekers in TivoliVredenburg. Tien, vanwege de tiende Dag van de Cultuureducatie en vanwege tien jaar ICC.
DAG VAN DE C
Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW): Het is van groot belang dat provincies, gemeenten, culturele instellingen en
LESSONS LEARNED
scholen nauw samenwerken om cultuuronderwijs op basisscholen naar een hoger plan te tillen. “Cultuuronderwijs is geen leuke franje voor erbij. Creativiteit en verbeeldingsvermogen zijn vaardigheden die steeds crucialer worden.� Foto: Rob Nijpels
20 | SAMEN
E CULTUUREDUCATIE “We mogen weer praten over de
Tijdens elf ochtendsessies konden
(knippende vingers) om daarna echt
intrinsieke waarde van cultuur. En ook
bezoekers zich laten bijpraten
te plenzen (klappen op benen). Het
het woord Bildung, brede vorming, valt
over integrale kindercentra en
was een opwarmertje voor het mini-
weer. We hebben steeds minder last
conceptkaarten. Ze konden de kracht
concert van deelnemers aan De
van legitimatiestress.
van samen muziek maken ervaren
MuziekRoute. Binnen dit Utrechtse
Bovendien geeft het bestuurlijk kader
en de theatervoorstelling Perhaps all
muziekeducatieproject krijgen kinderen
stevigheid aan cultuuronderwijs,
the dragons bijwonen. Of zich laten
vanaf groep 3 zangles en vanaf groep 5
evenals het nieuwe leerplankader
inspireren door games om lessen
instrumentele les.
van SLO en de inspectie die scholen
uitdagender te maken dan wel de fijne
straks ook gaat beoordelen op
kneepjes van verandermanagement
Als besluit vatte een ‘changeologist’
cultuuronderwijs. Er komt meer muziek
opdoen. Die laatste sessie, verzorgd
met zijn jonglerende assistenten
in de klas, letterlijk en figuurlijk.” Aldus
door Martijn Mark van ING, viel in elk
Maaike en Michiel alle inzichten van
LKCA-directeur Van Munster.
geval in de smaak. ‘Leuk om het eens te
de dag nog eens samen. Veranderen is
“De intrinsieke waarde van cultuur is
horen van iemand uit een heel andere
belangrijk natuurlijk. Maar: ‘U hoeft het
mooi, maar cultuur moet niet met de
sector’, viel tijdens de lunch meermalen
niet allemaal alleen te doen’, ‘Drink bij
rug naar de samenleving gaan staan.
op te tekenen.
problemen eens samen oploskoffie’ en
Cultureel kapitaal wordt juist steeds
Na de middagsessies ging het regenen
‘Beoefen de kunst van het loslaten’.
belangrijker om je positie in de wereld
in de grote zaal. Eerst zachtjes
te kunnen bepalen.”
(handen wrijven), toen al wat harder Bron: Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst www.lkca.nl
21 | SAMEN
RIK SPANN
COLUMN
Controversieel en innovatief- onlosmakelijk verbonden. Op 29 mei 1913 braken tijdens de première van
fans have never crossed, or even forgiven Davis for drawing. Een
Le Sacre Du Printemps van Igor Stravinski heftige rellen uit.
ander: I cynically saw it as part and parcel of the commercial
Voor- en tegenstanders van de muziek en de bijbehorende,
crap that was beginning to choke and bastardize the catalogs of
even revolutionaire choreografie van Vaslav Nijinski, gingen
such dependable companies as Blue Note and Prestige. Nu de
met elkaar op de vuist. “Ce n’est pas le sacre du printemps,
wereld tijd heeft gehad om te wennen aan het idee dat
mais le massacre du tympan.” (Het is niet het lenteoffer,
Le Sacre Du Printemps en Bitches Brew er altijd al waren,
maar de slachting van het trommelvlies), was er de dag
maar dat het publiek nog niet die zintuigen had ontwikkeld
na de opvoering in de kranten te lezen. Al lange tijd geldt
om ze waar te nemen, luidt het oordeel over een van Davis’
Le Sacre als een van de absolute meesterwerken uit de
meesterwerken anders: A controversial classic of musical
muziekgeschiedenis.
innovation.
In april 1970 werd Bitches Brew van Miles Davis op de wereld
Controversieel en innovatief zijn onlosmakelijk met elkaar
losgelaten. Een wereld die er nog niet helemaal klaar voor was.
verbonden. Duke Ellington noemde Miles Davis the Picasso Of
Een criticus schreef: Davis drew a line in the sand that some jazz
Jazz. Begrepen of niet begrepen worden is hier niet de issue.
RIK SPANN is muzikoloog en docent op Universiteit Neyenrode. Een veelgevraagd spreker zeer origineel fenomeen op de (inter)nationale podia. Via meer dan 1500 podium- en coachingsessies in meer dan tien landen inspireerde hij al duizenden professionals. Hij publiceert op het gebied van creatieve en emotionele kwaliteit voor organisaties. “De volwassenen van de toekomst zullen mensen zijn die flexibel om weten te gaan met veranderingen, alle ruimte krijgen voor zelfontplooiing en creativiteit.” 22 | SAMEN
Het werk moest er gewoon komen. Bedenk het! Voer het op! Zet het op de planken! Voor Miles zelf was het werk niet innovatief. Hij zelf was misschien al weer een stijl verder. Met cool jazz en modal jazz had hij al een aantal revolutionaire vernieuwingen doorgevoerd. Het was blijkbaar dagelijks werk voor hem om de bestaande verhoudingen niet al te serieus te nemen en zijn creatieve pijlen te richten op een uiteindelijk meegevende toekomst, die aanvankelijk altijd een beetje zenuwachtig begon te bibberen bij een release van alweer een slachter van het trommelvlies. Bitches Brew had de toekomst aan boord: enkele op de plaat geniaal spelende en improviserende musici maakten daarna naam met eigen projecten die al decennia lang gelden als het absolute summum van de jazzrock die Bitches Brew op de kaart zette. Wayne Shorter en Joe Zawinul met Weather Report, Chick Corea met Return To Forever, John McLaughlin met zijn Mahavishnu Orchestra. To name a few. Wat eerst ondenkbaar was, was nu niet meer weg te denken. Wees een Picasso van je vak ! Alles wat jij bedenkt is denkbaar. Voer het op! Zet het op de planken!
Start shipping! Wat eerst ondenkbaar is, is ooit niet meer weg te denken. De kracht van de vernieuwer is het kunnen denken van het ondenkbare. De impact van de vernieuwer ontstaat pas bij de inslag. Idee wordt vorm wordt komeet. De inslag doet de wereld schudden. Een wereld, die daarna weer wakker, vitaal en up to date is. Geloof je me niet..? Woorden zijn ook niet nodig. We hebben de muziek. Luister naar Bitches Brew. Neem waar hoe je innerlijke critici met elkaar op de vuist gaan. Is dit une autre massacre du tympan,
SAMEN 01 . Voor een brede ontwi kkelin
ng.
jnt periodie
g in onder wijs en kinde ropva
Verschi
Wilt u méér Samen?
of een in klank vertaalde aansporing om
k
aan jou!
LESSONS LEARNED
Ambassade
elke dag volop kanweer sen
urs geven
“Een geboe
id kind
leert als
het voorb
van der
LESSON LEARNE S D
Geef uw interesse aan voor wij de volgende edities van dit magazine. Ga naar www.bredeschool.nl/samen
Het Land Brede Scholelijk steunpunt en kijkt terug
“Waarom moeilijk doen als het samen kan?”
Rik Spann is spreker op het symposium Lessons Learned.
eeld
een tiereli
Martijn
er.”
Kroef
Praktis Kant-enche tips & -klare too ls
✃
de Picasso van je vak te zijn ? De keuze is
Er liggen
23 | SAMEN
INTERVIEW
HENK PIJLMAN Een carrière in het teken van het aanpakken van onderwijsachterstanden. Op posities die er toe doen: als onderwijzer, politicus en directeur. Een unieke blik van verschillende kanten op het onderwijs, dat levert ons gesprek met Henk Pijlman op.
TOEN “Café Hammingh aan het Reitdiep in Garnwerd, ruim twintig
beginnen en als je de zaken die nu niet goed gaan, kon
jaar geleden al weer. Met een aantal mensen bij elkaar keken
aanpakken. Die dag in dat café zijn de Vensterscholen bedacht.
we naar de ‘school van de toekomst’. Met politiemensen,
Met als absolute gezamenlijke wens; het creëren van kansen
wijkverpleegkundigen, onderwijskundigen en onderwijzers.
aan kinderen, het aanpakken van achterstanden.”
Hoe zou die er uit zien, als je helemaal opnieuw zou mogen
“Ik realiseer me dat het nooit klaar is, het moet keer op keer worden aangejaagd.” 24 | SAMEN
“Destijds maakte ik mee dat de conciërge kinderen uit bed
“De school als centrum van de wijk. Ieder mens brengt vaak
haalde en naar school bracht, hopend dat er schone kleren
twee keer lange tijd door op dezelfde school, eerst als kind en
zouden liggen. Hoe kan je verwachten dat kinderen in deze
later als ouder. Maak er zo veel mogelijk een plek van waar
situatie lekker meedoen op school… We begrepen met
alles op gang wordt gebracht. De eerste jaren in Groningen
z’n allen dat er flink moest worden ingezet op zowel het
hebben we ontzettend veel bereikt, er was een enorm elan. Ik
binnen- als buitenschoolse. ‘You need a village to raise a
kijk daar met plezier op terug.”
child’. Huiswerkbegeleiding, tussen- en naschoolse opvang, muziek, sport, cultuur aanbieden om die negatieve spiraal te
“Nu ik niet meer zo direct betrokken ben bij de scholen,
doorbreken. Een netwerk om de school heen van instellingen
probeer ik de lijn door te zetten in mijn eigen praktijk als
die vaak langs elkaar heen werkten. Met maar één doel:
collegevoorzitter van de Hanzehogeschool. Bijvoorbeeld met
kinderen kansen bieden.”
het lectoraat Integraal Jeugdbeleid van Jeannette Doornenbal - en het ingebedde lectoraat Leren en Gedrag - willen we
“Door de brede steun in zowel politiek als bestuur die we in
bijdragen aan het ‘gezond’ opgroeien van kinderen in de
die tijd hebben gerealiseerd, volgden we een tienjarenplan.
noordelijke regio.”
De partners zeiden letterlijk: ‘als jij na een paar jaar weer doorgaat, blijven wij zonder mandaat achter, dat verdommen
TOEKOMST
we’. Dat was een mooi moment, want daardoor realiseerden
“Er moet een doorlopende leerlijn zijn, wat mij betreft is
we ons dat het een proces van lange adem zou worden
dat de toekomst. Het doorgeven van buitenschoolse en
waar iedereen ook in moest geven en nemen. Zodat we er
binnenschoolse aandacht voor kinderen. Op een aantal
gezamenlijk voor konden gaan. Ik ben erg blij dat we die
scholen gaat dat al heel goed, terwijl het soms alleen maar een
beweging in gang hebben gezet. Waarbij ik me realiseer dat
samenwerking is die te veel afhankelijk is van de goede wil van
het nooit klaar is, het moet keer op keer worden aangejaagd.”
mensen. Zeker in onze tijd, met name in de grotere steden, tref je precies dezelfde problemen aan qua achterstanden als wij al
NU
die jaren geleden. Daar is nog veel te winnen.”
“Wat me verbaasde is dat de drempels soms uit onvermoede hoek kwamen. Zo heb ik bijeenkomsten gedaan waar
“Ik weet niet of het in regelgeving zit, er is namelijk weinig
iedereen enthousiast was… behalve de ouders. Een typisch
discussie over de noodzaak. Tegenwoordig richten we ons veel
probleem van deze wijken zo bleek, want niemand wil worden
op excellerende studenten en honours-programma’s. Dat is
aangesproken op zijn achterstand. In iedere wijk moest je een
uitstekend, het zou denk ik goed zijn om grote prestaties in
oplossing op maat verzinnen. Soms subsidieer je dan sport
moeilijke scholen veel meer te belonen. Eigenlijk zouden de
en bied je dat gratis aan, terwijl dat in andere wijken weer
allerbeste mensen moeten werken in de moeilijkste wijken.
helemaal niet nodig is.”
Het idealisme dat je soms aantreft bij onderwijzend personeel is hartverwarmend.”
Ik heb vele lessen geleerd en ik pas ze nog dagelijks toe. Als ik terugdenk aan de Vensterscholen; de eerste jaren in Groningen hebben we ontzettend veel bereikt, er was een enorm elan. Ik kijk daar
LESSONS LEARNED
met plezier op terug. De les: zie de school als centrum van de wijk. Ieder mens brengt vaak twee keer lange tijd door op dezelfde school, eerst als kind en later als ouder. Maak er zo veel mogelijk een plek van waar alles op gang wordt gebracht! ‘It takes village to raise a child’. Huiswerkbegeleiding, tussen- en naschoolse opvang, muziek, sport, cultuur aanbieden om die negatieve spiraal te doorbrelen. Een netwerk om de school heen van instellingen die vaak langs elkaar heen werkten. Met maar één doel: kinderen kansen bieden!”
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
25 | SAMEN
WIJ, SAMEN
Foto: Joost van Velsen
Bijna zeven jaar Landelijk Steunpunt Brede Scholen ligt achter ons. Wat begon als een driejarig project, waarvoor ik aangetrokken werd als projectleider, mocht nog ruim drie jaar langer doorgaan. Maar per 1 oktober 2015 is het klaar. De subsidie van beide ministeries stopt, is vlak voor de zomervakantie definitief besloten. Onze opdracht, de brede schoolontwikkeling praktisch en oplossingsgericht ondersteunen, aanjagen en inspireren heeft mogelijk ook bijgedragen aan uw brede school of IKC. Een nieuwe fase, van inhoudelijke inspiratie en uitwerking, is aangebroken.
26 | SAMEN
JOB VAN VELSEN De groei is nog steeds flink: van 1100 brede scholen in 2009
toe! Zelfs voor de kinderopvang breekt, getuige het nieuws dat
naar 2500 brede scholen nu.
op Prinsjesdag openbaar werd, de lente gelukkig weer aan.
En die groei zal alleen maar doorgaan, verwachten wij. Maar
Ook dat zal zeker bijdragen aan de verdere groei, kwalitatief
boeiender dan deze aantallen , althans dat vind ik, is het
en kwantitatief, van brede scholen, in welke verschijningsvorm
waarom. Waarom is die brede school toch zo populair?
dan ook.
Op veel brede scholen vind je het antwoord, je ziet het in praktijk gebracht. Samenwerking tussen de school,
Verbinding zoeken, benutten en versterken
kinderopvang en andere organisaties, specialisten, instellingen
Dat is wat we de afgelopen jaren hebben gedaan, en wat
brengt ieder verder, niet in de laatste plaats de kinderen. De
ieder van ons, adviseurs, ook na 1 oktober zal blijven doen.
wereld rondom de school ondersteunt, verrijkt, verbreedt
U heeft mij de afgelopen zeven jaar een beetje leren kennen,
en verdiept de ontwikkeling van kinderen en dat is wat in
dus u weet dat na 1 oktober de brede school niet uit mijn hart
toenemende mate op brede scholen en IKC ‘s gebeurd.
verdwenen is, integendeel, we staan aan de vooravond van verdere onderwijsinnovatie die feitelijk de brede school in
Ik ben er trots op!
essentie zou moeten zijn, dus wat mij betreft, we halen de
Dat wij, mijn collega’s van het Steunpunt samen met de
wereld binnen en treden de wereld tegemoet.
PO-raad, brancheorganisatie kinderopvang, VO-raad, Boink, platform ouders onderwijs, kortom, onze partners uit het
Voor ons ligt de toekomst en, in de breedste betekenis van
opdrachtgeversberaad, gefinancierd door twee ministeries,
het woord, ruimte. Voor doorontwikkeling, aanscherping,
aan die ontwikkeling mochten bijdragen.
inkleuren en voor nieuwe initiatieven op het gebied van brede scholen en IKC. Daarbij is dan niet de vraag of je daarbij moet
Samen ook met mensen die met hun voeten in de
samenwerken, maar hoe je verder samen gaat werken. En die
praktijk staan. Onze ambassadeurs met hun inspirerende
samenwerking, met wie dan ook, stopt niet. Ik zal ik in ieder
praktijkervaring. En heel veel andere organisaties. En met
geval de zo noodzakelijke én inspirerende verbinding blijven
alle professionals op de brede scholen. Dankzij hun vragen en
zoeken. Hopelijk met vele anderen.
input, konden wij aan de slag om daar (als pittbulls soms maar altijd met veel plezier!) oplossingen voor te vinden, modellen
Wij dragen het stokje over!
en brochures te schrijven. Direct bruikbaar in de praktijk.
Aan onze stakeholders. Aan onszelf. En ook aan u. Want samen zijn wij de brede school.
Voor veel knelpunten zijn oplossingen gevonden de afgelopen jaren. De aansprekende voorbeelden zijn beschikbaar, het wiel
Job van Velsen
is zo’n beetje uitgevonden. De wereld lacht de brede school
27 | SAMEN
Verhalen van de ambassadeurs
Doorgaande lijn in beeld Instrument voor onderwijs en opvang
Handreiking IKC-raad
1
Wat zijn je drijfveren Wat is je ambitie TOOLKIT BREDE SCHOOL Om succesvol te kunnen werken aan een brede school of IKC is een gestructureerde
Planmatige aanpak
aanpak nodig. Het Landelijk Steunpunt Brede Scholen ontwikkelde een aantal instrumenten om u daarbij te helpen. Achtergrond Uit recente onderzoeken van Oberon en van Heers (promotieonderzoek, Universiteit van Maastricht) blijkt dat de brede school nog niet de gewenste resultaten oplevert. De onderzoeken tonen vergelijkbare
Waar ligt je kracht? Hoever reikt je kunnen
conclusies: kijk goed naar de doelgroep, stel heldere doelen, focus en werk volgens de plan-do-check-act (pdca) cyclus. De stappen binnen deze cyclus zorgen gezamenlijk voor structurele aandacht voor kwaliteitsverbetering in een organisatie. In deze toolkit vindt u instrumenten die u helpen bij het planmatig werken en treft u verhalen van ambassadeurs van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen die het planmatig werken succesvol in de praktijk brachten.
Kennis van Brede School en IKC
Rapport Brede School. IKC. Expertise. Advies. Leidinggeven en teamvorming in de brede Kennis. Netwerken. Congressen. Advies. school Centraal in brede samenwerking
Voor de toekomst, voor kinderen
Meer informatie: http://toolkit.bredeschool.nl 28 | SAMEN
Onderwijs. Kinderopvang. Samen.
Handreiking praktische oplossingen
1
andreiking IKC-raad
1
Op weg naar een IKC
Kansen
1
matige npak
School
Verschijningsvormen Brede School en IKC
Bedreigingen .. en hun oplossingen!
IKC
School
MFA MFA
School & kinderopvang Peuter speel zaal
Kinder dag verblijf
BSO
29 | SAMEN
DOORGAANDE LIJN IN BEELD Een handig instrument voor uw praktijk De ontwikkeling van het kind is uitgangspunt bij de doorgaande lijn. Wat heeft een kind nodig om zich goed te ontwikkelen? Hoe zorgen we voor een natuurlijke brug tussen de verschillende leefwerelden waarin kinderen opgroeien?
Wij ontwikkelden een handig
Vervolgens staan alle praktijkaspecten
instrument waarmee u de doorgaande
benoemd. Deze aspecten beslaan
lijn van uw organisaties in beeld
de inhoudelijke en organisatorische
kan brengen. Het helpt u om inzicht
praktijk. De cirkel is rond als u aan de
te krijgen in alle aspecten die van
hand van de evaluatie uw doorgaande
belang zijn bij de doorgaande lijn. Het
lijn in beeld heeft.
instrument is opgezet aan de hand van de planmatige aanpak. Een gezamenlijk visie is de basis voor
Interesse?
het vormgeven van de doorgaande lijn.
Download het instrument!
Een goede analyse (intern en extern) helpt u bij de keuzes waar u voor staat. Op basis daarvan formuleert u doelstellingen die u wilt bereiken om de doorgaande lijn goed vorm te geven.
30 | SAMEN
Doorgaand e lijn in beeld
Instrument
voor onderw
ijs en opvang
INTERVIEW
ROBERT-JAN SIMONS “Onderwijs betekent niet meer en niet minder dan ‘mensen helpen te leren’,” aldus Professor Robert-Jan Simons tijdens de landelijke IKC-dag. “Leren moet echter niet beperkt blijven tot iets wat kinderen op school doen, maar juist ook buiten school. We moeten stimuleren om binnenschools en buitenschools leren beter te combineren. Dat kan uitstekend binnen een IKC. Voor IKC’s is het belangrijk om ouders hierbij als co-docenten en co-opvoeders te betrekken.”
Een duidelijke visie geeft richting aan de
Het is van belang om verbreding van de
ontwikkeling van het kind. Daarnaast
doelstelling na te streven.”
zorgt een brede visie voor coherentie
Het onderwijs is vooral gericht op
in alle delen van de organisatie. “Het
cognitieve vakken. Simons pleit voor
voordeel van een visie is dat begeleiders
een bredere, holistische visie op leren.
ook zicht hebben op kinderen, en dat
Evidence based werken vindt hij daarbij
kinderen ook buiten school verder
belangrijk. “Wat we tot nu toe zien in
kunnen leren.” Scholen met een
de wereld is dat we een school hebben,
gedragen visie presteren beter. Maar
waarin je leert. Af en toe wordt de
Simons stelt wel eisen aan deze visie:
buitenwereld gesimuleerd in de school.
De visie moet helder zijn, omvattend en
Maar, er is ook nog zoiets als leren
precies en moet gedragen worden door
buiten de school.” We kunnen meer
alle factoren. Voor alle betrokkenen
gebruik maken van de verbinding tussen
moet de visie dezelfde betekenis
het leren binnen en buiten de school.
hebben. Een goede visie geeft sturing,
Simons onderscheidt zeven
is geworteld in leertheorieën en biedt
verschillende vormen van leren
ruimte voor eigen invulling. “IKC’s hebben behoefte aan een visie op leren.
• Kunst afkijken: leren door te imiteren • Participeren: leren in de samenleving met anderen • Kennis verwerven: objectieve kennis • Oefenen: in een veilig omgeving vaardigheden verder ontwikkelen. • Ontdekken • Verbeelden: visualiseren • Doorzien: het intuïtieve denken, met gevoel Ieder mens heeft leervoorkeuren
“In IKC’s staat leren in het teken van de brede ontwikkeling van kinderen, op alle ontwikkelingsgebieden.”
waarbij hij vaak twee van bovenstaande manieren combineert. Als we weten wat ieders leervoorkeuren zijn, kan het onderwijs daarop inspelen. Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
31 | SAMEN
ANALYSE
ED BUITENHEK “Vertel in maximaal 25 minuten iets over twintig jaar brede school en gebruik daarbij zoveel mogelijk feiten en cijfers”. Dat was de opdracht die ik meekreeg voor mijn bijdrage aan het symposium ‘Lessons learned’ van het Landelijks Steunpunt Brede Scholen. De opdracht bleek lastiger dan verwacht. Twintig jaar geleden (in 1995 werden er nog nauwelijks data verzameld rond brede scholen en de aanpalende dienstverlening van peuterspeelzalen, dagopvang en BSO. Voor alle scholen – dus ook voor brede scholen – is het relevant te weten waar nieuwe leerlingen vandaan komen. Ongeveer tien jaar geleden maakten nog bijna 90% van de peuters in Nederland gebruik van de peuterspeelzaal of de dagopvang. Tot vier jaar geleden groeide het bereik van de kinderdagverblijven en werd de rol van peuterspeelzalen kleiner. De afgelopen jaren hebben we gezien dat door bezuinigingen het gebruik van voorschoolse voorzieningen is afgenomen. Eind 2014 constateren we dat minder dan 70% van de peuters die instroomt op de basisschool een voorschoolse voorziening heeft bezocht en bijna één op de drie peuters zonder ‘vooropleiding’ in groep 1 start.
Bron: SZW, CBS Maatwerk 2015, bewerking BM&C
Met name lage- en middeninkomens gezinnen hebben de voorschoolse voorziening - en dan met name de dagopvang verlaten. De lobby om deze ontwikkeling een halt toe te roepen heeft succes gehad. Kinderopvang wordt vanaf 2016 weer een stuk toegankelijker door substantiële investeringen - € 290 mln. - in de kinderopvangtoeslag en een aanvullende € 60 mln. voor gemeenten om het door hen gesubsidieerde voorschoolse aanbod toegankelijk te houden. De investeringen in de toeslagtabel zorgen de komende jaren voor een veel lagere ouderbijdrage dan in 2015. Die korting kan oplopen tot meer dan 40%: En omdat met name lage en middeninkomens het meest profiteren van deze extra investering is te verwachten dat die groep weer zal terugkeren. Dat moet helpen om het non-bereik van de voorschoolse voorzieningen terug te dringen. Als het gaat om de dienstverlening van de buitenschoolse opvang (BSO) aan de brede school moeten we vaststellen dat op landelijk niveau slechts één op de vijf basisschoolleerlingen (20%) gebruik maakt van BSO. Dat aandeel groeit nog licht maar degenen die denken dat ooit het merendeel van de leerlingen de BSO bezoekt rekent buiten de parttime cultuur in Nederland.
Het merendeel (63%) van de peuterspeelzalen in Nederland zit bij, of in een school. De minderheid (35%) van dagopvang; en de helft (49%) van de buitenschoolse opvang in Nederland zit bij, of in een school. 32 | SAMEN
In mijn bijdrage zal ik nader inzoomen op een kansrijke voedingsbodem voor Uit de meest recente inventarisatie van het Bron:Landelijk CBS 2015 Steunpunt Brede Schol kansrijke voedingsbodem in de provincies Noord-Brabant en Zeeland te ligg Van de moeders op het schoolplein werkt inmiddels 80% en dat is aanzienlijk meer dan 15 jaar geleden. Omdat echter slechts 25% van hen per week meer uren werkt dan de school in ‘opvang’ voorziet zal de buitenschoolse opvang in de huidige vorm nooit een veel hoger bereik dan nu krijgen. Uit de meest recente inventarisatie van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen blijkt de meest kansrijke voedingsbodem in de provincies Noord-Brabant en Zeeland te liggen: Groningen en Friesland scoren het laagst qua aandeel
Bron LSBS 2015
brede scholen op het totaal. Daarmee
Groningen en Friesland scoren het laagst qua aandeel brede scholen op het lijkt er in het zuiden van het land een kansrijker voedingsbodem dan in Noo maar dat kan ook toeval zijn. Geen toeval is dat het vormen van een brede school gemakkelijker wordt na school groter is, meer kinderen gebruik maken van voorschoolse en nascho voorzieningen in de wijk.
lijkt er in het zuiden van het land een kansrijker voedingsbodem dan in Noord-Nederland maar dat kan ook toeval zijn.
investeren Er bestaat een kansrijke voedingsbodemHet voor opnieuw de brede school!
in de toegankelijkheidLESSONS van voorschoolse en naschoo een nieuwe impuls in het toekomstperspectief van de brede scho LEARNED De lobby om deze ontwikkeling een haltis toedaarmee te roepen heeft succes gehad. Kinderopvang wordt vanaf 2016 weer een stuk toegankelijker. De investeringen in de toeslagtabel zorgen de komende jaren voor een veel lagere ouderbijdrage. En omdat met name lage en middeninkomens het meest profiteren van deze extra investering is te verwachten dat die groep weer zal terugkeren. Geen toeval is dat het vormen van een brede school gemakkelijker wordt naarmate een school groter is, meer kinderen gebruik maken van voor- en naschoolse voorzieningen in de wijk. Het opnieuw investeren in de toegankelijkheid van voor- en naschoolse voorzieningen is daarmee een nieuwe impuls in het toekomstperspectief van de brede school. De auteur is spreker op het symposium Lessons Learned. 33 | SAMEN
GLUREN BIJ DE BUREN
Beter goed afgekeken dan er zelf pas na jaren achterkomen Het Landelijk Steunpunt bezocht jaarlijks met vele tientallen ge誰nteresseerden, verschillende scholen. Het doel: leer van elkaar! Een voorbeeld uit 2014. Een bus vol belangstellenden nam een kijkje op basisschool Polsstok, ook wel bekend als DE Brede School.
34 | SAMEN
DE BREDE SCHOOL AMSTERDAM-ZUIDOOST
LEERORKEST EN SPORT Wij proberen zoveel mogelijk kinderen binnen te houden. Maar als het voor het kind beter is naar het speciaal onderwijs te gaan,
“900 kinderen komen vanuit de hele wijk naar DE Brede
verwijzen wij door.
School,” vertelt BartJan Commissaris, directeur van basisschool
In 2005 startte DE Brede School met het Leerorkest. Vanaf
Polsstok. DE Brede School bestaat uit drie basisscholen (de
groep 5 leren alle leerlingen een klassiek instrument bespelen. Zij
levensbeschouwelijke Polsstok, de openbare Bijlmerhorst en de
spelen wekelijks onder schooltijd een zelf gekozen instrument.
Islamitische As Soeffah), een voorschool, peuterschool en een
Er worden specifieke orkestpartijen ingestudeerd en de kinderen
TSO/NSO.
maken vanaf het eerste jaar direct deel uit van een orkest. Net als alle scholen in Amsterdam krijgt DE Brede School een clinic
SAMENWERKING
van Ajax, waarbij de voetballers de kinderen vaardigheden als
DE Brede School lag ooit in de schaduw van de flats van de
samenwerken leren.
Bijlmer. “In 2001 startten wij met de samenwerking tussen de drie scholen in de wijk om samen één brede school te vormen,”
PASSEND ONDERWIJS
legt Commissaris uit. Sinds 2011 heeft DE Brede School één
Op DE Brede School is het verwijzingspercentage naar het
voorschool, waar alle leerlingen terecht kunnen.
speciaal onderwijs al jarenlang vrijwel geheel nul. “Wij proberen 35 | SAMEN
zoveel mogelijk kinderen binnen te houden. Daarvoor hebben we ons team versterkt met onder andere een dyslexiekliniek en Logopedist. “Maar,” voegt Commissaris toe, “als het voor het kind beter is naar het speciaal onderwijs te gaan, verwijzen wij door. Leerkrachten adviseren sommige kinderen om bijvoorbeeld
VERBINDING MET DE WIJK “Wij zijn het kloppend hart van de wijk. Met alle sportverenigingen in de buurt hebben wij een verband. Bij ons meer aan sport of muziek te doen. Ook dit valt binnen het
zijn drie combinatiefunctionarissen actief die deels voor een
Passend Onderwijs.”
school, deels voor een sportvereniging werken. Als een sport
Gluren Bij de Buren, het is vanaf de eerste dag een doorslaand succes gebleken. Leren van elkaar, in optima forma. Kijken en luisteren naar de manier hoe een ander vorm geeft aan al haar
LESSONS LEARNED
activiteiten.. dat is echt van onschatbare waarde! Hoe heeft deze school de samenwerking tussen onderwijs, opvang en de gemeente gerealiseerd? Hoe werkt het met Integrale dagarrangementen en functiedifferentiatie? Afkijken hoe ontwikkeling van kinderen én de wijk centraal, een wijkbrede aanpak dus, nou in de praktijk is geregeld? Een doorgaande lijn, in beeld en met uitleg…? Ge-wel-dig om dat zo concreet te mogen zien! “We zagen dat de meerwaarde van afstemmen niet alleen geldt voor de kinderen, ook onze organisaties varen er wel bij”. “Hoe komt deze samenwerking tot stand, wat is de meerwaarde van deze taakdifferentiatie? Hoe zorg je voor een goede inhoudelijke samenhang? Dat waren prangende vragen die bij mij leefden. We mogen meekijken in de gezamenlijke aanpak en vragen over de kansen en dilemma’s en DAT was leerzaam!!”. “Gluren bij de buren is een ideale manier om te zien hoe anderen te werk gaan, en om daar inspiratie uit te halen. We ontmoetten collega’s die met dezelfde ontwikkelingen als ik bezig waren. Een kijkje in andermans keuken, mét uitleg, onderbouwing en het begrip van lessen uit de praktijk!”.
36 | SAMEN
Bereik voorschoolse voorzieni CIJFERS (vervolg van pagina 33) in gemeente X in 2011 en 2014 lagerBereik bereik voorschoolse dagopvang voorzieningen onder peuters in gemeente X in 2011 en 2014 gedaald door lager bereik dagopvang niet wordt aangeboden in de wijk, benaderen wij bestaande verenigingen of ze een dependance willen. Dat hebben wij al gedaan met de sporten BMX en hockey. De plaatselijke nieuwe hockeyvereniging heeft nu al 140 leden.”
Wij hebben rond de 120 nationaliteiten op school.Wat kinderen meebrengen, is ons uitgangspunt.
Bereik voorschoolse voorzieningen onder peuters in gemeente X in 2011 en 2014 gedaald door lager bereik dagopvang Gemeente X in 2011 (voor harmonisatie)
De foto’s zijn van verschillende edities van ‘Gluren bij de Buren’.
Gemeente X in 2014 (na harmonisatie)
37 | SAMEN
Verschijningsvormen brede scholen Klassieke brede school
Netwerk in de buurt
Achterstandsbestrijding. Verrijken. Versterken
Achterstandsbestrijding. Verrijken. Versterken
van systeem om leerlingen heen: ouders en wijk.
van systeem om leerlingen heen: ouders en wijk. Samenwerken tussen instellingen. Aansluiting
Doorgaande ontwikkelingslijnen.
bij de buurt. Sterke dienstverlening in de wijk.
Achterstandsbestrijding. Ouderbetrokkenheid. Sociale (wijk)cohesie. Benutten gebouwen. Zorg
Doorgaande ontwikkelingslijnen.
in- en om de school.
Achterstandsbestrijding. Ouderbetrokkenheid. Sociale (wijk)cohesie. Zorg in- en om de school.
Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes. Gebruik van elkaars ruimtes. Gezamenlijke
De instellingen hebben ieder een eigen gebouw
buitenruimtes. Beheerder.
en maken gebruik van elkaars faciliteiten.
School
School
MFA MFA
Peuter speel zaal
MFA Bundelen van voorzieningen voor dorp, wijk of buurt. Efficiënt gebruik van voorzieningen en personeel. Benutten gebouwen. Doorgaande lijn in voorzieningen. Ontmoetingsfunctie gebouw (sociale cohesie). Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes. Gebruik van elkaars ruimtes. 38 | SAMEN
Kinder dag verblijf
BSO
Om inzicht te geven in de verschillende verschijningsvormen van brede scholen die er in het land zijn, maakte het Landelijk Steunpunt een infographic. Hierin beschrijven we steeds van elke verschijningsvorm een aantal facetten: drijfveer, visie, doelgroep, programma, partners, financiering, huisvesting en regie. Vervolgens is bij ieder model beschreven wat de kansen en risico’s zijn. Onderstaande weergave is hier een korte samenvatting van. Bekijk het volledige model op verschijningsvormen.bredeschool.nl
Compact model Dagarrangement voor onderwijs en opvang. Profilering van de school. Doorgaande ontwikkelingslijnen. Achterstandsbestrijding. Ouderbetrokkenheid. Sociale (wijk)cohesie. Benutten gebouwen. Zorg in- en om de school. Dagarrangementen. Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes. Gebruik van elkaars ruimtes. Gezamenlijke buitenruimtes.
IKC
School & kinderopvang Kinder dag verblijf
BSO
Integraal model Dagprogramma waarbij kind centraal staat, instellingsbelang op de achtergrond. Sterke visie op ontwikkeling van het kind, in zijn of haar context. Voor kinderen: doorgaande ontwikkelingslijnen in opvang, zorg, onderwijs en vrije tijd. Visie op het kind is leidend. Efficiënte organisatie, mede afgestemd op behoefte ouders. Eén gebouw. Multifunctionele ruimtes.
39 | SAMEN
STICHTING KINDEROPVANG HEERHUGOWAARD Monique Bankras van de Stichting Kinderopvang Heerhugowaard (SKH) is sinds begin 2015 ambassadeur van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen. De Stichting Kinderopvang Heerhugowaard heeft kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en locaties voor buitenschoolse en tussenschoolse opvang. Daarnaast heeft de SKH een gastouderbureau, dat bemiddelt tussen ouders en gastouders. De SKH heeft in totaal veertien locaties in Heerhugowaard. Daar
Campus Columbus is een kindcentrum waarin onderwijs, opvang
biedt de stichting bovenstaande vormen van kinderopvang aan. Een
en opvoeding verbonden zijn in één gebouw. De schooldirecteur
aantal locaties is gevestigd in een basisschool en vormt samen met
van Campus Columbus en de locatiemanager van SKH werken
de onderwijsinstelling een brede school. Het gaat om de locaties
nauw samen in een tot nu toe informeel managementteam. Er
De Cocon, De Kajuit, De Horst en Campus Columbus. De Cocon
is één teamkamer voor het hele team, dat op veel verschillende
is gevestigd in de school Atalanta. De Kajuit werkt samen met
gebieden samenwerkt. Zo doet de conciërge van de school hand- en
basisschool De Vaart en locatie De Horst is zit in de brede school De
spandiensten voor de kinderopvang. Daarnaast mogen de leerlingen
Horst. Tot slot is Campus Columbus gevestigd in de gelijknamige
van de school gebruik maken van de keuken van de bso. Verder is er
basisschool.
een warme overdracht tussen peuterspeelzalen en kinderdagverblijf
Op die laatste school, de Campus Columbus, hanteert men
naar de school.
het Dalton-concept. Niet alleen de school, maar ook de
En tot slot is de externe communicatie gebaseerd op één organisatie.
kinderopvangorganisatie werkt volgens dit principe. In het
Die communicatie verloopt via de website
Daltononderwijs ligt de nadruk op keuzevrijheid voor het kind,
www.campuscolumbus.nl
samenwerken met andere kinderen en de ontwikkeling van de zelfstandigheid van het kind.
40 | SAMEN
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
BREDE SCHOLEN IN ONTWIKKELING “There is not one best way to organise” Dat wordt bij de brede scholen wel heel duidelijk. Er zijn veel verschillende manieren om de samenwerking rondom kinderen vorm te geven.
- M. Weggemans
De wijk waarin een brede school staat,
Het tweede punt dat opvalt is
manier om hieraan vorm te geven
de behoeften van ouders en kinderen,
dat vrijwel alle brede scholen de
wordt niet bepaald door het model
beleidsmaatregelen van gemeenten
hiërarchische leiding bij het onderwijs
(IKC), maar door de behoeften van de
en ministeries én de persoonlijke
(de school) hebben belegd. Dat komt
professionals, ouders en kinderen.
ambities en competenties geven vorm
veel voor bij IKC’s, maar ook bij brede
en kleur aan een brede school. Het
scholen als netwerk in de wijk of
Landelijk Steunpunt Brede Scholen
multifunctionele accommodaties.
heeft in het hele land 60 voorbeelden
Met de kernpartners wordt veelvuldig
van al deze verschillende vormen
afgestemd, met de overige partners
van brede scholen. In de brochure
(zoals sport, kunst en cultuur) gebeurt
Verschijningsvormen brede scholen
dat incidenteel.
staan deze verschillende vormen beschreven.
IKC ontwikkeling is in volle gang, zoveel is wel duidelijk. Maar wat
Wij hielden een peiling onder onze
uit de peiling ook blijkt, is dat het
ambassadeurs gehouden: hoe wordt er
nog lang niet uitontwikkeld is. De
binnen jullie brede school of IKC leiding
mate waarin de schooldirecteur
gegeven. Wat voor soort brede school
integraal verantwoordelijk is bij de
zijn, jullie hoe geef je daar leiding aan?
ambassadeurs van klassieke brede
29 ambassadeurs hebben meegedaan
scholen, is nagenoeg hetzelfde als bij
aan deze peiling.
directeuren van IKC’s. Veel directeuren van een IKC zijn deze
Wat allereerst opvalt is dat de aandacht
weg van integraal leidinggeven nog aan
verschuift van de klassieke brede
het ontwikkelen. Het lijkt erop dat de
school of netwerk in de buurt naar het
wens van veel brede scholen om door
IKC. Dat was voor ons niet helemaal
te ontwikkelen tot IKC een wens is om
verrassend. Zo kregen wij de afgelopen
meer te focussen.
jaren steeds meer vragen uit het land over IKC ontwikkeling. In 2010 hadden
Brede scholen willen een kleinschalige
we daar een enkele vraag over, in dit
organisatie (small), met prettige
huidige kalender jaar hebben we daar
sociale relaties (social), ten gunste
(teldatum 1 juli) al 44 vragen over
van een kwalitatief goede uitvoering
gekregen.
(smart) (Doornenbal, 2011). De beste 41 | SAMEN
INTERVIEW
MARTIJN VAN DER KROEF Soms verandert er in 20 jaar niet zo heel veel voor een bestuurder. Snel je draai vinden en trouw vasthouden aan je eigen principes, het lijkt een simpel recept voor een succesvolle carrière, volledig gericht op het welzijn en de talentontwikkeling van kinderen. Martijn van der Kroef, directeur van Kinderrijk, vertelt wat haar destijds bewoog én nog steeds beweegt.
“Een geboeid kind leert als een tierelier.”
42 | SAMEN
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
TOEN
NU
“Ik weet nog goed wat mij aanzette om te kiezen voor het werk
Al twintig jaar inmiddels, werkt Martijn (eigenlijk: Martijntje)
in de kinderopvang… de ontwikkeling van mijn eigen kinderen!
in een bestuurlijke functie. Destijds was kinderopvang nog
Heel dicht bij huis dus en ook ingegeven door onze eigen
gelieerd aan de gemeente maar een van de eerste grote
gezinssituatie, met twee hoogopgeleide ouders. Ik zag hoeveel
veranderingen die zij op haar naam heeft, was juist dat
éxtra ze kregen, hoe hun ontwikkeling op sociaal gebied liep,
loskoppelen en meer op eigen benen staan. Inmiddels heeft
prachtig gewoon. Niet alleen door de aandacht van de mensen
Kinderrijk een indrukwekkende staat van dienst, met ruim
om hen heen, maar ook door de variatie die zij in hun dagelijks
3.000 kinderen, en meer dan 430 werknemers.
leventje meemaakten. De vele verschillende gewoontes die je van anderen oppikt, zoals smaak en humor. En het vele buiten
“Wij bieden in en rond Amstelveen kinderopvang, waarbij we
kunnen zijn, niet te vergeten. Het inspireerde mij bijzonder. En
altijd eigen ruimtes hebben in de scholen. Soms in een IKC,
eigenlijk heb ik dat mijn hele zakelijke leven wel dicht bij me
vaak in een brede school. De vorm die wij daarin nastreven,
gehouden.”
lijkt eigenlijk wel wat op Montessori onderwijs, veel focus op het kind zelf en de eigen unieke mogelijkheden zoeken. Het
“In Almere zag ik als een van de eersten het goede voorbeeld
kind weten te boeien, dat is de crux. Een geboeid kind leert als
van ‘alles in één’. En dat het werkte. Ook de studiereizen
een tierelier.”
die ik destijds heb gedaan, gaven me zoveel nieuwe ideeën. Denemarken, Zweden en Berlijn, ze staan me nog helder voor
“Daarbij zoeken we echt zo veel mogelijk de samenwerking
de geest. Studiereizen zijn geen snoepreisjes! Ik kan iedereen
met het onderwijs. Het valt me telkens weer op. Als je écht
echt vol overtuiging aanraden om dat te doen, waar haal je
samenwerkt, zie je dat je maar zo weinig verschilt. We zijn
anders je inspiratie vandaan?”
allemaal hetzelfde en hebben dezelfde doelen. Heel veel van onze leidsters hebben ook onderwijsbevoegdheid. Een groot voordeel, want ze zijn toch al in de school en kunnen dan ook af en toe invallen. Heerlijk flexibel, maar natuurlijk ook heel erg goed voor de herkenbaarheid voor zowel de kinderen als het personeel.”
“Mijn grootste les is dat er op scholen weer veel meer
LESSONS LEARNED
geëxperimenteerd moet worden. Waar men durft te kijken naar waar je zelf in gelooft en niet naar belemmeringen. Een van mijn stokpaardjes is om iedereen die te maken heeft met kinderen in de leeftijd 0 tot 12, dezelfde opleiding te geven. In elk geval toch in de basis, waarbij je dan altijd aanvullende modules kunt volgen die je nodig hebt voor je specifieke omgeving. Ik hoop daar echt op, het zal de kwaliteit verbeteren en het onderlinge begrip flink versterken.”
43 | SAMEN
BREDE SCHOLEN EN IKC’S de huidige stand van zaken Afgelopen maand hielden wij een peiling onder 2400 brede scholen over de stand van zaken én uw plannen voor de komende twee jaar. Deze peiling leverde in 6 dagen 353 ingevulde vragenlijsten op. De vragenlijst is vooral ingevuld door directeuren (48%) en coördinatoren (15%) van de school.
De belangrijkste resultaten: we treffen een beeld aan van grote ambities, waarbij de omvorming naar een integraal model veel genoemd wordt.
Als belangrijkste drijfveer wordt genoemd, het optimaliseren van
Momenteel bestaat de helft van de
ontwikkelingskansen van kinderen d.m.v. het creëren van doorlopende
brede scholen uit een klassiek model
ontwikkelingslijnen en een breed aanbod. Ook het bundelen van
ofwel een netwerk in de buurt. Als de
voorzieningen voor ouders en kinderen, en het optimaliseren van
ambities worden gehaald, is over twee
mogelijkheden tot talentontwikkeling bij kinderen zijn veelgenoemde
jaar een derde van de scholen een IKC.
drijfveren.
Vooral het klassieke model zal steeds minder vaak voorkomen, terwijl de
Kijk voor alle resultaten op www.bredeschool.nl
andere vormen minder worden verlaten. Mijn brede school lijkt het meest op:
44 | SAMEN
Onze ambitie is om over twee jaar om te vormen tot:
Pieterjan van Delden
COLUMN
Sterke netwerken groeien langzaam Voor het inrichten van brede scholen en de doorontwikkeling
condities voor de resultaten van samenwerking. Hier ligt wel
naar integrale kindcentra is samenwerking tussen organisaties
een potentie. Bij een ‘procesgevoelige’ ontwikkelingsstrategie
nodig. Maar de praktijk van die samenwerking is vaak
kunnen samenwerkingsverbanden uitgroeien tot krachtige
lastig. Er wordt soms langs elkaar heen gewerkt en dan
instrumenten om complexe maatschappelijke vraagstukken
valt het resultaat tegen. Maar soms zijn er ook successen!
aan te pakken. Uiteindelijk zullen ze dan onmisbaar blijken.
Wat bepaalt het resultaat van samenwerking? Op grond van mijn promotieonderzoek kom ik tot de conclusie dat
Pieterjan van Delden is organisatieadviseur bij Andersson
het succes vooral afhankelijk is van de inzet en energie van
Elffers Felix in Utrecht en onderzoeker bij TIAS, de business
professionals op de werkvloer. Tenminste als ze durven te
school van de Universiteit Tilburg.
pionieren. Gezamenlijke uitvoering en groepsbinding zijn meer bepalend voor het resultaat dan bestuursbesluiten en onderhandelingen. Alleen via praktisch samenspel kan de onderlinge acceptatie tussen de (vaak eerst behoedzame) professionals groeien. De doorgaans gevolgde aanpak van samenwerking heeft te weinig oog voor deze uitvoeringskant met als gevolg dat de resultaten uitblijven. Een versnelling is mogelijk met een exploratieve strategie die de partijen bij elkaar brengt, de professionals prikkelt en de belangen blootlegt. Samenwerken betekent ook confronteren. In mijn onderzoek heb ik veel samenwerkingsgeploeter gezien, maar ook praktijksituaties waarin samenwerkingsverbanden maatschappelijk effectief waren. Deze situaties werden gekenmerkt door veel tijd en aandacht voor de gezamenlijke besluitvorming tussen de partners en voor de eisen van de uitvoering. Professionals durfden hier grenzen te verleggen. Leidinggevenden en bestuurders stelden het samenwerkingsdoel hoger dan hun organisatiebelang. Overheden creëerden voorwaarden en prikkelden de partners om hun verantwoordelijkheid te nemen. Succesvolle
Sterke netwerken, ketensamenwerking in de publieke
samenwerking is afhankelijk van de samenloop van deze
dienstverlening, Uitgeverij Van Gennep, Amsterdam, 2009,
procescondities. Bestuurders en beleidsmakers hebben tot
ISBN 978-90-5515-4470
dusverre nog weinig oog gehad voor het belang van deze
PIETERJAN VAN DELDEN Pieterjan van Delden is senior management consultant at Andersson Elffers Felix te Utrecht. Hij promoveerde op Publieke Samenwerking. Op grond van onderzoek komt hij tot de conclusie dat succes vooral afhankelijk is van de inzet en energie van professionals op de werkvloer. Tenminste - als ze durven te pionieren! De auteur is spreker op het symposium Lessons Learned. 45 | SAMEN
PETER VAN LIESHOUT Als lid van de WRR schreef Peter van Lieshout mee aan het rapport ‘Naar een lerende economie’ (2013). Het rapport benadrukt onder meer dat een duidelijk debat over 21st century skills belangrijk is voor de economie van Nederland. In dit interview vertelt Peter waarom en hoe brede scholen en IKC’s daar een rol in kunnen spelen.
Wat moeten we onze kinderen meegeven om ervoor te zorgen dat zij in de toekomst goed functioneren op de arbeidsmarkt? Een vraag die op dit moment steeds meer gesteld wordt
terwijl onderwijs
en die volgens Peter van Lieshout ook steeds meer gesteld
een belangrijk instrument is
moet worden. Volgens Peter ontbreekt het in Nederland op
om de samenleving in te richten.”
dit moment namelijk aan een gestructureerd debat over een goede onderwijsinhoud. “Als een nieuwe minister aantreedt,
COGNITIEF VERSUS SOCIAAL?
wordt er wel wat gesleuteld aan het curriculum, maar
“In het Nederlandse onderwijsbestek hebben de cognitieve
het is gebonden aan persoonlijke opinies. Er zijn ook wat
vakken een hogere status dan de sociale vakken. Een
actiegroepen, maar het blijft bij een enkele roepende in de
achterhaald concept. We maken onderscheid in praktijkgericht
woestijn.”
en theoriegericht onderwijs. Wie goed kan leren gaat naar de havo, wie beter is in praktijkonderwijs gaat naar het vmbo. In
PRATEN OVER ONDERWIJS
Vlaanderen vinden ze die tweedeling niet verstandig en doen
Peter pleit voor een debat over de inhoud van ons onderwijs.
ze het anders. Werkgevers vragen daar ook om. Zij zien dat de
Dat kunnen we eenvoudig tot stand laten komen, door met
succesvolle mensen op de arbeidsvloer niet per se de mensen
elkaar in gesprek te gaan. In landen als Australië en Schotland
zijn met de hoogste cijfers op de middelbare school. Bazen
gebeurt dat al. “Daar gaat men in gesprek, bijvoorbeeld met
van bedrijven zijn niet altijd degenen die vroeger de hoogste
werkgevers die pas afgestudeerden in dienst hebben genomen.
cijfers voor wiskunde haalden. Het is belangrijk dat we ook
Vinden zij dat de afstudeerders de juiste vaardigheden bezitten
in ons land sociale vaardigheden en cognitieve elementen
voor de baan die zij uitoefenen?” In Nederland zouden we
gelijkwaardiger ontwikkelen.” Een ander goed voorbeeld
die gesprekken ook moeten voeren. “Er is nu geen koppeling
komt volgens Peter uit Scandinavië. “In Zweden is er geen
tussen het slotonderwijs en wat de wereld daarna inhoudt,
tweedeling tussen HBO en Universiteit: geen splitsing tussen
46 | SAMEN
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
praktijk- en onderzoekgericht hoger onderwijs. Het ene is ook
vaardigheden, omdat ook andere domeinen zijn aangehaakt.
niet per se beter dan het andere. Zweden kent geen impliciete
Doorzettingsvermogen en samenwerken worden bijvoorbeeld
hiërarchie op dat gebied.”
in sportlessen gestimuleerd. Juist brede scholen moeten het onderwijsdebat stimuleren. Zij zijn immers al een stapje verder
MEER DAN KNAPPE KOPPEN
dan de rest, erkent Peter. Daarmee doelt hij onder meer op de
Om de koppeling te maken naar 21st century skills:
ontwikkeling die er de afgelopen jaren op brede schoolgebied
moderne, professionele werelden vragen een gelijkwaardige
plaatsvond. “In de brede school-, IKC- en kinderopvanghoek
ontwikkeling van sociale en cognitieve vaardigheden. “In
spreekt men vaak met een klagende ondertoon over die
tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, hebben we
ontwikkeling. Dat zegt eigenlijk meer over de standvastigheid
voor innovatie meer nodig dan alleen knappe koppen. We
van de betrokkenen dan over de ontwikkeling zelf. Je kunt
moeten af van het beeld dat alleen hoger opgeleiden binnen
wel zeggen dat zich de afgelopen vijftien jaar een revolutie
developmentafdelingen uitvindingen doen. Economieën
voltrok.” Peter onderbouwt dat met enkele voorbeelden. “Er
groeien niet door eenmalig research en development,
vond een vertienvoudiging plaats van kinderen die naar de
maar door doorgaande ontwikkelingen. Iedereen in een
opvang gaan, daarmee werd de opvang van een enigszins
bedrijf kan aan innovatie meewerken. Op allerlei plekken
elitevoorziening een breed beschikbare voorziening. Dat is
en deskundigheidsniveaus kan innovatie en groei ontstaan.
toch wel een wezenlijke transformatie. Brede scholen waren
Daarom hebben werkgevers tegenwoordig liever breder
15 jaar geleden pioniers. Nu is in bijna iedere wijk wel iets
opgeleide medewerkers.”
‘brede school achtigs’ te vinden. Ik verwacht dat het met het IKC de komende jaren ook zo zal gaan. Betrokkenen in de
DE ROL VAN DE BREDE SCHOOL
brede school vinden het vaak alleen nog niet genoeg. Hun
De brede school is ten opzichte van andere scholen beter
ambitieniveau ligt hoger. Daardoor lijkt het alsof er nog niks is
gepositioneerd om aandacht te besteden aan sociale
gebeurd, maar niets is minder waar.”
“Onderwijs is een belangrijk instrument om de samenleving in te richten.”
47 | SAMEN
WENSEN VOOR DE TOEKOMST Peter hoopt dat er in de komende vijftien jaar bereidheid is voor verdere afspraken over een samenhangend aanbod, waarin zowel sociale als cognitieve vaardigheden een plaats hebben. “De doorgaande lijn in brede scholen is daar belangrijk in, maar ik denk dat ook gemeenten steeds meer betrokken raken bij het formuleren van dit aanbod. Gemeenten zijn voor steeds meer domeinen verantwoordelijk. De jeugdzorg is een verantwoordelijkheid van de gemeente, evenals het primair onderwijs. Een verdere doorontwikkeling van het institutionele ligt voor de hand. Daar zien ook partijen de meerwaarde van in en ze zijn er optimistisch over.”
Ik zeg tegen het werkveld: “Werkveld,
LESSONS LEARNED
ga zo door!” Dat klinkt makkelijk, maar als je ziet hoeveel er de afgelopen jaren tot stand is gebracht, dan is dat het niet. Het politieke klimaat is nu bovendien ook zo dat er een doorontwikkeling verwacht wordt en dat het nut daarvan ook gezien wordt. Grosso modo is er de afgelopen jaren een heel succesvol traject geweest. Het is nog niet af, maar er zijn nog wel
mogelijkheden voor vervolgstappen. Ik pleit voor een debat over de inhoud van ons onderwijs. Dat kunnen we eenvoudig tot stand laten komen, door met elkaar in gesprek te gaan! “
SAMEN 01 . Voor een bred e ontw ikkel
ing in onde rwijs
ang.
ijnt period
en kind eropv
Versch
Wilt u méér Samen?
iek
Er liggen
elke dag volop kanweer Ambassad sen eurs geve n het voorb
“Een gebo
eid kind
eeld
leert als
een tiere
Martijn
van der
lier.”
Kroef
LESSO LEARN NS ED
Geef uw interesse aan voor wij de volgende edities van dit magazine. Ga naar www.bredeschool.nl/samen
Het Land Brede Schoelijk steunpunt len kijkt terug
“Waarom moeilijk doen als het samen kan?”
48 | SAMEN
✃
Praktisch e tip & Kant-enklarestoo ls
“Het lijkt alsof er nog niks is gebeurd, maar niets is minder waar.” 49 | SAMEN
INTERVIEW
ANNETTE VAN VALKENGOED Laterna Magica is een Integraal Kindcentrum gevestigd op IJburg. De school is een van de voorlopers onder de IKC’s met innovaties als Natuurlijk leren en een doorgaande lijn van 0 tot 12 jaar. Reden genoeg om directeur Annette van Valkengoed uit te nodigen als spreker op het 10e Jaarcongres Brede School en om haar te interviewen over dit juweeltje van een IKC. Annette benadrukt meteen dat ze liever niet denkt in vaste
worden. “We willen kinderen leren nadenken over bronnen.
vormen, in termen als brede school en IKC. Ze beantwoordt
Wat is van waarde? Hoe kun je betrouwbare informatie vinden,
liever vragen als ‘Hoe ontstaat leren?’ en ‘Welke factoren
ordenen en opnieuw samensmelten tot iets nieuws? We leren
beïnvloeden leren?’. Van daar uit gaat ze aan de slag en
hen multimedia benutten om dingen te ‘creëren’, maar we
probeert ze barrières te slechten en bruggen te bouwen. Zo
vinden het ook belangrijk om onze kinderen te laten zien hoe
heeft ze ook het Natuurlijk leren en de doorgaande lijn in
je een goed digitaal burger wordt. Hoe je informatie kunt
Laterna Magica opgezet samen met het team en experts.
benutten voor je persoonlijke ontwikkeling op een manier die
“Een brede ontwikkeling voor kinderen”, dat is wat ze wil
goed is voor jezelf en voor anderen.” Annette denkt al jaren na
bereiken. “Ik vind het belangrijk dat kinderen verstand krijgen
over hoe zij met Laterna Magica richting constructivisme kan
van zichzelf en vooral van zichzelf in relatie tot hun omgeving.
komen en wat belangrijk is voor de leeromgeving van kinderen.
Op die manier leren kinderen zichzelf sturen en worden zij
Daarbij probeert ze voorschrijvende methodieken te vermijden
gevormd.” In het huidige onderwijs ligt teveel nadruk op een
en stimuleert ze ook haar medewerkers om vooral zelf na
behavioristische en cognivistische visie op leren, op kennis
te denken en waar nodig gebruik te maken van bronnen en
en vaardigheden, terwijl Annette graag meer aandacht wil
experts.
voor een constructivistische visie op leren, voor socialisatie en personificatie.
ONDERWIJS ONTWERPEN Tijdens haar opleiding werkte Annette het liefst met jonge
METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN
kinderen omdat daar de meeste ruimte was zelf onderwijs
21st century skills, met name metacognitieve vaardigheden zijn
te ontwerpen. Ze verdiepte zich tijdens haar studie in
onderdeel van de manier van leren op Laterna Magica. Annette
ervaringsgericht onderwijs en nam dat vervolgens mee haar
onderschrijft het belang van digitaal informatievaardig
klaslokaal in. “Ik haalde eerst al het kleutermateriaal eruit en
50 | SAMEN
Dit interview is eerder gepubliceerd op www.BredeSchool.nl
“Hopen is een soort passief willen. Kom zelf in beweging.”
51 | SAMEN
bracht echt materiaal de klas in. Ik heb altijd vanuit de inhoud
VOOR IEDER KIND
gedacht.” Toen Annette merkte dat haar ervaringsgericht leren
“Bij Laterna Magica zijn kinderen met alle niveaus welkom.
ophield bij de deuren van haar klaslokaal, besloot ze over te
Kinderen hebben er een persoonlijk ontwikkelplan dat elke drie
stappen naar groep 3, om haar werk daar voort te kunnen
maanden wordt bijgesteld.
zetten.
Dat moet ook mogelijk zijn voor het voortgezet onderwijs. Laten we niet meer denken in bestaande vormen, maar in
TEGEN DE STROOM IN
de term van een doorgaande lijn van 0 tot 18.” Annette heeft
Belemmeringen ziet Annette gelukkig niet zo snel. “Ik maak
een pedagogische leeromgeving voor ogen die fungeert als
mezelf gewoon verantwoordelijk. Ik denk: dit wil ik voor elkaar
een basisvoorziening die voor ieder kind toegankelijk is. Waar
krijgen en dan benut ik alle kansen die er zijn.” Zo roeide ze
jonge kinderen terechtkomen, moet niet meer afhangen van
met Laterna Magica ook een tijd tegen de stroom in. “We
de financiering van ouders. Laterna Magica is daarom erg blij
zijn met twee innovaties gestart waar de tijd toen helemaal
met de beweging www.kindcentra2020.nl. “We bieden hier
nog niet rijp voor was. Een tijd terug lag de nadruk vooral
een inclusieve leeromgeving, waarin ieder kind welkom is. We
op het verwerven van kennis. Het is een hele tour geweest
verwijzen daarom ook niet door naar het speciaal onderwijs.”
om dit allemaal vorm te geven.” Dat haar werk loont, ziet ze nu, nu anderen bij Laterna Magica komen kijken, om ervan
KANSEN BIJ DE OPLEIDING
te leren. De snelheid waarmee haar schoolconcept ineens
De aanpak van Annette is inspirerend, maar vraagt ook een
maatschappelijk wordt omarmd verrast Annette zelfs een
andere inzet van haar personeel, zo weet ze. “We vragen van
beetje. Dat was wel anders toen zij jaren geleden begon.
onze medewerkers om niet meer de methode stap voor stap door te nemen. Ik wil dat ze een brede ontwikkeling hebben
LATER SELECTEREN
en zelf in staat zijn om leersettingen te ontwerpen. Ze zijn
Annette heeft nog meer plannen voor de toekomst met
niet alleen uitvoerder, maar ook medeontwerper van hun
Laterna Magica. “In Nederland beginnen we te laat en
eigen praktijk.” Op dit moment liggen daarvoor nog kansen
selecteren we te vroeg. Ik wil proberen schotten weg te
op de opleidingsinstituten, meent Annette. “Als je opgeleid
nemen en minder vroeg leerlingen voor te sorteren op
wordt om methodes uit te voeren, wordt je potentie niet altijd
vervolgonderwijs. Mijn wens is dat we onze constructivistische
opgepikt. Nu is het voor ons zaak om goed te selecteren en hen
visie op leren van Laterna Magica door kunnen bouwen naar
perspectieven te bieden. Medewerkers van Laterna Magica
het voortgezet onderwijs. Dat gaan we ook doen. Ik wil dat
zijn allemaal HBO- of WO-geschoold en we bieden vervolgens
kinderen later een keuze maken voor hun vervolgopleiding
professionaliseringsmogelijkheden met een interne opleiding.
en dat ze op hun eigen tempo en op hun eigen niveau kunnen
Denk daarbij aan coaching, peer-feedback, co-teaching,
werken aan vakoverstijgende prestaties en onderzoeken.” Op
workshops . Het is niet dé oplossing om alleen masters in het
die manier zou het dus zomaar kunnen dat een leerling Engels
onderwijs te krijgen, maar de opleiding voor leerkrachten en
volgt op VMBO-niveau en Wiskunde op VWO-niveau.
pedagogen moet wel veel diepgaander en integraler.” “Zet in op desamenwerking van hoogwaardige medewerkers. Zorg dat mensen elkaar aan het werk zien en samen verantwoordelijk zijn, zodat er co-teaching ontstaat. Het werk is te complex om alleen te doen. Pas de organisatiestructuur aan, bijvoorbeeld door werken in units. Organiseer ondersteuning voor medewerkers, snel en onder handbereik.” Maar vooral: “Hopen is een soort passief willen.”
52 | SAMEN
53 | SAMEN
BEURZEN ● CO
LESSONS LEARNED
Een beurs deelname, of hem organiseren… heeft altijd maar één doel… inspireren! Dat deden we door zo veel mogelijk advies, goede voorbeelden en informatie te geven. En de les? Die taak is
nooit klaar... en we krijgen er dan ook nooit genoeg van!
54 | SAMEN
CONGRESSEN
55 | SAMEN
De wereld van de toekomst is wat kinderen ervan maken...