Svetlina7web

Spisanieto izleguva so blagoslov na Negovoto Visokopreosve{tenstvo

Сод ржина:

Mitropolitot Povardarski g. Agatangel

За (не)постоењето на злото Празникот на Преображението Христово Дрвото на Крстот Христос – Живот на светот Свети Исаак Сириски, свети Тихон Задонски Исповед – Џим Форест Како треба да се молиш? За потребата од често причестување Монаштво и брак Житие на старец Филотеј Зервакос Писмо од старец Филотеј Зарвакос Совети до свештениците За зографите и за чесните икони Што е тоа Парастас? Дневникот на една мајка Молитва – песна Најнови изданија од издаваштвото на епархијата

Pravoslavna Svetlina Spisanie za pravoslavna vera, obrazovanie i kultura; broj VII, октомври 2008, izleguva ~etiri pati godi{no.

Izdava~: Povardarska eparhija na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Veles.

Glaven i odgovoren urednik: Mitropolit Povardarski g. Agatangel.

Ureduva~ki odbor: |akon Vlatko Stoimenov, ѓакон Jani Mulev, dipl. politikolog Nikola Cilakov.

Dizajn i kompjuterska podgotovka: Nikola Cilakov.

Lektura: Kosovka Saveska Pe~ati: “1kniga” - Veles. www.povardarska-eparhija.org.mk e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

октомври 2008

О Т О Л З А Н О Т Е Њ Е О Т С О П ) Е Н ( А З “Најголемиот трик кој ѓаволот некогаш го извел, е да го увери светот дека тој не постои.”

Еден универзитетски професор им го поставил на студентите ова прашање: - Дали Бог создал сè што постои? Еден студент смело му одговорил: - Да, Бог создал сè што постои!

- Бог создал сè што постои? - запрашал професорот уште еднаш.

- Да, професоре, - одговорил студентот.

Веднаш потоа професорот рекол:

- Ако Бог создал сè, тогаш го создал и злото. Бидејќи злото постои, а земајќи го предвид принципот дека нè одредува она што го работиме, тогаш и Бог е зол!

Студентот останал молчејќи, а професорот полн со себе констатирал како тој уште еднаш докажал дека, она во што христијаните веруваат е всушност мит.

Еден друг студент подигнал рака и го прашал професорот дали може нешто да го праша.

- Се разбира, - одговорил професорот.

Студентот станал и рекол:

- Професоре, дали постои студенило?

- Какво е тоа прашање? Се разбира дека постои. Зарем никогаш не ти било студено?

Студентите се закикотиле на прашањето од колегата.

2

Момчето одговорило:

- Всушност, професоре, студенило не постои. Според законите на физиката, она што ние го сметаме за студенило во реалноста е отсуство на топлина. Секое тело или објект, според проучувањето, има или пренесува енергија, а топлината е таа што прави телото да има или да пренесува енергија. Апсолутна нула значи потполна отсутност на топлина и сите нешта стануваат инертни и неспособни за реакција на таа температура.

Студенилото не постои. Ние го создадовме овој збор за да опишеме како се чувствуваме ако немаме топлина.

Студентот продолжил со прашањата:

- Професоре, постои ли темнината?

Професорот одговорил:

- Се разбира дека постои.

А студентот на тоа одговорил:

- Повторно немате право професоре, ниту темнината не постои. Темнината всушност е само отсуство на светлина. Светлината можеме да ја проучуваме, а темнината, не. Всушност, можеме да се послужиме со Њутоновата призма и да ја претвориме белата светлина во многу бои и да ги проучуваме различните должини на светлосните бранови за секоја боја. Темнината не можеме да ја мериме. Најобичен зрак на светлина може да продре во светот на темнината и да ја просветли. Како можете да дознаете колку некој одреден простор е мрачен? Ја мерите количината на присутното светло. Не е ли ова точно? Темнината е поим кој луѓето го користат за да опишат што се случува кога нема светлина.

На крајот, момчето запрашало:

- Професоре, постои ли злото?

Сега веќе малку несигурен, професорот одговорил:

- Се разбира, како што веќе реков. Злото го гледаме секој ден. Најчесто во секојдневните примери на човековата нечовечност кон другите луѓе во злоделата и насилството ширум светот. Овие манифестации не се ништо друго, туку зло.

На тоа, студентот одговорил:

- Професоре, злото не постои, или барем не постои самото по себе. Злото е едноставно отсуство на Бога. Токму како и темнината и студенилото, тоа е поим кој луѓето го создале за да го опишат отсуството на Бога. Бог не го создал злото. Злото не е како верата и љубовта кои постојат токму како што постојат и светлината и топлината. Злото е последица на она што се случува кога во срцето на човекот не е присутна Божјата љубов. Токму како и студенилото кое го доживуваме во отсуство на топлина, или како мракот која се случува кога нема светлина.

Професорот седнал. Студентот се викал Алберт Ајнштајн.

Превод: ѓакон Влатко Стоименов

3

октомври 2008

Празникот на Преображението Христово Аскетско-исихастички поглед Крстев Игор, дипломиран теолог

4

Постои едно благодатно средство (кое многу малку луѓе го имаат предвид) што се однесува на човековата душа. Ова средство почива во внатрешниот молитвен повик на името на Исуса Христа. Тоа поседува драгоцена особина, постојано да ни стои на располагање, во секое време и на секое место: во црква, како и дома, по пат и при секоја работа . Исусовата молитва е испробано средство за постигнување на непрестајна молитва, за свикнување на живот во присуство на Бога. Треба непрестајно да се повикува името Божјо. Но, не треба да се остане само на тоа. Суштината на нештата не лежи во зборовите, туку во верата и предаденоста на Бога. Сè почива на слободното и свесно обраќање кон Него . Доживувањето и чувствувањето на Исусовата молитва нè приближуваат кон Христа, нè поврзуваат со Него, нè прават блиски со Него. Непрестајното спомнување на Него станува стражар кој ништо нечисто или недостојно не пушта во нас. Така умот се чува од досадна празнотија, а срцето го брани од нечисти дела. Овој внатрешен поредок се гледа во сите надворешни постапки и зборови. Човек, кој во својата внатрешност не ја следи волјата Божја и Неговите заповеди, не може ни во надворешноста да го прави истото (преподобен Исихиј Ерусалимски). Исусовата молитва ни укажува на непроценлива помош во најважното - во господарењето над нашата внатрешност. Тоа во суштина го прави, Самиот Христос, Кој преку молитвата станува Оној Кој постојано пребива во нашето срце.

Постои тежок и долг пат на работа (praxij), пат на исполнување на заповедите или пат „на практика“. Тој пат мора да се изоди со смирение и мора да се помине до крај. Но, сепак, тоа е самиот почеток на патот, сè уште самиот почеток на подвижничкиот живот. Треба да ревнуваме за поголеми дарови. Созерцанието (qewr…a) или „теориски“ пат е повозвишен од практиката, повозвишен е и од самата молитва. Созерцанието е врв на молитвата и почеток на она што е возвишено... Во самата молитва најважно е стекнување на Духот. Духот на многу начини дејствува во молитвата и знак на Неговото содејствување, кое може да се почувствува, е извесна топлина во срцето... Најважно е, да се разбуди и оживее срцето, да се очисти и ослободи од ропството на помислите, и да биде цврсто во чистото сеќавање на Бога. Таквата слобода од помисли всушност е - тихувањето, безмолвието. Умот се ослободува преку молитвата, и Го засакува Бога, во чисто чувствување или поимање на вистината. Така се достигнува созерцание... И тука започнуваат нови степени и ново искачување. Само мал е бројот на оние кои уште во овој живот влегуваат во таа таинствена „земја на кротките“, во таа блажена земја на исчекување и ветување. Тоа е скинијата на идниот век... И во возвишеноста на подвигот започнува

Манастир „Архангел Михаил“ - село Чичево, Велешко

некое Божествено беседење на душата. Како што восокот се топи од близината на огнот и се разлева во пламенот како течност, и, обземен од пламенот, и самиот станува пламен, така е и со душата, обземена од Божествениот оган на благодатта, се разгорува и станува светлоносна, и самата станува светлина, и веќе не дејствува со сопствената сила, туку со силата на Духот. Ова дејствување однатре се соединува со смирението, бидејќи она што човекот го достигнува, при тоа, не го достигнува со сопствениот подвиг, туку го примил бадијала, и е дар Божји. Тоа е и дух на кротост... И, гледај, озарената душа тогаш созерцува некоја таинствена Божја светлина. Преподобен Григориј тоа го нарекува „преображение“. Во таа светлина сета твар станува некако проѕирна и светла. Преподобен Григориј ова го знаел од искуство. „Светлина заблескала од огнот, што Мојсеј во видение го видел, кога капината ја палела, но не ја спалувала, за да ја покаже својата природа, и да ја покаже својата моќ. Светлината, повторно, во огнениот столб го водела Израилот, и пустината ја правела питома. Светлина го вознела Илија, на огнена кочија, и не го спалила оној кого го вознесувала. Светлина ги озарила пастирите кога Надвременската Светлина се соединувала со временската. Светлина е и убавината на ѕвездата која патувала во Витлеем, та да ги доведе мудреците, и да ја прати онаа Светлина Која е над нас, но која е дојдена кај нас (се соединила со нас). Светлина е и она на учениците, кое е пројавено на Гората (Таворска), Божество, иако неподносливо за слабите очи (нивни). Светлина е и она јавување кое го озарило Павле и му ги заслепило очите и кое му ја исцелило темнината на душата. Светлина е и тамошното блескање на оние, кои овде се очистиле, кога праведниците ќе засветат како сонце, меѓу кои, среде нив, бидејќи се богови и цареви, ќе стои Бог, разликувајќи им ги и разделувајќи им ги вредностите на тогашните блаженства“ .

Свети Григориј Палама вели дека до причестување со славата Божја, до созерцување на нетварната светлина, не се доаѓа случајно, туку се случува со оние, кои поседуваат две основни обележја. Како прво, тие треба да стојат и да се наоѓаат во Христа, односно, да бидат утврдени во верата во Него, а како второ да бидат во заедница со Неговите ученици, Петар, Јаков и Јован, „кои Логосот најпрво ги извел на висока гора, т.е. над пониженоста на нашата природа“. Тоа значи дека потребна е вера во Христа, т.е. вера дека Он е еден и единствен Бог, желба Него да го следиме, заедница и единство со апостолите кои се остваруваат во Црквата, и очистување на срцето од страстите. Човековото искачување на висока гора укажува на неговиот пат од очистувањето на срцето до просветлување на умот, односно на она што го прави православниот исихазам . Понатаму, Божјото просветлување (на човекот) зависи од човековата волја и слобода, бидејќи рај и пекол не постојат од Божја, туку од човечка гледна точка. Тоа значи дека неочистените благодатта Божја ја доживуваат како оган, пекол (мачење), додека оние кои се очистени, зависно од степенот на очистеност, ја доживуваат како светлина, а тоа е Рајот и Царството Божјо . Се разбира дека треба на самиот почеток да се каже дека на Христос не Му

5

октомври 2008

била потребна молитва за да се преобрази, бидејќи Христос не „бил подложен“ (подреден) на преображението, туку „извршил“ обожение, извршил преобразување и просветлување. Како вели свети Григориј Палама: „Господ Исус Христос во Себе го имал тоа просветлување“. Од оваа причина на Христа не Му била потребна молитва која го озарува телото, „туку на Своите ученици им покажал од каде ќе дојде тоа озарение и како тие ќе го видат“. Христос сакал на тој начин да им покаже на Своите ученици дека со помош на молитва ќе можат да го задобијат овој голем опит и откровение. Така се открива големата вредност на молитвата, а посебно непрестајната умствена молитва, бидејќи човекот на тој начин се удостојува со причестување со Царството Божјо и пронаоѓање на вечниот живот. Кога човек со добри дела и молитва ќе добие умствена молитва, тогаш добива и созерцување на небесните и неизглаголиви таинства. Свети Григориј Палама пишува: „Вистинската и најубава Убавина може да биде видлива само за оној, кој го очистил својот ум, бидејќи таа се однесува на божествената и блажена природа“. Убавината Божја е Неговата нестворена енергија, која е суштинска енергија Божја. Неа ја гледаат оние кои својот ум го очистиле од страсти и помисли, кои се ослободиле од сите примеси и робувања. Светите отци учат дека, кога човек ќе добие просветлување на умот и кога умствено ќе се моли, таа молитва во еден неочекуван момент се претвора во созерцување на нетварната светлина . Душата е тесно поврзана со човечкото тело, и заради тоа, опитот на обожување се пренесува и на телото. Пример за тоа се моштите на светителите. Светителите добиле обожување, поради тоа што се обожени и нивните тела. Заради тоа гледаме дека кај моштите на светителите природните процеси се прекинати . Човекот е создаден по образ и подобие Божјо. Според светоотечкото учење, „подобието“ се изедначува со човековото обожување. Според тоа, човековата цел е добивање созерцание. Според тоа, созерцувањето на Бога во Ипостаста (Личноста) на Логосот (Словото Божјо) значи човеково обожување, Обожувањето означува соединување со Бога, додека соединувањето дарува богопознание, кое го надминува секое човечко знаење . Единствен метод кој води кон обожување и созерцување на несоздадената светлина е подвизување според Христа и во Христа (¹ kat¦ CristÒn kai ¹ Ÿn Cristù ¨skhsh). Оној, кој го одбива тој метод, не може да ја достигне целта поради која е создаден. Тажно е, па дури и трагично, што во нашево време многу луѓе говорат за човековото обожување, за обожувањето на човековото тело или за

6

светите Отци, а никој не говори за начинот и методот кои притоа треба да се следат. Тоа е темелна грешка. Како што во сите човечки науки не може да има резултати доколку се запостави научниот метод, така се случува и во православното богословие. Доколку богословието не укаже на начинот и методот, а тоа е подвижничкоисихастички метод, тоа никогаш не може да го одведе човекот кон неговата крајна цел. Таквото богословие е невистинито и опасно. На Света Гора сè до денес се сочувал споменатиот исихастички метод . Како што тврдат богословите, Христос во моментот на Преображението не примил ништо што дотогаш Го немал, ниту се изменил во нешто што претходно не бил, туку тоа го направил за Своите ученици, за да им покаже што Он Е, отворајќи им ги очите и правејќи слепите да гледаат. Гледаш ли дека очите кои физички гледаат се слепи за гледање на таа Светлина? Понатаму, ниту таа светлина била вештествена, ниту може да се види едноставно со телесните очи, туку со очите кои со силата на Божествениот Дух се подготвени да ја видат. Тие биле изменети, и само така го виделе изменетиот облик, не оној кој тогаш се покажал, туку оној, Кој Он го примил од самото соединување со нашата природа, обожена и соединета со Логосот Божји. Оттука и Онаа која зачнала во девственост и родила на чудесен начин Го познала Бога Кој е од Неа роден и носи тело; а исто така и Симеон, кој Го примил во своите раце како Младенец, и старицата Ана, која Му излегла во пресрет. Божествената сила се пројавила како низ стакло, озарувајќи ги оние, чиишто очи на срцето се очистени. Бидејќи кој ќе достигне до врвот на љубовта, истапувајќи (exist£menoj) на некој начин од себе, со умот Го согледува (katanoeˆ) Невидливиот, и летајќи над метежниот мрак на телесниот облак и доаѓајќи во ведрина (en tÁ aiqria -прозрачност) на душата, јасно Го гледа Сонцето на Правдата, иако не може да биде сосема во полнота тоа видение; и се моли во себе, бидејќи тишината е мајка на молитвата, а молитвата е јавување на Божјата слава. Оваа реченица ги содржи сите клучни елементи на православниот исихазам: љубовта како излегување („екстаза“) од сопствената самозатвореност во пресрет на Живиот Бог и oткривајќи се; молитвата во тишина (¹suc…a - молитвено тихување); го надминува „мракот“ на телесните и световни преокупации, тоа видение на Божјата Слава - вечно нестворената Светлина - Царството Божјо. Бидејќи кога ќе ги затвориме сетилата и ќе бидеме со себе и со Бога (eautoij kai Qeù suggenèmeqa), па, откако ќе се ослободиме од лутањето по надворешниот свет, ќе дојдеме внатре во себе, тогаш јасно во себе ќе го видиме Царството Божјо. Бидејќи Царството Небесно, кое е Божјо Царство, е внатре во вас, рекол Исус Бог . А вие, памтете го секогаш ова што е речено, носејќи ја во срцето убавината на ова видение, имајќи го секогаш во ушите гласот на Отецот кој одекнува: Ова е - не слуга, не пратеник, не ангел, туку - Мојот Возљубен Син, Него послушајте Го!

Материјалното тело учествува во осветувањето на човекот, во неговото стекнување на совршенство. Совршенството и осветувањето означуваат воспоставување на човекот во неговото природно предодредување, во она што е како човек повикан да биде (да е) – „икона“ и „слава“ Божја. Оваа „цел“ на човековиот живот се однесува на целокупниот човек - на телото и на душата . Чистотата на животот во христијанството е пред секоја друга вредност. Но, кога ќе кажеме „чистота“, го имаме на ум целиот духовен човек, со целата негова длабочина. Заради тоа „чистите по срце ќе Го видат Бога“ (Мат. 5, 8). Mеѓутоа, oние, кои живеат мистичен живот, со искуство се уверуваат дека срцето претставува неисцрпен извор на Божјото познание; на тој начин стануваат самоуки теолози преку откровението кое Бог го покажа со Своите зборови: „Никој не Го познава Синот, освен Отецот, ниту Отецот Го познава некој освен Синот, и кому што сака Синот да Го открие“ (Мат. 11, 27) . Но во христијанството, особено поради фактот на повторно раѓање во светото крштение (при што душата се враќа во „првобитната убавина“, а срцето е озарено со енергиите на

7

октомври 2008

8

Светиот Дух), срцето се издвојува како чинител на натприродното знаење. Заради тоа учителите на умносрдечната молитва учат на насочување на умот во срцето, повикувајќи: Господи Исусе Христе, помилуј ме .

Молитвата не е само обраќање на човековото срце или ум кон Бога, туку пред сè, општење со Него, таинствено причестување со Неговата благодат. Молитвата е стоење пред Бога со отворен ум и отворено срце. Заради тоа молитвата е претешко дело, за кое се потребни ревност, внимание и трезвеност. „Тивко и мирно веење на светлината, додека Христос се вселува во срцето и таинствено блеска во духот“ таков е врвот и исполнувањето на молитвата. Бог е непристапен во Својата Суштина и нам ни се открива во Своите Енергии... Константинополскиот собор од 1351 година одлучил дека под анатема и изопштување се оние кои не исповедаат дека „таа Најбожествена Светлина не е ниту создание, ниту Суштина Божја, туку е нестворена, природна Благодат, блескање и Енергија која неразлучно и вечно исходи од самата Најбожествена Суштина“... И целокупното богословско учење на свети Григориј Палама е само објаснување и развивање на таа одредба, која и тој ја приложил. Тој, притоа, цврсто се држи до светоотечкото Предание и во самите изрази првин ги изложува древните Отци . Бог е светлина, и Неговото видение и познание е светлина, такво е основното духовно доживување на преподобниот Симеон. „Бог е светлина и Неговото гледање е како светлина, според тоа во гледањето на светлината прво е знаењето, што е Бог“. Да Го познаеме можно е само преку Неговите енергии и преку гледање на светлината, која Он ја испраќа . Преподобниот Симеон Нов Богослов за активноста на нашиот ум вели дека спокој наоѓа во светлината Божја: „Умот, бивајќи прост, поточно - ослободен од секоја мисла и целиот вознесен во просторот на Божјата светлина и (со Неа) покриен, не наоѓа ништо друго, за да се воздигне до поимање на себе, освен она, во кое тој се наоѓа, па останува во длабочините на Божјата светлина, која апсолутно не му дозволува да гледа кон надвор“. Често подвижниот ум (noàj) тогаш станува неподвижен, кога целиот е покриен со Божествениот примрак (gnofou) и светлина... Преподобниот Симеон Нов Богослов зборувајќи за светлината често ја споредува со оган, и вели: Тоа е чудо на Неопалимата (Несогорливата) Капина, кога „ти во себе гледаш обилна благодат на Светиот Дух, осветувајќи и како тварно сонце внатре во твоето срце, и чудото со Капината ти станува јасно, кое се врши во тебе, така да и твојата душа во единство со непристапниот оган гори, но не согорува, бидејќи е ослободена од секоја страст“ . Преподобниот Симеон непрестајно во себе се радувал на тајната на јавувањето на „Владиката на сите“, Кој влегувал во него, како сонце: „Како ѕвезда Го гледам, доаѓа од далеку, и повторно Он станува како големо сонце, немајќи мерка по големина ниту тежина, ниту граница, станува мал блесок и повторно видлив среде моето срце и мојата внатрешност како пламен, често кружејќи и запалувајќи сè што е во мојата внатрешност, и правејќи ја светлина“.

Човековата личност целосно се остварува во благодатта, токму одречувајќи се од сè што ì е својствено по природа. Она што не е слободно, што не е свесно, нема лична вредност. Лишувањата и страдањата не можат да станат пат кон единството, ако не се прифатени слободно. Една совршена личност потполно е свесна во сите свои определби: таа е

слободна од секаква принуда, од секоја природна потреба. Колку повеќе една личност напредува по патот кон единството, толку повеќе станува свесна. Оваа свест во духовниот живот кај источните аскетски писатели се нарекува знаење (gnwsij) . Духовниот живот - растот на човековата личност во благодатта - секогаш е свесен, бидејќи несвесноста е обележје на гревот, „спиење на душата“. Затоа човек треба постојано да биде во будна состојба, да се однесува како син на светлината - да живееме како деца на светлината (Ефес. 5, 9), според зборовите на апостол Павле: „стани ти што спиеш, и воскресни од мртвите, и Христос ќе те осветли“ (ст.

14). Опитот на светлината, кој за свети Симеон Нов Богослов е свесниот духовен живот или „гносисот“, го открива присуството на благодатта, со која се здобила личноста. „Ние не зборуваме за работи што не ги знаеме, - вели тој - туку сведочиме за она што ни е познато, бидејќи светлината веќе свети во темнината, во ноќта и во денот, во нашите срца и во нашите души. Нас нè осветлува онаа светлина, која не заоѓа, не се менува, не престанува, која никогаш не е помрачена; таа зборува, дејствува, живее и оживува, ги претвора во светлина оние што ги осветлува. Бог е светлина и оние што ги удостојува да Го видат, Го гледаат како Светлина; оние што Го примиле, Го примиле како Светлина, бидејќи светлината на Неговата слава му претходи на Неговиот лик и невозможно е Он да се јави поинаку, освен во светлината. Оние што не ја виделе таа светлина, не Го виделе Бога, бидејќи Бог е светлина. Оние што не ја примиле таа светлина, сè уште не ја примиле благодатта, зашто примајќи ја благодатта човекот ја прима и светлината Божја, Го прима и Бога. Оние што сè уште не Ја примиле, кои сè уште не зеле учество во светлината, уште се наоѓаат под јаремот на законот, во пределот на сенката и сликите, сè уште се деца на слугата. Цареви или патријарси, епископи или свештеници, кнезови или слуги, мирски свештеници или монаси, сите се подеднакво во темнината и одат во мракот, ако не сакаат да се покајат како што би требало тоа да го сторат, бидејќи покајанието е вратата, која од пределот на темнината води во пределот на светлината. Значи, оние што сè уште не се во светлината, тие не ја минале достојно вратата на покајанието... Робовите на гревот ја мразат светлината, зашто се плашат таа да не ги открие нивните прикриени дела“ .

Црквата што се открива низ срцето е преображението на Господ, кој „заради нас луѓето и заради нашето спасение се воплоти во човек“. Ние верните сме должни да го носиме името преобразени, зашто ние повикавме за Преображение. Преображението ни е отворено, не само на Тавор, туку и на секое место од земјината топка. Ако ги исполниме Божјите зборови секаде, ќе ја видиме славата Божја. Кој колку ќе ги исполни, толку ќе Го види Христа, толку ќе влезе во победоносната Црква. Христовото Преображение покажува точно што е и која е Црквата, но и која е нејзината цел. Во Црквата припаѓаат пророците и апостолите и оние коишто ја примаат нејзината откровенска теологија и коишто се борат да се наоѓаат во истата перспектива. Секако, постојат многу степени на учество, но човекот барем треба да се наоѓа на степенот на очистување. Несоздадената светлина е доживување на Царството Божјо. Меѓутоа, паралелно е претвкус на идните богатства. Преображението покажува што е Царството Божјо и што е идната состојба. Богочовекот ќе се наоѓа во средина на обожените луѓе, кои ќе се веселат од присуството и од славата Божја, според различни степени и според разновидно учество во несоздадената благодат. На тој начин ќе се примени Давидовиот

9

октомври 2008

псалм: „Бог застана во собранието на боговите; меѓу боговите изрече суд“ (Псал. 81, 1). Меѓутоа за да стигне некој до доживување на славата на своето обожување, т.е. во учество на обожителната енергија Божја, треба да мине низ очистувањето на срцето. А тоа е така, затоа што Христос го просветлува човекот аналогно на чистотата на неговото срце. Со духовната светлина се случува истото што и со сетилната светлина. Како што сетилната светлина ги осветлува здравите очи на телото, така и несоздадената светлина го просветлува чистиот ум и заблесканото срце (свети Никодим Светогорец).

Христовото Преображение ни покажува што точно е православната теологија. Од учењето на Црквата знаеме дека теологијата не е рационализам и интелектуални знаења, туку е учество во обожителната енергија, созерцание на несоздадената Светлина и, секако, обожување на човекот. Кога зборуваме за теологија подразбираме опит и боговидение. Како заклучок треба да кажеме дека Христовото Преображение претставува централен настан во Христовиот живот, но и основен мотив во животот на човекот. Затоа не може да се проанализира со етички мисли и сентиментални возбудувања, туку во рамките на православната Теологија. Во непоколебливата вера во Христа се создаваат предиспозициите на созерцанието. Следи молчењето, трудот за пазење на Божјата волја, аскетскиот живот преку кој се чисти срцето на човекот од страстите и од помислите. Во основа тоа е борбата за очистување која се врши со трпение, упорност и надеж во Бога. Во таа состојба не е потребна човечка дијалектика. Тоа молчење всушност е православното тихување (исихија) со сето значење на зборот, тихување телесно и тихување духовно. И нормално е човекот да заврши во созерцание на Бога наоѓајќи се во атмосфера на молитва, а особено на една молитва која се моли за целиот свет. Само една таква интегрална и сесветска молитва го привлекува умот кон созерцание на Бога. „Добро ни е да бидеме овде“, воскликнува апостолот Петар, гледајќи ја таа светлина и таа слава. И оттогаш христијанството, Црквата, христијанската вера стануваат едно постојано и радосно повикување на тоа – „добро ни е да бидеме овде“, постојана молитва за вечна светлина, постојана жед за просветлување и преобразување. О, кога овие зборови би станале и наши зборови! О, кога тие би можеле да бидат одговор и на нашата душа на дарот на божествената светлина. О, кога и нашата молитва би станала молитва за преобразување, за победа на светлината за Преображението во нас! „Да ни засветли и нам грешните Твојата вечна светлина!“ Та и ние, секогаш да се молиме за да се преобразиме и да станеме од плотски - духовни, од страсни - бестрасни преку светлината на благодатта, која живее во нас од моментот на крштението и која тлее во нас како Божествена искра под пепелта на нашите гревови и страсти. Преку исполнувањето на Божјите заповеди да се стремиме, како кон најглавна цел на нашиот живот, да бидеме светлина, согласно зборовите на Христос: „Вие сте светлината на светот“ (Мат. 5, 14) .

Гледањето на несоздадената Светлина не е луксуз за нашиот живот, туку тоа е смислата на нашето постоење.

10

Дрвото на Крстот

Благочестиво предание за потеклото на дрвото на Крстот

Трите ангели, на кои им укажа гостољубие Авраам, како икона на Света Троица, заминувајќи божем „ги заборавија“ нивните бастуми, покрај Мамврискиот даб.

Нив ги употребуваше Сара како дрва за во огнот, но гореа без да изгорат до крај, па затоа таа ги фрли велејќи „проклети дрва не горат“.

Кога се опијани Лот падна во грев со неговите ќерќи, па откако се освести отиде кај неговиот стрико Авраам и го исповедаше пред него злото коешто се случи.

Тој, пак, му рече: „Голем е твојот грев, чедо; затоа, земи ги овие три подгорени дрва (т.е. дрвата што ги фрли Сара) и насади ги во она место и донесувај им вода од Јордан за да ги наводнуваш: ако никнат, тоа е знак дека Бог го примил твоето покајание и ти го простил гревот.

Лот направи така и носеше вода од Јордан, којшто беше оддалечен еден ден одење. Но ѓаволот, преправен некогаш како преморен жеден патник, некогаш како болен старец, а некогаш како сиромашна и несреќна жена, му ја пиеше водата уште по патот. Бог се сожали на него и еднаш ја избегна таа средба и само еднаш ги навади дрвата, коишто никнаа и се соединија во едно трослојно дрво, составено од бор, кедар и кипарис. Тоа место се наоѓа внатре, во храмот на манастирот на Крстот во предградието на Ерусалим.

По речиси илјада години (1015-975 пред Христа) кога требаше Соломон да го гради Храмот и сите луѓе и сета природа придонесуваа во неговата изградба, беше исечено и ова дрво за таа цел.

Но кога требаше да се употреби, каде и да го ставеа, секогаш беше или кратко или долго и најпосле го фрлија како неупотребливо во еден агол нарекувајќи го „проклето дрво“.

А кога Јудеите трчаа и бараа дрво за да Го распнат Господа, прирака им се најде ова дрво, кое беше соодветно, и од него беше изделкан крстот Христов.

Токму ова проклето дрво потоа се преобрази во благословеното Крсно Дрво и клетвата се претвори во благослов и спасение преку нашиот Господ Кој беше прикован на него. Превод од новогрчки јазик: Ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Το ξύλον του σταυρού www.pigizois.net

11

октомври 2008

ХРИСТОС ЖИВОТ НА СВЕТОТ

Уште во раното христијанство за Христовите следбеници било премногу омилено и најчесто употребувано спојувањето на двата грчки зборови: φώς и ζωή (светлина и живот). Оваа кованица најчесто била употребувана во монограмот, во форма на крст, во кој едниот збор (φώς) формира линија во должина, а другиот збор (ζωή) попречна линија, при што, заедничката буква „Ω“ (омега) се поклопува. Тоа е знакот, кој на најсоодветен начин, означувал дека Христос е светлина и живот. Овој знак се наоѓа на ранохристијанските надгробни споменици, но и денес може да се сретне на многу икони, фрески, цркви, но и во натписи на домови.

Дека Господ Исус Христос навистина е живот на светот, ни кажа, пред сè, лично Он. Тоа подоцна го посведочиле и многу отци и учители на Црквата, а тоа го доживеале и искусиле многу христијани од сите векови, а за што говорат и многу наши современици.

Прелистувајќи го светото Евангелие, гледаме дека во секоја негова страница Господ Исус Христос се открива како живот на светот. Во Евангелието сè е поврзано со животот, со реалниот живот, со нашиот

12

живот.

И сè што е во него кажано и напишано, сето тоа е направено само поради нас и нашиот живот. Оттука, нам не ни е тешко да сфатиме дека Христос навистина е живот на светот. Еве што Он Самиот за тоа говори во Евангелието: „Оти, како што Отецот има живот во Себе, така Му даде и на Синот да има живот во Себе“ (Јован 5, 26); „Јас дојдов за да имаат живот вечен и да имаат изобилие“ (Јован 10, 10); „Како што Ме прати живиот Отец, и Јас живеам преку Отецот, така и тој што јаде од Мене, ќе живее преку Мене“ (Јован 6, 57); „Јас сум лебот на животот“ (Јован 6, 48).

Светиот апостол и евангелист Јован ни сведочи дека во Христа навистина „имаше Живот и Животот им беше светлина на луѓето. И Светлината во темнина свети и мракот не ја опфати“ (Јован 1, 4-5). А Самиот Христос говори: „А волјата на Отецот, Кој Ме прати, е оваа: од сè што ми дал да не погубам ништо, туку да го воскреснам во последниот ден“ (Јован 6, 39); „Оти, како што Отецот воскреснува од мртви и оживува, така и Синот ги оживува оние, кои што сака“ (Јован 5, 21).

Уште старозаветниот праведник Јов рекол: „Но јас знам, Искупителот мој е жив, и Он во последниот ден ќе ја крене мојата гнилежна кожа. И јас во телото мое ќе го видам Бога“ (Јов 19, 25-26). А Евангелието ни сведочи дека „иде часот и дошол веќе, кога мртвите ќе го чујат гласот на Синот Божји и, штом го чујат, ќе оживеат“ (Јован 5, 25). „Кој ќе ја запази душата своја, ќе ја загуби, а кој ќе ја загуби душата своја заради Мене, ќе ја зачува“ (Матеј 10, 39).

И многу отци и учители на древната Црква, читајќи го Евангелието, сфатиле дека Христос е вистински Бог и вечен живот, и дека преку Христос доаѓа самиот вечен живот (блажениот Августин); и дека Христос, всушност, ја победил смртта и го открил животот, за да создаде заедница и мир меѓу Бог и луѓето; и дека станал првенец на живите, како што е Адам првенец на оние, кои станале смртни (свети Иринеј Лионски).

Навистина, Христос е извор на животот. Ние луѓето бевме без живот, подобно на животните, сè додека кај нас не дојде изворот на животот. Он дојде кај нас и умре за нас. Дали Он, кој доброволно ни ја подари својата смрт, ќе ни го скуси својот живот? - се прашува блажениот Августин и додава дека никој не треба да се надева на неминливиот живот, ако не го признава фактот дека животот е - Христос. Свети Кирил Александриски, пак, ни вели дека нашиот Господ Исус Христос обезбедува живот, зашто во нашето срце го всадува семето на бесмртноста, кое во нас ја уништува сета расипаност. Има многу примери од кои се гледа дека многу христијани лично ја доживеале евангелската вистина дека Христос е живот на светот.

Ѓаконот Евплиј, кој во почетокот на IV век бил обвинет дека не го предал Светото Писмо, кое го поседувал, судијата го запрашал што е напишано во тие списи, на што ѓаконот одговорил: „Законот на мојот Господ, ете тоа ми е предадено“. „Од кого?“ - прашал судијата. „Од Исус Христос, Синот на живиот Бог“, - дополнил ѓаконот. По првото мачење, судијата повторно го запрашал зошто не ги предал списите. Ѓаконот одговорил: „Затоа што сум христијанин. Во нив е вечниот живот и кој ќе ги предаде нив, го губи вечниот живот. За да не го загубам тоа, доброволно ти го предавам своето земно тело“. Кога џелатот замавнал со мечот, ѓаконот ги изговорил своите

13

октомври 2008

последни зборови: „Нека е прославен Христос, мојот Бог“.

Уште еден пример: кога етиопскиот деспот Дунан во својата земја ги прогонувал христијаните, била заробена и една мајка со своето дете. Мајката била осудена на смрт со палење, а момчето било поштедено. Меѓутоа, за чудо на сите, и момчето побарало да биде подложено на маки. Тогаш деспотот наредил да му го доведат тоа момче, па го прашал: „Знаеш ли ти што значи тоа да се биде подложен на маки?“. „Да, јас знам“, - одговорило момчето, „да се биде мачен значи: да се умре од љубов за Христа и веднаш потоа пак да се оживее“.

Својата вера во Христос, Кој е живот на светот, на поинаков начин ја исповедал и цар Теодосиј. Во време на една голема амнестија, царот наредил сите затвори во главниот град да се отворат и робовите да се пуштат на слобода. Кога некој од неговите ближни изразил чудење поради неговата толку голема добрина, царот му одговорил: „Ако Бог допушти, јас би можел и сите гробови да ги отворам и сите мртви да ги оживеам, како што сега ги ослободувам затворените“. Она што царот со својата сила не можел да го направи, тоа го направи Христос - Господарот на животот и смртта. На сите, кои веруваат во Него, Он им ја отвори вратата во животот и Он, еден ден, од сите гробови на земјата ќе ги поведе во неминливиот живот, како што и Самиот лично во ноќта воскресна од гробот во вечно преобразениот живот. И многу наши современици на разни начини ја манифестираат својата вера во евангелската вистина: Христос е живот на светот.

Една слика на уметникот Фирих, во малку потези го резимира погледот на животот на својот автор, кој бил побожен сликар. На таа слика е насликано едно детско креветче, на кое е вдлабен монограмот ИХС. Под него стои мртовечки сандак, а на сандакот седи уметникот, чиј поглед е вперен во Христовото распетие, кое е ставено на ѕидот. А под сликата се напишани зборовите од Евангелието: „Во Него имаше Живот“ (Јован 1, 4).

И на една убава фасада, истиот уметник ги прикажал зборовите на пророкот Исаија: „Тогаш со радост ќе црпите вода од изворите на спасението“ (12, 3). Горе, на сликата, се гледа како војникот со копје ги прободува ребрата Господови, откаде што тече „крв и вода“ (Јован 19, 34). Под тоа се гледа како Мојсеј удира со стапот по карпата, откаде што тече свежа вода (спореди: 2. Мој. 17, 6), која е скапоцено освежување за уморните луѓе, кои талкаат по пустината, а кои сега од сите страни брзаат да стигнат до ова место. Меѓу другите, се гледаат и еден човек, една жена, една мајка со своето дете како сакаат да ја згаснат својата жед. Причината и исполнувањето овде стојат заедно: Мојсеј, кој на жедната толпа им дава земна вода, и Христос, Кој го открива изворот на водата, која извира за вечен живот (спореди: Јован 4, 14).

Писателот Барон фон Роп, во својата книга „Човекот открива живот“, изложува како, преку средбата со Христос, сфатил што е живот, со што ја открил „целокупната смисла“ на сè што постои.

Навистина: Христос е жив и Он е живот на светот. И ако светот денес сака да се обрати кон Бога, тоа може да го направат само нашите животи животите на христијаните, праксата на христијаните и проповедта на нашите животи меѓу луѓето. Зашто, Христовите критичари повеќе нè читаат нас, отколку Светото Писмо, а ние, за жал, многу повеќе не сме Светото Писмо,

14

туку напад на него.

Човекот може да ì припаѓа на Црквата, и пак да не биде христијанин. Редовно може да ги посетува богослужбите, а во срцето и душата да не биде Христов следбеник. Тоа секој човек поединечно треба да го одлучи. Го слушаме Евангелието и доаѓаме лице в лице со Крстот. Што направивме со Исуса? Дали е Он во нашата душа и во нашиот живот? Не е доволно само да се говори за Него. Дали сме го внеле во својот живот? Дали сме го направиле господар на целото наше битие? Не е доволно само да дојдеме што поблиску до крстот. Потребно е да дојдеме до одлука.

„За мене животот е Христос!“ - ете ваква одлука треба да ни го диктира нашиот животен пат, зашто таа нè врзува за вечни резултати. Зашто, Христовото дело и нашето спасение стојат или паѓаат заедно. Нашето движење и нашата радост стојат или паѓаат заедно.

Ако Го прифатиме Христос за Спасител и ако Му служиме, ќе ни биде овозможено да живееме поблагороден, подобар и подостоен живот за Бога и светот. Ако Го прифатиме Христос за свој Спасител и ако се запишеме во редицата на Неговите послушни слуги, тогаш за себе ќе осигураме иднина без темни облаци, во која злото не ќе може да ни наштети.

Навистина, ние уште денес можеме да преминеме од смртта во животот, уште денес може да ни бидат простени нашите гревови. Затоа, не треба да одолговлекуваме. Има многу вистина во една шпанска поговорка, која вели: „Патот кој се вика утре, води во градот кој се вика никогаш“. Секогаш треба да ги имаме предвид зборовите на светиот апостол Павле, кои некогаш им ги напишал на жителите од Коринт, а со кои и сите нас нè потсетува дека денес е денот на нашето спасение: „Еве, сега е времето благопријатно; ете, сега е денот на спасението!“ (2. Кор. 6, 2). И ако Господ, како што некогаш ги прашал Своите ученици, нè праша и денес: „Да не сакате и вие да си отидете (од Мене)?“, да бидеме подготвени веднаш, како Неговите апостоли, да одговориме: „Господи, при кого ќе отидеме? Ти имаш зборови за живот вечен“ (Јован 6, 67-68) и ние сме со Тебе до крајот на животот. Подготвил: протоереј Златко Ангелески

15

октомври 2008

СВЕТИ ТИХОН ЗАДОНСКИ

ХРИСТИЈАНИТЕ СЕ ТУЃИНЦИ И ДОЈДЕНЦИ НА ЗЕМЈАТА

„Бидејќи овде немаме постојанен град, туку го бараме оној, што ќе дојде“ (Евр. 13, 14).

„А нашето живеалиште е на небесата, од каде што Го очекуваме и Спасителот, нашиот Господ Исус Христос“ (Фил. 3, 20).

Животот на христијанинот во овој свет не е ништо друго, освен странствување и постојано патување и брзање кон својата татковина, како што говори апостолот: „овде немаме постојанен град, туку го бараме оној, што ќе дојде“. Затоа христијаните се нарекуваат и се странци и дојденци во овој свет, како што се вели за Авраам, Исаак и Јаков: „признавајќи дека се гости и придојдени“ (Евр. 11, 13). И Давид говори: „зашто сум туѓ во Тебе и придојден“ (Псал. 38, 12). И на друго место: „Придојден сум на земјава“ (Псал. 118, 19). Значи, ако овдешниов живот е странствување, тогаш, неминовно постои татковина, подготвена за нас од нашиот Бог Творец, во која, по ова наше странствување, ќе треба да се одмориме.

Христијанска татковина е небото, каде што е славата на небесниот Отец, Кому и се молиме: Отче наш, Кој си на небесата..., каде што е и Неговиот преславен дом и каде што: „има многу места за живеење“ (Јован 14, 2). Таму е вселен хорот на придружници со своето праведно потомство; таму ликуваат пророците, апостолите и светителите проповедниците на вистината; таму се весели пресветлата војска на мачениците; таму се отвора мноштвото на преподобни и подвижници; таму свети Сонцето на правдата кое не заоѓа - Христос, и сите ги просветлува со блесокот на Својата слава, нè грее со најтоплите зраци на Својата љубов, и со благодатта Своја ги влече кон Себе сите, кои во овој свет странствуваат и Неговото свето име Го признаваат и почитуваат; таму престолот на славата го окружуваат илјадници и илјадници бестелесни небесни сили, кои на Господа - Царот на славата, непрестајно Му ја пеат песната: „Свет, свет, свет е Господ Саваот!“ (Иса. 6, 3).

Во онаа татковина не постои страв од туѓинци, нема страв од непријатели, нема опасност од болести, смрт, глад, студенило, сиромаштија, непријателство, омраза, злоба и други зла; таму не се слуша лелекање; оттаму избегале плачењето, тагата и воздишките; таму нема грижа за храната, пиењето, облеката, домот; таму нема бури и неправди, туку секогаш е пријатно; нема утро, вечер, ноќ, туку секогаш е ден; нема есен и зима, туку секогаш е убаво и пријатно; таму се слуша, гледа и чувствува само пријатно, весело и мило. Таму жителите секогаш бдеат, но никогаш не се заморуваат; секогаш живеат, но смртта не ја чекаат: таму животот е без смрт, одморот е без замор, радоста е без тага, здравјето без слабост, богатството без загуба, часовите без опасност и страв, изобилството без недостаток, блаженството без неволји; таму денот е без ноќ, времето без непогоди, сонцето без облаци, светлината без темнина, сјајот без магла; таму нема стар, парализиран, слеп, фатен, унакажен, туку сите се со расцутена младост, со прекрасна добрина, „до состојба на совршен маж, до мера на полната возраст на Христовото совршенство“ (Ефес. 4, 13). Таму никој не навредува, ниту пак некој е навреден; никој не мрази, ниту пак

16

некој е намразен; никој никому не досадува; никој никого не озборува; никој никому не завидува, туку секој е задоволен со она што го има, бидејќи никој не посакува да има повеќе од она што веќе го има, зашто е задоволен со она добро, од кое нема поголемо... Во тоа преславно и најблажено жителство владее најсовршена тишина, мир и љубов меѓу блажените жители... Еден со друг се љубат, како самите себе, и еден на друг се радуваат како за своја радост, зашто еден со друг се гледаат во блаженство... Оваа татковина нашите прародители ја затвориле со својот грев и за себе и за нас, но Христос, Божјиот Син, Кој заради нас благоволил да поживее на земјава, со Својата доброволна послушност ја отворил, „откако стана послушен дури до самата смрт, и тоа смрт на крст“ (Фил. 2, 8). Ние сме туѓинци и дојденци на туѓа земја, пловиме по морето од овој свет и се бориме со животните бранови; од далеку, од долината на плачот со плачливо око го насочуваме погледот кон оној горен Ерусалим, „и воздишуваме, копнеејќи да се облечеме во своето небесно живеалиште“ (2. Кор. 5, 2).

СВЕТИ ИСААК СИРИСКИ

ЗА ЗБОРОВИТЕ ОД БОЖЈОТО ПИСМО, КОИ ПОТТИКНУВААТ НА ПОКАЈАНИЕ

Храброста во покајанието, каква што бараат светите отци во своите божествени писма, и таквата негова сила, каква што е изобразена во Апостолските списи и Пророците, не треба да ја употребуваме за да грешиме и да ги поткопуваме непоткопливите Божји одлуки, кои уште од древните дни, од устите на сите светии во сите списи и законодавства, се одредени со Божја сила за истребување на гревот. Зашто, за да имаме надеж во покајанието, тие го подготвиле ова, за да го спречат во нашето чувство стравот од очајание, со што секој човек би бил поттикнат на покајание и не би грешел безобѕирно. Меѓутоа, Бог со различни мерки во Светото Писмо влевал страв и покажувал дека гревот Му е туѓ и гнасен.

Зошто во потопот изгинаа поколенијата, кои беа современици на Ное? Зарем не заради нивната похотливост, кога луѓето бесно ги посакуваа убавините на ќерките Каинови? Во тоа време немало среброљубие, идолопоклонство, гатање и војни. Зошто и содомските градови без запалени со оган? Зарем не поради тоа што своите телесни

17

октомври 2008

органи ги предаваа на страсти и нечистотии, кои, според нивната желба, владееја со нив во сите гадости и непристојни дела? Поради прељубата на еден човек во еден момент, зарем не ги снајде смрт дваесет и пет илјади синови-првенци на Божјиот Израил? Зошто од Бога бил отфрлен горостасниот Самсон, кој уште од мајчината утроба бил одвоен и посветен на Бога, за кого, исто како и за Јован, синот на Захариј, до раѓањето благовестеше ангел, а кој се удостои и со голема сила и големи чуда? Зарем не поради тоа што своите телесни органи ги осквернави од соживотот со блудницата? Поради сето тоа Бог го остави и го предаде на неговите непријатели. А Давид, човекот по Божја волја, кој поради своите добродетели се удостои од неговото потомство да произлезе ветувањето на татковците, и од него да засветли Христос за спасение на целиот свет, зарем не е казнет поради прељубата со една жена, кога со своите очи ја виде нејзината убавина и кога падна стрелата во неговата душа? Поради тоа Бог подигна војна против него во неговиот дом и го протера оној, кој излезе од неговата утроба, иако Давид со многу солзи принесуваше покајание, па дури и својата постела со солзи ја натопи, и Бог преку пророкот му рече: „И Господ го симна од тебе гревот твој“ (2. Цар. 12, 13).

Сакам да потсетам и на некои пред него. Зошто Божјиот гнев и смртта дојдоа врз домот на свештеникот Илија, праведниот старец, кој четириесет години се украсуваше со свештенство? Зарем не поради беззаконијата на неговите деца Офниј и Финес? Бидејќи, тој лично не згреши, туку грешеа тие, и тоа без негова согласност. Но, поради тоа што кај него не постоеше ревност да ги казни за нивните престапи пред Господа, бидејќи тој повеќе ги сакаше од Господовите заповеди, та некој да не помисли дека Господ е само против оние, кои сите дни од својот живот ги поминале во беззаконие, па само кон нив го пројавува својот гнев. За таквиот непромислен грев, Својата ревност ја покажува врз оние, кои Му се ближни: врз свештениците, судиите, кнезовите, луѓето кои Нему Му се посветени и на кои им поверил да вршат чуда. Ним им се дава на знаење дека Бог никогаш не остава, а да не се покажат набргу престапниците на Неговите заповеди, како што е напишано кај Језекиил: „Одете по него во градот и убивајте; вашето око да не жали, и не штедете: старец, момче и девојка, младенец и жена“ (Језек. 9, 5-6). Исто така, покажува дека Нему Му се ближни и мили оние, кои во страв и побожност одат пред Него и ја исполнуваат Неговата волја, зашто пред Бога се свети храбрите дела и чистата совест. Оние, кои го презираат Господовиот пат, и Господ нив ги презира и ги отфрла од Своето лице. Од нив ја одзема Својата благодат. Бидејќи, зошто дојде осудата врз Валтазар? Зарем не поради тоа што посегна по Неговите неприкосновени дарови, кои ги украде во Ерусалим, и од нив пиеше лично тој и неговата наложница? Така и оние, кои своите телесни органи најпрво ги посветиле на Бога, а потоа се премислуваат и почнуваат да ги употребуваат за светски дела, ќе погинат од невидлив удар.

Затоа, во очекување на покајание со храброст, која ни е дадена според Божјото Писмо, да не ги презираме зборовите и Божјите закани. Да не Го гневиме Бога со своите непристојни дела, осквернувајќи ги телесните органи, кои еднаш-засекогаш сме ги посветиле во служба на Бога. Зашто, еве, и ние сме посветени на Бога, како Илија и Елисеј, како синови пророчки, и други свети девственици, кои вршеле многу чуда. Тие лице в лице разговарале со Бога. И сите оние, кои биле по нив, како што се свети Јован девственик, свети Петар, и многу благовесници и проповедници на Новиот завет, кои себе се посветиле на Господа и од Него примиле тајни - едни од Неговата уста, други преку откровенија, па така постанале посредници меѓу Бога и луѓето и проповедници на Царството во светот. Избор и превод од руски јазик: протоереј Златко Ангелески

18

Исповедта: Светотаинствено исцелување

Еден млад монах го запрашал великиот подвижник авва Сисој: „Авво, што да правам? Паднав“

Старецот му одговорил: „Стани!“

„Станав, но паднав повторно“ – рекол младиот монах. Подвижникот му одговорил: „Стани повторно!“ Монахот повторно го прашал: „До кога треба да станувам ако постојано паѓам?“

„Додека си жив“, - одговорил Авва Сисој.

- Поуки од пустинските отци

Еден пријател ми рече: „Кога отидов на мојата прва исповед солзите го зазедоа местото на гревовите што сакав да ги кажам. Свештеникот едноставно ми рече дека не е неопходно да се набројат сите гревови од почеток и дека суетно е да се мисли дека нашите лични гревови се пострашни од сечии други. Патем, ова беше нешто како олеснување за мене, затоа што невозможно беше да се сетам на сите гревови од мојот досегашен триесетгодишен живот. Ме натера да се замислам за начинот на кој таткото го прифатил неговиот блуден син – тој не му дозволил на својот син ни да го заврши својот внимателно извежбан говор. Тоа е навистина зачудувачки“.

Еден друг пријател ми рече дека бил толку загрижен за сите работи што требало да ги исповеда, што дури решил да ги запише. „Па така, направив список на моите гревови и го зедов со себе. Свештеникот го виде парчето хартија во мојата рака, го зеде, го погледна, го завитка и ми го врати назад. Потоа ми рече: „Клекни долу“, и ме разреши. Тоа беше мојата исповед, и покрај тоа што не кажав ниту збор! Но навистина почувствував дека моите гревови беа простени и дека бев ослободен од нив“.

Самиот збор исповед нè прави нервозни, допирајќи го она што е скриено во нас: кажани лаги, предизвикани повреди, украдени работи, измамени пријатели, изневерени луѓе, скршени ветувања, отфрлена вера – сето ова заедно со сите помали дела ги откриваат почетоците на нашите гревови.

Христијанскиот живот без исповед е невозможен, иако исповедта може да биде навистина болна.

Исповедта е главна тема на Евангелијата. Уште пред Исус Христос да ја започне Неговата јавна проповед, во Евангелието според Матеј се вели дека Јован барал исповед од оние кои доаѓале кај него за да бидат крстени во водите на реката Јордан како симболичен чин на миење на нивните гревови: „И (тие) беа крстени (од Јован) во реката Јордан, исповедувајќи ги своите гревови“ (Мат. 3, 6).

Тука се и оние чудесни зборови на Исус Христос, упатени кон Петар: „Ќе ти ги дадам клучевите од небесното царство, и што ќе сврзеш на земјата, ќе биде сврзано на небесата, а што ќе разврзеш на земјата, ќе биде разврзано и на небесата“ (Мат. 16, 19). Клучевите на сврзување и разврзување од гревовите не биле дадени само на еден апостол,

19

октомври 2008

туку на сите Христови ученици, и – во светотаинствена смисла – на секој свештеник кој има благослов од епископот да исповеда луѓе.

Евангелистот Јован во неговото Евангелие нè предупредува да не се лажеме себеси: „Ако кажеме дека немаме грев, се лажеме сами себе, и вистината не е во нас. Ако ги исповедаме гревовите свои, Он е верен и праведен за да ни ги прости гревовите“ (1. Јов. 1, 8-9).

Светата Тајна крштение, која претставува чин на воцрковување, секогаш се поврзувала со покајанието. „Покајте се и секој од вас да се крсти во името на Исуса Христа за простување на гревовите“, проповедаше свети Петар во Ерусалим, „и ќе примите дар од Светиот Дух“ (Дела 2, 38). Во истата книга ќе прочитаме дека „многумина од верниците доаѓаа, та се исповедуваа и ги откриваа своите дела“ (Дела 19, 18).

Блудниот син

Постои една приказна од Евангелието (Лука 15, 11-32) во која ја среќаваме исповедта, а тоа е параболата за Блудниот син. Овде Христос опишува еден млад човек, кој е многу нетрпелив за да дојде до своето наследство и да се осамостои, па така, всушност, му вели на татка си: „Ако се прашувам јас, ти си веќе мртов, па затоа дај ми го сето она што ми следува и што би ми го дал по твојот погреб. Не сакам да имам ништо повеќе со тебе и си оваа куќа“.

Со богоподобна великодушност, таткото му дава на синот сè што овој побарал – иако доволно добро го познава за да сфати дека момчето може да изгуби сè за кусо време. Момчето го зело сето свое наследство, конечно слободно од своите родители, слободно од моралот и доброто однесување, слободно да прави сè што ќе посака.

Откако ги потрошило парите, морало да се вработи како свињар и да ги храни свињите за да заработи за парче леб. Луѓето за кои мислел дека му се пријатели, сега му се потсмевале и се подбивале со него. Знаел дека се откажал од тоа - да биде нечиј син, но сепак и во неговиот очај се надевал дека татко му можеби ќе му дозволи да се врати дома барем како слуга. Натажен поради она што му го рекол на татка си и од тоа што го сторил со своето наследство, парталав дошол до татковата куќа, подготвен да ги исповеда своите гревови, да моли за работа и за ќоше за спиење. Синот не можел ни да замисли колку љубов имал татко му кон него, ниту, пак, можел да разбере дека и покрај сите неволји кои ги предизвикал, очајно му недостасувал на татка си. Далеку од тоа дека му било мило што се ослободил од својот син, таткото секојдневно се молел надевајќи се дека синот ќе му се врати.

„И кога беше уште далеку, го виде таткото негов и се сожали на него, па потрча, го прегрна и го целива“ (стих 20). Да не бил загледан во тој правец, можеби и не би го забележал своето чедо во далечината и не би сфатил кој е. Наместо да стои и да почека синот да стигне до вратата, тој се затрчал да го пресретне, прегрнувајќи го, искажувајќи радосни зборови и добредојде, без да го прекорува и да го осудува.

Синот притоа му рекол: „Татко, згрешив против небото и пред тебе не сум веќе достоен да се наречам твој син! (стих 21)“ Овде ја имаме исповедта на синот, составена во една реченица. Тоа е и суштината на секоја исповед: нашето враќање кон нашиот Отец, Кој нè создал и Кој постојано го очекува нашето враќање дома.

20

Што е грев?

Постојат безброј есеи и книги во кои се обработени човековите падови на различни нивоа, а во нив е речиси неизбежно да не се спомне зборот составен од четири букви – грев. Делата кои традиционално се сметаат како грешни, наместо тоа беа сметани како природни етапи во процесот на растење, резултат на лошо воспитување, последица од ментална болест, неизбежен одговор на неправедните општествени услови, или патолошко однесување предизвикано од зависност.

Но што ако сум нешто повеќе од робот програмиран од своето минато и од општеството, или пак од мојот економски статус, и можам да добијам некоја пофалба или срам за моите дела и недела? Зарем не сум направил работи од кои сум длабоко засрамен, кои не би ги направил повторно, дури и да можам да го вратам времето назад, и зарем не би сакал да ги скријам од другите? Што ме прави толку неволен да ги наречам овие постапки „гревови“? Зарем не е овој збор застарен? Или, пак, проблемот е во тоа што има остар крај?

Еврејскиот збор „чата“ за означување на поимот „грев“, како и грчкиот збор „амартиа“ едноставно значи – скршнување од патот, изгубување, промашување на целта. Гревот – скршнувањето од целта – може да биде намерен или ненамерен.

Авторот на Книгата Соломонови Мудрости наведува седум работи кои Господ ги мрази: „очи горделиви/ јазик лажлив/ раце, што пролеваат невина крв/ срце кое крои лоши планови/ нозе, кои брзо трчаат кон зло/ лажен сведок, кој измислува лаги/ и оној, што сее раздор меѓу браќа“ (Изрек. 6, 17-19).

Гордоста го зазема првото место. „Пред погибел гордоста врви, и пред паѓање – надуеноста“ е уште една поговорка во Книгата на Мудростите Соломонови (16, 18). Во Едемската Градина, сатаната се обидува да ја разбуди гордоста во неговиот разговор со Ева. Изеди го забранетото овошје, ì вели тој, и ќе бидеш како Бог (1. Мој. 3, 5).

21

октомври 2008

Копнежот да се биде пред другите, да се биде повреднуван од другите, да се биде повисоко наградуван од другите, да можеме да ги држиме другите во страв, неможноста да се признаат грешките и да се побара извинување - сите овие се симптоми на гордоста. Таа го отвора патот за безброј други гревови: измама, лаги, крадење, насилство, и сите оние дејствија кои ја уништуваат заедницата со Бога и со сите оние околу нас.

Сепак поминуваме голем дел од нашите животи обидувајќи се да се убедиме себеси и другите дека она што сме го направиле, всушност не било толку лошо, па дури и дека било добро, поради околностите. Дури и на исповед, многу луѓе објаснуваат што направиле, наместо едноставно да признаат дека направиле работи за кои е потребно простување.

„Кога неодамна исповедав околу педесетина луѓе во една типична православна парохија во Пенсилванија“, вели отецот Александар Шмеман, „ниту еден не призна дека некогаш сторил било каков грев!“

„Ние сме способни да направиме некои изопачени работи“, вели раскажувачот на приказни од Минесота, Гарисон Кејлор, „и не сите од овие нешта се резултат на слаба комуникација.

Некои се резултат на изопаченост. Луѓето прават лоши, ужасни нешта. Тие лажат и мамат и ја корумпираат Владата. Тие го трујат светот околу нас. И кога ќе бидат фатени, тие не чувствуваат грижа на совеста - туку едноставно стапуваат во судска постапка. Тие имаат проблем со исхраната или нешто слично. Објаснуваат што сториле - и не се чувствуваат лошо поради тоа. Нема вина, туку само психологија“.

За личноста која сторила тежок грев, постојат два јасни знака - надеж дека она што го направиле никогаш нема да биде откриено и чувство на вина. Ова, барем, е случај пред совеста да стане потполно умртвена - што всушност се случува кога парчиња од гревот стануваат структура од нечиј живот, до таа големина, што пеколот, далеку од можноста да се искуси идниот живот, е местото каде некои се наоѓаат уште во овој живот.

Потресен е фактот за основната човечка градба што ние сакаме одредени дела да останат тајни, не поради скромност - туку поради тоа што постои неиспитливо чувство на нарушување на законот, многу потемелно, отколку во било кој Законик - „законот напишан во нашите срца“ за кој зборува св. ап. Павле (Рим. 2, 15). Не е тоа затоа што едноставно се плашиме од казна. Едноставно не сакаме да бидеме сметани од другите како личност, која прави такви дела. Една од главните пречки да отидеме на исповед е стравот дека некој друг ќе го дознае она што не сакаме никој друг да го знае.

Едно од најчудните нешта за времето во кое живееме е тоа дека ние сме наведени да се чувствуваме виновни поради чувството на вина. Во нашиот дом има една слика на ѕидот, на која е прикажан еден затвореник како му вели на друг: „Запамти – во ред е да бидеш виновен, но не е во ред да се чувствуваш виновен“.

Чувството на вина – тоа е болна свест дека имаме извршено гревови – може да биде и обновување на животот. Вината создава чекор за покајание, кој, пак, може да поттикне исповед и покајание. Без чувството на вина, не би постоела грижа на совеста; без неа, пак, не постои можност за ослободување од гревовите.

Сепак, постојат и форми на вина од кои нема излез. Ако јас чувствувам вина поради тоа што не сум се потрудил доволно да станам идеална личност, каква што сум посакувал да станам, или пак, сум замислувал дека другите тоа го очекуваат од мене, тогаш тоа е вина без благослов одозгора. Тоа едноставно предизвикува нервоза кај самиот човек од себеси. Христијанството не е сконцентрирано на изгледот, законите и принципите, или пак на достигнување на беспрекорно однесување, туку само на Самиот Христос и на учеството во преобразувачката Божја љубов.

Кога Христос вели: „Бидете совршени, како што е совршен вашиот Отец небесен“ (Мат. 5, 48), Он не зборува за постигнување на совршени резултати на некаков тест, туку за тоа да бидеме целосни, да бидеме во заедница, учествувајќи целосно во љубовта Божја.

22

Оваа состојба на постоење се напомнува во иконата на Света Троица од преподобен Андреј Рубљов: овие три ангелски фигури, тивко наклонети еден кон друг, околу путирот на малиот олтар. Тие ја симболизираат Света Троица: заедницата која постои во Бога - не затворена заедница ограничена на нив самите, туку отворена заедница на љубов, во која ние не само што сме поканети, туку и должни сме да учествуваме.

Блажена вина е болката што ја чувствуваме кога ќе сфатиме дека сме се отсекле себеси од божествената заедница која ги просветлува сите созданија. Невозможно е да се живее во безбожен универзум, но лесно е да не се биде свесен за присуството Божјо или дури и да се негира.

Вообичаена заблуда е дека нечии гревови се приватни или влијаат само на неколку луѓе. Да мислиме дека нашите гревови, колку и да се скриени, не влијаат на другите е како да замислиме дека каменот фрлен во вода нема да предизвика бранови. Како што епископот Калистос Вер забележува: „Не постојат потполно приватни гревови. Сите гревови се гревови против мојот ближен, како и против Бога и против мене самиот. Дури и моите најтајни помисли, се всушност, отежнување на оние околу мене да Го следат Христос“.

Далеку од тоа дека е скриен, секој грев прави нова пукнатина во светот.

Една од најшироко распространетите православни молитви, Исусовата молитва, е долга само една реченица: „Господи Исусе Христе, Сине Божји, помилуј ме, мене грешниот!“ И покрај тоа што е кратка, многу луѓе ја кратат уште повеќе испуштајќи го последниот збор. Оние кои поучуваат за молитвата често се прашувани: „Но, мора ли себеси да се нарекувам грешник?“ Всушност, крајот на молитвата не е нејзината суштина - единствениот суштински збор е „Исус“ - но мојата тешкотија да се идентификувам себеси како грешник открива многу. Што ме прави толку нерасположен да зборувам за себе со толку неубави зборови? Зарем не правам ли подобро со криење, отколку со откривање на Христос во мојот живот? Не сум ли јас грешник? Признавањето дека сум, обезбедува почетна точка.

Постојат само две можни реакции на гревот: да се оправдаме или да се покаеме. Помеѓу овие две не постои средина.

Оправдувањето може да биде усно, но најчесто има покајна форма: Повторно и повторно ја сторив истата работа а да си покажам на себе и на другите дека тоа всушност не е вистински грев, туку попрво е нешто нормално или човечко или неопходно па дури и добро. „Изврши еден грев двапати и нема да личи на злосторство“, вели една еврејска поговорка.

Покајанието, пак, од друга страна, е признавање дека јас нема да можам да живеам исто како што досега живеев, бидејќи ако продолжам така ќе се одделам себеси од другите и од Бога. Покајанието е промена на правецот. Покајанието е врата на заедничарењето. Тоа е неопходен услов за простување. Невозможно е да има простување онаму каде што нема покајание.

Како што кажа св. Јован Златоуст пред шеснаесет векови во Антиохија: Покајанието ги отвора небесата, нè води во рајот, го победува ѓаволот. Грешен ли си? Не очајувај! Ако грешиш секој ден, тогаш принесувај покајание секој ден! Кога има скапани делови во старите куќи, ги заменуваме со нови, и нема да престанеме да се грижиме за нашите куќи. На истиот начин, треба да размислуваш за себе: Ако денес си се извалкал себеси со грев, веднаш очисти се со покајание.

Превод од англиски јазик: Никола Цилаков Наслов на изворникот: Confession: The Healing Sacrament by Jim Forest

23

октомври 2008

Како треба да се молиш Митрополит Пирејски Калиник И. Карусу

Што е молитвата?

Имаш ли размислувано сериозно, брате мој, ти кој ги читаш овие редови, колку големо дело е молитвата? Ја разбираш ли во сета нејзина длабочина? Молитвата е разговор и преобраќање на малиот и ограничен човек кон бескрајниот и вечен Бог. Таа е средство преку коешто зборуваме со нашиот Творец, му ги кажуваме нашите потреби, си го отвораме срцето, му ги изразуваме нашите чувства, заедничариме со Него.

Таа е голем дар Божји за човекот. Дар со непроценлива вредност. Ние грешните и немоќните да можеме да го издигнеме нашиот глас до тронот на Сесилниот Творец на сè. Ние земните црви да разговараме со Господ на небесата и на земјата. И доколку сметаме дека сме почестени кога разговараме со некоја позната и важна личност, тогаш колку поголема чест имаме кога разговараме со Вишниот Творец?

Светиот Златоуст вели: „Кој не би се зачудил и воодушевил од Божјото човекољубие... со толкава чест е даруван човекот, со молитва се удостојува, и преку неа зборува; Значи, навистина, на Бога Му зборуваме за време на молитвата, и со ангелите се зближуваме... Значи ангелско дело е молитвата“.

Значи голема чест ни прави Бог што нè слуша. Чест, дар и добродетел од Бога за човекот. „Преку молитвата“, вели лекарот философ Карел, „човекот Го сретнува Бога и Бог се вселува во човекот“ (Молитвата, стр. 32).

Нејзината непроценлива вредност

Молитвата е дишење на нашата несмртна душа, живот на нашата душа. Светиот Златоуст вели, дека телото без душа е мртво, на истиот начин и душата е мртва, мизерна и смрдлива, кога не се моли и не заедничари со нејзиниот Творец. Без молитва, вели истиот велик отец, „ниту имаме нешто добро, ниту спасение“, значи ништо добро и спасително не можеме да постигнеме.

Човекот кој не чувствува потреба да се моли и не се моли, е духовно мртов и неспособен за било што добро. Срцето му станува сурово и бесплодно. И неговата душа станува завладеана од непослушни и штетни желби. Станува лесен плен на Сатаната. Додека, пак, оној што се моли ја има благодатта Божја врз себе. Ја намалува во себе силата на злото. Сатаната се оддалечува од негова близина. Се засилува во него желбата за доброто. Душата му се полни со благородни чувства и неговиот ум се храни со духовни и свети мисли.

Преку молитвата човекот стекнува крилја и лета високо кон небото и зема сила и желба за духовна борба. Бессилниот се сврзува со Сесилниот, созданието со неговиот Создател, грешниот со Светиот на Светиите. Молитвата ни го одмора срцето, ни ги смирува духот и душата, ја успокојува нашата внатрешност.

24

Не постојат човечки зборови кои би можеле достојно да ја опишат вредноста на молитвата. Само молитвеното срце ја чувствува нејзината вредност. Затоа, само кога ја вкусуваме молитвата, ја разбираме нејзината сладост. Кога се молиме како што треба, тогаш добиваме искуство од нејзината непроценлива вредност. Молитвата се доживува, не се опишува. Познатиот англиски лекар Андреас Кларк, претседател на Кралскиот Медицински Колеџ во Лондон, овој човек на молитвата, од негово лично искуство го велеше следново: „Не вреди, велат, молитвата; молитвата е посилна од медицината. Молитвата е основа и камен-темелник на љубовта. Молитвата е семоќна“. И еден друг познат молитвениклекар, пишуваше: „Молитвата буквално ги преобразува духовните и органски сили на луѓето. Создава хармонија на нервните и етички функции. Ја развива способноста херојски да се соочуваме со бедотијата, клеветата, грижите, тагата, болестите, смртта“. И докторот на медицина и добитник на Нобелова награда Карел вели дека, „молитвата е посилна форма на креативната енергија“.

Па, што велиш ти читателу? Имаш ли ти лично искуство од оваа непроценлива вредност и полза од молитвата? Ако немаш, тогаш обиди се уште во овој момент и ќе се увериш потполно за нејзината голема вредност.

Како треба да се молиш?

А сега би сакал да ти кажам, читателу, со колку што можам попрости зборови, некои услови, на кои, ако внимаваш и ги применуваш, тогаш и молитвата ќе ти биде благопријатно примена од нашиот Наднебесен Отец:

1. Пред сè треба да се молиш со вера во силата на молитвата.

Поверувај цврсто, дека зборовите кои ги упатуваш кон Бога не одат попусто. Вишниот веднаш ги слуша и подготвен е да одговори на твоите молби. Ова категорично ни го потврди самиот вочовечен наш Избавител со Неговата нелажлива уста: „и сè, што и да побарате со вера, ќе добиете“ (Мат. 21, 22). Значи, што и да побарате на молитва со вера во силата Божја, ќе добиете. И на друго место нагласува дека „сè што ќе побарате во молитва, верувајте дека ќе го добиете: и ќе ви биде“ (Марко 11, 24). Значи, ни вели Господ, сè што и да побараме кога се молиме, да веруваме дека задолжително ќе го добиеме и дека ќе биде она што го бараме од небесниот ни Отец. Многупати Господ нè уверува дека Бог ги слуша нашите молитви: „сакајте, вели, и ќе ви се даде; барајте и ќе најдете, чукајте и ќе ви се отвори“ (Мат. 7, 7). Зарем е можно, брате мој, Бог да лаже? Штом Господ го вели тоа, вистина е. Значи, поверувај дека Бог веднаш ја слуша твојата молитва. Оваа вера е првиот и основен услов за да ти биде услишена молитвата.

Ако се молиш без вера, тогаш ја отфрлаш довербата Божја. Додека, пак, ако се молиш со вера, тогаш ја привлекуваш благодатта Божја врз себе. Од силата на твојата вера зависи исполнувањето на твоите молби. Кога се молиме со вера

25

октомври 2008

Бог ни дава повеќе од она што го бараме.

2. Да се молиме со побожност.

Кој е тој, кон Когошто се обраќаме? Не е сличен на нас луѓето. Тој е Вишниот Создател, Господ на небото и земјата, Сесилниот, Сесветиот и Бесконечен Бог. Кои сме ние? Мали созданија. Луѓе грешни и слаби. Свеста за величието Божјо ни влева побожност. А таа побожност треба да ја манифестираме преку молитвата со внимание и на начин како што ги кажуваме нашите молитви. Кога некој брзајќи ги кажува молитвите или кога не е свесен Кому Му се обраќа, или кога пее некој во црква парадирајќи со гласот, или кога во светиот храм се врти лево-десно, тогаш покажува недостаток од побожност. Таквата молитва Бог не ја прима. Ако влеземе во канцеларијата на некој министер, без некоја препорака, и дрско побараме нешто, ќе нè протераат и ќе си заминеме без успех. Пред официјални личности се појавуваме со препорака и почитување, додека на Бога Му се молиме честопати без почит и побожност. Но тоа е недопустливо. Добриот христијанин секогаш се моли со голема побожност.

3. Со скрушеност и смирение.

Да имаме свест за нашите гревови. Честопати ја имаме нападнато свештената добрина со нашето невнимание и достојни сме за гнев и осуда. Но нашиот Бог нè прима да разговараме со Него од љубов. Потребно е на молитва да имаме свест за нашата грешност и за милосрдноста на Себлагиот Бог. Од оваа свест ќе ни се роди скрушеност и смирение, но истовремено и утешна надеж во добрината на Господ, Којшто на Крстот се жртвуваше за нас, за да нè спаси од тињата на нашите гревови.

Ваква скрушеност и смирение имаше митарот и неговата молитва Бог ја услиша. Додека, пак, молитвата на гордиот фарисеј Бог ја презре.

4. Со душевно воздигнување.

Небесно дело е молитвата, не е земско занимавање. Со нозете чекориме по земјата, но срцето и умот, во часот на молитва, треба да се издигнуваат кон висините, онаму кон престолот на свештеното величие. Додека се молиме наликуваме на ангели. „Горе да ги имаме срцата“. И „секоја животна грижа сега да ја оставиме“. Да ја заборавиме земјата и да се насочиме кон височините. Со умот, со мислата, со чувствата, со срцето да се издигнеме кон небесата. И со очите на нашата душа да Го гледаме нашиот Господ Исус. И кон Него да ги излееме радосните крикови од нашето срце.

5. Отворање на срцето кон Бога.

Да ја оставиме нашата душа самата да зборува со Бога. Со прости зборови, како што разбираме, да му кажеме на нашиот Исус сè што нè мачи: болките, проблемите, потребите, нашите стравови. Да зборуваме со Бога, како што зборува малото дете со родителот, искрено, спонтано, без преправање, просто, оригинално. Се разбира, можеме да ги употребуваме и востановените молитви, кои ги напишаа Отците на нашата Црква или бесмртните псалми Давидови и др. Но

26

кога ги произнесуваме треба живо да ги чувствуваме како наши, лични, како зборови на нашето срце.

6. Со големо внимание.

Да се молиме со умот сосредоточен во значењето на молитвата. Не треба со усните да ги пелтечиме зборовите на молитвата, а нашиот ум да шета на друго место. Тоа е наше најсвештено и најважно дело, наше најблагородно дело. Не се дозволува невнимание, ниту насилство и површност. Да ги кажуваме зборовите на молитвата чисто, полека, еден по еден, внимателно, побожно, смирено и умилително.

Кога се молиме со свои зборови полесно е да се сосредоточиме на молитвата. Кога ги користиме молитвите на Црквата, потребен е голем труд да го сочуваме сосредоточен нашиот ум, зашто лесно бега и мислите ни лутаат. Оваа опасност е најголема кога се молиме на богослужбите на нашата Црква. Затоа, пред почетокот на богослужбата, потребна е душевна подготовка и труд за сосредоточување во храмот.

Молитвата без внимание претставува напад против Сеприсутниот Бог и подобро ова да не ни се случува.

7. Со душевна подготовка.

За да можеме да се молиме, како што истакнавме погоре, неопходна е некоја душевна подготовка. Нашите спонтани молитви по некоја опасност, од страв, огромна потреба, ги кажуваме обично со сета сила на нашата душа, зашто претходната опасност душевно нè подготвила и нè поттикнала да побараме свештена помош. Истото се случува и во моментите во кои бликаме од благодарност кон Бога, или од некој наш успех. Но во секојдневните молитви, за да успееме во воздигнувањето на нашиот дух, сконцентрирањето на нашето внимание, потребно е побожност, смирение и умиление, пред да ја почнеме молитвата, да ја сосредоточиме нашата мисла на светото дело кое треба да го правиме. Во ова можеме да си помогнеме со еден краток поглед на некој стих во Светото Писмо, или во некоја духовна книга, или принесувајќи во нашиот ум мисли во врска со светоста на молитвата. Но за оваа наша душевна подготовка потребна е тишина и собирање на мислите, неколку минути пред почетокот на молитвата.

Нашата душа е слична на машина, којашто за да тргне напред претходно треба да се загрее. Душевната подготовка е токму тоа загревање на душата.

8. Да им простуваме на нашите непријатели.

Кога се молиме со омраза во срцето, таквата молитва Бог не ја прима. Зашто, како можеме да бараме од Господ да ни ги прости грешките и навредите кои Му ги имаме сторено, кога ние не сме подготвени да му простиме на нашиот ближен, кој случајно ни наштетил?

Овој услов е неопходен. Затоа во Господовата молитва, „Отче наш“, Господ нè научи да бараме од Небесниот Отец да ни ги прости нашите гревови, како што и ние им простуваме на нашите браќа: „И прости ни ги долговите наши, како што им ги проштеваме и ние на нашите должници“.

9. Со упорност.

На крајот, треба да сме упорни во молитвата. Бог честопати ја искушува нашата вера и бавно ни го дава она што го бараме. Сака често да чукаме на вратата од Неговата свештена милост. Има многу примери, каде што словото Божјо ни го покажува

27

октомври 2008

ова во Светото Писмо, за да ни ја нагласи потребата да бидеме упорни во молбите од нашите молитви: „Им кажа и парабола за тоа, оти секогаш треба да се молат и да не паѓаат со духот“ (Лука 18, 1). Значи, Господ ја кажа целата оваа парабола за неправедниот Судија, за да ги научи Неговите ученици, дека треба да бидат упорни во молитвата и да не се изморуваат.

Колку често треба да се молиме?

Апостолот Павле ни вели: „молете се постојано“, значи да се молиме постојано. Ова се постигнува кога во нашиот ум Го имаме Бога и Неговите заповеди. Меѓутоа, во текот на денот треба да постојат посебни периоди за молитва. Два основни периода за молитва се: наутро, пред да започнеме со работа, и навечер, пред да заспиеме.

Ти, брате мој, читателу, секое утро, пред да го земеш појадокот, колку и да ти се брза, застани побожно пред домашниот иконостас, издигни ја душата кон небесата и, штом ќе Му заблагодариш на Бога што те сочувал преку ноќта, помоли Го да ти даде благослов за овој ден, да те сочува од непријателите душевни и телесни, и да те упати на патот, согласно со Неговата света волја.

Истото прави го и навечер, пред легнување. Задолжително да правиш по една кратка молитва пред и по јадењето, напладне и навечер. Но и во други часови од денот, ако можеш, да се молиш - убаво е и полезно. Секогаш да ја бараш помошта Божја пред почетокот на која било работа. Молитвата е мерило за нашата духовност.

Што да кажуваш во молитвата?

Како што кажавме претходно, молитвата е отворање на срцето кон Бога. Заради тоа и содржината на твоите молитви треба да биде одредена од состојбата на твојата душа. Кажи му на Бога за сè што те интересира, сите твои потреби, и побарај од Него решение за сите твои проблеми.

Меѓутоа, добро е да научиме да Го славиме Бога и да Му благодариме за Неговите неизмерни благодејанија. Во секој момент живееме во морето од благодејанија Божји. И треба да почувствуваме потреба да Му заблагодариме за Неговите безбројни дарови кои ни ги дава.

Во нашите молби треба да ги вклучиме и нашите блиски и секој човек кој ни значи. Дури и за нашите непријатели треба да се молиме, та Бог да им даде покајание.

Добро е понекогаш да се молиме и со импровизирани молитви, кои ќе бидат од нашето срце, и молитви, кои ни ги има оставено Црквата. * * *

Овие малку и прости зборови, пази ги, брате мој. Научи да се молиш така, како што накратко ти покажав. Молитвата е средство преку кое секогаш ќе Го имаш Бога во твоја близина и на помош. Сите големи личности беа луѓе на молитвата (кои се молеа многу). Стани и ти таков. Научи да се молиш. Да се молиш како што треба. И ќе станеш, со благодатта Божја која ќе ја добиваш од секојдневните молитви, победник над животните тешкотии. Превод од грчки: Ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Καλλινικου Ι. Καρουσου Μητροπολιτου Πειραιως Πως πρεπει να προσευχεσαι

28

За

потребата на православните христијани од честото причестување со

Телото

и

Крвта Христови

Преподобен Никодим Светогорец и свети Макариј Коринтски

На сите христијани им се заповеда да се причестуваат редовно, и тоа, како прво, според заповедите на нашиот Владика и Господ наш Исус Христос; како второ, во Делата и Правилата на светите апостоли, светите собори, како и според сведоштвата на божествените Отци; како трето, според самите зборови, чин и свештенослужење на светата Литургија; и како четврто, со самата света Причест.

1. Нашиот Господ Исус Христос оставајќи ни ја светата Тајна Причест, рекол: „Лебот што ќе го дадам Јас, е Моето тело, што ќе го предадам за животот на светот“ (Јован 6, 51). Тоа е храната која сакам да ви ја дадам, - тоа е Телото Мое, кое Јас сакам да го дадам за живот на светот. Тоа значи дека Божествената Причест за верниците е неопходен составен дел од духовниот живот според Христа, и дека тој духовен живот во Христа не треба да се гаси и прекинува (како што вели апостолот: „Не гаснете го Духот“, 1. Сол. 5, 19), туку треба да биде решителен и постојан, за живите да не живеат за себе, туку за Оној Кој за нив Умре и Воскресна, т.е. за живите верници повеќе да не го живеат сопствениот и телесен живот, туку животот во Христа, Кој за нас умре и воскресна – неопходно е редовно да се прима Божествената Причест, која е негова основа.

И на друго место Господ ни заповеда: „Вистина, вистина ви кажувам: ако не го јадете телото на Синот Човечки и не ја пиете крвта Негова, не ќе имате живот во себе“ (Јован 6, 53). Според овие зборови на Спасителот, Божествената Причест е неопходна за христијаните исто колку и самото Свето Крштение, затоа што истата заповед што ја кажал за Светото Крштение, ја кажал и за Светата Причест. Он за Светото Крштение вели: „Вистина, вистина ти велам: ако некој не се роди од вода и Дух, не може да влезе во Царството Божјо“ (Јован 3, 5). И за Божествената Причест говори слично: „Вистина, вистина ви кажувам: ако не го јадете телото на Синот Човечки и не ја пиете крвта Негова, не ќе имате живот во себе“. Значи, како што без крштението никој не може да живее духовен живот, ниту да се спаси, така никој не може да живее и без Светата Причест. Меѓутоа, бидејќи овие две тајни се разликуваат по тоа што крштението се извршува само еднаш, а Божествената Причест непрестајно и секојдневно, оттаму произлегува дека за Божествената Причест постојат две неопходни нешта: прво, треба да се причестуваме, и второ, треба редовно да се причестуваме.

Покрај тоа, кога Господ им ја предал оваа Тајна на Своите ученици, Он не им рекол во вид на совет: „Кој сака нека го јаде Моето Тело, и кој сака нека ја пие Мојата Крв“, туку рекол: „Ако некој сака да врви по мене“ (Мат. 16, 24) и „ако сакаш да бидеш совршен“ (Мат. 19, 21). Но, заповеднички кажал: „Земете, јадете, ова е Моето Тело“ и „пијте од неа сите, зашто ова е Мојата Крв“ (види Мат. 26, 26-28). Вие непрестајно треба да го јадете Моето Тело и должни сте да ја пиете Мојата Крв. И пак, вели: „Ова правете го во Мој спомен“ (Лука 22, 19). Се мисли на Светата Причест. Јас ви ја предавам да ја извршувате не само еднаш, двапати или три пати, туку секојдневно (како што

29

октомври 2008

го објаснува ова божествениот Златоуст) во спомен на Моите Страдања, на Мојата Смрт и на целиот Мој домострој на спасението. Овие Господови зборови јасно одредуваат два неопходни (момента) во Причестувањето: едниот се содржи во задолжителната заповед, а другиот во постојаноста, на која укажува и зборот „правете“, од што се подразбира дека не ни се заповеда едноставно само да се причестуваме, туку и да го правиме тоа постојано. Значи, сега секој може да види дека на православниот христијанин не му е дозволено да ја наруши оваа заповед, без разлика каков чин има, туку тоа претставува негов долг и обврска која треба да ја исполнува како заповеди и одредби од Владиката.

2. Божествените апостоли следејќи ја оваа заповед на нашиот Господ, во почетокот кога почнале да го проповедаат Евангелието, при секоја прилика, се собирале со сите верни на тајно место поради страв од Јудеите (Јован 20, 19), ги поучувале христијаните, се молеле, и ја извршувале Светата Тајна Причест на која сите се причестувале, како што сведочи за тоа и самиот свет апостол Лука во „Делата Апостолски“, каде зборува дека три илјади луѓе кои поверувале во Христа на денот на Педесетница и се крстиле, биле со апостолите, за да го слушаат нивното учење и да добијат полза молејќи се со нив и причестувајќи се со Пречистите Дарови, за да се осветат и утврдат во верата Христова.

„И беа постојани во учењето апостолско, во општењето, во кршењето леб и во молитвите“ (Дела 2, 42).

И за да се сочува ова неопходно предание на Господа од идните христијани и за да не се случи со текот на времето да се заборави она што го правеле апостолите, тие во своето 8-мо и 9-то правило заповедале строго да се испитува и под закана од исклучување од Црквата, да не остане никој без учество во Божествените Тајни, кога се служи Света Литургија.

„Ако некој епископ, или свештеник, или ѓакон, или некој од клирот при извршување на приносот не се причести, тогаш треба да ја каже причината и ако таа причина е благословена, нека му биде простено. А доколку не објасни, да биде отстранет од општење со Црквата, зашто со својата вина му нанесува штета на народот, кој со сомнеж гледа кон оној што го извршува приносот, а притоа го прави неправилно“; т.е. ако некој не се причести кога се служи Света Литургија, нека ја каже причината поради која не се причестил, и доколку е оправдана, тогаш ќе му биде простено, но ако не ја каже причината, тогаш нека биде отстранет.

А во деветтото правило пак се вели: „Сите верни кои влегуваат во Црква и го слушаат Светото Писмо, но не остануваат до крај на молитва и на Света Причест, прават соблазна и затоа треба да се отстранат од општење со Црквата“; т.е. сите верници кои доаѓаат во Црква и го слушаат Светото Писмо, но не остануваат на молитва и Света Причест треба да бидат отстранети од Црквата, зашто прават соблазна.

Објаснувајќи го ова правило, Валсамон вели: „Укажувањето на ова

30

правило е многу строго, бидејќи ги отстранува сите кои доаѓаат во Црква, но не остануваат до крај и не се причестуваат“. И други канони на сличен начин заповедаат сите луѓе да бидат подготвени и достојни за Причест.

Антиохискиот собор следејќи ги светите апостоли, најпрво го потврдил нивното горенаведено правило, а потоа додал: „Сите кои доаѓаат во Црква и го слушаат Светото Писмо, но поради некоја причина не го запазуваат редот, неучествувајќи во молитва со народот, или се одвраќаат од Причеста на Светата Евхаристија, да бидат отстранети од Црквата сè додека не се исповедаат и не покажат плодови на покајанието и да замолат за простување, та на тој начин да добијат можност за повторно да се причестат“; т.е. сите кои доаѓаат во Црква и го слушаат Светото Писмо, но не се молат со останатиот народ или не пристапуваат да се причестат, треба да се отстранат сè додека не одлучат да се исповедаат и да покажат плодови на покајание и додека не замолат за простување, по што би можело да им биде простено.

Значи, гледате ли, браќа и сестри мои, дека сите христијани подлежат на безусловно отстранување и дека треба често да се причестуваат и тоа на секоја Литургија, за да не бидат отстранети од страна на апостолите и од страна на Светиот Собор.

3. Ако внимателно ја разгледаме Божествената и Света Литургија, ќе видиме дека од почетокот па сè до крајот таа има една цел, која укажува на Причестувањето на собраните верни христијани, бидејќи на тоа укажуваат и молитвите кои свештеникот ги чита тајно, и возгласите, и сите зборови и свештенодејства, и самиот чин кој се извршува на неа. Во молитвата која се нарекува молитва на верните е напишано: „Дај им на тие кои постојано со страв и со љубов Ти служат, невино и неосудено да се причестат со Твоите свети Тајни“. Во молитвата која следи откако ќе се осветат даровите е запишано: „На тие што ќе се причестуваат, (овие свети тајни) да им бидат за трезвеност на душите и простување на гревовите“. Во молитвата, пак, која се чита пред Светата Причест се вели: „И удостој нè со Твојата моќна рака, да ни го предадеш Твоето пречисто Тело и чесната Крв, а преку нас и на сите Твои луѓе“.

Тоа се гледа и од возгласот кога Самиот Господ преку устата на свештеникот го повикува народот: „Примете, јадете, ова е Моето Тело“ и „Пијте од неа сите, ова е Мојата Крв“. И кога држејќи ја во своите раце светата Чаша со животворните Тело и Крв, излегува од олтарот и покажувајќи ја на народот, го повикува (народот) на Божествена Причест гласно изговарајќи: „Со страв Божји, вера и љубов, пристапете“; т.е. пристапете со страв Божји, со вера и со љубов да се причестите со Божествените Тајни. По причестувањето свештеникот и народот Му заблагодаруваат на Бога за големата благодат, со која се удостоиле. Народот заблагодарува: „Да се исполнат нашите усти со пофалба кон Тебе, Господи, за да ја пееме славата Твоја, зашто си нè удостоил да се причестиме со Твоите свети, божествени, бесмртни и животворни Тајни“; што значи: „О, Господи, нашите усти нека се исполнат со славословие кон Тебе, зашто си нè удостоил да се причестиме со Твоите свети и бесмртни тајни“. А свештеникот вели: „Откако ги примивме божествените, свети, пречисти, бесмртни, небесни и животворни, страшни Христови Тајни, право стоејќи, достојно да Му благодариме на Господа“, што значи: „Браќа и сестри, доколку со чиста совест сме се причестиле со Светите и Животворни Тајни, ајде сите заедно да Му заблагодариме на Господа“.

Но и Херувимската песна, која ја пее народот, доколку некој размисли за нејзиното значење, ќе забележи дека и таа е подготовка за Причест, бидејќи во неа се вели: „Ние, кои таинствено ги изобразуваме херувимите и на животворната Троица трисвета песна ì пееме, сега да одложиме секаква животворна грижа. Да Го примиме Царот на сите, невидливо носен од ангелските чинови“. Истото го означува и Господовата молитва, бидејќи во неа христијаните се молат на Бога и Отца да им го даде насушниот леб, кој всушност е самата Света Причест.

А и изразот Литургија – „заедничарење“ и „собирање“ како што првенствено и се нарекува, поттикнува во некоја смисла на неопходноста од честото

31

октомври 2008

причестување. Бидејќи „заедничарење“ и „собирање“ значи дека преку Причестувањето со Телото и Крвта Христови сите верни се собираат заедно и се соединуваат со Христа, станувајќи со Него едно тело и еден дух.

Значи, врз основа на самиот чин на Божествената Литургија, ве молам, кажете ми со страв Божји и слушајќи ја совеста на вашата душа, зарем не е очигледно дека оние христијани, кои доаѓаат на Литургија треба често да се причестуваат? Зарем немаат тие обврска да го прават тоа за Литургијата навистина да биде собор и трпеза и за да не станат престапници на она во што веруваат и го исповедаат? А доколку не се причестуваат, како што и самите признаваат, зарем во тој случај тие не се престапници? И се прашувам дали е вистински тој чин и дали е правилно тоа што свештеникот ги повикува со зборови, свештенодејства и поредокот на Светата Литургија? Бидејќи сите како еден отстапуваат и нема ниту еден христијанин, кој би го исполнил и послушал повикот на свештеникот, или подобро речно, на Бога, но си заминуваат од Светињата без било што, не примајќи ја и не пристапувајќи на Причест.

Затоа и божествениот Златоуст следејќи ги правилата на светите Апостоли и на светиот Собор, за кои претходно зборувавме, посебно размислувајќи за самите свештенодејства на Светата Литургија и сфаќајќи дека нејзина цел е причестувањето на верниците, изнесува заклучок дека оние кои доаѓаат на Светата Литургија, а не се причестуваат не се достојни ни да влезат во Црква.

Тој вели: „Гледам дека многумина кои се причестуваат со Телото и Крвта Христови се раководат според обичаите и законските должности, а не според разумното расудување. Бидејќи кога ќе дојде времето на Светата Четириесетница, секој, без разлика на тоа каков е, т.е. дали е достоен или не, се причестува со Тајните. Тоа го прави секој и на празникот Богојавление, па дури и ако не му е време да се причести.

Но ниту Богојавление ниту Четириесетницата не ги прават луѓето достојни за Причест, туку искреноста и чистотата на душата. Само со чиста душа можеш да се причестуваш секогаш (кога присуствуваш на Литургија), а без таа чистота никогаш да не се причестиш, бидејќи, светиот апостол Павле вели, секогаш кога тоа го правите ја објавувате смртта на Господа, т.е. се сеќавате на вашето лично спасение и добрината која ви е направена.

Размисли само со колкава претпазливост луѓето јаделе од принесените жртви во Стариот Завет. Што сè не правеле! И што сè не употребувале! Тие постојано се очистувале. А ти, имајќи намера да се причестиш со таа Жртва, пред Која треперат и Ангелите, го ограничуваш очистувањето на временски периоди. И како ќе застанеш пред Христовиот суд, ако се осмелиш да се причестуваш со осквернети раце и усти?

Гледам дека постои голема неправилност во тоа: бидејќи во некое друго време не се причестувате, иако дури и делумно сте се очистиле, но кога ќе дојде Велигден вие се осмелувате да се причестите, дури и ако сте направиле некое зло. О, колку лош обичај! О, лоши предрасуди! Попусто секојдневно се служи Литургија, попусто ние стоиме во олтарот – никој не приоѓа да се причести. Не говорам да се причестувате туку така, но да го направите тоа достојно.

О, човеку! Ти си недостоен за причест? Тогаш си недостоен и да ги слушаш молитвите на Литургијата. Ти го слушаш ѓаконот како стои и повикува: „Вие кои сте огласени (во покајание) молете го Бога да ви прости“. Оние луѓе кои не се причестуваат сè уште се во состојба на покајание. Значи зошто сè уште стоиш? Ако си во состојба на огласување (покајание), не можеш да се причестиш, бидејќи оние кои не се причестуваат се наоѓаат помеѓу огласените (оние кои се во покајание). Тогаш зошто ѓаконот повикува: „Вие кои сте огласени, излезете“, а ти стоиш бесрамно? Ако не припаѓаш кај огласените, но кај оние кои имаат можност да се причестат, тогаш зошто не се погрижиш за тоа да се причестиш?

Или не ја сметаш причеста за голем дар, па ја омаловажуваш? Замисли се, те молам! Тука има Царска трпеза, ангели служат на таа трпеза, Самиот Цар е присутен

32

тука, а ти стоиш како безделник. Тебе не те загрижува тоа што облеката на твојата душа е нечиста? Но (можеби) е чиста? Тогаш седни и јади од трпезата. Христос на секоја Литургија ги гледа оние кои седат на трпезата, разговара со нив и секому според совеста му вели: „Пријатели, како стоите овде (во Црква), а немате свадбена облека?“ Зарем Он не прашал: „Зошто си седнал на трпезата?“ бидејќи уште пред да седне Он му рекол дека е недостоен да влезе не велејќи му „зошто си покрај?“, туку „како си влегол?“ (види Мат. 22, 2-14).

Исто и денес Христос ни порачува, на сите нам, кои стоиме бесрамно, бидејќи секој кој не се причестува со Светите Тајни стои бесрамно. Од таа причина (ѓаконот) првин ги одвраќа оние кои живеат во гревови.

Бидејќи кога Господарот ќе седне на трпезата, таму не треба да бидат оние слуги кои се виновни за нешто, туку треба да се скријат од неговото лице. Тоа безусловно се случува и тука кога се служи Литургија и кога Агнецот, Јагнето, се принесува на жртва.

Кога ќе слушнеш: „Да се помолиме сите заедно“ и кога ќе видиш дека се отвораат дверите, тогаш знај дека се отвора небото и дека слегуваат ангелите. И како што не треба да биде присутен ниту еден кој не е крстен, така не треба да биде присутен ниту еден кој (иако крстен) е нечист и порочен.

Кажи ми, те молам, ако некој е повикан на гозба, и отиде, и откако ќе ги измие своите раце, седне и се подготви за гозбата, а потоа не јаде – зарем нема да го натажи оној кој го повикал? Зарем не би било подобро воопшто да не доаѓа? Исто и ти: си дошол на гозба, си пеел песни со другите, си исповедал дека си достоен (бидејќи не се оддалечи со огласените - недостојните), како можеш (по сето тоа) да останеш (на Литургијата) и да не се причестиш на таа трпеза?

Но ти велиш: „Јас сум недостоен“. Тогаш си недостоен и да учествуваш во молитвите, бидејќи Светиот Дух не слегува само врз Светите Дарови, но и на химните. Зарем не си видел како слугите на својот господар најпрво му ја чистат трпезаријата и ја средуваат куќата, па дури потоа го поставуваат јадењето? Тоа се прави и кај нас преку молитвите, со ѓаконскиот возглас: ние ја чистиме црквата како со сунѓер, за да се принесат Тајните во чиста Црква, и да не се најде ниедна нечистотија, никаков порок. Нечистите очи се недостојни да ја видат таа глетка, осквернетите уши се недостојни да ги слушаат тие молитви. Зашто вака заповеда законот: дури и животно ако се доближи до Синајската гора, требало да биде убиено со камења. Така тие биле недостојни да се наоѓаат и во подножјето на гората, иако на крајот се приближиле и го виделе местото на кое се наоѓал Бог. требало да се приближат и да видат. А кога бил присутен Бог, требало да се оддалечат.

Така и ти, христијанину, ако си недостоен на крајот од Литургијата да се приближиш и да Го видиш Бога, излези заедно со огласените, зашто (продолжува Златоуст)

33

октомври 2008

„немаш ништо повеќе од нив. Зашто тоа не е едно и исто: никогаш да не се причестуваш (затоа што си некрстен) и (по крштението) откако ќе се удостоиш за причест, да грешиш и да бидеш недостоен за причест.

Би сакал да ви кажам уште нешто повозвишено и пострашно, но не би сакал да го оптоварувам вашиот ум, доволно е и ова. Зашто оние кои нема да се вразумат од ова, нема да се вразумат и од поголеми нешта. Значи, за да не бидат нашите зборови за ваша уште поголема осуда, ве молиме да не доаѓате туку така, туку да се удостоите (со присуство на Литургијата) и за примање на Причеста.

Кажи ми, те молам, ако некој цар нареди: „Ти кој правиш такво зло не се доближувај до мојата трпеза“, зарем заради таа чест не би посакал да се потрудиш со сите сили да не го правиш тоа зло? (Кога свештеникот нè повикува да се причестиме), тогаш самиот Господ нè повикува да се искачиме на небесата, на трпезата на големиот и чудесен Цар, а ние одбиваме и одолговлекуваме и не итаме и не го посакуваме тоа. И тогаш каква надеж ни останува за спасение? Не можеме да кажеме дека сме спречени од болест или од нашата природа, туку недостојни нè прави нашата мрзливост“.

Слушаш ли, брате мој, што вели големиот учител на Црквата? Дека се недостојни да дојдат на Литургија оние кои без причина не се подготвени за причест? И кој е твојот одговор? Дека ако биде и понатаму исто нема воопшто да доаѓаш на Литургија?

Не, брате мој, не. Ни тоа не е дозволено да го правиш, затоа што тогаш ќе подлежиш на отстранување, како што одредуваат светите V и VI Вселенски собори, велејќи: „Ако некој епископ или свештеник или ѓакон или било кој што се вбројува во клирот или мирјанин, немајќи никаква безусловна потреба или пречка, поради која подолго време би отсуствувал од својата Црква, но живеејќи во градот, не дојде на Литургија три недели (како денови) во текот на три седмици, тогаш клирикот да биде отстранет од клирот, а мирјанинот да биде исклучен од општење“. Истото го одредува и светиот помесен Сардикиски собор во своето 11 правило.

Значи, подлежиш на казна од исклучување доколку не го правиш ни едното ни другото, ако не доаѓаш на Литургија и ако не се подготвиш колку што можеш за Причест, доколку немаш некои пречки. Не смееш да го нарушиш ни едното ни другото.

Бидејќи ако не го нарушуваш сето тоа, тогаш во потполност си ги сочувал сите свештенодејства на Божествената Литургија, како што кажавме и претходно, и не го престапуваш чинот кој Црквата го добила од Самиот наш Господ, од апостолите, од Соборите, а и од светителите. А тој чин е следниов: на секоја Литургија треба да се раздели Светиот Леб и сите верни, кои немаат некоја препрека, треба да пристапат и да се причестат.

Како што вели и свети Симеон Солунски: „Божествената Литургија е – служба, чијашто цел е осветување на Самото Пресвето Тело и Крв Христови, за да можат тие дарови да им се дадат на сите верни како Причест. Значи нејзината цел е самата Причест“.

Свети Никола Кавасила пишува: „Дело на светата служба на Светите Тајни – е претворање на Божествените Дарови во Божествено Тело и Крв. Нејзина цел е верните да бидат осветени со нив“.

Мудриот Јов, за кого сведочи свети Фотиј, во својата „Библиотека“, во книгата „За Тајните“ го вели следното: „Целата света служба се сфаќа како причестување со Светињите, бидејќи нејзината цел, назначување и дело е – Причестување со страшните и животворни Тајни и Светињи“.

Гаврил Филаделфиски, во книгата „За Тајните“, вели дека Божествената Литургија се служи од три причини. Прво, во слава и пофалба на Бога и Спасителот наш и

34

во сеќавање на Неговата Смрт и Воскресение, како што и Самиот Он рекол: „Ова правете го во Мој спомен“. Второ, заради упокојување и осветување на починатите благочестиви православни христијани. И трето, заради живите. Па така, кога се служи Божествена Литургија во слава и пофалба и сеќавање на Смртта и Воскресението на нашиот Господ, нашите браќа упокоени во вера, добиваат од Бога упокојување и осветување, колку што е тоа можно.

Не знам како може да се осветат живите верници кои не се причестуваат со Божествените Тајни на Литургијата. Свети Кавасила вели дека тие не се осветуваат. И послушај што уште вели: „Ако душите се подготвени за причест, а Господ Кој сè осветува и Кој секогаш сака да осветува и сака Себеси да се даде секому, тогаш што може да претставува препрека за Причест? Се разбира, ништо. Но некој ќе праша: „Ако некој од живите, имајќи во душата добродетели за кои се говореше, не пристапи да се Причести, дали тој и покрај сè ќе добие осветување (од Литургијата која се служи)?“ (На таквото прашање одговараме дека) тоа не може да го добие секој, но само оној кој не може да пристапи телесно, како што е тоа случај со душите на починатите. Ако некој може, а сепак не пристапи на Трпезата, за да се удостои со осветување од неа, таквиот не може да се освети – не само затоа што не пристапил, туку и затоа што можел, а не го сторил тоа“; т.е. имајќи можност да пристапи, го занемарил тоа и не пристапил.

Согласно со тоа, не само заради она што го говоревме досега, и што е обврска на секој христијанин кој нема никакви препреки да се причестува редовно, туку и поради тоа што Божествената Причест и Соединувањето само по себе, ако размислиме, го привлекува секој да се насладува непрестајно со него, зашто тоа едноставно претставува составен дел од духовниот живот. Да погледнеме сега што значи тоа.

Схоластичките богослови составен дел го нарекуваат оној предмет без кој не може да постои она што постои. Така, на пример, дишењето е составен дел од човековиот живот, бидејќи човекот без него не може да преживее. Исто така и храната е неопходна за организмот. И како што дишењето е неопходно за живот, а храната за организмот, така и редовното Причестување е неопходно за животот на душата и за нејзината суштина. Или подобро кажано, Причеста е најнеопходна, па и неспоредливо повеќе од тоа.

Да го повикаме сега како сведок свети Василиј Велики – основата на побожните догмати - да ни каже дека: „За вечен живот е неопходно соединување со Телото и Крвта Христови“; и понатаму: „Оној кој повторно се родил преку Крштението треба да се храни Причестувајќи се со Божествените Тајни, бидејќи и понатаму ни е потребно да се храниме со храната на вечниот живот, која ни ја предаде Синот на Живиот Бог“. И на прашањето за редовното причестување од некоја жена по име Кесарија Патриција, тој во едно од своите писма ì одговара: „Секојдневното Причестување со Светото Тело и Крв Христови е добро и полезно, така што и Самиот Господ вели: „Оној кој го јаде Моето Тело и ја пие Мојата Крв ќе има живот вечен“; Кој се сомнева дека редовното причестување со животот не е ништо друго, туку живеење со еден поинаков живот?“ Живот во кој се живее со сите телесни и духовни енергии и чувства.

Монахот Јов Исповедник вели: „Ако говориме за Светата Причест, тогаш за праведниот христијанин е добро и природно редовно да се осветува и да прибегнува кон таа Светиња, и да ја сака повеќе отколку што сакаме да дишиме. И затоа секој има разрешување редовно да се причестува, па така достојните немаат препрека да се причестуваат и секој ден“.

Генадиј, патријархот константинополски, многу мудро образложува, колку е неопходна Светата Причест за христијаните, велејќи: „И сега Тајната на своите причесници им донесува напредување во животот според Христа. Она што го прави телесно видливиот дел од Тајната (лебот и виното) за телото, истото тоа таинствено и невидливо дејствува и во душата. Бидејќи Телото Христово ја храни и исполнува душата, слично како што тоа го прави и лебот за телото. Како што повторно се раѓаме примајќи Крштение

35

октомври 2008

и добиваме благодатно битие, наместо гревовно битие, така и кога се храниме со Тајната Причест, добиваме пребивање во благодатта и напредуваме во духовниот живот. Слично на тоа, како што природната телесна топлина ја отстранува својствената влажност за телото, доколку тоа не добива помош од храната (бидејќи поради храната се чува телесниот состав и се надокнадува влажноста, која е изгубена поради телесната температура и на друг начин човечкиот живот ниту на кратко не може да се одржи), така и жарта на злото, која ја јаде душата однатре, го исушува стравопочитувањето и потполно би го истиснало, кога душата не би ја примала таа духовна храна, која се спротивставува на отровните сили на злото и нè обновува и ни ги враќа духовните Божји дарови“.

Од една страна, Телото Христово нè храни според својата телесна природа, а од друга страна, согласно својата чистота, нè очистува и осветува, бидејќи соединето со Божествената природа, ни дава изобилство на духовна храна и ние хранејќи се на тој начин, повторно добиваме духовно здравје и чистота, од кои бевме лишени во оној момент, кога вкусивме од плодот на забранетото дрво во рајот.

Откако, вкусувајќи телесна храна, ја изгубивме првобитната чистота и здравје, неопходно би било повторно преку телесна храна да ја стекнеме таа првобитна состојба. Бидејќи и двете храни се телесни – едната, која беше за наша погибел и другата, која сега ни го чува здравјето и обезбедува духовен живот. Меѓутоа, онаа храна која Бог ни ја забрани (од дрвото на животот) сега ни ја дозволува и дава. Првата ни ја даде лукавиот сатана, а оваа другата Синот Божји, не само што ни ја препорачува, туку и ни ја дава. Првата ја добивме преку кражба, а за другата јавно сме повикани да ја примиме. Во првата беше скриен отровот на престапот, а другата во себе крие ризница на неизмерно богатство“.

Значи, браќа мои, како што за христијаните, кои немаат никакви препреки, неопходно е да се причестат, како што досега аргументирано образложивме, така и за нас е многу важно редовното причестување за да имаме живот во себе, живот Кој е Исус Христос, и за да не умреме со духовна смрт. Бидејќи оние кои не се хранат редовно со таа духовна храна, секако дека умираат, иако живеат телесно. Меѓутоа, тие се душевно мртви, затоа што се оддалечиле од духовниот и вистински живот, кој доаѓа од Светата Причест.

И како што новороденчето плаче и моли со голема желба за храна и млеко, а кога не јаде и нема апетит, тоа е знак дека е болно и дека се наоѓа во опасност да умре, така и ние треба да имаме желба за примање на Светата Причест, духовната храна која оживотворува. А во спротивно се наоѓаме во опасност душевно да умреме. Затоа божествениот Златоуст вели: „Да не бидеме мрзливи откако бевме удостоени со таква љубов и чест. Зарем не гледате со каква желба децата се стремат кон мајчините гради, и со каков копнеж ги грабнуваат градите? Со таков копнеж и ние да пристапуваме кон таа Трпеза, кон тие духовни гради, простете, па дури и со поголема желба. Да се фатиме за благодатта на Светиот Дух како деца за мајчината кошула, и да се грижиме само за едно нешто, - кога поради некоја причина нема да се причестиме со таа Храна“. Превод: свештеник Љупче Миланов Наслов на изворникот: Преп. Никодим Святогорец, Свт. Макарий Коринфский. Книга душеполезнейшая о непрестанном причащении Святых Христовых Таин. Сумы, 2001.

36

Монаштво и брак

Оној што не е соединет со врските на бракот, вели свети Јован Златоуст, таквиот не претставува една целина (еден човек), туку е лишен од половината. Мажот и жената се еден човек. Тука е многу важно да се напомене дека оние христијани, кои ќе се одлучат да примат монашки завет, не се осамени, односно, не претставуваат половина човек. Монасите и монахињите при постригот ја добиваат својата друга, духовна половина од Самиот Господ Исус Христос. Па така, тие претставуваат и живеат посовршен живот, за кој зборува апостолот Павле: „Јас веќе не живеам, туку Христос живее во мене“ (Гал. 2, 20). Свети Атанасиј Велики во своето послание до монахот Амун многу убаво зборува за патиштата на брачниот и монашкиот живот, и вели: „Во животот постојат два пата; едниот е умерен и соодветен на живот, се мисли на бракот, а другиот е ангелски и најсовршен, а тоа е девственоста; па така, оној што го избрал световниот пат, т.е. бракот, за тоа нема да биде укоруван... зашто и самиот донесува плод по триесет; а оној што го засакал чистиот и натприроден пат, иако е суров и тежок наспроти првиот, за тоа ќе добие совршен дар зашто ќе донесе совршен плод по сто“. Чесниот монашки живот навистина е тежок, зашто денес монасите и монахињите - земните ангели, повеќе од било кога се изложени на големи духовни искушенија и презир од светот. Сепак, нивниот труд нема да остане ненаграден, зашто „за трпението Бог ќе им даде спасение“, како што велеше блажениот Максим, јуродивиот заради Христа. Како што се шумите во планините чувари на нашето телесно здравје (зашто ни го прочистуваат воздухот што го дишиме), така и нашето чесно монаштво е чувар на нашите души, зашто тие се молат за спасение на нашите души. Кога спиеме или кога ја работиме нашата секојдневна работа, нивните молитви топло нè греат. Тие молитви допираат и до срцата на оние луѓе кои ја презираат или не ја разбираат монашката жртва. Бидејќи, како што се жртвуваат родителите за своите деца, куќа и ближни, така и монасите и монахињите се жртвуваат со целото свое битие за Господ, Црквата и верниот народ. Родителите се радуваат кога ќе видат напредок во своето семејство, исто како што се радуваат и чесните монаси и монахињи за духовниот напредок на Црквата и верниците. Мајката Црква и целиот Нејзин народ, исто така се радува на секој благочестив монах и монахиња, кои со својот чесен живот се чуваат верни за својот Младоженец – Христос. За овој живот убаво зборува светата монахиња Макрина, сестра на свети Василиј Велики, со зборовите: „Мојот Младоженец е жив во надеж (очекување) на воскресение и не би било добро да не ја сочуваме верноста кон Него“.

Исто така важно е да се напомене дека, оние мажи и жени, кои не се сврзани во брачна заедница, ниту со душата се врзани за Бога, туку своето време го минуваат во телесни страсти, пијанство и душеморство, прават голем грев. Осудата на Спасителот кон неверниот слуга, кој го сокрил својот талант (Мат. 25, 14-30) всушност се однесува (покрај останатото) на сите оние луѓе кои ги избегнуваат своите животни обврски кон семејството. Тие во себе го кријат талантот на добри татковци и грижливи мајки, зашто Господ секого го благословил со некаков дар. Нашата вера без љубов и подвиг (жртва) е безживотна. Кога ќе ги видиме монашкиот и семејниот пат, ќе видиме дека и едниот и другиот го носат јаремот Христов. И обата пата се тешки, но сите оние коишто со вера ќе го прифатат тој јарем ќе добијат помош од Бога, Кој рекол: „Зашто јаремот Мој е благ и бремето Мое е лесно“ (Мат. 11, 30). Оние кои одбиваат да го примат тој јарем, туку се оддаваат на комфорен живот, немаат заедница со Христа, ни во овој ни во небесниот живот. Затоа голема штета е за нив, за нивните родители, народот и Црквата, да живеат без цел во овој краток земски живот. Превод од српски јазик: Васил Ристовски, студент на Tеологија Наслов на изворникот: Брак у црквеној традицији, ђакон Мирослав Симијоновић

37

октомври 2008

Преподобниот Старец од Парос Филотеј Зервакос (1884 - 1980)

Преподобниот Старец Филотеј Зервакос се роди во 1884 во селото Пакија, близу до гратчето Молаи Лакониски.

Неговите благочестиви и богобојазливи родители, Панајотис и Екатерина, при светото Крштение на нивниот син му го дадоа името Константин.

Уште од детска возраст Константин ја возљуби Црквата, црковното пеење – имаше убав глас – и читањето на душеполезни книги, и многу рано го посети светата Благодат и претрпе добра промена. Оттогаш се удостои со различни знаци и имаше посебна заштита од Богородица и светителите.

Младиот Константин беше толку вљубен во учењето и толку трудољубив, така што по неговото основно образование, стана учител на возраст од едвај 17 години и беше поставен во селото Финикион, во неговата татковина, каде што се истакна поради љубовта кон неговите ученици.

Во 1905 беше повикан на отслужување на воениот рок, и бидејќи тој беше решил да Му се посвети на Небесниот Цар Христос, одби да замине во Франција на виша воена школа, како што му предлагаше неговиот командир.

Кога во 1907 ја отслужи воената обврска, се обиде да замине на Света Гора, за да Му се посвети на Христа како монах. Но по промисла Божја неговите планови не се остварија, и тогаш по совет на неговиот духовник, светиот Нектариј Пентаполски (+9.XI.1920), тогашен ректор на Ризариевата богословија во Атина, се пресели на островот Парос и се посвети во историскиот свет манастир на Животворниот Источник во Лонговарда, којшто беше познат како добра обител, со типик, слога и подвижништво.

Во декември 1907 стана великосхимен монах, добивајќи го името Филотеј, и беше ракоположен за ѓакон. Во 1912 година беше ракоположен за јеромонах, а во 1913 произведен во архимандрит и духовник.

38

Оттогаш, особено од 1916, го започна неговото обемно мисионерско дело: редовно обиколуваше многу делови на Грција, каде што проповедаше и исповедаше.

Во 1930, на 46-годишна возраст и не по негова волја, беше поставен за игумен на светиот манастир Лонговарда, но не го прекина неговото многустрано мисионерско дело, додека истовремено се посвети и на обновување на манастирските објекти.

Исто така, на Парос изгради разни храмови, како и женскиот свет манастир на Богородица Миртидиотиса, во Тапсана, каде што ги помина последните десет години од неговиот преподобен живот (1970-1980).

Во манастирот во Тапсана, покрај другото, подигна свет храм во чест на неговиот духовник, светиот Нектариј Егински, во чијашто близина си го подготви својот гроб, каде што и беше погребан на 26.4/9.5.1980, а по тринаесет години, на 11/24.9.1993, се случи и откопувањето на неговите преподобни мошти.

Неговиот начин на размислување, однесување и живеење беше буквално светоотечки и затоа нашиот Господ преку него изврши многу знаци и чудеса, уште додека беше жив, но и по неговото преподобно упокојување (+25.04/08.05.1980).

Во текот на неговиот преподобен живот се запозна со многу свети луѓе како што е свети Никола Планас, свети Нектариј Егински, кој беше и негов духовник, света Ирина Миртидиотиса, која беше негово духовно чедо и др.

Старецот Филотеј од Парос особено се истакна поради неговите човекољубиви активности и стана ангел пазител на островот Парос, особено во текот на германската окупација. Исто така се покажа како надарен свештенопроповедник и боговдахновен духовник, па преку него се спасија безброј души со покајание и исповед.

Се одликуваше со подвижништво, постојана молитва, сила во духовниот живот, бдеење и сериозност, длабоко смирение и кроткост, умиление, жед за тајната на светата Причест и за читање на свештени книги, човекољубие, милостивост и сострадание.

Гореше од љубов кон Бога, од пророчка ревност за Неговото свето име и за нашата света православна Вера, поради што не толерираше новотарии и модернизам, против кои се бореше пишувајќи и говорејќи, така покажувајќи се како силен заштитник на Светото Предание.

Преподобниот Старец од Парос е автор на многу полезни дела, од коишто повеќето ги напишал, како што и самиот кажува, „во ноќите со светлина од свеќа“.

1. Служба, чудеса и спомен на Животворниот Источник (две изданија).

2. Служба, чудеса и спомен на Сите Светии.

3. Житие, служба и чудеса на преподобниот Арсениј Пароски (четири изданија).

4. Житие и служба на светата Теоктиста.

5. Големо и чудесно поклонение во Палестина и Синај (четири изданија).

6. Патникот (шест изданија).

7. Добродетелност (две изданија).

8. Света борба против ереста.

9. Белешки за календарот и др.

Има напишано и околу 10.000 писма до неговите духовни чеда низ целиот свет, со кои се обидувал да ја укрепи верата на народот Божји.

Овој свет старец е интересен затоа што бил голем поборник за враќање на стариот календар, но сепак, не преминал од страната на старокалендарците. Бил свесен дека новиот календар е незаконски и неканонски воведен од страна на патријархот Мелетиј Метаксакис заедно со неколку архиереи кои имале неправославен менталитет, и не бил соборно прифатен од сите цркви. Но, од друга страна, пак, го гледал и фанатичниот однос на некои старокалендарци, кои ја заборавиле и погазиле најголемата заповед на љубовта, криејќи ја својата омраза, гнев и нетрпеливост зад ревноста за стариот календар. Тој останал и понатаму под омофорот на својот епископ, но служел по стариот календар и се борел за враќање на стариот календар во црквата, за конечно да се надминат поделбите и меѓусебно да се помират многуте закарани старокалендарски

39

октомври 2008

фракции со официјалната новокалендарска црква.

Подолу објавуваме едно индикативно писмо, со кое не сакаме да покажеме дека сите старокалендарци се како наведените во ова писмо (напротив, многумина од нив се луѓе достојни за почит), туку да истакнеме, што сè може да му се случи на секој христијанин од „десните“ предлози на православието и благочестието. Исто така, ова писмо нека им биде поука на оние кои поради ревност, која не е според разумот, хулат на светата Црква Христова, и се дрзнуваат историски и географски да пресметуваат каде има, а каде нема благодат.

Писмо од старец Филотеј Зервакос до господин А.

Возљубен и многупочитуван господине А., радувајте се во Господа.

Го добив вашето писмо под број 17/30-8-75 и ви пишувам денес, иако сум стар и болен.

Стариот календар за кого ме прашувате, го воспоставија 318 свети и богоносни отци на Црквата на Првиот вселенски собор, и го запечатија и сите други кои го следеа, за време на 16 векови, сè до 1923.

Во 1923 година, оној „кој не влегува низ вратата на овчото трло, а прескокнува од другата страна...“ (Јован 10, 1) незаконски, и преку политичката власт на англиканците, Вселенскиот патријарх Мелетиј Метаксакис, незаконски го замени отечкиот православен календар и го воведе папскиот.

Ова незаконско воведување на новиот папски календар, го укинува периодично постот што беше одреден од светите апостоли, кој започнува по Неделата на сите светии и завршува на празникот на светите апостоли, и ги сведе деновите на минимален број, па дури и на нула...

Врховниот од светите апостоли, Павле, устата Христова, во Посланието до Галатјаните, глава 1, стих 9, пишува дека: „Оној што ви благовествува нешто поинаку од она што го примивте - нека биде анатема!“

Но и сите собори даваат мноштво анатеми за оние кои ги презираат свештените канони.

Но да видиме сега и за старокалендарците и Вистинските православни христијани (ГОХ, како што се нарекуваат себеси).

Вистински православен христијанин е оној христијанин којшто има топла вера во вистинскиот Бог, љубов од сета негова душа и срце кон Бога и кон неговиот ближен, и вистинска кроткост и смирение.

Кога ги испрати Христос неговите ученици во светот, им рече: „Одете по сиот свет и проповедајте го Евангелието на секое создание“ (Марко 16, 15).

„Проповедајте го Евангелието“, - им рече. Не им рече, проповедајте го стариот календар! „Кој ќе поверува и се крсти, ќе биде спасен“ (Марко 16, 16).

Кој ќе поверува и се крсти во името на Отецот и Синот и Светиот Дух, а не кој ќе се крсти во стариот календар ќе се спаси!!!

Евангелистот, пак, Јован забележува: „Поверувавме во тоа дека е Бог љубов, и дека оној, кој пребива во љубовта, пребива во Бога, и Бог - во него“ (1. Јов. 4, 16).

Не вели дека стариот календар е Бог, и дека оној што пребива во стариот календар, пребива во Бога...“

Старокалендарците, за среќа на сите, но за жал многумина, фанатици и зилоти, изјавуваат дека, без стариот календар не можеме да се спасиме!!!

40

Една мала случка

Мал пример за она што го зборувавме е и подолураскажаното од протопрезвитерот Атанасиос Јусмас.

Пред некое време, раскажува, прочитав една книга од една опрелестена душа, од познатата монахиња Магдалина, игуманија на еден манастир на некои отцепени, дури и од самите старокалендарци, монахињи од Козани, позната по нејзините анатеми и проклетства против еден светител од нашиот век, свети Нектариј...

Помеѓу другото го напиша и ова ужасно нешто:

„Убиец и неморален поп, може да ти го предаде телото и крвта Христови и да те причести, доволно е да е старокалендарец. Но, новокалендарец, не, никогаш!!!“

Нашиот високопреосветен митрополит Јаков еднаш се нашол на аеродром во една метропола. Видел како една монахиња очајно бара во својот паричник, поради некоја сериозна причина, некоја конкретна пара. Нашиот митрополит, сожалувајќи се на нејзината вознемиреност, ì ја дал парата што таа ја барала.

Монахињата ја зела, заблагодарила, но не му ја целивала раката, бидејќи, како што потоа му рекла: „Ако ви ја целивам раката, не ќе можам да се причестам цели шест месеци!“

Мислам дека доволни се овие два примера, за да ја покажат големината на прелеста и површноста на некои старокалендарски зилоти денес...

Една трагична смрт...

Слушнете сега за еден вистински и страшен настан што се случи во мое време, на Сирос.

Имаше таму еден јеромонах старокалендарец, кој, сакајќи да ја покаже неговата вера, не во православието, туку во календарот, ги советуваше христијаните да не одат во црквите и да не се причестуваат, зашто сето тоа е осквернето, откако поповите се полатинија (станаа римокатолици)...

Подобро, им велеше, да седите дома и да наполните една чаша со вино и натопувајќи во неа едно парче леб да јадете и да пиете, отколку да земате причест од новокалендарците, од која јас се гнасам, ја фрлам долу и ја газам...

И велејќи го ова, кажуваше уште еден срамен збор, што не доликува да се напише...

О, колку големо нечестие и лудост на овие луѓе, коишто Бог ги толерира, а тие не го сфаќаат тоа...

На погореопишаниот нечестив јеромонах, кој хулеше и го пцуеше светото Тело и Крв на Спасителот Христос, еднаш му дојде денот и тој ја прими Божествената Правда.

Напуштен од силата и заштитата Христова падна во безнадежност, и како

41

октомври 2008

Јуда еден ден се обиде да се обеси, во пронаосот на храмот, што самиот тој го изгради (другите храмови ги нарекуваше валкани...)

Но и во тој миг милостивиот Бог посака да му помогне, за да не ја загуби засекогаш неговата душа. Му испрати човек, букално Богоиспратен, кој кога го виде како се обидува да се обеси и откако ги повика соседите, го исекоа јажето и го избавија. Но само привремено...

Но бидејќи и тогаш не се покаја искрено, на крајот се збудале.

Го затворија во болнички карантин, живееше некое време таму, и кога му се приближи времето за умирање, побожната управничка на институцијата повика свештеник, за да не умре како неверниците, без причест.

Кога влезе свештеникот во собата за да го причести виде една страшна и ужасна глетка, како што подоцна самиот ми раскажа: го видел неблагочестивиот јеромонах, кој ја пцуеше Светата Причест, како си го јаде изметот! И нормално, не го причести...

Самиот тој подоцна го погреба, и кога по три години дојде време за ексхумирање на неговото тело, го најде неразрешено, целото црно и со ужасен мирис, со устата отворена и јазикот нераспаднат, како виси надвор!!!

Христос, возљубен мој, не може да биде исмеан и поруган. И страшно е само да паднеш така во Неговите раце...

И оној, што претходно се чукаше во гради како Вистински Православен, следејќи го стариот календар, судејќи, анатемисувајќи и сметајќи ги за осудени на пекол уште овде новокалендарците, и самиот тој умре со таква несреќна смрт, јадејќи го својот измет!

Од две зла, помалото

Новиот календар е зло, – продолжува отец Филотеј – затоа што незаконски го воведе тогашниот патријарх Мелетиј Метаксакис. Но, иако периодично го укинува петровденскиот пост, сепак не ја укина ниту верата, ниту догматите, ниту празниците на светителите, и покрај тоа што се направи разлика од тринаесет дена. Зло е и затоа што ја предизвика оваа поделба меѓу браќата.

Од друга страна, сега, старокалендарците за да го сочуваат стариот календар, паднаа во многу и полоши прелести отколку новокалендарците. Ја отфрлија пред сè големата заповед на љубовта.

И самите тие се поделија на многу фракции, стигнувајќи до тоа да се крштеваат повторно, пцуејќи ја дури и светата Причест Христова зашто не е вистинска, зашто новиот календар, велат, е еретички и клириците немаат свештеничка благодат!!!

За сето ова, неопходно е да одиме според поговорката „од две зла, помалото“. Завршувајќи го ова писмо родителски се молам Себлагиот Бог да те сочува од разните замки на сатаната, кои доаѓаат и од десно и од лево...

Моли се непрестајно, та Господ да ги просветли и да се вратат сите на стариот календар, но со љубов, мир и смирение, да станеме вистински едно Стадо и еден Пастир, според зборовите од Евангелието.

Со отечка љубов и срдечни молитви Архимандрит Филотеј Зервакос

42

Подготвил и превел од новогрчки јазик: ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: „Όσιος Φιλόθεος Πάρου“, τεύχος 13, Ορθ. Κυψέλη, Θεσ/κη, 2005

Совети до свештениците составени од епископ Василиј -продолжение од минатиот број 32. Нема сомнеж дека свештеничкиот чин секогаш бил почитуван од страна на монасите. Така било во минатото, а и денес, кога и да отишол некој на Света Гора, сигурно видел, и сè уште може да види, престарен монах, како се наведнува за да м у целива рака на некој млад, речиси голобрад свештеник. Свештенството навистина е скапоцено! Отецот не поради свеста за неговата (на свештенството) голема вредност им забрануваше на монасите да стануваат свештеници, туку, попрво, тоа беше поради претпазливост, за поука на манастирот, заради пастирски причини, би можеле да речеме денес. Ова е така, бидејќи копнежот по свештенички чин е многу длабок во душата на човекот, а тој копнеж може да го растури братството како пепел. (Архимандрит Емилијан, игумен на светогорскиот манастир Симонопетра)

33. Што значи свештенството? Тоа значи да се биде постојан сведок на човечкото страдање и да се земе на своите рамена. Да се биде оној што ги стоплува лепрозните врз своите гради, оној што им дава живот на бедните преку здивот од својата уста. Да се биде силна утеха во секоја несреќа, дури и кога самите тие се натоварени со слабости. Да бидеш зрак на светлина за несреќните срца кога твоите очи веќе одамна престанале да гледаат било каква светлина. Да ги носиш планините на туѓите страдања врз твоите плеќи, додека твоето битие вришти поради товарот на твоите страдања. Твојата плот ќе се бунтува и ќе вели: „Ова херојство е апсурдно, невозможно! Каде има таков човек, каде е свештеникот што ми го опиша та и јас да ги ставам моите страдања врз неговите плеќи?“ Да, но сепак тој постои! Одвреме навреме во нас се разбудува свештеникот Христов кој, како добриот Самарјанин, ќе клекне покрај човекот повреден од крадците и, ставајќи го врз своето магаре ќе го донесе во Црквата Христова на лекување. И тој ќе заборави на себе и ќе те утеши тебе, страдалнику. (Отец Ѓеорѓи Калчиу)

34. Верувајте дека молитвата на еден пријател Божји, особено на свештеникот Божји, кој живее свет живот, може да прави чуда врз значаен дел од природата, како што беа молитвите на пророците Мојсеј, Илија и другите. Затоа, живејте на богоугоден начин, особено вие, свештениците Божји; бидете свети, чисти, кротки, смирени, милостиви, умерени, трудољубиви, трпеливи и вашите молитви секогаш ќе продираат во небесата, и ќе бидат услишани и исполнети. Секогаш молете се со целото ваше срце, и пред сè, со чисто срце. „Тогаш дојде друг ангел со златна кадилница и застана пред жртвеникот; и му се даде многу темјан, та со молитвите на сите светии да го постави на златниот жртвеник, што беше пред престолот“ (Откр. 8, 3-4). И тебе, свештенику, ти е даден темјан. Кадилницата со темјан секогаш треба да те потсетува на ова – т. е. колку лесно молитвата за тебе и „за гревовите на народот“ (Евр. 9, 7) и нивните гревови, се вознесува кон Бога и е примена од Него. (Свети Јован Кронштадски + 1908)

35. Никогаш не смееме да заборавиме дека сите ние сме едно тело, и дека треба да се поттикнуваме едни со други кон љубов и добри дела. Ние свештениците посебно треба да го запомниме и да го правиме ова. Да, треба да запомниме дека ако нашите души се спокојни, ако самите ние стоиме цврсто во вистината и побожноста,

43

октомври 2008

тогаш и нашата паства, исто така, ќе биде цврста, поспокојна и со чист живот... Но ако нашите души се помрачени од многустрани страсти, исто така, помрачено ќе стане телото на Црквата, нашата паства, бидејќи постои блиска поврзаност помеѓу главата и членовите, помеѓу свештеникот и неговата паства... Затоа, немој да мислиш дека твојата паства не ги чувствува последиците од твојата лакомост, твоето среброљубие; зашто, ако ти стоиш цврсто во вистината и тие ќе стојат исто така цврсто; ако ти си горешт во молитвата и се молиш горешто за нив, тие го чувствуваат истото; ако ти духовно се зајакнеш себеси, и тие исто така се зајакнати; ако, пак, ти изнемоштуваш, и тие ќе изнемоштат. Господи, помилуј нè! (Свети Јован Кронштадски +1908).

36. Колку е важна облеката! Цел збир на чувства, идеи, движења на душата, се поврзани со облеката, со униформата. Особено, мислам дека свештеникот не смее да носи цивилна облека. Кога свештеникот ќе ја соблече неговата свештеничка мантија, тој неизбежно стекнува едно „несвештеничко“ чувство, и во одредена мера станува предавник на свештенството. (Отец Александар Елчанинов, од Дневникот на еден руски свештеник).

37. Никогаш не го нарушувај постот во среда и петок. Овој пост е востановен и потврден од Црквата. Ако, било кога, го нарушиш овој пост, моли се за прошка на овој грев и не греши повторно. Побожните луѓе не се сметаат себеси ослободени од овој пост дури ни кога патуваат или се болни. Еднаш, свети Пахомиј сретнал луѓе, кои носеле мртовец, и видел два ангела на погребната поворка. Тој побарал од Бога да му ја открие тајната на присуството на двата ангела на погребението на овој човек. Кое посебно добро го сторил овој човек, та два ангела да го придружуваат до гробот? Тогаш, по Божја промисла, двата ангела дојдоа кај свети Пахомиј и му објаснија: „Едниот од нас е ангелот на средата, а другиот е ангел на петокот. Бидејќи овој човек постеше во секоја среда и петок сè до неговата смрт, ние му даваме на неговото тело свечена придружба. Бидејќи тој постеше сè до смртта, затоа ние сме овде за да го славиме. (Свети Николај Жички +1956)

38. Браќа, да не се умориме во помагањето на оние кои ги љубиме и кои се претставиле во другиот живот. Да не се умориме молејќи се за нив, особено на Божествената Литургија. Зашто во тој миг „се случува општо очистување на целиот свет“. Поради оваа причина, тогаш, да се молиме со храброст за целиот свет, и да ги спомнуваме сите наши блиски кои се упокоиле заедно со Мачениците, Исповедниците и Свештениците. Зашто ние – сите верници – сме едно духовно тело, иако некои членови се „посјајни“ од другите. Да ги спомнуваме нив; да побараме прошка за нив од секаде – од молитвите, од даровите дадени за нив, и од светителите кои се спомнуваат заедно со нив за време на Божествената Литургија. (Свети Јован Златоуст, толкување на Првото послание до Коринтјаните 41, и Да не се огорчуваме, 45)

39. Преподобниот старец од XX век схи-јеромонахот Михаил, која беше народно познат како „Затворникот од Нов Валаам“, ни го раскажа следниот настан за наша поука и охрабрување во врска со служењето на Божествената служба. „Во 1804 год. игуменот Назариј од Саров и отец Иларион, бидејќи беа далеку од манастирот во една сабота, стигнаа во едно село. Откако ја најдоа црквата и парохискиот дом, тропнаа на вратата од куќата и беа топло пречекани од парохискиот свештеник. Откако сфатија дека свештеникот не се подготвува за служење на вечерна служба, игуменот се заинтересира која е причината. Селскиот свештеник му одговори дека тој нема намера да служи, и додаде дека служи многу ретко, дури и Божествена Литургија. ,Мојата парохија, отче игумене, е голема, но луѓето се рамнодушни. Тие ретко доаѓаат во црква. Јас не гледам причина да служам во празна црква‘. ,Отче‘, му одговори загрижениот игумен, ,ако твоите парохјани ги запоставуваат нивните најважни обврски, ти, нивниот пастир, не смееш да ги запоставуваш своите. Храмот Божји никогаш не е празен. Откако бил осветен тој си има свој ангел чувар. Ако твоите луѓе ги запоставуваат нивните обврски, знај дека нивните ангели чувари не го прават тоа. Тие го полнат храмот, и кога ти служиш, ангелите служат со тебе. Мора да служиш редовно, и да се молиш на Бога да ги преобрати луѓето кон молитва и покајание‘. Старецот Михаил го заврши своето раскажување на овој настан, велејќи: ,Секој свештеник

44

кој се жали на слабата црковност во неговата парохија мора да го следи полезниот совет на игуменот Назариј‘“. (Отец Михаил: Затворникот од Валаам +1959)

40. Еднаш еден човек го критикуваше старецот Епифаниј, велејќи: „Отче, вие ги апсолутизирате свештените канони!“ Отецот му одговорил: „Чедо мое, како би можел да не ги апсолутизирам, кога тие се плодови на Светиот Дух? Во Првиот канон од Седмиот Вселенски Собор многу јасно се кажува дека Светите Отци кои ги составија свештените канони, како и Светите Апостоли, „сите бивајќи просветлени од еден и ист Дух“, ги уредија овие полезни нешта. Па така, кој сум јас за да ги релативизирам?“ „Но, отче“, рече човекот, „познато е дека вие сте строго приврзани кон верно запазување на свештените Канони за разрешување на сите црковни проблеми. Зарем ниту еднаш не сте зажалиле за ставот што сте го зазеле?“ Отец Епифаниј се насмевна и рече: „Не, добро мое чедо. Ниту со помисла. Ниту еднаш во мојот живот не се покајав бидејќи сум зазел став како што заповедаат свештените Канони. За сите други нешта, ние горко се каеме. Но поради запазување на каноните, никако!“ (од Животот и учењето на архимандритот Епифаниј Теодоропулос +1989). Црквата не може да биде разбрана без божественото проповедање. Тоа има огромна вредност. Како што рече еден неодамнешен учител на Црквата, говорејќи за проповедањето: Зајакот не се плаши толку многу од секавиците, колку што се плаши ѓаволот од проповедањето“. Но за да има резултати свештената проповед, проповедникот на Евангелието мора да биде вистинска личност; т.е., проповедникот на Евангелието мора да има непоколеблива вера, и горешта љубов и кон Бога и кон грешниот човек. Следно, тој мора да води непорочен живот; зашто, ако проповедникот на Евангелието не живее според Божјите заповеди, туку дејствува спротивно на Евангелието, луѓето кои го слушаат ќе се соблазнат и ќе речат: Учителе, нè учиш нас, но ти самиот не го запазуваш Законот“. Трето, проповедникот на Евангелието мора да го познава Светото Писмо, Свештените Канони и Преданијата на Православната Црква. Затоа, тој мора постојано да ги изучува свештените текстови и верските книги. Проповедањето на зборот Божји мора да биде колку што е можно посовршено, а за ова потребно е проповедникот особено да ја бара Божјата благодат. (Епископ Августин Кантиотис од Лерин).

41. Мудреците му се поклонија на Бебето кое лежеше во јаслите... Не Те гледам сега во јаслите, туку врз олтарот. Нема разлика помеѓу ова (Литургијата) и она. Ова е истото Тело што беше покриено со крв, прободено со копје, од кое течат потоци од крв и вода, за сиот свет. Христос се издигна од длабочините на бездната со заслепувачка светлина, и оставајќи ги таму Неговите зраци, се вознесе на Неговиот престол на небесата. Тоа е истото тело што Он сега ни го дава да го држиме и јадеме! (Свети Јован Златоуст)

42. Бидејќи Бог те удостоил да станеш свештеник, погрижи се да учествуваш во Божествената Литургија со сета твоја душа. Додека служи свештеникот Литургија, тој треба да чувствува дека во него како да гори свеќа. Тој треба да ја чува оваа светлина незгасната сè до следната Литургија. Од неговата прва да по неговата последна Литургија свештеникот мора да ја чува светилката запалена. (старец Атанасиј од свештениот манастир Григоријат на Света Гора + 1953)

43. Пресладок Спасителу! Слегувајќи од небесата заради служење на човештвото, Ти не само што си го проповедал Словото на небесната вистина во храмот, туку си одел низ градови и села; Ти никого не си избегнал; си ги посетувал сите куќи, особено на оние, чиешто горешто покајание беше предвидено со Твојот божествен поглед. Па така, Ти не седеше дома, туку беше во љубовна комуникација со Твоите луѓе. Дај ни нам, на Твоите свештеници, да бидеме во таква љубовна комуникација со Твоите луѓе, па така ние пастирите да не се затвораме себеси во нашите домови, далеку од Твоите овци, како во затворски тврдини, излегувајќи само за служби во црква или за молитвословија во други домови, поради должност, туку со молитви научени со срцето. Нека бидат нашите усни слободно отворени за разговор со нашите парохјани во духот на верата и љубовта. Нека биде нашата христијанска љубов кон нашите духовни чеда отворена

45

октомври 2008

и укрепена од живиот, слободен и родителски разговор со нив. О, каква сладост, какво блаженство си сокрил, Господи, Љубов наша бескрајна, во духовниот разговор стоплен од љубовта на духовниот отец со неговите духовни чеда! И како е можно да не се бориме против земјата со сета наша сила за такво блаженство? Сепак тоа е само слаб почеток, само бледо подобие на небесното блаженство на љубовта! (Свети Јован Кронштадски +1908)

44. Бог им дал поголема сила на свештениците, отколку на природните родители, не само за казнување, туку, исто така и за помош. Разликата помеѓу нив е толку голема, колку што е помеѓу сегашниот и идниот живот. Родителите нè раѓаат за во овој живот, а свештениците за во идниот. Родителите не можат да ја избегнат телесната смрт, ниту зачетокот на болеста; свештениците честопати спасувале души што смртно боледуваат, со тоа што ја прават казната поблага за некои, а заштитуваат други дури и од инфицирање со таа болест, не само со поучување и предупредување, туку и со помагање преку молитва. Тие имаат власт за отпуштање на гревови, не само кога нè преродуваат, туку и потоа. „Болен ли е некој меѓу вас, нека ги повика свештениците црковни, та да се помолат над него, и нека го помажат со елеј во името Господово. И молитвата со вера ќе го исцели болниот, и Господ ќе го крене; и гревови, ако направил, ќе му се простат“ (Јак. 5, 14-15). Повторно, природните родители не можат да им помогнат на нивните синови, ако тие паднат длабоко, со значајна и силна помош, но свештениците често го имаат смирувано гневот на Самиот Бог, не кажувајќи им ништо на владетелите и царевите. (Свети Јован Златоуст)

45. Свети браќа и отци: во нашиве денови, верните се искушувани на разни начини. Светот, кнезот на светот и неговите слуги се противат на вистината на Евангелието, ги предизвикуваат верниците, и беснеат против оние кои ја запазуваат верата. И победите на непријателот се безбројни, а ние, свештениците Божји, полни со тага, ги повредуваме Неговите деца на „широка врата“ и на „лесниот пат што води во пропаст“. Најголема победа на ѓаволот денес е тоа што тој предизвикува духовно бунило во срцата и умовите на верниците. Мразителот на доброто напредна во менување на мислењето на многу учители и пастири, па така во свештеното служење во светот, и од солеата и на исповед, тие повеќе не ги проповедаат вистините од Евангелието, туку нивните лични ставови и мислења. Па така, за една и иста тема, верникот слуша разни ставови, еднаш еден, другпат сосема спротивен став, од еден свештеник ова, од друг она. Зборовите „вака им вели Господ“ на пророците и богоносните отци на Црквата се заменети со зборовите „јас мислам“. Овие пастири ја заменија нивната улога да бидат проповедници на поуките и заповедите Божји, со улога на законодавци, така присвојувајќи ги божествените привилегии. Ете зошто рековме дека овој план е најголема победа на ѓаволот. Овој духовен Вавилон има намера да ја измени самата совест на верниците, кои се подобро информирани за тоа, што е волјата Божја, слушајќи ја својата совест (којашто е глас Божји) повеќе отколку таквите пастири. Но, ако ние клириците се освестиме и исповедаме дека „згрешивме, направивме престапи, извршивме неправди“, и да одлучиме отсега па натаму „верно да го проповедаме словото на вистината“ (2. Тим. 2, 15) во нашето учење и во таинството на свештената исповед, тогаш, и само тогаш, ќе ги видиме нашите луѓе како побожно доаѓаат на Света Причест со копнеж за спасение и обожение, и како живеат во вистинско духовно воскресение и восхит. (Архимандрит Никодим Аеракис)

46

Превод од англиски јазик: ѓакон Јани Мулев Наслов на изворникот: Counsels to priests, Compiled by Bishop Basil of Wichita

Ѓакон Влатко Стоименов

Православниот христијанин при својата природна смрт не престанува да биде член на црковната заедница. Тогаш, преку смртта, личноста на починатиот преоѓа од земната во небесната Црква. И земната и небесната Црква се дел од едната и единствена Црква Божја - Телото Христово, кое е столб и тврдина на вистината.

Црквата се грижи за своите чеда како за време на животот, така и по нивната смрт. За Црквата, како и за самиот Господ, не постојат мртви, бидејќи нашиот Бог е Бог на живите, а не на мртвите.

Православната црква не ја прекинува љубовната врска со починатите, туку преку посмртните молитви како што се опелата, парастосите и помените, продолжува да се моли и да се застапува за своите чеда.

Значи, што е парастос? Тоа е еден од заупокоените чинови на Православната црква, кој во одреден ден и време се служи за упокојување на душата на нашиот починат ближен. Парастос е збор од грчко потекло и значи на некој да му се даде поддршка, да се застане покрај некого, да се заземеме и да посредуваме за некого, бидејќи во оваа служба Црквата со молитва се застапува и посредува пред Бога за своите починати членови.

Парастосот, како и останатите заупокоени молитвословија, всушност се посебни чинови востановени од страна на Црквата во спомен на мртвите. Тоа се посебни молитви за нив.

Значи, кога ќе се случи некој од нашите ближни да почине и да замине кај Господа, тогаш ние правиме парастоси во третиот, деветиот и четириесетиот ден по неговата смрт, како и на половина година и на годишнината од смртта. Парастосите од општ карактер кои се вршат за „сите од почетокот на светот преминати наши отци, праотци и сонародници“ се извршуваат на Задушница. Православната црква определила спомнувањето на мртвите да биде во сабота. Сосема е погрешно ако одиме на гробишта во деновите кога Црквата празнува Господов празник, како на пример Педесетница, односно Духовден или Велигден. Во нашата литургиска пракса општа Задушница е саботата во месопусната недела, саботата во очи на Педесетница, саботата пред Митровден и во понеделникот по Томина недела. Сите овие парастоси во христијанството добиле длабоко духовно значење. Така, парастосот во третиот ден го символизира тридневното престојување на Христа во гробот, а се врши и во чест на Света Троица - нашиот Бог, Кој е самата суштина на нашата христијанска вера. На деветиот ден се прави парастос во чест на деветте ангелски чинови, со надеж и со молитва дека душата на упокоениот ќе се приброи кон нив. На четириесетиот ден парастосот се прави во чест на Вознесението Христово, кое станало во четириесетиот ден по Воскресението. А на годишнината од смртта се прави парастос како ден на вистинското раѓање за вечен живот.

Парастосите имаат за цел да си спомнеме за своите упокоени ближни, да се утешиме и да ја разбудиме надежта во себе дека Бог по нашата смрт ќе нè вброи меѓу праведниците во Неговото Царство.

47

октомври 2008

За зографите и за чесните икони (43 поглавје од „Стоглавот“ на Московскиот собор од 1551 година)

Во царскиот град Москва и во останатите градови, митрополитите и архиепископите и епископите според учењето на Црквата нека водат грижа за црковните чинови, првенствено за светите икони и за зографите и за останатите црковни чинови, какви треба да бидат според свештените правила; и нека се грижат за сликањето на телесното изобразување на нашиот Господ Исус Христос и Пречистата Негова Богомајка, и светите небесни сили, и сите светии, кои од памтивек Му угодиле на Бога.

А зографот треба да биде смирен, кроток, побожен; непразнословец, ни шегобиец, ни кавгаџија, ни пијаница, ни убиец, туку над сè да ја чува телесната и душевната чистота, со секоја внимателност. Оние кои се во состојба да останат такви до крајот, нека се оженат законски и нека склучат брачна заедница, и нека доаѓаат често кај духовните отци на исповед и на советување за сè, и по нивните заповеди и учења да живеат во пост и молитва.

Без било каква надменост и неуредност, со преголема внимателност да Го сликаат и изобразуваат на икони и на даски нашиот Господ Исус Христос и Неговата Пречиста Богомајка, и светите небесни сили, и светите пророци, и апостоли, и маченици, и светители, и преподобни и сите светии по образ, и подобие и по битие; гледајќи ги иконите на древните иконописци да се следат добрите примери. Па ако некои од денешните мајстори ветат дека ќе бидат зографи и ќе прифатат да живеат така, и да ги запазуваат сите заповеди чисто, и да се грижат за Божјото дело, и таквите зографи нека ги награди Царот, а светителите (епископите) нека се грижат за нив и да ги почитуваат повеќе од обичните луѓе. Така и тие зографи да примаат ученици, и нека ги испитуваат во сè, и нека ги учат на секоја побожност и чистота. И нека ги носат кај духовните отци: тие ќе ги упатуваат по преданијата и по правилата на светителите, како треба христијанинот да живее, без било каква надменост и неуредност. И така од своите мајстори нека учат внимателно. И ако Бог на некого од нив му го открие овој вид ракоделие, мајсторот ќе го однесе таквиот кај светителот (епископот), а светителот ќе испита дали насликаното од ученикот е по образ и подобие, ќе дознае точно за неговиот живот, дека во чистота и во секоја побожност и чистота живее по Божјите заповеди, без било каква неуредност. И светителот ќе го благослови и ќе го упати и понатаму да живее благочестиво, и да го работи тоа свето дело со секоја усрдност. И тој ученик ќе ја прими истата онаа чест од страна на светителот како и неговиот учител, повеќе од обичните луѓе. По ова мајстор ќе упатува мајстор; и да не го поробува ни по брат, ни по син, ни по ближни: ако на некој Бог не му открие такво ракоделие и таквиот почне да слика лошо, или не живее по вистинските заповеди, а мајсторот да го прикаже како способен и достоен според животот, и да донесе на увид друга слика како да е негова, епископот откако ќе го испита, таквиот мајстор нека го стави под забрана, та и другите да се вразумат и да не се дрзнат да направат нешто слично, а ученикот, пак, да не се допира веќе до иконопис.

Ако повторно на некој ученик Бог му открие такво ракоделие и ако почне да живее по вистинските заповеди, а мајсторот почне да го озборува од завист, за да не добие чест каква што добил и тој, епископот, откако ќе провери, на таквиот мајстор да му стави правилна забрана, а на ученикот да му даде уште поголема чест. Ако некој од таквите зографи почне да го сокрива дарот, кој му е даден од Бога, и суштински не им го пренесува на учениците, таквиот Бог ќе го осуди на вечни маки, заедно со оние кои го сокриле талантот.

Ако некои од самите тие мајстори - зографи или од нивните ученици почне

48

да живее спротивно на вистинските заповеди, во пијанство и во нечистотија, и во секоја непокорност, таквите, епископите треба да ги ставаат под забрана и да ги оддалечуваат од иконописната дејност и да не им даваат дозвола да се занимаваат со тоа дело, плашејќи се од зборовите, на оној кој рекол: „Проклет е оној што невнимателно го врши Божјото дело“. А неуките иконописци, кои досега сликале без да учат, самоволно и по својата замисла, и не по ликот (образот), па нивните икони евтино им биле продавани на прости луѓе, непознати селани, и на таквите треба да им се заповеда да учат кај добрите мајстори; и на оној, на кого Бог ќе му даде да слика според ликот (образот) и подобието, таквиот нека слика, а на кого Бог нема да му даде, таквиот во иднина нека се откаже од таа работа, да не се хули на името Божјо со таквите слики. Ако некој од нив не престане со таа работа, таквиот ќе биде казнет со царска закана, и од Бога ќе биде осуден. А ако се спротивстават со зборовите: „Ние од тоа се прехрануваме“, ни на таквите нивни зборови да не се обрнува внимание, зашто тоа што го велат е од незнаење, па дури и не си го сметаат за грев. Не се сите луѓе родени за иконописци, зашто постојат многу ракоделија (занаети, дарови) дарувани од Бога од кои луѓето можат да се прехранат и да се одржат во живот и без иконопис. Но да не се дозволува Божјиот образ (лик) да се понижува!

Па така и архиепископите и епископите, по сите градови и села, по манастирите, во своите епархии да ги проверуваат иконописните мајстори и сами да го надгледуваат нивното сликање и од нив да ги избираат најдобрите мајстори, и ним да им наложуваат да ги надгледуваат своите иконописци, та меѓу нив да нема ниту еден лош и неуреден. За своите, пак, зографи нека се грижат архиепископите и да ги почитуваат повеќе од обичните луѓе, а и угледните и сите други луѓе во сè да ги почитуваат и нека им оддаваат чест поради нивното чесно и чисто иконично изобразување. Светителите (епископите) нека се грижат и за ова, секој во својата епархија: истакнатите иконописци и нивните ученици да сликаат според древните примери, да не го опишуваат божеството по свое и според своите фантазии. Зашто Христос нашиот Бог е опислив по тело, а според Божеството неопислив, како што вели свети Јован Дамаскин: „Не го опишувајте Божеството, не ги лажете слепите, тоа е просто, невидливо и недогледно; а изобразувајќи го телесниот лик се поклонуваме и веруваме и ја славиме Дева, која Го родила Господа“. А кој од вештите и истакнати мајстори и зографи го сокрива дарот, кој му го дал Бог, и не ги учи другите и не им кажува, нека биде осуден од Христа на вечни маки, со оние кои го сокриле својот дар (талант). Затоа, зографи, учете ги своите ученици без било какво лукавство, за да не бидете осудени на вечни маки.

Превод од српски јазик: Васил Ристовски, студент на Теологија Наслов на изворникот: О живописцима и часним иконама, Градац, Часопис за книжевност, уметност и културу, мај-октобар, 1988.

49

октомври 2008

Дневникот на една мајка Пишуван во периодот од 1973 до 16.IX.2002 година

6.II.1973 год.

Во мојот живот започнува ново поглавје. Во моментот кога те видов пред мене, ќерко моја, пред мене се отвори нова страна во животот. Твојата насмевка, сините очи како длабоко море, ми кажаа дека си моја, дека си создадена да бидеш наша, моја и на мојот сакан сопруг. Ти беше премногу малечка за да го почувствуваш чукањето на моето срце, но твоите рачиња што копнееја за нежност, кои ме галеа по лицето, како да ја отворија портата на моето срце, за да влезеш во него и никогаш да не го напуштиш.

Можеби, кога ќе ги читаш овие страници, ќе бидеш веќе голема и ќе се прашуваш зошто биле напишани овие редови. Но знај дека се напишани искрено и во моментот кога личноста која те сака длабоко страдаше во својата душа. Солзите навираа, а зборовите доаѓаа сами од себе.

Јас те засакав со силата на својата душа, но морав да сторам уште нешто. А тоа беше, мојата љубов да ја влеам и во срцето на човекот, што во твојот живот ќе значи исто толку, колку и јас, зашто само така ќе бидеш среќна. А тоа, знај, не беше лесно. Бев уверена само во тоа дека тој ме сака, и дека ми угодуваше со сè што беше во негова моќ, и се радуваше кога ме гледаше мене дека блескам од среќа и од задоволство. Но како да му пристапам, а да не ги навредам неговите префинети чувства? Тој не заслужува навреди, тој премногу страда, за и јас уште повеќе да му ги зголемам страдањата.

Ах, толку сум среќна што те видов тебе за и со него да ја споделам среќата. Но тој сè уште не те има видено, и веројатно не може со мене, барем сега, да го дели истиот восхит. Е, ќерко моја, кога би знаела колку патам јас за тебе! Во станот го гледам само твојот лик. Правам планови како сите тројца ќе бидеме среќни. Како ќе трчаш низ собата, ќе гугаш и ќе пееш, зашто твојот весел лик ми навестува дека си со весел карактер, какви што сме и ние. За миг како да ми се стемни пред очи – а што ќе биде ако не се согласи да го реализираме планот и да те земеме? Зарем ќе можам да живеам кога знам дека не си покрај мене, кога може некој друг да те земе, наместо да те греат моите гради? Можеби не е разумно толку години заеднички живот да се остават во заборав, особено поради тоа што животот ни помина во љубов, слога и разбирање. Тоа, се разбира, никако. Но и твојот лик не би можела да го заборавам. Дури мислам дека ти би можела да го направиш нашиот заеднички живот уште поубав и подлабок. Но како да му пристапам? „Да се биде или не“ – прашање е сега. Ох, Боже, ако досега, во овие години на исчекување, не си ме удостоил да ми ја исполниш таа моја одамнешна и горешта желба да станам мајка, стори го тоа сега, создај ги сите услови, за ова мало суштество да биде мое, да ме вика „мамо“, мило да ме гали по моето лице. Ако си толку суров, Те молам, дај ми храброст и доволно разум и умешност та сама да ги земам во свои раце уздите на судбината и да го остварам мојот сон. Ќе бидам среќна само ако мојата мала ќерка биде со нас.

8.II.1973 год.

Урааа! Успеавме. Ох, колку изгледаше тешко тогаш, а сега, кога цврсто зачекорив на тлото, колку поинаку изгледа сега. Да, мила моја, и уште еднаш се потврди дека љубовта не познава граници, дека љубовта е една голема двигателна сила, што го

50

тера човекот да прави многу нешта, кои во други прилики, кога не се работи за љубов, не би можел да ги направи.

Така гласот на љубовта која ја чувствував за тебе постојано ми велеше: „Почни да му зборуваш, не плаши се. Она за што се бориш е нешто возвишено, ако и тој те сака, ќе сфати и ќе те разбере“.

Тоа беа тешки моменти, моменти на вистина. Но и кога за миг ќе застанев, твојот мил лик ќе ми излезеше пред очи и јас станував сè порешителна во настојувањето да го убедам.

Значи, успеавме, мила моја. Веќе ја наѕирам нашата иднина со тебе. Ти ќе нè развеселуваш. Јас повеќе нема да бидам сама кога тој не е дома... Ќе те имам тебе, мило мое!

Пред мене се исправени уште многу нешта кои треба да ги направам, но во овој миг, сето тоа претставува слатка родителска грижа.

Колку ми е тој помил сега, но на свој карактеристичен начин. Помил ми е колку што ја сфаќа мојата желба. Ох, знам колку голем дечар е тој. Па ако така зборува, знам дека нема да те испушти од својата прегратка. Го знам јас него, го знам!

10.II.1073 год. (сабота)

Сета скокам од радост, па и тој е среќен денес. Уште рано наутро, отидовме да одбереме автомобил. Да, јас му ја исполнив таа желба, да купиме и ние голем автомобил. Но, знај, мила моја, јас сето време мислев на тебе; веќе се наѕираше нашата иднина, како ти ќе го красиш тој автомобил. И колку повеќе гледам во него, сè повеќе ми се чини дека во него го гледам твојот лик. Ох, каква промисла!

Навистина, таа те создала за нас. Среќна сум бидејќи и тој е среќен. Но сè уште ме загрижува фактот што тој ништо не кажува за тебе. Можеби кога ќе ги заврши сите работи околу автомобилот, сами по себе, ќе се создадат услови за тој да побара да те види. Ех, кога би знаел барем малку каква ќерка има! Не е ни свесен колку е среќен. Мила моја, толку горешта желба имам да те прилепам до мене. Да ги почувствувам твоите рачиња на моето лице. Боже, Боже, дај ми трпение. Дај ми да се радувам во таа среќа!

(продолжува во следниот број)

51

октомври 2008

МОЛИТВА СТВОРИТЕЛУ НА СÈ ПОМОГНИ МИ И ВОДИ МЕ КОН ПАТОТ НА УСПЕХОТ И СРЕЌАТА ЈАС ЗЛАТО НЕ БАРАМ НО УСМЕРИ МЕ ДА БИДАМ СПОСОБНА НА СЕКОЈА ПРИЛИКА КОЈА ОДГОВАРА. ТИ СТВОРИТЕЛУ НАШ ГИ НАУЧИ ЛАВОТ И ОРЕЛОТ ДА ЛОВАТ СО ЗАБИ И КАНЏИ ТЕ МОЛАМ, ТИ НАУЧИ МЕ ДА ЛОВАМ СО ЗБОРОВИ И ДА СЕ СЛУЖАМ СО ЉУБОВ. СООЧИ МЕ СО СТРАВОТ КОЈ ГО РАЗНИШУВА МОЈОТ ДУХ, А ДАРУВАЈ МЕ СО СПОСОБНОСТ ДА БИДАМ ВЕСЕЛА И НАСМЕАНА. СЕТО ОВА НЕКА БИДЕ ПО ТВОЈАТА ВОЛЈА, ЗАШТО ЈАС СУМ МАЛО ЗРНО ОД ГРОЗДОТ, САКАЈ МЕ И ПОМОГНИ МИ! ПОКАЖИ МИ ГО ПАТОТ ДЕКА Е СÈ ОНА ШТО СИ САКАЛ КОГА СИ ГО ПОСЕАЛ И СИ ГО ОДБРАЛ МОЕТО СЕМЕ НА ЛОЗЈАТА ВО ЦЕЛИОТ СВЕТ. ТЕ МОЛАМ, СТВОРИТЕЛУ, ВОДИ МЕ!

52

ПОД КРСТОТ О, БОЖЕ МОЈ, МИЛОСТИВ СПАСИТЕЛУ НА ПРАВЕДНИТЕ. ХРИСТЕ СПАСЕ, КОЈ НА КРСТОТ ВИСИШ И ПОРАДИ НАС ГРЕШНИТЕ ТЕШКИ МАКИ ТРПИШ. ОД ПИЛАТ РАСПНАТ И СО ТРНОВИТ ВЕНЕЦ ОВЕНЧАН БЕШЕ НА ПОТСМЕВ ПОД НЕГОВИТЕ КОЛЕНА БЕШЕ СТАВЕН И ПО ЛИЦЕТО БЕШЕ УДИРАН ДОДЕКА ГО НОСЕШЕ СВОЈОТ КРСТ И СО ГОРКА КРВАВА ПОТ, СЕ ПОТЕШЕ МАЈКАТА ТВОЈА, ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА, ПЛАЧНО ПО ТЕБЕ ПАТОТ ТВОЈ ГО ОДЕШЕ. ОД НИКОГО ПОМОШ ОД НИКОГО МИЛОСТ САМО СИМЕОН, СЕЛАНЕЦОТ КИРИНЕЈСКИ БОГОБОЈАЗЕН МАЖ И ЖИТЕЛ СЕЛСКИ, ЖАЛ НАД ТЕБЕ ПОКАЖА, БОЖЕ, И КРСТОТ ТВОЈ ГО ПОНЕСЕ НА ГОРАТА ГОЛГОТА ТЕ ВОДЕШЕ ТАМУ ТРИ КРСТА БЕА СТАВЕНИ, НА ДВАТА - РАЗБОЈНИЦИ БЕА РАСПНАТИ, А НА СРЕДНИОТ СПАСИТЕЛОТ НАШ БЕШЕ ЗАКОВАН ДУШАТА ТВОЈА НА ОТЕЦОТ ЈА ПРЕДАДЕ ПА ВО НОВ КАМЕН ГРОБ ТЕ ПОЛОЖИЈА ЗА ДА ВОСКРЕСНЕШ НА ТРЕТИОТ ДЕН. ЗАШТО СЕ БЛАГОСЛОВИ ТВОЕТО ИМЕ И СЕ ПРОСЛАВИ ТВОЕТО ЦАРСТВО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ, СЕГА И СЕКОГАШ И ВО ВЕЧНИ ВЕКОВИ. АМИН! СЛАВЈАНКА ЉУТКОВА

53

октомври 2008

Нови изданија од издаваштвото на епархијата

Во периодот до излегувањето на овој нов број на нашето списание, од издаваштвото на Повардарската епархија беа испечатени две нови изданија, книгата „Дела на апостолските ученици“ и третиот број од едицијата „Библиски настани“ со наслов Големото бегство, во кој е обработен расказот за Мојсеј.

Предговор на стрипот за Мојсеј

Во расказот за Мојсеј е опишан неговиот живот, од раѓањето, посвојувањето во дворот на фараонот, промислата Божја за избавување на Израилот преку раката на Мојсеја, и конечното излегување на избраниот народ и нивното патување кон ветената земја. Централен настан во овие поглавја е повикот Божји за богослужба. Имено, уште за време на големиот глад во времето на патријархот Јосиф, кој беше поставен за управник на земјата египетска, избраниот народ – Израилот, беше принуден да ја напушти својата земја и да се насели во земјата египетска. Но поминаа многу генерации, и на престолот дојдоа владетели, кои воопшто не го познаваа патријархот Јосиф и неговите добри дела. Па така, тие од избраниот народ направија свои робови и слуги, кои ги работеа најтешките работи во египетската земја. Единственото нешто што го добиваше Израилот во ропство беше храната и пиењето, но за сметка, пак, на тоа слободата му беше целосно одземена. Бог, Кој се грижи за сите свои созданија, особено за Својот избран народ, му заповеда на Мојсеја да го изведе Израилот од ропството на египетскиот фараон, и да ги одведе да

54

му принесат жртва на Бога во пустината, односно, да Му служат на Бога. Но ова не беше ни најмалку лесно, затоа што фараонот имаше жестоко срце и не сакаше да ги ослободи робовите. Многу несреќи го снајдоа фараонот и египетската земја: затруени води, напад од скакулци и други инсекти, кои им пакостеа на посевите, помор на добитокот, страшни болести кај луѓето, па дури и смрт на сите првородени, меѓу кои и синот на фараонот. Дури по овој настан фараонот реши да го пушти Израилот за да изврши служба на Бога. Но и откако ги пушти, тој се покаја за тоа и ја испрати својата војска за да ги врати назад робовите. Но Бог, Кој постојано одеше пред нив, не го остави Својот народ, па со Својата силна десница ги погуби сите непријатели на Израилот.

Овој историски настан има и своја духовна смисла и толкување. Избраниот народ се сите верни православни христијани кои живеат и веруваат православно и кои се нарекуваат Нов Израил. Фараонот е ѓаволот, кој со јадење, пиење и комфорен живот ги прави луѓето негови слуги и робови. Како што во тоа време Бог го повикал Својот народ на богослужба, така и денес светата Православна црква нè повикува сите нас да отидеме и да Му служиме на Бога. Но за жал сите ние се врзуваме за материјални задоволства, па не можеме да одвоиме време за служба на Бога. За да ја излечи таа нездрава и душепогубна приврзаност, Бог честопати ни испраќа разни болести, несреќи, уништување на нашите посеви, помор на добитокот, смртни опасности или пак смрт на некој наш близок, сè со цел да се отрезниме и да ì се вратиме на нашата Мајка Црква – светата православна Црква. И навистина така се случува. Голем број луѓе, кои откако преживеале некаква несреќа или пак имале смртен случај, поверувале и почнуваат да доаѓаат редовно во Црква и да живеат и веруваат православно. Но не треба да чекаме да ни се случуваат несреќи па да почнеме да одиме редовно во црква, туку да одиме редовно, секоја недела, секој празник, кога во храмовите се служи Божествена Литургија, и да Му благодариме на Бога за сè што ни дал, и за доброто и за лошото. И тогаш Бог ќе го благослови нашиот живот и труд и ќе ни дава многу добрини, но и трпение во маките, та да можеме со радост да доаѓаме и да Му благодариме за сè. Од седум дена во седмицата Бог избрал само еден ден за Нему да Му го посветиме, а и тој ден Бог не го бара цел за Себе, туку благословил да има богослужба во црква која трае околу два часа. Ако не можеме да бидеме во црква два часа, тогаш да одиме барем еден час – за време на Божествената Литургија. Но ако и еден час во седмицата не можеме да Му посветиме на Бога, тогаш какви христијани сме ние? Со што сме заслужиле да се наречеме избран народ Божји, кога не сакаме ниту еден час од цела седмица да Му го посветиме на Бога?

Потребна е храброст и цврста одлука во срцето, но треба исто така да бидеме свесни дека, кога човек ќе одлучи да Му служи на Бога, ѓаволот ќе го крене сиот пекол против таквиот. Но со Божја помош, како што ќе видиме и во стрипот, ќе ги победиме сите искушенија и препреки од ѓаволот. Наше е да одлучиме и да не се плашиме. Да поитаме во црква уште наредната недела или празник, да појдеме на Божествена Литургија и да Му благодариме на Бога за сè и тогаш ќе ја видиме и доживееме грижата Божја за нас, како за Свои возљубени чеда.

Благословот Господов да дојде на вас и да ви ги просветли вашите срца и да ви помогне од срце да Му служите на Бога, та да станеме Негови вистински чеда, Негов избран народ.

- Митрополит Повардарски г. Агатангел

55

Naslovi od izdava{tvoto na Misionersko - humanitarnata dejnost \akonija