Η ΤΕΤΡΑΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ
Γ. ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΠΙΕΡΙ∆Η
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ l l l l l l
Γεννήθηκε στο ∆άλι της Κύπρου το 1904 Μεγάλωσε και έζησε πολλά χρόνια στην Αίγυπτο Εγκαταστάθηκε στην Κύπρο το 1946 Από το 1954 µέχρι το 1971 ήταν ∆ιευθυντής στη ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη και Πινακοθήκη Αµµοχώστου Η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου δηµιούργησε προς τιµή του ένα βραβείο µε το όνοµα του Πολλά έργα του µεταφράστηκαν στα ρωσικά, ρουµανικά, αραβικά, κινέζικα, γερµανικά, σουηδικά και αγγλικά
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ l l l l l l
l
Οι Βαµβακάδες (λογοτεχνικό βραβείο Μαργαρίτας Γρίβα, Αλεξάνδρεια) Αλεξάνδρεια 1945 ∆ιηγήµατα από τη Μέση Ανατολή, Κύπρος 1949 Βιβλία και βιβλιοθήκες, µελέτη, Αµµόχωστος 1962 Σκληροί Καιροί, διηγήµατα, Αθήνα 1966 Τέσσερα θέµατα λόγου, δοκίµια, Αθήνα 1973 Ο καιρός των Ολβίων, διηγήµατα, Αθήνα 1975 (Κρατικό βραβείο πεζογραφίας από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού). Ο καιρός της ∆οκιµασίας, διηγήµατα, Θεσσαλονίκη 1978
l
l
∆ύο παράλληλα θέµατα λόγου, δοκίµια, Λευκωσία 1980 (κρατικό βραβείο δοκιµίου, Υπουργείου Παιδείας Κύπρου Μνήµες και ιστορίες από την Αίγυπτο, Θεσσαλονίκη 1986
Παρουσίαση Ιστορικού Εκδοτικού Πλαισίου l
l
l
Ο συγγραφέας µε το έργο του «Τετραλογία των Καιρών» καταγράφει πτυχές της ιστορίας του τόπου µας από τα χρόνια της Αγγλοκρατίας µέχρι τα γεγονότα της Τουρκικής εισβολής και κατοχής Όπως σηµειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογο πρώτη πνευµατική δηµιουργία του ήταν ο λόγος µε τίτλο «Σκληροί Καιροί» που αναφέρεται στα χρόνια της Απελευθερωτικού Αγώνα του 1955-1959. Το λόγο αυτό ο συγγραφέας τον εκδίδει στα 1963 Στη συνέχεια µετά από σοβαρή σκέψη αποφασίζει να συµπληρώσει την συγγραφική του προσπάθεια και γράφει το λόγο «Ασάλευτοι Καιροί» που αναφέρεται στα χρόνια της Αγγλοκρατίας και το εκδίδει το 1966.
l
l
l
«Ο Καιρός των Ολβίων» περιγράφει την περίοδο ύστερα από τον Απελευθερωτικό αγώνα 1955-1959 και πρίν την Τουρκική εισβολή στο νησί µας. Εκδόθηκε το 1975. Ο τέταρτος λόγος του συγγραφέα που εκδόθηκε το 1978 «Ο Καιρός της ∆οκιµασίας» περιγράφει την εποχή της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Το Επίµετρο έρχεται να συµπληρώσει και άλλα γεγονότα από την περίοδο της Αγγλοκρατίας.
Οι τέσσερις λόγοι Ιστορική περίοδος
Έτος έκδοσης
Ασάλευτοι Καιροί
Αγγλοκρατία
1966
Σκληροί Καιροί
Αγώνας 1955-1959
1963
Ο Καιρός των Ολβίων
1960-1974
1975
Ο Καιρός της ∆οκιµασίας
Μετά την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974
1978
Επίµετρο
Ο Καιρός της ∆οκιµασίας l
l
Σειρά διηγηµάτων που πραγµατεύονται τα βάσανα και τις δοκιµασίες, τη θλίψη, την αλλοφροσύνη και τον µαρασµό των ανθρώπων του τόπου µας µέσα από τον πόνο, τις λεηλασίες και τις καταστροφές που έφερε το πραξικόπηµα, η Τουρκική Εισβολή και η Κατοχή. Μέσα όµως από τις περιπέτειες και τις δοκιµασίες οι άνθρωποι του τόπου µας δε λυγίζουν, λες και είναι καµωµένοι από πέτρα και ατσάλι. Μαζεύουν όλη τη δύναµη της ψυχής τους εκεί στην προσφυγιά ακόµα και στην ξενιτιά και ρίχνονται στον καθηµερινό αγώνα για επιβίωση µε υποµονή και επιµονή, µε πείσµα και αντίσταση.
ΑΣΑΛΕΥΤΟΙ ΚΑΙΡΟΙ
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΙΑ Βλέπουµε τον αποχωρισµό δύο αγαπηµένων φίλων λόγω της αναγκαστικής µετανάστευσης του ενός για αναζήτηση µιας καλύτερης ζωής στο µακρινό Σίτνεϋ
ΠΑΝΤΕΛΙΤΣΑ Μέσα από τη ζωή ενός γλυκού και τρυφερού πεντάχρονου κοριτσιού που ζει σ’ ένα χαµόσπιτο σε µια ανήλιαγη φτωχογειτονιά και τις σχέσεις που είχε µε την οικογένεια και τους γύρω της ο συγγραφέας µας δίνει µια όψη της κοινωνίας στα χρόνια της Αγγλοκρατίας.
ΤΑ ΓΑΛΑΖΙΑ ΓΟΒΑΚΙΑ Ένας παλιατζής γυρνούσε τις γειτονιές, αγόραζε και πουλούσε πράγµατα. Σαν καλόψυχος και προβληµατισµένος άνθρωπος που ήταν θυµήθηκε µια φίλη του που ήταν σ’ ένα αναπηρικό καροτσάκι και αποφάσισε να της χαρίσει ένα ζευγάρι γοβάκια ως συµβολικό δώρο, να συνεχίσει να αγωνίζεται για να βγει από τον κοινωνικό αποκλεισµό εξαιτίας της αναπηρίας της µε ελπίδα να ζήσει µια καλύτερη ζωή.
ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ Ο αφηγητής µεταναστεύει στη Ρώµη για ένα καλύτερο αύριο και για µια αξιόπιστη δουλειά. Όµως δεν τα καταφέρνει και γι’ αυτό επιστρέφει πίσω. Ο θείος του Ησαΐας, ο οποίος είναι ‘’τρανός’’ και εκµεταλλεύεται οικονοµικά την οικογένεια του, του βρίσκει δουλειά στο τελωνείο σαν γραφέας. Η πολύχρονη απουσία δικαιολογεί την άγνοιά που η Νικολέττα, ένα ορφανό από µητέρα κορίτσι, είναι γνωστή σε όλους.
Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΗ Η ζωή ενός ηλικιωµένου άνδρα που δουλεύει σκληρά στα χωράφια ώστε να διατηρήσει την ‘’προνοµιακή’’ δουλειά του και να ζει µε αξιοπρέπεια.
Περιγραφή των ηθών και των εθίµων, των εξωτερικών συνθηκών και του τρόπου ζωής µιας οµάδας ανθρώπων σε συγκεκριµένο τόπο και χρόνο l l l
l l
Οι άνθρωποι ήταν φιλικοί, απλοϊκοί, ταπεινοί και δεν είχαν φιλοδοξίες. Η µετανάστευση αγαπηµένων προσώπων κάποιες φορές άλλαζε το χαρακτήρα και τη ζωή των ανθρώπων. Μερικοί άνθρωποι ζούσαν στη χλιδή και στην καλοπέραση, ενώ αντίθετα κάποιοι άλλοι αγωνίζονταν σκληρά για την επιβίωσή τους. Φανερώνεται µια όψη του ρατσισµού. Ο φόβος των γονιών και η αγωνία για τον τρόπο που η κοινωνία αντιµετωπίζει ένα παιδί που έχει σωµατικό ή ψυχολογικό πρόβληµα.
l
l
l l l
Η επικοινωνία µε το φυσικό περιβάλλον κάνει καλό στους ανθρώπους αφού αναπτύσσεται το πνεύµα τους. Η αποµόνωση δε βοηθά τον άνθρωπο. Όταν κάτι πραγµατικά θελήσει ο άνθρωπος να αποκτήσει θα τα καταφέρει µε συνεχείς προσπάθειες ξεπερνώντας δυσκολίες και προβλήµατα. Πρέπει να βελτιωνόµαστε και ν’ αγωνιζόµαστε καθηµερινά για κάτι καλύτερο. Αντιπολεµικό µήνυµα: ο πόλεµος µόνο κακές συνέπειες έχει Στη ζωή ο άνθρωπος πρέπει να είναι δυνατός, να αντιµετωπίζει τις διάφορες δυσκολίες που εµφανίζονται στη ζωή και να βλέπει πάντα τη θετική πλευρά των πραγµάτων.
ΤΟΤΕ •Κοινωνικός αποκλεισµός ατόµων •Οι άνθρωποι είχαν επαφή µε τη φύση •Μετανάστευση σε άλλες χώρες •Η κατάρα του πολέµου υπήρχε και παλιά •Βασικό βιοποριστικό επάγγελµα, η γεωργία
ΣΗΜΕΡΑ •Κοινωνικός Κοινωνικός αποκλεισµός ατόµων •Οι άνθρωποι δεν έχουν πια επαφή µε τη φύση. Αντίθετα την καταστρέφουν •Μετανάστευση σε άλλες χώρες •Η κατάρα του πολέµου υπάρχει και σήµερα •Οι γεωργοί έχουν λιγοστέψει και τα εργατικά χέρια έχουν αντικατασταθεί µε µηχανές
Σκληροί καιροί
Εισαγωγή l
Το κεφάλαιο τιτλοφορείται Σκληροί Καιροί γιατί αναφέρεται στην περίοδο του απελευθερωτικού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α 1955-1959. Οι άνθρωποι περνούσαν πολύ δύσκολες στιγµές και βασανίζονταν σωµατικά και ψυχικά, όχι µόνο γιατί αγωνίζονταν για τον απελευθερωτικό αγώνα αλλά και γιατί έχαναν πολλά αγαπηµένα τους πρόσωπα. Στον αγώνα επικρατούσε πολιτικός και κοινωνικός αποκλεισµός και προδότες είχαν το θράσος να προδώσουν την πατρίδα τους για µια καλύτερη και εύκολη ζωή.
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΟΚΗΠΟΣ l
Η ζωή ενός ειρηνικού, δουλευτή περιβολάρη που είναι στενά δεµένος µε την γη του. Με τον ερχοµό του παιδιού του κάνει καινούργιες σκέψεις και όνειρα για τις σπουδές και την προκοπή του. Με το ξέσπασµα όµως του Αγώνα εναντίων των Άγγλων ο νεαρός γιος λαµβάνει ενεργά µέρος σ΄ αυτόν και σκοτώνεται για χάρη της πατρίδας του. Ο πατέρας επιστέφει πάλι στην καθηµερινή του βιοπάλη, δένεται και πάλι µε την γη του και ο πορτοκαλόκηπος του απαλύνει τον πόνο για το χαµό του παιδιού του.
Αουτο Ντα Φε l
Στο χωριό υπήρχε διχόνοια και ένα µεγάλο µίσος απέναντι στο Λοΐζο που ήταν ένας φτωχός βιοπαλαιστής που δεν ήθελε να απαρνηθεί τις ιδέες του και ενοχλούσε τους πάντες. Τον θεωρούσαν προδότη εξαιτίας των αριστερών πεποιθήσεων του. Κάποια µέρα του έστησαν ενέδρα, τον συνέλαβαν και τον σκότωσαν µε βίαιο τρόπο.
Ο Προδότης l
Ο ήρωας του διηγήµατος µε την επιστροφή του στην Κύπρο από το Λονδίνο, συνδέεται ξανά µε την οικογένεια του. Μετά από τις ανακρίσεις και τις πιέσεις των Άγγλων δέχεται πρόταση από τους κατακτητές να το φυγαδεύσουν στο Λονδίνο και να απολαύσει «µια ζωή χαρισάµενη». Εκεί ζει µόνος του και δεν του αρέσει. Παίρνει µηνύµατα-παγίδα που τον φέρνουν στην Κύπρο και από ενέδρα που του είχαν στήσει, τον σκοτώνουν για την προδοσία του αγώνα.
Ηθογραφία l
Στα διηγήµατα αυτά βλέπουµε παιδιά τα οποία προσπαθούν να προσαρµοστούν στις συνθήκες του αγώνα, προδότες οι οποίοι προδίδουν την πατρίδα τους για µια καλύτερη και πιο χλιδάτη ζωή. Όµως υπάρχουν και οι άνθρωποι οι οποίοι αποκαλούνται προδότες αλλά στην πραγµατικότητα δεν είναι, και ο µόνος λόγος που τους αποκαλούν έτσι είναι γιατί υποστηρίζουν κάτι διαφορετικό από το υπόλοιπο σύνολο. Ο θάνατος γίνεται το κυριότερο στοιχείο της ζωής.
Ιδέες - Μηνύµατα l
l
Η προδοσία ως ελάττωµα πάντοτε καταδικάζεται, προπάντων όταν πρόκειται για τον αγώνα για ελευθερία της πατρίδας Πρέπει να δίνουµε την ευκαιρία σε κάποιο να µας δείξει ποιος πραγµατικά είναι, τι πραγµατικά πιστεύει και να µην τον καταδικάζουµε αν δεν είµαστε αρκετά σίγουροι. Πάντα να δίνουµε µια δεύτερη ευκαιρία. Γιατί έτσι προκύπτουν άδικοι θάνατοι.
Ένας πόλεµος πάντα στοιχίζει ζωές.
Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΩΝ ΟΛΒΙΩΝ
Εισαγωγή Ø Ø
Όλβιοι = Ευτυχισµένοι 1960-1974 ü χρόνια της ανακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Κύπρου ü χρόνια της οικονοµικής ανάπτυξης ü χρόνια της ευηµερίας και της προόδου των ανθρώπων ü χρόνια της ευτυχίας
Οι άνθρωποι της εποχής..... Χωρισµός των ανθρώπων σε δύο κατηγορίες:
Οι εύποροι άνθρωποι, που είναι ικανοποιηµένοι µε ό,τι έχουν στη ζωή και είναι σίγουροι για τον εαυτό τους.
Εκείνοι που κυνηγούν µάταια τα όνειρά τους, που στο τέλος καταλήγουν να αµφιβάλλουν για τους εαυτούς τους.
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Υµέναιος ΘΕΜΑ: Υµέναιος: Θεός του γάµου
Η σχέση ενός παντρεµένου ζευγαριού, η συνύπαρξή τους µέσα από τον έγγαµο βίο, οι σχέσεις τους, η διαφορετική προσωπικότητά τους και η κοινωνική τους υπόσταση.
Συνοικέσιο
Κοινωνικό δεδοµένο της εποχής: Το συνοικέσιο.
Η προσπάθεια της θείας να παντρέψει τον ανιψιό της µε την κόρη ενός πλούσιου άρχοντα της εποχής για ένα σίγουρο και γεµάτο ευµάρεια µέλλον, µακριά από τον κόσµο των αισθηµάτων του.
∆ιχασµός Κρίση στις σχέσεις µε τους συνεργάτες
ψευτιά
απογοήτευση
∆ιχασµός
εγωισµός
έλλειψη διαφάνειας
Τραγούδι για τη Θεία Χρυσταλλού
v
Έµπνευση στο διήγηµα αποτελεί η θεία Χρυσταλλού, µια µοναδική και εξαιρετική γυναίκα που ξεχωρίζει για την ταπεινοφροσύνη και τον αλτρουισµό της.
v
Η απλότητα του χαρακτήρα οδηγεί στην οµορφιά, µια εσωτερική οµορφιά που τίποτε δεν µπορεί να συγκριθεί µαζί της.
ΜΗΝΥΜΑΤΑ-Ι∆ΕΕΣ
l
∆εν πρέπει να κρίνουµε έναν άνθρωπο µόνο από την κοινωνική του τάξη και από το επίπεδο µόρφωσης του.
l
Η απλότητα είναι εξωτερική.
l
Οι ηθικές αξίες όπως η ειλικρίνεια, η εµπιστοσύνη, η ευθιξία, ο αλτρουισµός είναι ό,τι πολυτιµότερο µπορεί να έχει ένας άνθρωπος.
όλη η οµορφιά, εσωτερική και
ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ
v v v v v
Πολιτιστική ανάπτυξη. Καλλιέργεια πνεύµατος – η ύπαρξη µόρφωσης. Κλειστή κοινωνία: ύπαρξη συνοικεσίων και επικράτηση παλιών αντιλήψεων και προκαταλήψεων. Ύπαρξη ευµάρειας Υποκρισία, ψευτιά, αλλά και διαφάνεια στις σχέσεις των ανθρώπων
ΑΠΟ ΤΟ ΤΟΤΕ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ Συγκρίνοντας το τότε και το σήµερα αυτά που έντονα παρατηρούµε είναι τα ακόλουθα:
ΤΟΤΕ: l l l l l l l l
Οικονοµική ανάπτυξη Ευµάρεια - Φτώχεια Πολιτιστική ανάπτυξη Στοιχειώδης- Γυµνασιακή Μόρφωση Συνοικέσιο Υποκρισία Ψευτιά Εγωισµός
ΣΗΜΕΡΑ: l l l l l l l l
Οικονοµική κρίση Ευµάρεια – Φτώχια Πολιτιστική/ Τεχνολογική ανάπτυξη Πανεπιστηµιακή µόρφωση Φιλελεύθερες σχέσεις Υποκρισία Ψευτιά Εγωισµός