İSTASYONDAN FENERE MERSİN
MERSIN FROM RAILWAY STATION TO THE LIGHTHOUSE
dördünde pamuk yetiştirilmektedir [17]. William Burckhardt Barker, bölgede temel ürünün pamuk olduğunu ve ürünün yurtdışına gönderildiği gibi kervanlarla Erzurum ve Trabzon'a da nakledildiğini belirtmiştir [18].
arker, another traveler who disagrees with Charles Wilson, writes that the main product in the region is cotton and, contrary to Wilson, adds that the cotton produced is not of good quality as Egyptian cotton [20]. According to Barker, due to the drought in 1845, the whole cotton produce dried and generally, the cotton was not too clean [21]. Establishing of cotton gins to clean and to bale the cotton has initiated commercialization of agriculture and, investments on small scale industrialization [22].
1
1 Nisan 1875'te bir Rus buharlı gemisiyle İskenderiye'den Mersin'e doğru yola çıkan ve 17 Nisan'da Mersin'e ulaşan Edwin John Davis, “Life in Asiatic Turkey: A Journal of Travel in Cilicia, Isauria, and parts of Lycaonia and Cappadocia” adlı kitabında, bölgede tarımın gelişmesi için yapılan yatırımlardan açıkça söz etmiştir. Davis, gezi izlenimlerini detaylı olarak anlattığı söz konusu kitabında, Mersin-Tarsus arasında kalan alanda, dağlardan gelen suların yolun altına döşenen kanallarla tarım toprağına doğru yönlendirildiğini anlatmıştır [19]. Davis, Charles W. Wilson'un aksine, ovanın doğu tarafının batıya göre daha iyi sulanıp işlendiğini belirtmiştir.
Mersin’e Dair...
C
harles Wilson ile aynı görüşte olmayan bir başka gezgin de Barker'dır. Bölgedeki temel ürünün pamuk olduğunu ifade eden Barker, Wilson'un aksine, üretilen pamuğun Mısır pamuğu kadar kaliteli olmadığını söylemiştir [20]. 1845 yılında yaşanan susuzluk nedeniyle tüm ürünün öldüğünü yazan gezgine göre, bölgede üretilen pamuk çok temiz de değildir [21]. Pamuğun temizlenmesi ve balyalanması için çırçır fabrikalarının kurulması, bölgede tarımın ticarileşmesinin ve küçük ölçekli de olsa çeşitli sanayi yatırımlarının gerçekleşmesinin koşullarını oluşturmuştur [22].
B
u süreç, 1830'lu yıllardan itibaren Mersin'in bölgenin bir limanı olarak gelişmesinde etkili olmuştur. Yaşanan bu değişim, merkezi hükümet ile yapılan yazışmalardan da izlenebilmektedir. 1850'li yıllara gelindiğinde artık Mersin iskelesinin yetersiz kalmaya başladığı ve yeni iskelelerin yapımının talep edildiği görülmektedir [23]. Söz konusu talepler doğrultusunda artan iskele sayısı ile Mersin'in liman olanağına zaman içerisinde karayolu ve demiryolu ulaşım bağlantılarının da eklenmesi, bölgenin tarımsal üretiminin ihracatını olduğu kadar iç bölgelerin taleplerine yönelik ürünlerin ithalatını da olanaklı kılmıştır [24].
1
870'li yıllarda bölgeye yaptığı gezi sonrasında gözlemlerini yazan Grattan Geary'e göre, bölgede üretilen pamuk Mersin Limanı'ndan İzmir dışında Liverpool'a gönderilmekte, bunun yanında yün ve susam da ihraç edilmektedir. Geary ayrıca, oldukça iyi durumda olan Adana-Mersin arasındaki yol sayesinde ürünlerin kolayca limana ulaştırıldığını söylemektedir [25].
1
896 yılından 1903'e dek Anadolu'yu gezen bir başka gezgin, Massy'nin de benzer
izlenimler aktardığı görülmektedir. Massy, bu dönemde ticaretin göçerler tarafından yapılmakta olduğunu, ancak zaman içinde durumun değişeceğini, pamuk ve diğer tarımsal ürünlerin bölgenin ticari olarak gelişmesinin lokomotifi olacağını ifade etmektedir [26].
18
B
About Mersin...
T
his process has been effective in Mersin's development as the port of the region from 1830's. This transformation can be traced from the correspondence with the central government. By 1850's, the pier of Mersin was becoming insufficient and building of a new pier was asked for [23]. In accordance with the mentioned demands, new piers have been built and in time, highway and railroad connections with the harbor were established, enabling importing of goods needed in the inner regions as well as exporting of agricultural products [24].
A
ccording to Grattan Geary, who visited the region in 1870's, the cotton produced in the region was exported from Mersin Port to Liverpool, other than İzmir, and along with cotton, wool and sesame was being exported too. Geary also tells that products were transported to the harbor easily by the Adana-Mersin highway which was in good condition [25].
A
nother traveler who had been in Anatolia from 1896 to 1903, Massy, narrates similar impressions. Massy declares that nomads were trading in this period and that this was going to change in time, and that cotton and other agricultural products were going to become the impetus of commercial development of the region [26].
H
abeeb Risk, who came to the city by the boat he hired from Cyprus in 1850's, makes an account of agricultural production and products. Risk has come to Mersin after a 3 days travel from Cyprus, defines the city as “a small village of 50 huts, where fellahs constitute the majority of the population”. That there were large orange and lemon gardens around the settlement was accounted by Risk, and also that tradesmen of Adana and Tarsus loaded the ships with large quantities of flax seed, wool, sesame and cotton in Mersin. Traveler has continued his trip from Mersin to Adana and describes that most of the plain was irrigated and that they had passed by many wells [27].
M
ersin, as the port of the region, in time had developed not just connections with the internal markets but also with the overseas markets. Traveler William Burckhardt Barker, who has visited the region in 1850's, reports that the trade in Mersin
19