Nasz biuletyn!
lny!
Biuletyn szko
Zespół Niepublicznych Placówek Oświatowych Specjalnych
nr 5
Magdalena Grycman
Wprowadzenie do porozumiewania się z dziećmi ze złożonymi zaburzeniami komunikacji
AAC-owi Przyjaciele w Przystani Uśmiech Boga Lidia Klaro-Celej
Nauka pisania osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym
Podaruj dzieciom uśmiech! PRZEKAZUJĄC 1% SWOJEGO PODATKU NA RZECZ STOWARZYSZENIA „BUDUJEMY PRZYSTAŃ” KRS 0000406556
Przystaniowa biblioteka
Serdecznie witamy
naszych Czytelników!
Rok szkolny 2014/2015 w pełni! Przed nami wiele nowych wyzwań i planów. W czasie wakacji udało się doposażyć sale w specjalistyczne sprzęty i pomoce dydaktyczne oraz wyremontować piętro naszej placówki. Dziękujemy wszystkim, którzy się do tego przyczynili i przedstawiamy nowy numer szkolnego biuletynu. Wiele miejsca poświęcamy w nim zagadnieniom komunikacji alternatywnej, ponieważ październik był międzynarodowym miesiącem AAC. W tym roku upłynął pod hasłem „AAC-owi Przyjaciele”. Nasza placówka miała zaszczyt gościć u siebie panią Magdalenę Grycman (dr nauk humanistycznych w zakresie psychologii, dyplomowany neurologopeda, specjalista ds. komunikacji wspomagającej i alternatywnej). Podczas tej wizyty rodzice, nauczyciele i terapeuci pracujący z dziećmi niemówiącymi i z zaburzeniami mowy wzięli udział w superwizjach prowadzonych przez panią doktor. Ponadto odbyła się promocja książki pt. „Porozumiewanie się z dziećmi ze złożonymi zaburzeniami komunikacji. Poradnik nie tylko dla rodziców”. Każda wizyta dr Magdaleny Grycman daje nam wszystkim ogromne wsparcie w pracy dydaktycznej i wychowawczej, dodaje sił i wskazuje poprawne kierunki kształcenia dzieci i młodzieży ze złożonymi zaburzeniami komunikacji. Stowarzyszenie Budujemy Przystań aktywnie włączyło się w obchody Międzynarodowego Miesiąca AAC. Z tej okazji między innymi powstał film opowiadający o komunikacji wspo-
2 strona
Nasz biuletyn!
magającej i alternatywnej, który znajdziecie Państwo na naszej stronie internetowej: www. budujemyprzystan.org oraz na facebooku. Zachęcamy do obejrzenia! W biuletynie zobaczycie Państwo również, jak uczniowie z naszej szkoły przełamują bariery komunikacyjne i wykorzystują różnego rodzaju pomoce do porozmawiania się z innymi. Ponadto znajdziecie Państwo kilka innych ciekawych tematów. Rodzice dzieci niepełnosprawnych w tekście „Uśmiech Boga” podzielili się refleksjami związanymi z tym, jak można radzić sobie z trudnościami losu i je przezwyciężać. Pani profesor Lidia Klaro-Celej podzieliła się uwagami na temat nauki pisania osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Ostatni artykuł napisali nauczyciele z naszej placówki, którzy opisali jeden ze swoich szkolnych sukcesów, czyli powstanie biblioteki. Wszystkim czytelnikom życzymy miłej lektury!
Koordynatorki: Justyna Głuchowska, Izabela Jasek
Strona graficzna: Agnieszka Markiewicz-Równy 3 strona
dr Magdalena Grycman
Wprowadzenie do porozumiewania się z dziećmi
ze złożonymi zaburzeniami komunikacji Obecnie nie istnieją grupy wsparcia dla rodzin dzieci ze złożonymi trudnościami komunikacyjnymi, które do porozumiewania się wykorzystują sposoby wspomagające (AAC).1 Brakuje odpowiednich programów wspierających. Nie ma dla tej grupy potrzebujących spotkań ani turnusów rehabilitacyjnych. Rodziny muszą radzić sobie same. Nie znajdują miejsca w istniejącym systemie wsparcia. Żadna z funkcjonujących w strukturach naszego państwa instytucja nie
4 strona
zapewnia tym dzieciom stosownej pomocy. Zarówno w służbie zdrowia, jak i w edukacji próżno szukać systemowych rozwiązań dotyczących postępowania z tą grupą. Nie przeprowadzono rzetelnej analizy tego zjawiska. Dzieci ze złożonymi trudnościami komunikacyjnymi mają dużo więcej problemów rozwojowych i emocjonalnych. Narażone są na poczucie bycia nierozumianymi, na frustrację, zaniżoną ocenę własnej kompetencji i wartości. Ich rodziny ze swoimi potrzebami
czują się wykluczone, samotne i nierozumiane. Dzieci, które nie mają możliwości satysfakcjonującego porozumiewania się z rodzicami, rówieśnikami i nauczycielami, nie mogą aktywnie uczestniczyć w edukacji i życiu społecznym. Pozostają mniej lub bardziej biernymi obserwatorami tego, co dzieje się wokół. Nie mają możliwości samostanowienia, decydowania o własnym położeniu, wyrażania swego zdania i bardziej zaawansowanego, niż tylko na poziomie emocjonalnym,
Nasz biuletyn!
wchodzenia w relacje z innymi. Ich prawa nie są respektowane. Można mówić o społecznej dyskryminacji tej grupy. Pozytywne doświadczenia w porozumiewaniu się zwiększają prawdopodobieństwo satysfakcjonującego życia. Edukacja dzieci, rodziców, a także nauczycieli jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia potrzebującym odpowiedniej pomocy. Komunikacja dzieci głównie odbywa się w rodzinie, a edukacja szkolna nawet
najlepiej zorganizowana, kiedyś się kończy. Trzeba wykorzystać czas, który jest potrzebny dzieciom i ich rodzicom, by zbudować komunikacyjne więzi. Im wcześniej nauczymy dzieci, rodziców i nauczycieli skutecznego przezwyciężania trudności, tym dzieci będą miały większą szansę na lepszą przyszłość. Rola partnera komunikacyjnego jest bardzo istotna. W toku nawiązywania więzi komunikacyjnych partnerzy muszą wiedzieć jak
postępować, a środowiska odgrywające zasadniczą rolę w funkcjonowaniu tych osób posiadać informacje, w jaki sposób stawać się bardziej przyjazne. Zapoznając rodziców i terapeutów z technikami sprzyjającymi budowaniu umiejętności porozumiewania się, można zminimalizować bolesne skutki ciężkich zaburzeń. Zapraszam do zapoznania się z publikacją, która szczegółowo omawia to zagadnienie.
Wspomagające i alternatywne sposoby porozumiewania się (Augmentative and Alternative Communication – AAC), wszelkie sposoby umożliwiające osobom ze złożonymi trudnościami komunikacyjnymi przekazywanie i odbieranie komunikatów. Obejmują procesy uzupełniające (komunikacja wspomagająca) lub zastępujące (komunikacja alternatywna) naturalną mowę i/lub pismo w celu maksymalizowania umiejętności komunikacyjnych ich użytkownikom, umożliwiania im skutecznego porozumiewania się i społecznego funkcjonowania w codziennym życiu. W szerszym znaczeniu AAC jest wielodyscyplinarnym, dynamicznie rozwijającym się obszarem naukowym – teoretycznym i praktycznym, empirycznym i społecznym. Łączy w sobie działania profilaktyczne, diagnostyczne i terapeutyczne zmierzające do usuwania zaburzeń komunikacyjnych oraz przywracania umiejętności skutecznego porozumiewania się dzieci i dorosłych, bez względu na rodzaj i złożoność objawów oraz przyczyny i skutki zaistniałych dysfunkcji, zaburzeń lub ograniczeń. W przeciwieństwie do logopedii, której celem jest usprawnianie komunikacji werbalnej (rozwoju mowy i języka), AAC za cel przyjmuje umożliwianie komunikacji w ogóle. Tam, gdzie kończy się tradycyjna logopedia, zaczyna się AAC. Specyfika dziedziny AAC wyraża się głównie w sposobach postępowania usprawniającego lub kompensacyjnego, z wykorzystaniem specjalnych symboli (symbole AAC), strategii i technik (strategia AAC, techniki AAC) oraz pomocy komunikacyjnych AAC (elektronicznych i nieelektronicznych), stosowanych przez odpowiednio przygotowanych specjalistów AAC [Kaczmarek, w druku-b; Grycman, Kaczmarek 2014]. Stowarzyszenie Rehabilitacyjne Centrum Rozwoju Porozumiewania ul. Kołłątaja 4 82-500 Kwidzyn, tel./fax 055 261 80 30 www.aac.netidea.pl e-mail: aac@aac.pl 5 strona 1
„AAC-owi Przyjaciele”w Przystani Największą potrzebą każdego z nas jest chęć przebywania i komunikacji z drugą osobą. Daje nam to radość, poczucie bezpieczeństwa, często ulgę i możliwość pozbycia się negatywnych emocji. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji, muszą istnieć trzy ogniwa: - nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację; - odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy; - kod, czyli sposób przekazu tej informacji – obraz, gest, słowo itp. Większość nas komunikuje się z innymi za pomocą słów. Jest to najbardziej powszechny i najszybszy sposób przekazywania i odbie-
6 strona
rania informacji. A co mają zrobić osoby z zaburzeniami mowy oraz osoby niemówiące? Szukaliśmy różnych sposobów, aby dotrzeć do naszych uczniów, porozmawiać z nimi, a nie tylko przekazywać podstawowe informacje. Dzięki współpracy z dr Magdaleną Grycman powoli uczymy się rozumieć osoby niemówiące. Naszą pracę dydaktyczno-wychowawczą oparliśmy o model aktywnego nauczania, stworzyliśmy pierwsze strategie komunikacyjne i szybko zauważyliśmy efekty. Każdy z nas ma swój indywidualny kod komunikacyjny. U niektórych dzieci potrzeba bardzo dokładnej diagnozy, aby ten kod odnaleźć i zastosować w kontak-
cie z partnerem. Przedstawiamy Państwu naszych uczniów, którzy za pomocą specjalnych narzędzi komunikacyjnych (tablice tematyczne, komunikatory, tablice wyboru, konkretne przedmioty) komunikują się z osobami mówiącymi. Dzięki odpowiednio dobranemu systemowi komunikacyjnemu osoby niemówiące mogą pokonywać bariery w porozumiewaniu się. Mają większe szanse na niezależność w podejmowaniu decyzji, wyrażaniu myśli i uczuć. Podnosi się jakość ich życia, zwiększa poczucie wartości. Dzięki AAC nasi podopieczni mogą opowiadać, zadawać pytania i udzielać odpowiedzi... Izabela Jasek oligofrenopedagog
Nasz biuletyn!
Karol pomaga Ani ułożyć wyraz z rozsypanki literowej.
Szymon i Piotr pracują na lekcji matematyki
Szymek układa plan dnia ze swoją panią
Kuba gra w ulubioną grę memory ze swoją koleżanką z klasy
Hubert mówi, co chce teraz robić
Kuba mówi Dominikowi, jaki kolor balonu wybiera do wspólnej zabawy 7 strona
Uśmiech Boga Rodzicom dziecka niepełnosprawnego przez całe życie towarzyszą bardzo silne emocje – od smutku, żalu, rozpaczy do radości, uczucia szczęścia, a nawet euforii. Gdy nasz syn przyszedł na świat i lekarze postawili diagnozę: „nie będzie widział, słyszał, może być roślinką”, nie dopuszczałam do siebie myśli, że nie zobaczy tego pięknego świata, nie usłyszy naszych głosów, nie będziemy mieli z nim kontaktu. I rzeczywiście, po paru tygodniach badanie słuchu potwierdziło, że dziecko słyszy, a po czterech miesiącach okazało się, że nerwy wzroku nie są uszkodzone i wraz z rehabilitacją jakość widzenia będzie się poprawiała. Wielka radość dla całej rodziny! Gdybym chciała opisać nasze życie z Karolem, ile przeszliśmy trudnych i wspaniałych chwil, myślę
8 strona
że powstałaby dużych rozmiarów książka. Ale chciałam w tych moich krótkich rozważaniach zatrzymać się nad wątkiem radzenia sobie w życiu z trudnościami. Nigdy z mężem nie poddaliśmy się problemom, które nas spotykały. Pomimo sugestii niektórych lekarzy, którzy uważali, że dziecko jest „nierokujące”, jeździliśmy na szkolenia, poznaliśmy wiele metod rehabilitacyjnych, czytaliśmy literaturę specjalistyczną, ja zaś podjęłam studia podyplomowe z surdopedagogiki i oligofrenopedagogiki. Wszystko po to, by pomóc Karolowi żyć. Pamiętam bardzo trudny rok, pełen zadań i
obowiązków, kiedy nie mogliśmy sami ćwiczyć z Karolem (za mało mieliśmy rąk do wykonywania „patterningu”) i poprosiliśmy wolontariuszy z „Arki” o pomoc przy rehabilitacji. Cały dom ludzi! Skąd mieliśmy na to siły? Obydwoje przez cały czas pracowaliśmy zawodowo i wychowywaliśmy też starszego syna. Z perspektywy czasu stwierdzam bardzo świadomie, że warto jest poświęcić swój czas, swoje życie. Karol widzi, słyszy, chodzi samodzielnie (nawet biega!). W większości czynności samoobsługowych jest samodzielny, porozumiewa się z nami pojedynczymi słowami, gestami (Makatonem) i piktogramami. Chodzi bardzo chętnie do szkoły, ma ulubione Panie, koleżankę Paulinę. Karol w pełni uczestniczy w naszym życiu rodzinnym. Uwielbia rodzinne spotkania, trochę mniej wspólne zakupy, ale największą radość sprawiają mu dalekie wakacyjne wyjazdy (na które czeka z utęsknieniem
Nasz biuletyn!
prawie cały rok!). Ma bardzo dobrą orientację w przestrzeni, nauczył się fotografować (niektóre zdjęcia są bardzo artystyczne). Zaczął zwracać uwagę na szczegóły, zachwycać się pięknem przyrody, po prostu cieszyć się życiem. Staramy się nie myśleć o przyszłości, choć jest to sztuką. Żyjemy tym, co jest dziś, jutro. Karol jest szczęśliwy, a my razem z nim. Zrozumieliśmy, jak nieoczywistą rzeczą jest szczęście. Nigdy nie pytaliśmy „Dlaczego?”. Tak miało być. Jest potrzeby nam, a my jemu. Często czytam wiersz bez tytułu, autora nieznanego:
A Bóg powiedział nie. Powiedział: ,,Cierpienie odrywa cię od światowych trosk I przybliża do mnie”.
Prosiłam Boga, by odebrał mi moją pychę, A Bóg powiedział nie. Powiedział mi, że to nie On ma mi ją zabrać, Ale ja mam ją odrzucić.
Prosiłam o siłę I Bóg dał mi trudności, by uczynić mnie silnym.
Prosiłam Boga, by sprawił, żeby mój duch wzrastał, A Bóg powiedział nie. Powiedział, że sama muszę wzrastać, A On będzie mnie korygował. Prosiłam Boga, by pomógł mi kochać innych tak, Jak On kocha mnie. I Bóg powiedział: ,,Ach, nareszcie zaczynasz rozumieć!”
Prosiłam o mądrość
I Bóg dał mi problemy do rozwiązania. Prosiłam o odwagę I Bóg dał mi niebezpieczeństwa do pokonania. Prosiłam o miłość I Bóg dał mi nieszczęśliwych ludzi, bym im pomagała. Prosiłam o przysługę A On dał mi sposobność. Nie otrzymałam nic, czego pragnęłam. Dostałam wszystko, czego potrzebowałam. Moja modlitwa została wysłuchana. Podpisuję się pod tym wierszem. Małgorzata Kozłowska
Prosiłam Boga, by uzdrowił moje niepełnosprawne dziecko, A Bóg powiedział nie. Odpowiedział, że dusza dziecka jest zdrowa, A jego ciało tymczasowe. Prosiłam Boga, by obdarzył mnie cierpliwością, A Bóg powiedział nie. Powiedział, że cierpliwość jest ubocznym rezultatem wielkich trudności i nie można jej otrzymać, Ale można na nią zasłużyć. Prosiłam Boga, by dał mi szczęście. A Bóg powiedział nie. Powiedział, że On daje błogosławieństwa, A szczęście jest w moich rękach. Prosiłam Boga, by oszczędził mi cierpienia, 9 strona
Lidia Klaro-Celej Profesor Oświaty Doradca metodyczny m. st. Warszawy w zakresie kształcenia specjalnego
W poprzednim wydaniu biuletynu szkolnego skupiłam się nad opisem nabywania umiejętności czytania przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Poniżej przedstawię spojrzenie na dylematy związane z umiejętnością pisania przez naszych podopiecznych. Umiejętność czytania i pisania jest, umiejętnością złożoną. Wymaga rozpoznawania wzrokowego i słuchowego znaków, kojarzenia ich ze sobą, rozumienia sekwencji znaków. Prof. J. Bałachowicz z Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, zwraca uwagę na to, że nauka czytania wymaga dojrzałości funkcji psychofizycznych i intelektualnych. Czytanie bazuje na prawidłowym funkcjonowaniu analizatorów: słuchowego, wzrokowego i aparatu artykulacyjnego. Autorka podkreśla, że pełna ich dojrzałość nie gwarantuje jednak przebiegu nauki czytania, gdyż jest to czynność angażująca wyższe procesy psychiczne jak myślenie, pamięć, mowę. Nauka czytania i pisania nie jest najważniejszym zadaniem szkoły. Celem edukacji naszych uczniów jest ich maksymalna socjalizacja, autonomia, komunikacja z otoczeniem, niezależność życiowa. Umiejętność czytania i pisania rozumiana jest w edukacji osób niepełnosprawnych intelektualnie jako 10 strona
Nauka pisania osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym
umiejętność nadawania i odbierania informacji, jedna z form komunikacji, ułatwiająca funkcjonowanie w otaczającym świecie. W trakcie uczenia się technik szkolnych uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną napotykają na ogromne trudności, które wynikają z ich wad rozwojowych i ograniczeń poznawczych. Pamiętajmy, że często nasi uczniowie oprócz niepełnosprawności intelektualnej mają sprzężone zaburzenia – zaburzenia ruchowe, niedosłuch, niedowidzenie, Często występują też zaburzenia lateralizacji, mowy, analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej. Trudności w czytaniu i pisaniu mogą być dodatkowo uwarunkowane czynnikami zewnętrznymi: niekorzystne warunki nauki, nieprawidłowe metody nauki technik szkolnych, warunki życia i rozwoju
ucznia. Dlatego też często spotykamy się z taką sytuacją, że mimo długotrwałych, mozolnych ćwiczeń zmierzających do opanowania technik szkolnych nie można osiągnąć wymiernych efektów. Pamiętajmy, że mogą być takie sytuacje, gdy tych kompetencji uczeń nie posiądzie nigdy. Umiejętności czytania i pisania powinniśmy uczyć na wszystkich przedmiotach, w różnych sytuacjach życiowych. Nauka ta nie powinna być oderwana od wielospecjalistycznego oddziaływania na ucznia. Pamiętajmy, że rozwój dziecka nie będzie następował prawidłowo, gdy na różnych zajęciach będziemy rozwijać poszczególne sfery rozwoju. Oddziaływania edukacyjno-terapeutyczne muszą mieć charakter całościowy. Naukę pisania należy poprzedzić
Nasz biuletyn!
okresem przygotowywania do nabycia tej umiejętności. Pamiętajmy, że w przygotowaniu do pisania, ważną rolę odgrywa poziom orientacji w schemacie własnego ciała, poczucie przestrzeni, odpowiedni poziom sprawności manualnej, lateralizacji, spostrzegawczości, koordynacji wzrokowo – ruchowej. Duże znaczenie ma też prawidłowy rozwój motoryczny. Zajęcia, gry, zabawy ruchowe, muzyczno – rytmiczne, plastyczne, techniczne, umiejętności samoobsługi kształcą koordynację wzrokową i słuchowo – ruchową, pamięć ruchową, sprawność rąk, które są niezbędne przy nauce pisania. Twórczość plastyczna w tym: rysowanie, malowanie, modelowanie i działalność techniczna w tym: budowanie, lepienie, nawlekanie, cięcie, stemplowanie, przyrządzanie posiłków, obsługiwanie, różnych urządzeń, maszyn, mają duże znaczenie dla przygotowania do nauki pisania W okresie przygotowującym do nauki pisania ważne jest, więc: 1. Doskonalenie orientacji przestrzennej – Orientacja w schemacie ciała – Sytuowanie przedmiotów w przestrzeni 2. Rozwijanie sprawności manualnej – Ćwiczenia rozmachowe – Ćwiczenia manualne – Ćwiczenia graficzne 3. Przetwarzanie obrazu wzrokowego na graficzny 4. Malowanie i rysowanie znaków literopodobnych w polach o stopniowo zmniejszanej wielkości Na etapie pisania wyodrębnia się: 1. Pisanie kolejnych liter (po śladzie lub samodzielnie) 2. Odwzorowanie, przepisywanie i samodzielne pisanie
prostych wyrazów, zdań, tekstów Pisanie dla osób niepełnosprawnych intelektualnie jest umiejętnością skomplikowaną. Wielu naszych uczniów nie posiądzie tej kompetencji nigdy. Część uczniów być może nauczy się pisać na komputerze lub maszynie do pisania. Każda placówka powinna umożliwić uczniom korzystanie z tych urządzeń. Z własnego doświadczenia wiem, że można osiągnąć spore sukcesy w edukacji naszych uczniów, gdy wprowadzimy komputer i dobre programy edukacyjne. W pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie istotne jest opracowanie prostych wzorców zawierających podstawowe dane o uczniu: imię i nazwisko, datę urodzenia, adres; wzór skróconego życiorysu, pisma urzędowego (podanie), listu, życzeń okazjonalnych. W przypadku dzieci o mniejszych możliwościach intelektualno – manualnych należy dążyć do wypracowania umiejętności podpisywania się własnym imieniem, nazwiskiem, ewentualnie skrótem lub inicjałami. Osobom niepełnosprawnym intelektualnie musimy zapewnić poczucie bezpieczeństwa, wtedy
chętnie podejmują różnorodne aktywności. W dużej mierze osiągniemy to przez strukturalizację środowiska szkolnego. Środowisko ucznia porządkujemy poprzez: • Strukturę miejsca, w którym przebywa uczeń • Strukturę czasu • Strukturę osób • Strukturę porozumiewania się • Strukturę zadania Nasi uczniowie lubią funkcjonować w określonych schematach. Lubią stałe miejsca pracy, określony sposób rozpoczęcia i zakończenia zajęć, akceptują różnorodne sygnały (wyśpiewywane polecenia nauczyciela, sygnaturka dźwiękowa, określony zapach itp.) przed podjęciem kolejnej aktywności. Ważne jest wprowadzenie stałego harmonogramu zajęć oraz kalendarza tygodniowego z zaznaczonymi wszystkimi lekcjami i dodatkowymi zajęciami( można wykorzystać tutaj piktogramy, ilustracje) Jeszcze jedna uwaga. Ze względu na trudności w nauce czytania i pisania u naszych uczniów, wskazane jest, aby wprowadzać jeden rodzaj pisma, najlepiej litery drukowane (z takimi stykają się w życiu codziennym – najczęściej).
11 strona
„Przystaniowa” biblioteka Od 2013 r. w Zespole Niepublicznych Placówek Oświatowych Specjalnych tworzymy bibliotekę dla naszych podopiecznych i ich bliskich. Książki gromadzimy dzięki zaangażowaniu ludzi dobrej woli, akcjom charytatywnym, hojności wydawnictw, instytucji oraz darczyńców. Główną część księgozbioru stanowi: literatura piękna dla dzieci, młodzieży i dorosłych, lektury szkolne, poezja, słowniki, podręczniki do nauki języków obcych, literatura religijna a nawet przewodniki kulinarne. W zbiorach znajdują się również wydawnictwa multimedialne (filmy DVD, płyty CD z muzyką, programy komputerowe i różne pomoce naukowe). Dla wszystkich nauczycieli i terapeutów systematycznie gromadzone są publikacje z zakresu literatury specjalistycznej. Każdy czytelnik może samodzielnie wyszukać odpowiednie dla siebie książki i ma wolny dostęp do bibliotecznych półek. Już niebawem będzie można korzystać z czytelni i przygotowanego specjalnie z myślą o rodzicach stanowiska komputerowego. Wszyscy zainteresowani mogą nieodpłatnie korzystać z oferty biblioteki w naszej placówce. Biblioteczne zbiory są nadal uzupełniane, jeżeli mają Państwo możliwość i ochotę wspomóc naszą małą bibliotekę zapraszamy!!! Milena Durasiewicz oligofrenopedagog
Norbert Kacprzak oligofrenopedagog
Stowarzyszenie Budujemy Przystań KRS 0000406556, www.budujemyprzystan.org, www.facebook.com/BudujemyPrzystan, budujemyprzystan@gmail.com, Zespół Niepublicznych Placówek Oświatowych Specjalnych w Radomiu, ul. Wośnicka 125c, 26-600 Radom, tel. 48 334 35 05
12 strona