BORGWAARDIGHEDEN Het blad voor de Borgward liefhebber
Nr. 30 Zomer 2012
De specialist voor de Borgward Groep Handel in oldtimeronderdelen voor Borgward, Hansa, Goliath en Lloyd Sedan, Coupé, Combi, Cabrio, Vrachtwagens
Anjo Bosman Gildestraat 2a 6883 DB Velp
www.bosmanclassics.nl
Wij zijn voortdurend op zoek naar originele Borgward onderdelen. Als u in het bezit bent van deze „oude liefhebberstukken“ en u wilt ze wel kwijt, neem dan contact met ons op. Wij willen ze graag kopen of ruilen. Bied ons in elk geval „alles“ aan.
Tel: 06-17161302 Hét bedrijf voor uw Borgward in Advies, Begeleiding en Taxaties Onderhoud, Reparaties en Restauraties Altijd onderdelen op voorraad voor uw Borgward!
AutoDus GmbH Oldtimer Ersatzteile und Handel Duisburger Landstr. 53, 40489 Düsseldorf Tel: +49-211-69568373 www.AutoDus.de Email: info@autodus.de
Reparatie en in- en verkoop van autoradio’s uit de periode 1950 tot 1975 Borgward Onderdelen Nieuw - Gebruikt Reproductie
R.A.F. Steen Aalsburg 20-15 6602VK Wijchen Tel: 024 - 64 17 030 Fax : 024 - 64 56 291 Mob : 06 - 51 60 78 59 robsteen@online.nl
Fred Vermeulen Themislaan 19 1702 AS Heerhugowaard 06-3337014 g.h.vermeulen@hccnet.nl
2
Officieel clubblad van Borgward Club Nederland Secretariaat : p/a Antoon Vervoort, Eerschotsestraat 40, 5491 AC St OEDENRODE, Tel. 0413-474819 Bankrekeningnummer 393191397 (BIC: RABONL2U, IBAN: NL27 RABO0393191397) t.n.v. Borgward Club Nederland te Apeldoorn Voorzitter Secretaris Penningmeester Technisch Adviseur Website/ Nieuwsbr. Algemeen Ondersteuning
Bert Haan Antoon Vervoort Martin Bilthof Evert Toxopeus Fred Vermeulen Frank Kuster Vincent vd Velden
0598-614235 0413-474819 055-5220127 010-2021244 072-5710588 0313-419315 050-5263765
berthaan@versatel.nl info@borgwardclub.nl mhjbilthof@chello.nl toxopeus@borgward.nl redactie@borgwardclub.nl femkuster@gmail.com info@garagevandervelden
Algemeen De Borgward Club Nederland (BCN) heeft de inhoud van deze nieuwsbrief met de grootst mogelijke zorg samengesteld, desondanks kunnen er onbedoeld typefouten voorkomen. Informatie in deze nieuwsbrief is echter ook afkomstig van derden (adverteerders, FEHAC e.a.). Deze derden zijn zelf verantwoordelijk voor de juistheid en volledigheid van deze informatie. BCN draagt voor de inhoud en voor de geplaatste advertenties/mededelingen geen enkele verantwoordelijkheid en sluit hierbij iedere aansprakelijkheid uit.
Doelstelling In goede staat houden van auto’s van het voormalige Borgward-concern (Borgward, Lloyd, Hansa en Goliath), het bevorderen van informatie-uitwisseling, waaronder het regelen van ontmoetingen / evenementen en het behartigen van gemeenschappelijke belangen van de verenigingsleden.
In deze uitgave……… Van de Bestuurstafel ............................................................................................. 4 Jaarverslag Borgwardclub Nederland 2011 ............................................................... 4 Evenementen agenda 2012 .................................................................................... 5 Borgwardmeeting 2012 te Driebergen................................................................... 6 Een bittere afgang deel 2 ..................................................................................... 10 Vertaald door Martin Bilthof.................................................................................. 12 De Mille Miglia met de Borgward Isabella TS........................................................... 13 Restauratie BORGWARD B1250............................................................................. 18 Borgward, verdwenen maar niet vergeten.............................................................. 21
3
Van de Bestuurstafel Beste BCNers, Op het moment, dat ik dit schrijf valt de regen bij bakken uit de lucht. Neen, echt geen weer zoals een zomer behoort te zijn en dat, terwijl je ook nog in het bezit bent van een oldtimer waarmee je wel graag even wil toeren. Maar dan denk ik, wat hebben we het toch getroffen met onze driedaagse op 1, 2 en 3 juni in Driebergen. Tijdens de bijzonder mooie rondrit op 2 juni konden we genieten van stralend zomerweer. Vaak denk ik nog, met veel genoegens, terug aan deze meerdaagse meeting. Het was een geweldig weekend, welke door Joke en Bert Ipenburg buitengewoon goed was georganiseerd. Een woord van dank is hier zeker ook op zijn plaats richting de sponsoren, die dit evenement hebben ondersteund. Geweldig. Elders in dit blad en op onze website vindt u hiervan een uitgebreid verslag. Zoals gebruikelijk hebben we op de laatste dag van dit evenement onze ledenvergadering gehouden. Uiteraard krijgt u hiervan de notulen t.z.t. toegezonden. Echter een paar zaken wil ik hier toch even vermelden. De bestuursleden Frank Kuster en Bert Haan stonden op het rooster van aftreden. Beide heren zijn met algemene stemmen herkozen voor een nieuwe zittingsperiode van drie jaar. Ook is ter sprake geweest waar we onze meerdaagse in 2013 moeten houden. Gekozen is voor Zuid-Holland. De clubleden Wouter Broers en Anjo Bosman hebben zich bereid verklaard dit gebeuren te organiseren. Het eerstvolgende clubevenement vindt plaats op 16 september in de omgeving van Appelscha in de provincie Friesland. De organisatie hiervan is in handen van de clubleden Talsma en Spoelstra, ondersteund door hun echtgenotes. Het belooft iets geweldigs te worden. De uitnodiging hiervoor en de verdere gegevens treft u bij de zending van dit clubblad aan. Op de zaterdag hieraan voorafgaand vindt er in Appelscha, vlak bij het vertrekpunt van onze rondrit, een groot oldtimertreffen plaats. Misschien is het de overweging waard om dan een heel weekend naar Friesland te trekken. We hopen op 16 september veel leden te mogen begroeten. Op het moment, dat dit clubblad bij u op de deurmat valt zullen veel leden waarschijnlijk met vakantie zijn of zijn geweest. Namens het bestuur wil ik die leden die nog niet met vakantie zijn geweest een heel fijne vakantie toewensen. Uiteraard geldt dit ook voor de thuisblijvers. Bert Haan, voorzitter. Jaarverslag Borgwardclub Nederland 2011
ring gehouden. In de vacature mevr. van den Ameele werd benoemd Fred Vermeulen. Fred maakte al eerder deel uit van het bestuur. De notulen van deze vergadering zijn reeds in uw bezit. Als laatste clubevenement werd op 2 oktober onze najaarsrit, verzorgd door de gebroeders Frank en Haralt Kuster, gehouden. Het vertrekpunt was in de buurt van Zwolle. De opkomst was goed en de sfeer erg gezellig. Gebr. Kuster, bedankt. Ook is ons clubblad, verzorgd en gedrukt in onze eigen drukkerij door Fred Vermeulen, dit jaar weer vier keer verschenen. Fred werd hierbij bijgestaan door Margreet Bilthof. Het bestuur is dit jaar vier keer bijeen geweest. Naast het bespreken van allerlei lopende zaken de club betreffende, is
Terugkijkend op het clubjaar 2011 kunnen we constateren, dat het een succesvol jaar is geweest met een aantal gezellige en goed verzorgde evenementen. Het begon met onze traditionele nieuwjaarsbijeenkomst, welke werd gehouden op 23 januari in het Gelderse Herveld. Deze, erg gezellige, bijeenkomst werd bezocht door een groot aantal leden. Hierop volgde onze meerdaagse meeting in het weekend van 27 t/m 29 mei, welke plaatsvond in het Limburgse Urmond. De organisatie was in handen van de fam. Z端rek. De opkomst was goed en de sfeer erg gezellig. Lea en Gotthardt, nog heel erg bedankt. Tevens werd in dit weekend onze jaarlijkse ledenvergade4
Dit jaar hebben we deelgenomen aan de oldtimerbeurs NOTM te Zuidlaren. De organisatie was in handen van Vincent van der Velden en Bert Haan. We waren hier vertegenwoordigd met een behoorlijk groot aantal Borgwards in een fraai verzorgde clubstand. Tot slot, wil ik vanaf deze plaats iedereen bedanken die een bijdrage hebben geleverd tot het welslagen van het clubjaar 2011.
er veel tijd besteed aan het opstellen van protocollen, die betrekking hebben op vaste en steeds terugkerende activiteiten van de club. Evenals voorgaande jaren fungeerde Margreet Bilthof als notuliste tijdens de vergaderingen. Nadat mevr. van den Ameele te kennen had gegeven haar bestuursfunctie te willen beĂŤindigen is het secretariaat tijdelijk waargenomen door Martin Bilthof. Vanaf 1 september dit jaar is het in handen van bestuurslid Antoon Vervoort. Het aantal leden aan het eind van dit jaar bedroeg 86. Hieruit kunnen we vaststellen dat het vrij constant is gebleven.
Bert Haan
Evenementen agenda 2012 14 Juli 14 Juli 14-31 14-15 Juli 14-15 Juli 20-22 Juli 23-30 Juli 28 Juli 28-33 Juli 28-30 Juli
02 Sept 02 Sept 08 Sept 09 Sept 09 Sept 09 Sept 15 Sept 15 Sept 15 Sept 16 Sept 16 Sept 16 Sept 22 Sept 22-23 Sept
Cars and Charity B. op Zoom Oldtimer Ride Out Weert Oldtimerdag de Bilt 13e Oldtimerdag Blaricum 19e Oldtimerdag Voorschoten 9e Oude Voertuigendag Wijchen Oldtimerdag Appelscha Toeren voor Leven Harderwijk 30e Oldtimerdag Alphen a/d rijn BCN Toertocht Appelscha 11e Harteheemrit Blauwbuik Toerrit Eksaarde Cars for Kids 2012 Expo Oldtimerbeurs Haarlemmermeer 28 Sept Miles To Go 2012 Blaricum 29-30 Sept Expo Haarlemmermeer 30 Sept Midland Classic Show Almere 30 Sept Teerdijkse Oldtimerrit 06 Okt Breeje Durp Oldtimerfestival `s Gravenzande 06 Okt 15e Herfstrit Heel 07 Okt Snertrit Tielsche Automobiel Club 12-13 Okt Oldtimer en Classicbeurs Leek 13-14 Okt Rock Around the Jukebox Rosmalen 13 Okt Veterama Mannheim 14 Okt Oldtimer en Classicbeurs Leek 14 Okt Veterama Mannheim 14 Okt Snertrit Angeren 27 Okt 25e Motor oldtimerbeurs Merksplas 27-28 Okt 26e Oldtimerbeurs Hoogstraten
Joop Dol Toertocht Mildam 5e Oldtimerdag Diever ClassicTraffic Rosmalen Historie op de veluwe Zuuk Classic Boulevard Antwerpen Silverstone Classic Classic Wheels Event Panningen Oldtimerdag Coevorden 33e Int.Hist. Festival Panningen Venray Oldtimer City
01-19 04 Aug 04 Aug
ClassicTraffic Rosmalen Oldtimerdagen Tilligte 1e Renaultoloog Festival Kronenberg 04 Aug Oldtimerdag Santpoort 04 Aug Bromfiets Toertocht Santpoort 04-05 Aug 13e Euregio Oldtimer Festival Megchelen 05 Aug 1e Renaultoloog Festival Kronenberg 05 Aug Oldtimerdagen Tilligte 05 Aug 18e Oldtimerdag Medemblik 05 Aug Geleense Oldtimer Parade 05 Aug Teerdijkse Oldtimerrit 07 Aug Angersedag Angeren 10 Aug 3e Nacht van Naaldwijk 11 Aug Oldtimershow Hulshorst 12 Aug Kika Cabrio Tour 15 Aug 9e Maneblusser Classic Tour 17 Aug 17e Zomerrit Heel 18 Aug 20e Oldtimerdag Ruinerwold 19 Aug 4e Zomerrit Maaseik 25 Aug 26e Oldtimerdag Hattem 01 Sept 01 Sept 02 Sept
17-18 Nov Oldtimerbeurs Autotron Rosmalen
Oldtimer en ambachtendag Vreeswijk LiZa Zandvoort Eindzomerrit Schijndel
01-02
5
Dec Auto/Motor Oldtimerbeurs Flowerdome Eelde
Borgwardmeeting 2012
te Driebergen
ten al vlot aan de koffie met appeltaart in het zonnetje op het terras. Voor deze dag geen geregeld programma,…. er worden boswandelingen gemaakt, en geshopt in Driebergen of lekker uitgerust na de vermoeiende rit! S’avonds is er een 3 keuzediner waar de meeste deelnemers gebruik van maken!
Driebergen 1, 2 en 3 juni 2012 Na een lange intensieve voorbereiding door Bert en Joke Ipenburg was het vrijdag 1 juni eindelijk zover de” MEERDAAGSE 2012” het evenement van Borgward Club Nederland waar bijna alle leden naar uitkijken!
Zaterdag: Wij worden gewekt door de zon en het ziet er veelbelovend uit!
Vanaf 15.00 uur verschijnen de prachtige oldtimers gewassen en gepoetst uit alle windstreken en strijken neer op het speciaal gereserveerde parkeerterrein van Hotel de Bergse Bossen. Carl Borgward moest eens weten dat er nog zoveel juweeltjes met zijn naam rondrijden!
09.30 uur Bert Haan onze voorzitter
opent het weekend met een hartelijk welkom voor alle Borgwardleden, speciaal voor Frank Kusters want hij is vader geworden van dochter Eveline en er wacht ons nog een verrassing rond 17.00 uur in de lounge. Na wat huishoudelijke mededelingen krijgt Bert Ipenburg het woord. Hij vertelt in het kort hoe de voorbereidingen zijn gegaan en over de meer dan 15 sponsors. Wij krijgen allemaal een rugzak mee met drinken voor onderweg en veel bruikbare artikelen, wij keken onze ogen uit toen wij later alles op het gemak uitpakten! Oranje” wij zijn er helemaal klaar voor!…… Sponsors bedankt!……
Fred en Annemiek zijn met de camper gekomen en houden een oogje in het zeil op de parkeerplaats ook mogen Doris en Monda (honden van Evert en Corry) daar logeren iets wat niet het geval was in het hotel.
Alle liefhebbers worden hartelijk ontvangen door Bert, Joke en Bert Haan en zit6
waar Napoleon te paard opsprong en zich zo een standbeeld waande! Later proberen wij Bea en het kasteel te spotten maar achter de hoge hekken en de dichte begroeiing is niets te zien!! Gelukkig staat er een luchtfoto in de routebeschrijving.
Om 10.00 uur begint de rondrit van Driebergen naar …Driebergen.
Deel II ..van Lage Vuursche naar Haarzuilens 38 km. Wij toeren verder en komen bij het bosrijke landgoed Eykenstein met haar 400 jaar historie, even verder zien wij een speciale winkel “Onder een Hoedje” Wij passeren de mooie Maarsseveense plassen om via de doctor Plesmanlaan bij de 41 km lange Utrechtse Vecht te komen. Langs deze mooie rivier staan schitterende herenhuizen en kastelen uit de 17e eeuw ( en vroeger).
Deel I naar Lage Vuursche 27 km. Een mooie rit, via het K.N.V.B. sportcentrum ( oranje balletje trappen) rijen wij naar Soest, waar wij nog net een glimp van paleis Soestdijk kunnen opvangen ( Bert denkt dat wij een race club i.p.v. een oldtimer club zijn! Ha ha). De open tuindagen zijn begonnen en Annemiek en Corry rekenen uit hoeveel opbrengst het rijk heeft uit het openstellen van paleis Soestdijk. Wij gebruiken de zakrekenmachine.. helaas niet genoeg voor al het onderhoud van het paleis en de tuinen.
Ik doe mijn ogen even dicht en waan mij in de Gouden Eeuw… waar heren met lange gekrulde pruiken op een terras zitten van hun buitenverblijf of voor de open haard omringd door hofdames pratend over handel in verre streken ..je weet wel die geweldige VOC tijd. Misschien klaagden zij wel dat het vroeger nog veel beter was. Crisis of niet wij leven nog steeds in een Gouden Eeuw zeker langs de Vecht. De rit gaat verder langs de rivier en wij zien kasteel Nijenrode, de gevangenis van Nieuwersluis en zo komen wij in het plaatsje Haarzuilens om in het restaurant “De Vier Balken“ te gaan lunchen. Ook hier een ruime parkeerplaats waar voor alle 30 Borgwards ruimte genoeg is. Wij krijgen soep broodjes en broodje kroket …super!
Al snel zijn wij daarna bij de dikke kastanjeboom die ons de weg wijst naar restaurant “Lage Vuursche”voor de koffiestop met eveneens heerlijk appelgebak. Hier krijgen wij uitleg van de 4e generatie v. Oosterom.
Deze sympathieke man vertelt ons over de ligging van het restaurant tegenover kasteel Drakensteyn en de grote steen
7
rups over de slingerende lekdijk toeren. Dit is genieten…..Het laatste gedeelte voert ons via Werkhoven terug naar Driebergen waar oma Ipenburg de stoet nog even toewuift als was zij zelf de koningin. Beschuit met muisjes: Nadat alle deelnemers veilig en zonder panne terug waren bij het hotel wachtte ons een hele bijzondere verrassing! Eveline ..dochtertje van Frank en Laurien Deel III van Haarzuilens naar Driebergen 54 km. Speciaal voor de Ned. Borgwardclub is het fietspad open om zo het grootste kasteel van Nederland te kunnen zien “Kasteel De Haar”. De reis gaat verder via Vleuten maar na de tunnel zijn wij in de B.Hansa het spoor bijster! Hoe het komt weten wij niet nou ja..te veel gebabbeld of teveel op onze voorgangers gelet,,,,het stond goed omschreven met foto’s erbij plus een waarschuwing van Bert. Helaas geen Lek….ach Zeist is ook heel mooi zeker voor Fred en voor Corry want zij hebben ieder apart mooie jeugdherinneringen aan Zeist!
Kuster wilde graag lid worden v.d. club. Samen met haar moeder kwam zij naar Driebergen rijden, haar 1e grote rit van 70 km. Eveline vertederde ons allemaal en terwijl zij zich heerlijk op de arm van Laurien laat bewonderen, deelde Papa Frank vol trots beschuit met muisjes uit…..wat een heerlijke traditie…… Frank, Laurien en natuurlijk Opa Harrie van harte gefeliciteerd en veel geluk gewenst. p.s. Door Eveline gaat de gemiddelde leeftijd drastisch naar beneden!
Het gemiste deel III wordt door Joke aangevuld: Met het advies van het te hard rijden bij deel I rijdt Bert met zo’n 70 km per uur voorop in de stoet over de snelweg in de hoop geen politie tegen te komen die deze ‘snel’heid niet accepteert. Als de stoet de juiste afslagen neemt komen we uit bij de rivier De Lek met een direct zicht op de Beatrix sluizen. Het is een prachtig gezicht, al achterom kijkend naar de Borgwards die als een 8
Zondag 3 juni; Het is groeizaam, Utrechts regenweer iets waar de zon het niet van kan winnen deze zondag. Na het ontbijt staat de kofferbakverkoop op het program. Helaas door de regen komen de meeste onderdelen de koffer niet uit, wel is er verkoop v. clubartikelen, foto’s en mini auto’s in de lounge waar gelukkig goed belangstelling voor is. Na de Algemene Ledenvergadering staat
Feestavond; Om 20.00 u gaat het diner beginnen. Het buffet was goed uitgebreid en smaakte prima, de muziek werd verzorgd door ShowBand Wave zij luisterde de avond op met vele bekende nummers, aan iedereen werd gedacht zelfs de jongens achter de bar werden niet vergeten, bovendien gaven Tina en Tox de 2 zangeressen v.d. band een solo optreden wat veel indruk achterliet.
er nog een smakelijke lunch op ons te wachten waarna iedereen, met heel veel dank aan Bert en Joke Ipenburg onze ( gastheer en gastvrouw) en het bestuur v.d. Borgward Club Nederland hartelijk afscheid van elkaar nemen.
Na het diner openden Bert en Ria het bal en al snel gaan de beentjes v.d. vloer. Wat als bijzonder prettig ervaren werd is dat je elkaar kon verstaan tijdens het diner. Het werd in één woord een geslaagde avond!
Wij kunnen terugkijken op een zeer geslaagde Meerdaagse. Corry Toxopeus.
9
Een bittere afgang deel 2 In het vorige nummer van Borgwaardigheden las u deel 1 van het artikel over de Borgward-catastrofe in 1961 en over de man Thomas Knölker die zijn in 1961 aangeschafte Isabella nooit weg deed. Nu het laatste deel 2.
truck voor een oplegger en van een sportcoupé tot een luchtgeveerde limousine. De producent die steeds meer uitbreidde was een voorbeeld van het economische wonder van die tijd. Tien jaar later zou deze nogal verwarrende hoeveelheid modellen zich wreken…
Thomas Knölker is met zijn geboortejaar 1925 niet van de generatie van Carl F.W. Borgward. Tegen het einde van de oorlog was hij twintig en marine-officier. Hij had geluk, overleefde die periode en zag de brokstukken die het duizendjarige rijk had achtergelaten. Zijn jeugd zat vol met marsen, gebrul en tenslotte bombardementen. Die geschiedenis moest zich niet herhalen en Knölker begon een rechtenstudie.
De auto’s van het Borgwardconcern waren noch beter noch slechter dan die van de concurrenten. In 1954 kwam daarop een uitzondering: de tweede versie van de Hansa 1500. Met de onvermijdelijke sigaar tussen de tanden reed Carl Borgward het eerste exemplaar zelf van de band. Deze auto was zijn kind: de carrosserie kreeg vorm volgens zijn eigen schetsen en Een rijbewijs met 17 jaar is aan de kneedmodellen legde niet erg bijzonder, Thomas hij zelf de hand. De uit de Carl Borgward, geboren in Knölkers rijbewijs is van oude HANSA-motor ontwik1890, bouwde al voor de oor- 1942, maar dan wel uitgereikt zonder praktijkexamen log auto’s en was in de Nazi- te hebben gedaan; hij leerde kelde kopklepper van 1500 cc was in de racerij verder tijd ondermeer bezig met pas in 1961 echt rijden. verfijnd. En uiteindelijk kreeg economische zaken binnen het kind van de baas zelf een naam: toen de Wehrmacht. Na de oorlog was hij men hem vroeg wat er op het al rijklare twee jaar geïnterneerd in Ludwigsburg prototype moest komen te staan, blafte en kwam in 1948 terug in Bremen. Zijn hij tegen een technicus: “maakt me niet fabriek in Sebaldsbrück was de modernuit, voor mijn part schrijf je er Isabella ste autofabriek in Duitsland, eind dertiop!” Het letterlijk opvolgen van dat adger jaren onder architectuur (Bauhausstijl) gebouwd. Wat kon het iemand als hem schelen dat de Nazi’s deze bouwstijl als ‘ontaard’ beschouwden. Met dezelfde energie waarmee hij zijn auto’s ontwierp, stortte hij zich op de wederopbouw van zijn voor driekwart ingestorte fabriek. Tijdens zijn interneringstijd werkte er in de fabriek een kleine kernploeg van een paar honderd mensen die vrachtwagens bouwden. Toen de baas weer terug was, begon het succesverhaal: in 1949 de HANSA 1500, de eerste in Duitsland na de oorlog ontwikkelde personenwagen. Kort daarna verschijnen de Lloyd 300 en de Goliath GP 700. Drie typen, drie merken, een kleine auto, een onderste en een bovenste middenklasser. Borgward bouwde al gauw voertuigen, lopend van een tweetakt overdekte scooter tot een
De lijn van de Isabella is in zes jaar tijd maar gering aangepast; een opvolger was pas voor 1963 in de planning, maar zo ver zou het dus niet meer komen.
vies zal wel op subtiele wijze de wraak van die technicus geweest zijn, maar kort na de introductie noemde niemand de HANSA 1500 nog bij die naam, maar was de Isabella geboren: een auto met 10
derne auto. Zelfs de 13-inch wielen met diagonaal banden en charmant vergeelde
vrouwelijk ronde vorm, een volledig stalen carrosserie, alle versnellingen gesynchroniseerd en met een temperament waarmee men midden in de vijftiger jaren tot de snelle auto’s op de weg hoorde. “De stuurschakeling vond ik niet zo subtiel, maar verder had ik geen kritiek. “, aldus de heer Knölker, “en bij het remmen moest je altijd oppassen, met rondom trommelremmen”. Voor de verstokte sigarenroker Carl Borgward sprak het vanzelf om zijn auto’s van een aansteker te voorzien
Het economische wonder zag er creme-kleurig uit: in het Borgward-interieur overheerst de charme van de vijftiger jaren. De radio (Blaupunkt Frankfurt TR de Luxe) liet de eigenaar in 1962 monteren voor de prijs van 462 Mark. Het Duitse maandloon was toen net 20 Mark hoger!
zijvlak rijden nog zacht en geruisloos. Het ‘economisch wonder’ verzwelgt zijn eigen kinderen: in november 1960 ontvangt Carl Borgward, als een van de belangrijke mensen van de wederopbouw, nog een onderscheiding van verdienste van de overheid, een week of wat later is er de ineenstorting van het bedrijf. De voortekenen waren er al: de verkoopcijfers liepen terug, het concern leefde dankzij een kredietvoorschot al op de
We rijden al een tijdje op de provinciale weg zuidelijk van Darmstadt. De Isabella loopt tiptop, ik mag een stuk rijden. Ik voel mij weer de vijfjarige vol verbazing; het was toen voor mij onvoorstelbaar dat er tientallen jaren later nog altijd auto’s met de rhombus in de grille zouden bestaan. Met 60 pk win je dan wel geen race, maar er waren indertijd maar weinig
Lang in de gratie, tenslotte in ongenade: Carl F.W. Borgward op de internationale autotentoonstelling in Frankfurt 1955 tussen minister van economische zaken Erhard en bondspresident Heuss.
Saneerder van Borgward en bestuurslid van BMW: dr Semler schiep een ongunstig beeld van Borgward.
middenklassers die zo pittig waren als deze achterwielaandrijver. De motor is ook na 50 jaar niet gedemonteerd - volgens insiders zijn 3 klokken rond best mogelijk. Aan het schakelen merk je de ouderdom, maar verder voelen de bedienkrachten net zo aan als bij een mo-
pof. Het hoofdartikel van “het weekblad “Der Spiegel” zorgde half december 1960 ongewild voor de genadestoot. “De knutselaar” stond boven het artikel waarin de redactie van het Hamburger blad in 14 pagina’s Carl Borgward vlijmscherp ka11
rakteriseerden als een soms bars constructeurs-genie, die zijn economische heil steeds zocht in een vergroting van zijn modellen-palet; als patriarchale figuur die elk advies afwees, die zich al aan het volgende product wijdt, terwijl het vorige nog niet af is en in geldkwesties graag het principe “er blijft altijd hoop” hanteert. Ondanks alle kritiek leest men tussen de regels door wel de bewondering van de journalisten voor de zou toewensen dat hij naar alle waarschuwingen zou luisteren en zijn overgekookte firma weer laat krimpen tot een gezonde afmeting.
In de zomer van 1963 werd ook de Borgwarddealer in Darmstadt gesloten; de auto van Thomas Knölker was toen al lang betaald.
In 1969 eindigde de faillissementsafwikkeling; de eisen van alle partijen werden 100 procent uitbetaald. Na afloop van alles is er het besef dat Borgward in 1961 dan wel bankroet was, maar eigenlijk niet aan zijn einde. Toch was het exit onvermijdelijk. Alles heeft zijn tijd: de afgang verliep geleidelijk en voor ieders ogen, maar ergens was er geen houden meer aan. De vaak geopperde vermoedens dat de redacteuren van het blad “Der Spiegel”of de curator (die geen enkel succes bereikt heeft) in een geheime opdracht van de politiek of de concurrenten de niet geliefde selfmade-man buiten spel hebben gezet, kan men gerust naar het rijk der ‘dolkstoot-legenden’ verwijzen. Het was in 1960 dan wel een tijd vol met tegenstanders, maar Carl Borgward heeft te laat gereageerd. Thomas Knölker bleef tot zijn pensionering bij dezelfde werkgever; hoogte- en dieptepunten bepaalden zijn leven niet. Hij woont met zijn dochter Julia nog steeds in het rijtjeshuis waar hij in 1960 met zijn gezin in trok. Zijn auto die al 50 jaar trouw functioneert, is aan het einde van de middag weer in de garage gestald, waar hij de komende maanden weer blijft staan. Ik heb als schrijver van dit artikel al lang begrepen waarom men geen oldtimerliefhebber hoeft te zijn om een Borgward Isabella als iets bijzonders te beschouwen. Vertaald door Martin Bilthof.
Waarom is na 50 jaar de eerste auto er nog altijd? “Zo is het gelopen, gepland is het niet”, zegt Thomas Knölker; “soms is het goed als een eigenaar geen autogek is…”
Het artikel werd door vrienden van Borgward als een poging tot koningsmoord opgevat; zijn vijanden zagen daarentegen hun gelijk bevestigd: nu wist eindelijk iedereen dat er bij de Bremer autobouwer een en ander niet klopte. Dat het stadsbestuur van Bremen het krediet introk en zijn firma openlijk failliet verklaarde, kreeg Carl Borgward in het televisie-journaal van vier weken later te horen. Hij heeft toen volgens zijn vrouw aan een stuk door onbedaard zitten huilen. Een paar dagen later nam de overheid in Bremen de zaak over. De aangestelde curator Semler bracht hem in een paar maanden tijd voorgoed in zak en as. In november 1961 waren Borgward, Goliath en Lloyd geschiedenis. Zo’n 15.000 mensen verloren hun werk. Carl F.W. Borgward overleed op 28 juli 1963, de laatste jaren waren de fabriekshallen in Sebaldsbrück verboden terrein voor hem. 12
De Mille Miglia met de Borgward Isabella TS Tekst en foto’s : Pim van de Werd Er zijn in 2012 minder dan dertig Nederlandse equipes in de prestigieuze Mille Miglia van start gegaan. Tussen de duurste en mooiste Alfa Romeo’s, Porsches, Ferrari’s en Jaguars reden ook een paar eenvoudige familieauto’s mee. Een daarvan was de Borgward van Onschatbare Klassieker reporter Pim van de Werd en Marcel Sontrop.
te connecties. Niet dat dit eenvoudig was. Jaarlijks willen duizenden meedoen en van de bijna 1400 officiële inschrijvingen a raison van 7600 vooruit te betalen Euro’s mogen er uiteindelijk maar 385 starten. De rest krijgt het inschrijfgeld terug. Dat dan weer wel. De auto mag niet jonger dan van 1957 en het type moet de Mille Miglia in de periode tot en met 1957 ook daadwerkelijk
Een Borgward Isabella ? Het begon allemaal met een bezoek in mei 2011 aan het Mille Miglia Museum in Brescia. Daar zag ik een enorme wandfoto van een Borgward Isabella op het plein bij de start van de Mille Miglia ergens tussen 1955 en 1958.
Dat intrigeerde want mijn vader had van 1955 tot 1965 een Borgward Isabella Combi gereden. En die leverde mij vanaf mijn vierde jaar veel plezierige herinneringen op. Helaas was het merk in 1961 ter ziele gegaan. In Brescia realiseerde ik mij voor het eerst dat Borgward dus blijkbaar ook meegedaan had en ik wist meteen dat hierin mijn kans lag om aan ‘werelds grootste klassieker rally’, de ‘1000 Miglia’ retro rally, mee te doen. Dat wil toch iedere autoliefhebber. Maar ondanks meer dan 25 jaar historisch racen met Alfa Romeo’s was er geen schijn van kans om daarin geaccepteerd te worden. Te veel Italianen met de juis-
gereden hebben. En dan zijn ‘goede contacten’ ook belangrijk Vanaf dat moment ging de speurtocht langs twee wegen: Zo veel mogelijk documentatie over de Borgward deelname vinden voor aanmelding en acceptatie te regelen. 2. misschien nog belangrijker : Waar vind ik een knappe Borgward Isabella TS van bouwjaar t/m 1957 Documentatie en inschrijving Er was weinig documentatie rond Borgward en de Mille Miglia te vinden, maar vast kwam te staan dat Borgward als publiciteitactie van 1955 tot en met 1958 met Isabella TS deelnam. In 1958 - toen de rally van opzet gewijzigd was- wist het zelfs de eerste plaats in de toerwagenklasse te bemachtigen en concurrenten als Alfa Romeo en Mercedes voor te blijven met de 1500 cc, 75 pk, 1090 kg zware Borgward Isabella TS die toen een
gelijk verkocht. Nadien bleken er meer op het vinkentouw gezeten te hebben, maar tja zo gaat dat. Natuurlijk moest er wel het nodige aan de TS gebeuren, maar in principe was het een redelijk uitgangspunt. En die ‘poepgroene’ Resedakleur viel nadat Bertus Vinu van Autoschadeherstel Weesp het dak Elfenbeinweiss gespoten had eigenlijk best mee. Die ‘period two-tone’ kleurencombinatie deed het hem wel. Tja en toen kwam er een waslijst van
mooie topsnelheid van 150 km per uur behaalde en een prima wegligging had. Zelfs het archief van het 1000 Miglia Museum kon weinig documentatie leveren , al vroegen ze voor een paar kopieën van inschrijvingen, een postkaart en wat deelname controlewerk wel ruim € 300 ….Mooie business, maar weinig informatief of behulpzaam, behalve dat het Isabella type “TS” waren die deelnamen. Het leek er ook op dat de afgelopen tien jaar er geen Borgward meer aan de 1000 Miglia retro had meegedaan. Helaas werd het aantal toegelaten auto’s uit de periode 1957 voor 2012 teruggebracht naar 49 (was 57 in 2011), dus dat hielp ook al niet mee. En allerlei bijzondere Nederlandse inschrijvingen als Tatra’s en Rovers werden afgewezen. Dus hier en daar wat geschreven over Borgward en ook in contacten met de organisatie erop gewezen dat 50 jaar geleden de laatste Borgward Isabella TS werd afgeleverd en het toch een mooie hommage aan Borgward zou zijn er nu een aan de 1000 Miglia te laten deelnemen etc. etc. .
”100.000 km beurt” met technische zaken zoals: aanpassen voorveren, nieuwe Koni schokbrekers, nieuwe uitlaat, radiateur,slangen, remrevisie, rubbers, stabilsator-trekstangen en kokerboxen, ashoezen, elektrische benzinepomp, nieuwe velgen en banden (185 x 70 x 13 radiaal in plaats van 5.90/6.40 x13 diagonaal) , koplampen, mist- en achteruitrijdlampen (gelukkig al 12 volt). En ook de stoelen werden van nieuw binnenwerk voorzien
Een ’57 Borgward Isabella TS Ondertussen had de moeizame speurtocht naar een Isabella TS toch vruchten afgeworpen. Na enige buitenlandse probleemgevallen kwam er medio september 2011 op internet een aanbieding van een Borgward clublid van een 1957 Isabella TS langs. Reden van verkoop was de aanschaf en restauratie van een fel begeerde Isabella Cabriolet.
Van wachtlijst naar acceptatie Ondertussen werd in november 2011 de Borgward aan de FEHAC schouwing, nodig voor de vereiste FISA Identity Card,onderworpen. Dankzij de medewerking van FEHAC’s Laszlo Mogyorossy en Teun Dommershuizen werd 18 november een FIVA ID Card A/2 afgegeven, waarna direct ingeschreven werd voor de Mille Miglia. De inschrijving sloot 18 december, maar pas begin februari 2012 zou duidelijkheid over acceptatie verkregen worden. In het kader van promotie werd de Borgward op de Mille Miglia stand op de van 13 - 15 januari 2012 gehouden show interclassic & Top Cars MECC 2012 ge-
Meteen op geboden en de volgende dag met vriend en taxateur Michiel Bakker erheen. Na een korte proefrit was de auto in 1957 gebouwd en in 1958 in Nederland geïmporteerd en op kenteken gezet 14
ex- AHRTN teamgenoot Marcel Sontrop, die de Mille Miglia al eerder met zijn Bugatti 37 (1927) reed voor hem invallen en ook een stuk preparatie eigenhandig voor zijn rekening nemen.
plaatst. Midden tussen allerlei kostbare prestigieuze auto’s die er al een of meer keren aan hadden deelgenomen. Ook in het programmablad werd een kort stukje Borgward geschiedenis geschreven, dat uiteraard vertaald ook aan de MM organisatie werd toegezonden.
De Start van de ‘1000 Miglia’. Besloten werd om de Borgward met Michel Bakker’s Lancia ( voor Henk Bakker) en Saab (voor Victor Muller) en Jaguar (wachtlijst) op een transporter mee te geven naar Brescia en zelf met vliegtuig en huurauto te gaan.
Medio februari kwam het bericht dat de Borgward op de wachtlijst geplaatst werd. Met nog 200 andere auto’s. Maar in de toerwagencategorie 1957 gelukkig wel in de top vijf. En eindelijk op 10 maart 2012 kwam de verlossende mail van MM-MAC voorzitter Sandro Binelli dat de Borgward onder nummer 346 definitief geaccepteerd was, al een van de bijna dertig Nederlandse equipes. Dat betekende dat er nog minder dan 2 maanden tijd was om alle werkzaamheden aan de Isabella uit te voeren. . Er werd met actieve en enthousiaste ondersteuning van ex Borgward medewerker en nu Mercedes-specialist Rijk Vos en zijn mannen in Weesp hard aan de Borgward gewerkt. En Borgward-experts Evert Toxopeus en Anjo Bosman bleken niet alleen voor de onderdelen onmisbaar, maar stonden ook met raad en daad de preparatie terzijde. Evert stelde vanuit zijn meer dan vijftig jaar serviceen preparatie-ervaring een hele bak met reserveonderdelen samen. Van koppelingsplaten tot pakkingen, keerringen, lagers, bougies, dynamo, startmotor en wat al niet meer. En het klemmende verzoek toch vooral mobiel te bellen als er een probleem opdook. Dat zou nog van pas komen… Helaas moest de oorspronkelijke codriver en vriend Jos Netten zich wegens ernstige ziekte terugtrekken, maar kon
Op woensdag 16 mei vond in de expohal van Brescia de administratieve- en technische controle plaats door plaatselijke politie, FISA en MM organisatie. Een klein tikje zorgde dat een weigerend knipperlicht ook weer functioneerde en de Borgward van alle benodigde stempels en stickers voorzien werd. Hoewel het wel vaak nodig was uit te leggen wat Borgward was en dit GEEN een Oost-Duitse twee- takt was! De 1000 Miglia rit Nadat op donderdag 17 mei in het centrum van Brescia nog allerlei verzegel loodjes, GPS trackingkastjes en transponders aan de auto’s bevestigd waren begon ‘s avonds om zeven uur de startprocedure. Met startnummer 346 kwam de Borgward dus vrij achteraan, om 20.39 u gepland, wat naar goed Italiaans gebruik uiteraard een half uurtje later werd, zo rond zonsondergang. Voor ons de Peugeot 403 van Martijn en Saskia Koppert uit Almere en achter ons de Citroen DS van twee Canadezen bei15
“klassementsproef” van een 4 stukken die in een bepaalde tijd/gemiddelde gereden moest worden, en door de bochten en klim niet echt overzichtelijk waren.
den ook uit 1957 en een coëfficiënt van
1.20 ten opzichte van die van de Borgward van 1.22. Dat was dus niet zo’n veel grotere “handicap”. Moeilijker was het 150 pagina’s dikke “bolletje pijltje roadbook”, waarmee wij vast nog wel veel vakanties in Italië konden vullen , maar nu toch een aardige opgave vormde voor een equipe die geen heel handige APP op hun Ipad hadden, die keurig tevoren de gewenste gemiddelden van de MM proeven aangaf ( zoals later bleek de equipe voor en achter ons hadden)
Dus beetje gokken en ‘”gas”of “rustig” min of meer tot een redelijk resultaat leidde. Een beetje gokken in Verona liep fout af. Bij een grote open rotonde met 6 aansluitingen gingen vier in het donker voor ons rijdende equipes allen een andere kant op. Wij gokten (gelet op onze Alfa race verleden) op een richting waar ook een Italiaanse Scuderia del Portello Alfa Romeo Giulietta Ti ging. FOUT!! Volgens Marcel, het roadbook en het Alfa team dat stopte en wilde keren. Wij dus ook, maar namen weer een foute afslag en reden zo... de AUTOSTRADA tolweg op. Tig kilometers verder konden we met hulp van de Carabinieri er pas weer af, terug en de route bij Vago weer oppakken. Dus een tijdachterstand van dik ¾ uur, waardoor sommige stempelposten al aan het afbreken waren toen wij aankwamen. Hard doortrappen dus over de Italiaanse B wegen met twee “crossed eyed koplampinstellingen, waarvan er een in ieder geval de toppen van de bomen in de gaten bleef houden. Dat gaf een prima gevoel van zekerheid. Maar ook de ons assisterende Caribinierin leek het weinig uit te maken. Gaandeweg liepen we een kwartier van onze achterstand in, zodat we alle controleposten nog op tijd aandeden en om half drie ‘nachts de finish in Ferrara bereikten. Niet eens als laatste overigens. Vrijdags vertrokken we stipt om 9.54 u onder een stralende Italiaanse zon met een prima lopende Borgward, waar alleen de kachel niet van uit wilde. De
Terwijl wij het met twee polshorloge stopwatches en een TomTom-1 die min of meer de afstand aangaf deden. Door de wat afwijkende bandenmaat gaf de Borgwards kilometerteller immers niet meer geheel juiste informatie en er was geen tripmaster o.i.d gemonteerd omdat het ons ook niet om de klassering ging maar , geheel in de Olympische participatiegedachte, om eerst Rome en dan Brescia weer te halen. De eerste avondetappe was van Brescia naar Ferrara, 261 km en “standaard tijd 5 uur 30”. Vlak na de start in Brescia, die als gebruikelijk onder grote belangstelling plaats vond, was er bij Castello een 16
melen de koppeling een klein beetje los gekomen en konden we naar een garage rijden, waar we de brug op mochten en Marcel Evert’s recept toepaste en de koppeling het weer perfect deed….Maar daarmee lagen we wel uit het Mille Miglia klassement, en Rome was toen niet meer via de nog meer dan 8 uur durende MM route haalbaar. Er zat dus niets anders op dan via de snelste weg daarheen te gaan, waar we nog net de chaos dwars door Rome vanuit het Stadion konden meemaken.
(trommel)remmen werden wat minder, maar met wat extra trappen ging het best.
Non Classificati Als `Non Classificati` wilden we zaterdag de terugrit van Rome naar Brescia deels meerijden, maar door dynamopech van de Lancia Aurelia van hh Bakker werd het een meervoudige zoektocht naar accu´s zodat deze rit ook grotendeels in de soep liep. Maar al geeft onsportief gedrag wel strafpunten, sportieve bijstand verlenen zeker als je toch al officieel uit het klas-
Pech.. Het noodlot sloeg echter toe tijdens een gigantische file op de ‘hairpin’ bergweg bij San Marino. De koppeling kreeg het zo te verduren dat deze niet meer ingetrapt kon worden. Ternauwernood kon een vluchtstrook bereikt worden.
Waar overigens al een stuk of zes MM deelnemers met oververhitte auto’s stonden te wachten op hulp, afkoeling of oplossing van de file. Na alle motorbegeleiding elders was dit echt knudde. Waarom de koppeling vast zat was niet direct duidelijk. De hydrauliek bleek wel te werken. Volgens de telefonisch geraadpleegde Borgward expert Evert Toxopeus leek het erop dat het druklager op de as vastgeraakt was:”Stuk uit bellhouse slijpen, losmaken en nieuw vet ertussen, dan moet het wel weer gaan”.. Reparatie ter plekke was onmogelijk en de gewaarschuwde afsleepdienst kwam wel, maar vertrok weer omdat hij eerst een ander op moest halen. Kwam daarna met een Porsche achterop nog toeterend langs, maar zagen we niet meer terug. Gelukkig was na afkoeling met wat rom-
sement ligt- helpt je uiteraard niet in de Mille Miglia. Maar ondanks dat er onderweg schijnbaar nog “55 jaar” roest uit de tank los kwam, en af en toe de brandstofleiding verstopte, bereikte de Borgward Isabella geheel op eigen kracht toch Brescia. Dat was dan wel weer een schrale troost.(en compliment) voor deze Duitse tank en de sleutelkunst van Marcel Sontrop, want in 1957 haalde de fabrieks Borgward de finish ook niet…En dit jaar waren we een van de bijna 90 uitvallers. Maar wat een geweldige belevenis de Mille Miglia 2012! Tekst en foto’s Pim van de Werd
17
Restauratie BORGWARD B1250
spoorstang waar nodig onderdelen vervangen hoofdremcilinder vervangen montageplaat voor hoofdremcilinder vernieuwd en verstevigd.
bouwjaar 1951 uit Bremen DL Aangekocht in 1990, niet compleet en geheel uit elkaar (zie foto's) maar niet ver genoeg uit elkaar gehaald.
De vooras er onder uit gehaald om de veerpennen te vernieuwen, schoon te maken opnieuw te schilderen etc.
Achteras er onder uit gehaald de veerpennen en veerhanden vernieuwd en gelast Chassis schoon gemaakt gelast, geboord, handremhevel zie ook Mercedes bout, schokbrekers stuurhuis, stuurstang,
Pedalenbox veranderd en opbouw aangepast.
Vooras, achteras en schokbrekers opnieuw gemonteerd remleidingen vervangen, wielremcilinders gehoond en voorzien van nieuwe remcups.
Motor geplaatst radiator geplaatst cabine gerestaureerd en geplaatst voorzien van alle knoppen en meters nieuw beklede kussens en zitbank.
zaagd op de lintzaag. Achterdeuren en zijdeur zijn gemaakt van stalen kokers.
Accu er in starten en lopen.
Aandrijfassen gemonteerd en stiekem een stukje gereden. Motorkap gemonteerd, geschuurd, geplamuurd, alles weer gedemonteerd en gespoten en opnieuw gemonteerd. Al dit voorgaande diverse keren herhaald.
In de kokers zijn de sloten aangebracht het dak is van staalplaat gemaakt de zijwanden van aluminium platen net als de zij en achter deuren de zijplaten zijn boven in de ronding van de kap en onder aan de bak vast geschroefd. Tevens zijn de zijplaten gelijmd aan het houten frame. De aluminiumlijst rondom de bak is gelijmd. De aluminium lijsten op de voorbumper zijn geschroefd. De voor spatborden zijn voor 90% vernieuwd net als de uitlaatpijp vanaf het spruitstuk De wieldoppen heb ik van een lid van de Belgische club kunnen bemachtigen en opnieuw laten verchromen. In 2011 de auto door de RDW laten keuren. De opmerking van de keurmeester: prima gedaan, alleen als je thuis bent, draai dan dat ene remnippeltje even vast. De Borgward is al in BelgiĂŤ op de mee-
Het maken van de laadbak met als voorbeeld een plaatje uit het onderhoudsboekje.
Veel maten zijn door mij geschat het gehele frame is gemaakt van houten chassisbalken, staanders zijn halfrond ge-
ting geweest en heeft de rit op de aanhangwagen gemaakt, dit omdat het originele kenteken niet op tijd binnen was. 19
Maar zie nu het in twee kleuren gespoten resultaat.
Technische gegevens B1250 (1949-52)
Ik hoop met Pinksteren 2012 in BelgiĂŤ mee te rijden.
Motor Viertakt-benzinemotor, Type Borgward 4 M 1,5,48 PS, 4 cylinder, Boring en slag 72 x 92 mm, 1498 ccm, olie-inhoud van de motor ca. 4 Liter, Waterinhoud Koelsysteem ca. 6,8 Liter. Krachtoverbrenging Enkelschijfsdroge koppeling, versnellingsbak, cardanas, tussenaslager, cardanas, tussenlager en achteras, 4-versnellingsbak, 3e en 4e versnelling gesynchroniseerd, overbrenging: 1e versn. 3,66:1 2e versn. 2,3:1 - 3e versn. 1,51:1 - 4e versn. 1:1 - Achteruit 4,32:1, achterasoverbrenging 41 :8. Onderstel Spindelstuurhuis overbrenging 15: 1, velgen 3,50 D -16 5-gats, Banden 5,50 16 (voor enkel, achter dubbel), remmen hydraulisch op 4-wielen (oliedruk) met voetbediening en mechanische handrem (met handhandel op de achteras werkend). Algemene gegevens Topsnelheid 80 km/h, brandstoftank ca. 44 Liter, brandstofverbruik ca. 10 Liter op 100 km (bij een snelheid van 45 tot 50 km/h).
Tinus Vet. In oktober 1947 werd de productie van het vooroorlogse model B 1000 met een 1,51-viercylinder-benzinemotor weer opnieuw in productie genomen. De 1- tonner, die in het begin alleen enkellucht banden op de achterwielen had, verscheen na April 1949 met dubbellucht. De kabelremmen werden door een hydraulische remsysteem vervangen. In Oktober 1949 werd de B 1000 opgevolgd door het nieuwe model B1250.
Maten en gewichten Seriematige uitvoering: open of gesloten opbouw met 3 verschillende wielbasissen 2800 mm, 3200 mm en 3600 mm, Eigen gewicht openlaadbak: 2800 mm = 1185 kg, 3200 mm = 1200 kg, 3600 mm = 1250 kg, Eigen gewicht gesloten bak: 2800 mm = 1270 kg, 3200 mm = 1315 kg, 3600 mm = 1360 kg, Onderstelgewicht: 2800 mm = 800 kg, 3200 mm = 830 kg, 3600 mm = 845 kg, toelaatbare as- of wieldruk in beladen toestand: voor 900 kg, achter 1800 kg, kleinste bodemvrijheid 190 mm.
Het vermogen van de behouden 4-cylindermotor, die ook in de Hansa 1500 personenwagen gebruikt wordt, is opgevoerd tot 48 PK bij 4000 U/min. en leverd de 1Âź-Tonner een topsnelheid van 80 km/uur. Daarbij worden slechts 10 liters benzine per 100 km gebruikt. De 3e. en 4e versnelling van de vierversnellingsbak zijn gesynchroniseerd. Drie wielbasis varianten (2800/3200/3600 mm) staan bij de seriematige open of gesloten laadbakbouw ter beschikking.
20
Borgward, verdwenen maar niet vergeten De personenwagens uit Bremen waren in de jaren vijftig en begin zestig in Europa net zo populair als de Mercedessen,. Ook de lichte vrachtwagens van Borgward kenden een grote aanhang. In 1:87 verschenen de laatste tijd weer een paar modellen van dit roemruchte merk, tijd voor een overzicht.
grootste deel van de gebouwen ging naar concurrent Daimler. Het verhaal gaat dat BMW een handje heeft geholpen bij de ondergang, omdat dat zieltogende bedrijf zich weer wilde richten op de fabricage van auto’s. Borgward had al eerder belangstelling getoond om BMW over te nemen. Hoe het ook zij, hij overleed in 1963 op 73-jarige leeftijd. Vader Borgward was kolenhandelaar in Altona, een wijk van Hamburg op de
De populaire elegante Borgward Isabella Coupé van Wiking, Busch en Herpa
De Isabella’s van Wiking en Herpa. Duidelijk is dat het Herpa model iets groter is.
zuidoever van de Elbe. Carl kreeg de kans met zijn talkenten te werken., hij studeerde machinebouw en vond werk in Hannover. Na een korte tijd ij het leger, waar hij tijdens de Eerste Wereldoorlog al gauw gewond raakte en naar huis mocht, begon hij voor zich zelf. In 1919 werd hij eigenaar van een toeleveringsbedrijf van onder andere autoonderdelen. Vanaf 1924 ontwikkelde
Wikings Borgward Isabella’s uit 1960
Carl F.W. Borgward (890-1963) leefde van een economisch hoogtepunt in de Duitse geschiedenis via een aantal grote dieptepunten, zoals de Eerste Wereldoorlog, de Weimar republiek en de Tweede Wereldoorlog tot en met de door het Marshallplan gegenereerde Wirstschaftswunderzeit. De wonderbare herrijzenis van de Duitse economie heeft ons onder andere een tal van prachtige auto’s opgeleverd. Het einde van het merk kwam vrij plotseling in 1961, door een bankroet dat niet faillissement mag heten, omdat alle schuldeisers hun geld kregen. Het
Het model van de Borgward (eerst Lloyd) Arabella kan nog best mee
Borgward een driewielig vrachtwagentje, dat later Goliath gedoopt werd. In 1926 kwam de Goliath officieel in productie. Borgward en z’n compagnon kochten een fabriek in Bremen-Hastedt. Toevallig was de buurman, het Hansa-Lloyd concern, een goede klant van Borgward. HansaLloyd, dat luxe personenwagens en vrachtwagens bouwde, zat in een slechte
De Isabella Coupé van Wiking in een aantal kleurvarianrten
21
periode, wat Borgward de kans gaf begin jaren dertig een meerderheidsaandeel te kopen. In 1937 werden alle aandeelhouders uitgekocht en was Carl Borgward alleen eigenaar van zijn bedrijf. Zoals veel van zijn collega’s werd ook Borgward lid van de NSDAP, wat hem hetgeen windeieren legde. Al tijdens Borgwards internering na de oorlog werd in Bremen begonnen met de eerste personenwagen naar plannen van de baas: de Borgward Hansa 1500.
Busch maakte van de Isabella niet allen de Coupé maar ook de cabrio
niet in mijn verzameling, zodat ik ze niet kan laten zien. Dat geldt ook voor de Isabella en de Arabella, een van de eerste Wiking-auto’s met ingezette ruitjes.
De oude B611 uit de mal van Wiking
De prachtige P100 van Brekina Het recente model B611 bestelbus van Wiking
Deze modellen zijn uiteraard al jaren uit productie en alleen antiquarisch te koop voor veel geld. Gelukkig hebben ze bij Wiking een nieuwe Isabella gemaakt. Dat autootje is al weer van 1985, maar ziet er wel goed uit, al mist het het balkje met het merk op de achterklep. Hopelijk brengt men binnenkoert eens een goed bedrukt exemplaar uit, want hij lijkt nu wat kaal. Rond 2000 kwam er van Wiking
De ambulance is de nieuwste variant van Wiking. De Hymer Caravano Camper is gemaakt door BUB
De drie merken Borgward, Lloyd en Goliath bleven naast elkaar bestaan,waarbij Borgward voor de degelijke luxe wagens stond., Lloyd voor de klein budgetauto’s en Goliath bleef bekend om zijn driewielige bestelwagen. Toch zijn er ook onder het Goliath label personenwagens gemaakt zoals de GP1100.
Herpa begon met de Combi en de Coupé
Wiking In 1957 kwam Wiking met – wat zij noemden- de Goliath limousine en de Goliath personenwagen. Al eerder maakte men in Berlijn het model van de Goli Dreirad, het bekende bakwagentje. Al deze modellen werden nog zonder ruitjes gegoten, zo ook het enige mij bekende model van de Borgward Hansa 1500. Jammer genoeg heb ik deze modellen
ook een Isabella Coupé, verreweg de po22
pulairste Borgward. De Coupé is netjes 1:87. Hij staat er goed op naast de modellen van Busch en Herpa.
zonder interieurtje, als lading op een autoambulance achter een Mercedes G. Met de mooie bedrukking van de chroomdelen is de Arabella een prima model, ondanks de schaal 1:90. Rond 1960maakte Wiking een B611 bestelwagen in de vorm van een chassis met cabine. Gek genoeg was de auto geneutraliseerd door het ‘wybertje’, het merk van Borgward, weg te laten en te vervangen door een vierkantje. Mijn modellen komen uit een landbouwsetje uit 2004 . In 2010 kwam er een hele nieuwe Borgward, de B611, van Wiking. Het is een bestelwagen die de concurrentie aan kon met de Mercedes bestellers en met die van Opel. Er zij al verschillende versie te koop: een bestelbus, een combi en een ambulance.
Karakteristiek is misschien het beste woord voor deze Hansa 2400 van Neo Scala
Ook hier geldt weer dat hij zonder bedrukking wat kaal is, maar dat werd bij de nieuwere varianten goedgemaakt. Er zijn zelfs tweekleurige versies. De mal van de Arabella was zo goed, dat hij in 2009 weer gebruikt kon worden. Het gaat om het oorspronkelijke model
Met toestemming overgenomen uit Auto in miniatuur Namag 04/2011
Gespecialiseerd in Borgward V.J.M. van der Velden Peizerweg 154 9727 AR Groningen Telefoon: 050-5257329 Telefax: 050-5281157
mobiel: 06-54321584 info@garagevandervelden.nl
23
UITTERLINDEN AUTOSCHADE
Hemelstraat 20, 5425 VT De Mortel Tel. 0492 – 36 27 08
24