T ürkiye’de Dergicilik
Hazırlayan: YİĞİT UYGUR
Bodrum Ajans Yayın Grubu tarafından çıkartılan Bodrum Bülten Dergisi 16. yaşını kutluyor. Bunca yıldır çok büyük özveri ve fedakarlıkla okuyucusunun karşına çıkan Bodrum Bülten Dergisi geçtiğimiz 15 yıl boyunca Bodrum’un kültür, sanat ve sosyal yaşamını sizler için takip etti; haberleriyle duyurularıyla, Bodrumlu’nun elinin altından eksik etmediği bir rehber haline geldi. 16. yılımızı kutlarken, bunca emekle çıkan dergilerin ülkemizde yüz yüze kaldığı zorlukları da düşünerek, merak ettik ‘acaba Türkiye’de hangi dergi, kaç yıl yayın yaşamını sürdürdü ya da halen sürdürüyor?’… Küçük bir araştırmaya giriştik. Önümüze Tanzimat Dönemi’yle başlayan ve sorunları hiç değişmeden gelen dergilerin hikayeleriyle karşılaştık. Aşağıdaki yazı Türkiye’de, dergiciliğe bizim gibi emek vermiş birçok derginin hikayesini anlatıyor.
Tanzimat’tan Günümüze
Cumhuriyet Öncesi ve Tanzimat Dönemi Dergileri
Tanzimat Dönemi’nde yayınlanan dergilerin sayısının yüzü geçtiği bilinmektedir. Tanzimat Edebiyatı’nın oluşmasında, yeni Türk Nesri’nin doğmasında en büyük rolü oynayan, en önemli görevi yüklenen gazetelerle dergilerin belli başlıları şunlardı: Namık Kemal’in yayınladığı İbret (1871); Hadika (1872) Ali Suavi’nin yönettiği Muhbir (1866); Ahmet Mithat’ın çıkardığı Devir (1872); Sıraç (1873); Vakit (1875); Ebüzziya Tevfik’in Mecmua-i Ebüzziya (1879); Hazine-i Fünun (1882); Gayret (1886), Asar (1886), Maarif (1890), İkdam (1894).
n İlk Dergi: Mecmua-i Fünun: Türk Dergicilik Tarihi’ndeki ilk girişimlerin yaşandığı dönem, Tanzimat Dönemi’dir. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra günlük gazetelerle birlikte haftalık, 15 günlük ve aylık dergiler yayınlanmaya başlanır. İlk Türk Dergileri Avrupa’daki gibi ilmi cemiyetlerin yayın organı olarak basılır. Günümüze değin yapılan araştırmalarda Osmanlı’da ilk derginin 1862 yılında çıkarılan Mecmua-i Fünun olduğu anlaşılmıştır. Dergi, Münif Paşa’nın, Cemiyeti İlmiye-i Osmaniye adıyla kurmuş olduğu bir derneğin yayın organı olarak basılır. Dergide fizik, kimya, felsefe, sosyoloji, ruh bilim, tarih ve coğrafya gibi konular kapsamında makalelere yer verilir. Dergi, iki yıl boyunca 50 sayı
14
yayımlar. Ancak İstanbul’u vuran büyük kolera salgını nedeniyle yayınını durdurur. Münif Paşa, dergiyi 1866 yılında yeniden yayımlamaya başlasa da uzun süre devam ettiremez. 3 yıl sonra 1869’da hem cemiyet hem de dergi kapanır. Dergi üçüncü defa yine Münif Paşa tarafından yayımlanmaya başlanır fakat okuyucunun ilgisini çekemez ve tamamen kapanır. Önemli dergiler; Resimli Ay, Hale, Osmanlı Kadınlar Alemi, Yıldız, Demet, Yeni İnci, Kadınlar Dünyası.
Cumhuriyet Tarihimiz’in Önemli Dergileri;
n Çağrı Dergisi:
Çağrı Dergisi Folklor ve Halk Edebiyatı kulvarında 1957-1983 yıllarında arasında yayımlanan Cumhuriyet Tarihi’ndeki en uzun soluklu dergilerden biri olmuştu. Sonradan yayın hayatına dönen Çağrı, bugün 52 yaşında. Şair Feyzi Halıcı’nın maddi ve manevi imkanları ölçüsünde, yayınına devam ediyor.
n Varlık Dergisi: Varlık Dergisi ulusal plat-
forma yayımlanmayı sürdürse de, diğer ulusal dergilerle kıyaslanmayacak değerler katmıştır Türk Edebiyat Tarihi’ne ve dergiciliğe… Cumhuriyet Türkiyesi’nde kültür yaşamının en önemli öğelerinden biri olmuştur Varlık Dergisi. 1933 yılının Temmuz Ayı’nda, Yasar Nabi Nayır’ın çıkardığı “Varlık Edebiyat ve Sanat Dergisi, ilk sayısından bugüne dek, Türk Edebiyatı’nın hemen hemen tüm değerlerine, sayfalarında
yer verdi. 76 yaşına basan Varlık 1200’ün üzerinde sayı yayınladı.
n Türk Edebiyatı:
Ahmet Kabaklı’nın kurduğu “Türk Edebiyatı” Dergisi 35 yaşında. 412 sayısı yayınlanan derginin genel yayın yönetmeni Beşir Ayvazoğlu…
n Hisar:
Hazırlıklarına 1949 yılı sonlarında başlanan Hisar Dergisi, ilk sayısını 16 Mart 1950’de yayımlamış. Yayın hayatını iki dönem halinde sürdüren Hisar Dergisi, birinci yayın döneminde Ocak 1957’ye kadar 75; ikinci yayın döneminde Ocak 1994’ten Aralık 1980’e kadar 202 olmak üzere 277 sayı çıkarmış.
n Serdengeçti:
Osman Yüksel Serdengeçti’nin 1947 yılında çıkartmaya başladığı siyasi içerikli dergi… Yayıncısının 10 Kasım 1983’teki ölümüne değin geçen süre içinde ancak 33 sayısı basılabildi. Osman Yüksel Serdengeçti’nin siyasi görüşlerinin yer aldığı derginin neredeyse her sayısı toplatıldı ya da yayımcısı hakkında davalar açıldı. Her sayısı başka bir adreste basıldı ve Osman Yüksel Serdengeçti sonrasında hapis yattı. Ölümüne değin savcılarla ve Bab-ı Ali simsarlarıyla uğraştı.
n Ataç: Şair Şükran Kurdakul tarafından kuruldu ve 15 Mayıs 1962 ile 1 Ekim 1964 tarihleri arasında 30 sayı çıktı. Melih Cevdet Anday, Atilla İlhan, Asım Bezirci gibi önemli yazarlar