DIABETES IS GEEN FOUT VAN HET IMMUUNSYSTEEM, MAAR VAN DE BÈTACELLEN “Het immuunsysteem werkt bij diabetespatiënten prima, het zijn de bètacellen in de alvleesklier die de fout in gaan. Als die gestrest worden, gaan ze foutjes maken. Ze produceren dan bijvoorbeeld geen insuline maar een eiwit dat door het immuunsysteem als verdacht wordt gezien. Dat triggert de auto-immuunreactie. Die foutjes zullen bij veel mensen gemaakt worden, maar niet iedereen ontwikkelt diabetes type 1. Wil je de ziekte genezen, dan moet je dus eerst zorgen dat de resterende bètacellen rustig blijven, vervolgens dat de auto-immuunreactie afgevlakt wordt en in een later stadium moet je voor nieuwe werkende bètacellen zorgen.”
DIABETES TYPE 1 KOMT STEEDS MEER VOOR “We zien een stijging van 3 - 5% per jaar en het lijkt
DIABETES TYPE 1 WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK - EEN UPDATE
THE END GAME
langzaam toe te nemen. Hoe dat precies komt is niet duidelijk, maar we hebben er wel ideeën over. Om te beginnen moet je bepaalde genen hebben. Er is DNA-materiaal van virussen aangetroffen in de bètacellen van mensen met type 1. Er lijkt dus een link met doorgemaakte infecties te zijn. Daarnaast zijn omgevingsfactoren van invloed, er lijkt een relatie te zijn met hoe we leven. Hygiëne, infectiedruk, fastfood, het kan allemaal effect hebben. De oorzaak is multifactorieel
INTERVIEW: MARIELLE SEEGERS FOTOGRAFIE: ARNOLD REYNEVELD
en we gaan het langzamerhand steeds beter snappen. We moeten ons dus niet in de luren laten leggen en denken dat het alleen maar pech is als je type 1 krijgt. Want is het niet ondenkbaar dat je iets kunt doen om, als je de vatbaarheid hebt, de ziekte uit te stellen of zelfs te
Henk-Jan Aanstoot is kinderarts, oprichter van Diabeter en betrokken bij onderzoek naar diabetes type 1. Dus vroegen we hem: hoever zijn we eigenlijk op weg naar genezing? Wereldwijd wordt er onderzoek gedaan naar oplossingen voor diabetes type 1. In vergelijking met tien jaar geleden is er al veel meer bekend over deze ziekte en langzaam lijken de puzzelstukjes nu in elkaar te vallen. Toch zijn er ook nog veel vragen - de weg naar genezing is er een van lange adem. “Het is een marathon, maar we zijn redelijk op weg,” zegt Henk-Jan Aanstoot. Dit is wat we nu weten. 4 | BMagazine
ER ZIJN AL MENSEN GENEZEN VAN DIABETES TYPE 1
voorkomen.”
“Door middel van een beenmergtransplantatie zijn een betekent ‘control-delete’ voor het immuunsysteem en
NIET ELKE DIABETESPATIËNT HEEFT DEZELFDE AFWEERREACTIE TEGEN BÈTACELLEN
dat heeft veel consequenties, de aanpak is te grof. We
“We kunnen inmiddels vrij nauwkeurig vaststellen welk
moeten dus onderzoeken hoe dat fijnmaziger kan. Daar
‘merk’ immuunsysteem iemand heeft. We hebben net een
doet onder andere prof. dr. Bart Roep nu onderzoek naar.”
studie gepubliceerd waaruit blijkt dat je type 1 patiënten
aantal patiënten inderdaad genezen. Die behandeling
BMagazine | 5
WE KUNNEN VOORSPELLEN WIE DIABETES TYPE 1 GAAT KRIJGEN
loop wordt ook wel kunstmatige alvleesklier genoemd,
“In Duitsland zijn inmiddels 100.000 schoolkinderen getest
De techniek is rijp en ik verwacht dat we in de komende
op type 1. Bij een klein percentage werden antistoffen
twee, drie jaar de systemen op de markt zien komen. En dat
gevonden waaraan je kunt zien dat iemand diabetes gaat
is hard nodig, want het is hoog tijd dat deze ziekte de kop
krijgen. Bij kinderen onder de 10 jaar kun je dat op 2 jaar
ingedrukt wordt! Technisch genezen is stap 1, daarna komt
nauwkeurig pinpointen. Je vraagt je af: waarom doen we
predictie, en uiteindelijk gaan we naar volledige genezing.”
immuunsysteem na jaren diabetes heel rustig is, een
NIET ALLEEN BÈTACELLEN, MAAR OOK ALFACELLEN SPELEN EEN ROL
groep die nog beperkt reageert en een groep waarbij
“Alfacellen in de eilandjes van Langerhans maken glucagon
daarna niks kunnen doen om het te voorkomen. Maar
WE GAAN VAN SPREEKUUR NAAR CLOUDCARE
je na jaren nog steeds agressieve afweercellen vindt.
aan. Dat glucagon is interessant. Muizen zonder bètacellen
tegelijk weten we ook dat hoe eerder je diagnosticeert, hoe
“De nieuwe insulinepompen gaan automatisch gegevens
Die laatste groep, daar begrepen we eigenlijk niks van.
hebben diabetes, maar help je de alfacellen ook om zeep, dan
beter je zelfs na 10 jaar nog zit. Misschien komt dat omdat je
uploaden in de cloud. Dat betekent dat behandelaars
Maar nu zien we dat mensen uit die groep ook nog
is de diabetes verdwenen. Glucagon is dus een belangrijke
de fase van rouw en boosheid anders verwerkt. Misschien
op een nieuwe manier gaan monitoren: de cloudroom
insulineproducerende bètacellen kunnen hebben. We
factor maar nog te weinig onderzocht. Diabetespatiënten
omdat je voorbereid bent en op een andere manier handelt.
fungeert als verkeerstoren. Alleen wanneer je moet landen
denken dat die bètacellen wel aan de slag willen, maar
maken vaak te veel glucagon aan, maar waarom? Heeft
Misschien help je de biologie door de bètacellen in een
kom je nog op de poli, voor de rest vlieg je gewoon zelf.
dat iedere keer het immuunsysteem weer wakker wordt
dat te maken met het feit dat alfacellen hun ‘maatjes’ de
vroeg stadium te verwennen met insuline. Al die factoren
De ontwikkelingen gaan nu zo snel dat we ook met
en gaat aanvallen. Verschillende immuunsysteem-types
bètacellen missen? Of is dit een immunologische reactie?
kunnen voor een betere regeling zorgen. Ik denk dus dat
verzekeraars moeten gaan kijken hoe we dat gaan doen.
betekent dat een mogelijke behandeling straks ook
Zo zijn er nog meer vragen: pas wanneer je 10-15% eilandjes
testen straks gewoon gaat gebeuren.”
Patiënten moeten zelf kunnen kiezen welke kant ze op
maatwerk zal worden.”
van Langerhans over hebt, krijg je diabetes. Waarom heb je
‘WE MOETEN NIET DENKEN DAT HET ALLEEN MAAR PECH IS ALS JE TYPE 1 KRIJGT’ kunt verdelen in drie groepen: een groep waarbij het
OOK EEN PAAR WERKENDE BÈTACELLEN HEBBEN AL INVLOED
dat dan niet bij iedereen? Het antwoord is: omdat we
willen en als de ene techniek niet werkt, moet je naar een
er zoveel? De natuur doet nooit dingen voor niks, maar we
DE CLOSED LOOP IS KLAAR EN KOMT ERAAN
andere kunnen. Met je telefoon doe je ook geen vier jaar,
snappen niet precies hoe dit zit.”
“De strijd tussen de industrie is in de end game fase beland.
dus waarom wel met je pomp? We moeten nadenken over
Technisch is het mogelijk om een closed loop te maken: een
bijvoorbeeld een pomp leasen. Smartphonification noemt
systeem dat zelfstandig de bloedglucose reguleert. Closed
men dat.”
patiënten die al meer dan 35 jaar diabetes hebben,
HET EERSTE JAAR NA DE DIAGNOSE IS DE MEESTE WINST TE BEHALEN
sommigen al 50 jaar. Tot onze stomme verbazing bleken
“Uit onderzoek blijkt dat mensen die het in het eerste
de mensen die de minste complicaties hadden nog een
jaar na de diagnose heel goed doen, daar voor langere
vleugje insuline aan te maken. Dat was zó weinig dat
tijd plezier van hebben. Zelfs na 10 jaar zit je dan nog
je er nog geen molecuul glucose mee kunt regelen. En
beter met je regulering. Die eerste klap is een daalder
toch deed het iets: ze hadden minder ernstige hypo’s
waard! We moeten dus vol inzetten op psychologie,
en minder ernstige complicaties. Gek is dat. Hebben zij
educatie, biologie en immunologie. En het betekent ook
dan misschien andere factoren met een beschermende
dat we af moeten van de stepwise approach. Niet eerst
werking? Dat wordt nu onderzocht.
gaan modderen, probeer het eerst maar eens zo en als
We weten ook dat er stoffen zijn die slapende bètacellen
het niet lukt kijken we verder. Nee, meteen vanaf dag
weer wakker kunnen krijgen. GLP-1 bijvoorbeeld, een
0 een sensor erop en vol inzetten op techniek. Je moet
hormoon, wordt nu getest. Prof. dr. Eelco de Koning
de ziekte meteen helemaal behandelen en ‘technisch
is bezig om te kijken of we van alfacellen bètacellen
genezen’. En inmiddels zijn we zover dat dat kan!”
“Er is onderzoek gedaan in Amerika bij een groep
maar eigenlijk is ‘kunstmatige bètacel’ een betere naam.
‘DE CLOSED LOOP TECHNIEK IS RIJP: DE KUNSTMATIGE ALVLEESKLIER KOMT ER NU ECHT AAN’
kunnen maken. Stel dat we die straks kunnen implanteren en dat je dan een half jaar lang weer de bloedsuikerregeling hebt die je tijdens de honeymoon had. Dan denk ik: doen!”
6 | BMagazine
‘NEE, METEEN VANAF DAG 0 EEN SENSOR EROP EN VOL INZETTEN OP TECHNIEK’ BMagazine | 7