Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs by Bandalag Íslenskra Skáta BÍS

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs @ Bandalag íslenskra skáta Bandalag íslenskra skáta, Reykjavík 2015 Ritstjórn og höfundar texta: Benjamín Axel Árnason og Ólafur Proppé Hönnun og umbrot: Guðmundur Pálsson Ljósmyndir: Úr myndasafni Bandalags íslenskra skáta og WOSM (World Organization of the Scout Movement). Myndir úr myndasafni WOSM eru birtar samkvæmt notendaleyfi Creative Commons um takmarkaða notkun. Sjá nánar á www.creativecommons.org. Myndirnar eru aðgengilegar á vefslóðinni www.flickr.com/photos/worldscouting. Hér að neðan er listi yfir þá ljósmyndara sem eiga höfundarrétt á þeim myndum sem notaðar eru úr myndasafni WOSM ásamt vísun í staðsetningu þeirra í bókinni: © Fredrik Sahlström: ljósmynd á bls. 83. © Iztok Hvala: ljósmyndir á bls. 11, 26-27, 47, 48, 67, 76 og 99. © Jean-Pierre Pouteau: ljósmyndir á bls. 8 og 115. © John Silva: ljósmynd á bls. 29. © Pija Sarko: ljósmyndir á bls. 13, 21, 45, 95 og 111. © Zarja Blazina: ljósmyndir á bls. 43 og 105. © Ziga Brencic: ljósmynd á bls. 90. Við gerð þessarar bókar var stuðst við bókina „Empowering Young Adults - Guidelines for the Rover Scout Section” sem gefin var út af WOSM árið 2009. Skýringamyndir eru unnar upp úr sömu bók. Grafískar táknmyndir þroskasviðanna sex eru eign Scouting Ireland og höfundaréttarvarin. WOSM og Scouting Ireland er þakkað fyrir birtingarétt skýringamynda, tákna og annars efnis er samtökin lögðu til bókarinnar. 1. prentun janúar 2015 Öll réttindi áskilin. Bók þessa má eigi afrita með neinum hætti, svo sem ljósmyndun, prentun, hljóðritun eða á annan sambærilegan hátt, að hluta eða í heild, án skriflegs leyfis ritstjóra og útgefanda. ISBN: 978-9979-850-30-4

Bandalag íslenskra skáta Hraunbæ 123 - 110 Reykjavík Sími: 550 9800 - skatar@skatar.is - www.skatarnir.is / www.skatamal.is | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

EFNISYFIRLIT Formáli . ......................................................................................................................6 Inngangur.......................................................................................................................7

Hvað felst í róverstarfi? ........................................................................................................ 8

1. hluti: HVERS VEGNA?................................................................................................11

1. kafli: Samfélagsstaða og þarfir ungs fólks........................................................................ 13

Áskoranir ungs fólks um allan heim ..........................................................................................14

Ungt fólk á Íslandi og í öðrum velferðarsamfélögum..................................................................15

Hvenær tekur ungt fólk við hlutverkum fullorðinna?...................................................................16

2. kafli: Tilgangur og markmið róverstarfs............................................................................ 19

Hvers vegna er róverstarf mikilvægt?.........................................................................................20

Róverstarf byggir á þörfum fólks................................................................................................21

Tilgangur og markmið róverstarfs..............................................................................................22

Róverstarf og markmið skátahreyfingarinnar..............................................................................23

2. hluti: SKIPULAG........................................................................................................26

Skipulagseiningar róversveita.............................................................................................. 32

Stjórnunareiningar róversveita............................................................................................. 34

Virkni og áherslur í starfi róversveitar.................................................................................. 34

Námskeiðstilboð í róverstarfi............................................................................................... 36

Dagskrárhringurinn í róverstarfi........................................................................................... 38

3. hluti: HVERJIR?.........................................................................................................45

1. kafli: Persónuleiki og þarfir ungs fólks.............................................................................. 47

Persónuleiki og þarfir ungmenna...............................................................................................48

Sálfræðileg einkenni..................................................................................................................49

Að hvetja og styrkja unga fólkið................................................................................................50

Róverstarf og leiðtogafærni.......................................................................................................51

Róverskátar geta eflt leiðtogafærni sína sem aðstoðarsveitarforingjar skátasveita yngri aldursstiga......................................................................................................52

2. kafli: Stuðningur fullorðinna............................................................................................ 54

Róverstarf og stuðningur fullorðinna..........................................................................................56

Róverráðgjafinn........................................................................................................................56

Samband á grunni jafnræðis......................................................................................................57

Ábyrgðahlutverk róverráðgjafa..................................................................................................58

Æskilegir eiginleikar róverráðgjafa.............................................................................................60

Sex stjórnunarstílar og hvenær ætti að beita þeim.....................................................................62

4. hluti: HVAÐ?..............................................................................................................65

1. kafli: Verkefnin í róverstarfi.............................................................................................. 67

Fjórir flokkar verkefna...............................................................................................................69

Ferðalög og alþjóðastarf....................................................................................................69

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | EFNISYFIRLIT

Útilífsáskoranir..................................................................................................................70

Samfélagsþátttaka.............................................................................................................71

Lífið og tilveran..................................................................................................................71

Scouts of the World Award........................................................................................................72

Róververkefni víða um heim......................................................................................................74

2. kafli: Þroskamarkmið og persónulegar áskoranir.............................................................. 76

Þroskamarkmið.........................................................................................................................77

Heildstæður þroski....................................................................................................................78

Lykilþættir.................................................................................................................................78

Þroskamarkmið róverskáta........................................................................................................79

Einstaklingsframfarir.................................................................................................................82

Að móta eigin framtíð...............................................................................................................83

Leiðarbók róverskátans.............................................................................................................85

5. hluti: HVERNIG?........................................................................................................87

1. kafli: Skátalögin og skátaheitið........................................................................................ 90

Skátalög og skátaheit...............................................................................................................91

Skátaheitið og skátalögin í róverstarfinu....................................................................................94

2. kafli: Flokkakerfið............................................................................................................ 95

Eðli flokkakerfisins....................................................................................................................96

Einkenni flokkakerfisins í róverstarfi...........................................................................................97

3. kafli: Táknræn umgjörð................................................................................................... 99

Táknræn umgjörð í skátastarfi.................................................................................................100

Táknræn umgjörð róverstarfs...................................................................................................102

Táknræn umgjörð róverstarfs miðar til framtíðar......................................................................104

4. kafli: Reynslunám.......................................................................................................... 105

Reynslunám ...........................................................................................................................106

Hvernig lærir fólk af reynslu?...................................................................................................108

Verkefni í róverstarfi................................................................................................................109

Reynslunám í flokks- og sveitarstarfinu....................................................................................110

5. kafli: Útilíf og umhverfi - hjálpsemi og samfélag............................................................. 112

Útilíf og umhverfi....................................................................................................................114

Hjálpsemi og samfélag............................................................................................................115

Sjálfbærni og róverstarf...........................................................................................................116

Útilíf, samfélagsþátttaka og þroskamarkmiðin..........................................................................117

LOKAORÐ . ..................................................................................................................118

EFNISYFIRLIT | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

FORMÁLI Í þessari handbók er gerð grein fyrir hugmynda- og aðferðafræði róverstarfs, hvernig það fellur að meginmarkmiðum skátahreyfingarinnar og er í rökréttu framhaldi af skátastarfi yngri aldursstiga. Handbókin er sérstaklega skrifuð fyrir leiðtoga róversveita – þó að hún gagnist að sjálfsögðu öllum sem vilja kynna sér starfsgrunn róverstarfs. Bókin er að verulegu leyti byggð á leiðbeinandi riti WOSM alþjóðasamtaka skáta um innihald og áherslur róverstarfs. Starfsgrunnur og skipulag róverstarfs sem hér birtist er afrakstur nær þriggja ára vinnu starfshóps um róverstarf hér á landi. Fjöldi ungs fólks var kallað til ráðgjafar og samstarfs, ígrundunar og gagnrýnnar umræðu. Tekist hefur verið á um sjónarmið, þau krufin til mergjar og niðurstaðan er þessi handbók. Öllu þessu unga fólki er þakkað fórnfúst starf. Þá er starfsfólki BÍS og stórum hópi fagfólks á fjölmörgum sviðum þakkað mikilvægt framlag. Réttmætasti mælikvarðinn á gæði og áhrif skátastarfs á samfélagið er án efa sá fjöldi ungs fólks sem hlotið hefur uppeldi og þjálfun innan skátahreyfingarinnar og lýkur róverstarfi um 22 ára, eftir að hafa öðlast reynslu, hæfni og ásetning um að verða sjálfstæðir, ábyrgir og virkir í uppbyggingu samfélagsins. Ensku orðin „scout“ og „rover“ merkja í raun bæði könnuður, að kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi jafningja sama á hvaða aldri skátinn er – sem barn, unglingur, ungmenni eða fullorðinn einstaklingur. Hlutverk Bandalags íslenskra skáta er að aðstoða við uppbyggingu skátastarfs – styðja við skátafélög, skátasveitir, leiðtoga og skátaforingja með því að bjóða upp á gott róverstarf og leiðtogaþjálfun fyrir fullorðna sjálfboðaliða.

Skátakveðja, með ósk um velgengni í starfi. Benjamín Axel Árnason og Ólafur Proppé Janúar 2015

Gerðu það sem þú getur, með því sem þú hefur, þar sem þú ert. Theodore Roosevelt

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | FORMÁLI EFNISYFIRLIT

INNGANGUR

INNGANGUR | Handbรณk rรกรฐgjafa og leiรฐtoga rรณverstarfs

Eftir tuttugu ár finnurðu til meiri eftirsjár vegna þess sem þú gerðir ekki en þess sem þú gerðir. Leystu því landfestar og sigldu af stað úr þinni öruggu höfn. Fangaðu byrinn í seglin. Kannaðu. Leyfðu þér að dreyma. Uppgötvaðu. Mark Twain

Hvað felst í róverstarfi? Róverstarf er fyrir síðasta aldursstig formlegs uppeldisstarfs skátahreyfingarinnar. Það er mikilvægt að leiðtogar róverstarfs þekki hvers vegna nauðsynlegt er að bjóða upp á róverstarf og séu meðvitaðir um tilgang og markmið þess. Skipulag róverstarfs byggir á að starfið geti verið fjölbreytt, sveigjanlegt og að það höfði til sem flestra. Starfsgrunnur róverstarfs byggir á Skátaaðferðinni eins og hjá öðrum aldursstigum hreyfingarinnar. Skátaaðferðin byggir á; hverjir eru þátttakendur í starfinu, hvað gert er í starfinu og hvernig starfið fer fram. Skátastarf hefst þegar yngstu krakkarnir gerast skátar, oft á milli sjö og átta ára og lýkur þegar þeir elstu ljúka starfsgrunni skátastarfs, venjulega á aldrinum 22 til 23 ára. Skátastarfið er samfellt ferli náms og þroska hvers einstaklings. Það fer að mestu fram með reynslunámi, sjálfsnámi og leiðtogaþjálfun, að kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi jafningja.

Hvers vegna? Róverstarf byggir á Skátaaðferðinni, grunngildum, markmiði og hlutverki skátahreyfingarinnar. •

Hlutverk skátahreyfingarinnar er að „Gera heiminn betri“

•

Markmið skátahreyfingarinnar er að styðja við og stuðla að þroska ungs fólks til að verða

sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu. - „Leiðtogar í eigin lífi“

•

Grunngildi skátahreyfingarinnar eru af þrennum toga; Samfélagsleg gildi, Siðferðileg gildi

og Aðferðafræðileg gildi.

•

Skátaaðferðinni má skipta upp í þrjá meginþætti ; Hverjir, Hvað og Hvernig, sem hver um

sig eru útskýrðir vandlega í 3-5 hluta bókarinnar.

Til þess að geta gegnt hlutverki sínu og náð settum markmiðum þarf skátahreyfingin að bjóða upp á uppbyggilegt róverstarf fyrir ungt fólk á aldrinum 19-22 ára.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | INNGANGUR

Skipulag Ungt fólk hefur mjög mismunandi aðstöðu og tíma til að taka þátt í félagsstarfi. Áhugamál þess eru einnig ólík og margskonar. Fjölbreytni og sveigjanleiki eru því lykilatriði skipulags- og stjórnkerfis róversveita. •

Skipulagseiningar róversveita eru róverflokkar, leiðarhópar og verkefnateymi.

Leiðarhóparnir eru þrír; útilífsleið, foringjaleið og samleið.

•

Stjórnunareiningar róversveita eru sveitarþing, sveitarráð, sveitarforingjar, flokksþing,

flokksforingjar, leiðarforingjar, verkefnastjórar og róverráðgjafi.

•

Virkni og áherslur í starfi róversveita ráðast af aðstöðu og áhuga félaga sveitarinnar

og geta verið ólíkar frá einni róversveit til annarrar.

•

Námskeiðstilboð í róverstarfi eru tvíþætt, annars vegar er boðið upp á fimm

kjarnanámskeið róverstarfs og hins vegar sér námskeiðslínu fyrir leiðarhópa róversveitarinnar.

•

Dagskrárhringur í róverstarfi er aðferð eða verkfæri til að byggja upp eða móta

starfsáætlun fyrir róversveitina á ígrundaðan og skipulagðan hátt.

Í hverri róversveit eru að jafnaði 4-6 róverflokkar og um 24-30 skátar. Lágmarksfjöldi í róversveit er 18 skátar en æskilegt er að þeir séu ekki færri en 20. Róversveitir þurfa ekki að tilheyra tilteknu skátafélagi og þær geta átt beina aðild að BÍS.

Hverjir? Fólkinu í róverstarfinu má skipta í tvo hópa: •

Róverskátarnir eru unga fólkið sem er þátttakendur, ákvörðunartökuaðilar, skipuleggjendur

og stjórnendur róverstarfsins.

•

Ráðgjafar og leiðbeinendur eru fullorðna fólkið sem styður við róverstarfið og ber ábyrgð á

að það fylgi grunngildum og markmiðum skátahreyfingarinnar.

Hvað? Róverstarfinu má skipta í tvo aðskilda en þó tengda leiðangra: •

Persónulegan leiðangur sem felst annars vegar í þeim markmiðum og áskorunum sem

hver og einn setur sér við vinnu að þroskamarkmiðum skátahreyfingarinnar og hins vegar

þeirri færni og reynslu sem hver og einn fær út úr róverstarfinu og verkefnum í róversveitinni.

•

Félagslegan leiðangur sem felst í því starfi og verkefnum sem róverskátarnir vinna saman:

Útivist og útilegum, umhverfis- og náttúruvernd, samfélagsþjónustu og þróunarhjálp,

alþjóðastarfi, leikjum, skemmtunum og hátíðarathöfnum.

INNGANGUR | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Hvernig? Róverstarfið byggir á Skátaaðferðinni sem nauðsynlegri undirstöðu skátastarfs. Skátaaðferðin er samansett úr nokkrum lærdómsþáttum. Þeir eru: Skátaheitið og skátalögin, reynslunám, flokkakerfið, táknræn umgjörð, útilíf og náttúra, hjálpsemi og samfélagsþátttaka, verkefni og persónulegar áskoranir. Í annars konar námi er oft stuðst við einhverja ofnagreindra þátta, t.d. verkefni og hópavinnu við úrlausn verkefna. Í skátastarfi er hins vegar stuðst við alla lykilþætti Skátaaðferðarinnar þar sem hver og einn er aðeins hluti af heildinni. Sérstaða skátastarfs er að allir námsþættir mynda heild og eru notaðir sem heildstætt kerfi. Leiðbeiningar handbókarinnar skiptast í fimm hluta: 1. Hvers vegna? 2. Skipulag 3. Hverjir? 4. Hvað? 5. Hvernig? Nánari lýsing á hverjum þessara þátta er í viðkomandi hlutum handbókarinnar hér á eftir.

Róðu þínum eigin kanó. Þú ert á leið í mikið ævintýri, burt frá læk bernskunnar, eftir fljóti unglingsáranna út á haf fullorðinsáranna, til þeirrar hafnar sem er þinn áfangastaður. Þú munt lenda í erfiðleikum og hættu, stormum og stórsjó, en án ævintýra væri lífið litlaust. Með nákvæmri stjórn og þrautseigju er engin ástæða til að ætla annað en ferðin verði full af velgengni, alveg sama í hve litlum lækjarsprænum hún hefst. Baden Powell

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | INNGANGUR

HVERS VEGNA? 1. HLUTI

HVERS VEGNA? | Handbรณk rรกรฐgjafa og leiรฐtoga rรณverstarfs

Róverstarf er samheiti þess hvað ungt fólk gerir í róverstarfi, hvernig það er gert og hvers vegna. Róverstarf byggir á grunngildum skátahreyfingarinnar og er mikilvægur þáttur í hlutverki hennar og markmiði: „...með því að stuðla að alhliða þroska ungs fólks til að verða að sjálfstæðum, virkum og ábyrgum einstaklingum í samfélaginu, viljum við gera heiminn betri.“ Þessum hluta bókarinnar er skipt í tvo kafla:

1. kafli – Samfélagsstaða og þarfir ungs fólks Róverstarf verður að taka mið af samfélagsstöðu og þörfum ungs fólks á hverjum stað og tíma. Skátaaðferðin og grunngildi skátahreyfingarinnar eru sá kjarni sem starfið byggir á en skipulagið og leiðirnar breytast frá einum tíma til annars.

2. kafli – Tilgangur og markmið róverstarfs Markmið með róverstarfi er að veita ungu fólki tækifæri til persónulegs alhliða þroska. Tilgangurinn er að vera til staðar á mikilvægu breytinga skeiði þessa aldursstigs er skátarnir verða að fullorðnum einstaklingum.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

ÞÞað mikilvægasta í lífinu er ekki að safna velgengni, það geta allir. Það sem er mikilvægt er að læra af mistökunum. William Bolitho

1. KAFLI

Samfélagsstaða og þarfir ungs fólks Efnisyfirlit Inngangur....................................................................................................................................................14 Áskoranir ungs fólks um allan heim .............................................................................................................14 Ungt fólk á Íslandi og í öðrum velferðarsamfélögum......................................................................................15 Hvenær tekur ungt fólk við hlutverkum fullorðinna?......................................................................................16 Samantekt...................................................................................................................................................18

Lykilatriði •

Það er mikilvægt að skilgreina þarfir ungmenna og fullorðna fólksins sem styður það.

Skátahreyfingin þarf að finna hentugustu leiðina til þess, með tilliti til aðstæðna,

hefða og fleiri þátta.

•

Róverstarfið má ekki einungis vera afþreying. Þar ætti einnig að fara fram

uppbyggjandi starf sem ungt fólk getur nýtt sér t.d. við að stofna fjölskyldu eða til

sambanda; við undirbúning fyrir lífsstarf og við að fóta sig á vinnumarkaði;

til þátttöku í samfélaginu; móta eigin kynímynd; til að þroska með sér siðferðileg gildi

og finna tilgang í lífinu.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur Hverju skátabandalagi og skátafélagi ber skylda til að endurskoða reglulega starfsgrunn, skipulag, viðburði og verkefnagrunn róverstarfs. Það kann þó að vera varasamt að yfirfæra nákvæmlega starfsgrunn róverstarfs frá einu landi til annars eða frá einni kynslóð til annarrar án umhugsunar eða aðlögunar. Vissulega má þó styðjast við reynslu fyrri tíma og reynslu annarra.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við persónuleika og þarfir ungs fólks: • Sumir vilja þróa róverstarfið miðað við „reynslu og viðhorf fullorðinna“ (það sem fullorðnum finnst að róverstarf eigi að snúast um). • Aðrir álíta að persónuleiki, þarfir og áhugi ungmenna sé sá sami í dag og hann var áður fyrr. Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn hér á eftir að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: • Áskoranir fyrir ungt fólk í samtímanum. • Breytingar sem verða við að fullorðnast.

Áskoranir ungs fólks um allan heim Framþróun til aukins lýðræðis og velferðar má meta eftir því svigrúmi sem hver og einn fær til að leggja sitt að mörkum til samfélagsins. Árið 2007 var 1,2 milljarður fólks á aldrinum 15-24 ára – það sem Sameinuðu þjóðirnar kalla „unga fólkið“ – menntaðasta ungmennakynslóð mannkynssögunnar. Ungt fólk samtímans er u.þ.b. 18% af íbúafjölda heimsins og gífurleg auðlind fyrir framþróun þjóða. Skýr merki eru um vilja þessa unga fólks til efla eigin persónu og til að taka þátt í félagslegum, pólitískum og fjárhagslegum umbótum, bæði með einstaklingsframtaki og samstilltum aðgerðum. Til dæmis notfærir ungt fólk sér internetið til að bæta við sig menntun, öðlast nýja færni og leita að störfum. Það hefur betri tungumálakunnáttu en fyrri kynslóðir, tekur þátt í alþjóðlegri umræðu um þróun og stjórnmál og er virkt, bæði í aðgerðahópum og öðru sjálfboðastarfi. Ungt fólk er síður bundið æskustöðvum en áður var og veröldin utan heimalandsins er aðgengilegri. Ávinningur af krafti og tækifærum ungu kynslóðarinnar kemur þó ekki alltaf strax í ljós. Þetta aldursskeið, er einnig tímabil breytinga frá því að vera öðrum háður yfir í sjálfstæði fullorðins áranna getur valdið tímabundnum óróleika og ójafnvægi. Engu að síður kemur uppskeran fljótt í ljós í framlagi ungs fólks til samfélagsins, ef samfélögum ber gæfa til að fjárfesta í menntun, heilbrigði, atvinnutækifærum, félagsstarfi og íþróttum og veita unga fólkinu viðeigandi leiðsögn. Í skýrslu Sameinuðu þjóðanna 2007, Ungt fólk á þröskuldi fullorðinsára: Framför og áskoranir,

Líkja má lífinu við leigubíl.

kemur fram að ef samfélög eigi að njóta góðs af hæfni ungmenna þurfi að gæta þess að þau

Mælirinn gengur hvort sem þér

hafi svigrúm og tækifæri til að taka þátt í uppbyggingarstarfi þess. Skorti þetta getur það leitt til

miðar eitthvað áfram eða bíður á

útilokunar og myndunar jaðarhópa og svipt þjóðfélög krafti og frumkvæði ungmenna. Skapa verður

rauðu ljósi.

umhverfi þar sem ungt fólk hefur rödd og fær áheyrn.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

Lou Erickson

Lifðu eins og þú ættir að

Við skoðun á þeim tækifærum og áskorunum sem ungt fólk stendur frammi fyrir víða um heim

deyja á morgun. Lærðu eins og

kemur margt í ljós, en sameiginlegur þáttur alls staðar virðist vera skortur á stuðningi við þroska

þú ættir að lifa að eilífu.

ungs fólks til þátttöku í samfélaginu. Of lítil fjárfesting í námstækifærum, kostnaður við menntun Gandhi

og heilbrigðisþjónustu, fá atvinnutækifæri – þar sem unga fólkið er síðast til að vera ráðið en fyrst til að vera rekið – allt þetta eru raunverulegar hindranir ungs fólks gagnvart virkri þátttöku þess í samfélaginu. Sums staðar í heiminum hefur stór hluti ungs fólks ekki náð því menntunarstigi sem gerir það samkeppnishæft á vinnumarkaði. Annars staðar hefur það mikla menntun en fær ekki vinnu vegna misræmis á milli þeirrar þekkingar og færni sem það hefur öðlast og þess sem vinnumarkaðurinn þarfnast. Hnattvæðing og breytt atvinnuumhverfi hefur víða haft í för með sér færri atvinnutækifæri. Ungt fólk er ekki einsleitur hópur. Þær áskoranir og tækifæri sem hafa áhrif á líf þess eru víðast hvar þau sömu en einkennast þó af ákveðnum mun sem kemur til vegna ólíkra kringumstæðna.

Ungt fólk á Íslandi og í öðrum velferðarsamfélögum •

Ungu fólki á Íslandi bjóðast fleiri tækifæri en víða annars staðar í heiminum.

•

Hlutfall þeirra sem hefja nám og ljúka því er tiltölulega hátt á öllum menntunarstigum.

•

Bæði kynin eru svo til jafn líkleg til að verða virk á vinnumarkaði.

•

Þrátt fyrir að almennt séu góð skilyrði á vinnumarkaðnum, á margt ungt fólk í erfiðleikum

með að finna stöðuga og góða atvinnu í samræmi við menntun og færni og halda henni til

lengri tíma.

•

Takmarkað atvinnuöryggi er oft helsta ástæðan fyrir því hve ungmenni verða seint sjálfstæðir,

fullorðnir einstaklingar. Á árunum 1985-2000 þrengdist svigrúmið til að flytja að heiman og

stofna eigin fjölskyldu.

•

Fjölgun innflytjenda veldur því að ungmenni eru fjölbreyttari hópur en áður var. Innflytjendur

eru nú um 9,5% af íbúum hér á landi.

Áætlað er að árið 2050 verði hlutfall eldri borgara svo til það sama og ungmenna. Hlutfall 60 ára og eldri mun tvöfaldast á þessu tímabili, aukast úr 10% (árið 2000) í 21% og hlutfall 14 ára og yngri mun minnka um þriðjung, úr 30% (árið 2000) í 20%. Ungu fólki mun á sama tíma fækka úr 18% í 14% af heildaríbúafjölda. Svigrúm ungs fólks til fjárhagslegs sjálfstæðis getur breyst á skömmum tíma og atvinnuleysi eða illa launuð störf standa fjárhagslegu sjálfstæði þess oft fyrir þrifum. Samskipti kynslóða hafa einnig áhrif á þróunina. Við það að fullorðnast skapar ungt fólk sína eigin sjálfsmynd með því að taka viðmið og gildismat foreldra sinna og aðlaga það umhverfinu sem það lifir í. Alþjóðavæðing fjölmiðla eykur víðsýni og víkkar sjónarhornið sem ungt fólk nýtir við að skapa eigin sjálfsmynd. Ólík menning og sjónarmið annars staðar frá hafa stöðugt meiri áhrif. Þetta, ásamt örum tækniframförum, getur aukið kynslóðabilið.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Ungt fólk er tiltekin stærð í hverju landi. Virk þátttaka þess í samfélaginu tryggir ábyrgðartilfinningu fyrir eigin framtíð. Ungt fólk þarf að eiga hlut í þeim ákvörðunum sem teknar eru varðandi umhverfi þess. Flestir komast vel frá þeim breytingum sem eiga sér stað við að færast úr öryggi bernskunnar yfir í sjálfstæði fullorðinsáranna. Með stuðningi fjölskyldu, skóla og jafningja, eignast flestir að lokum gott líf í samfélagi fullorðinna. Fáeinir beygja út af brautinni, það hefur hent fólki á öllum aldri í gegnum kynslóðirnar og heldur áfram að vera mikilvægt úrlausnarefni.

Hvenær tekur ungt fólk við hlutverkum fullorðinna? „Án tillits til sögu, menningar eða sérstakra aðstæðna, er helsti tilgangur unglingsáranna að flytjast burt úr foreldrahúsunum. Ungt fólk verður að læra að bera ábyrgð á eigin lífi og hætta að treysta á að foreldrarnir taki ákvarðanir fyrir það, veiti lífi þeirra merkingu og sjái um félags legt umhverfi og fjárhagslegt öryggi. Ákveðin áhætta felst í þessu tímabili umskipta, þar sem ákvarðanir geta leitt til annarrar niðurstöðu en lagt var upp með. Þegar áhrif foreldranna dvína og valfrelsi eykst opnast framtíðin en verður á sama tíma óræðari. Ákvarðanir og aðgerðir sem lagt er í geta haft ýmis áhrif á viðkomandi. Sú mikilvæga reynsla að mistakast og bera ábyrgð á mistökunum sjálf eða sjálfur er skýrt merki um sjálfstæði. Jafnvel þó hver einstaklingur sé ábyrgur fyrir eigin ákvörðunum, verða þær að vera viðeigandi í því umhverfi sem einstaklingurinn tilheyrir. Með öðrum orðum; Því sjálfstæðari sem ein staklingurinn verður, því betur þarf hann að læra að verja ákvarðanir sínar af skynsemi og í samhengi við ríkjandi viðmið um samvinnu og réttlæti.“

(European Union Study on Sport as a Tool for the Social Integration of Young Peoble)

Flest skátabandalög skilgreina róverskáta sem ungt fólk á þröskuldi fullorðinsáranna. Jafnvel þó að skilgreining þessa tímabils sem sérstaks aldursstigs sé tiltölulega ný hér á landi, eru umskiptin úr bernsku yfir á fullorðinsár alls staðar viðurkennd. Í því felst viðurkenning á að róverskátar séu þroskaðri en skátar á barns- og unglingsaldri. Sumir líta svo á að róverskátar séu á lokaskeiði unglingsára. Aðrir vilja meina að þeir séu fullorðið ungt fólk. Það er flókið ferli að verða fullorðinn. Ungt fólk sem áður var háð foreldrum sínum tekur lokaskrefin í átt til fjárhagslegs og tilfinningalegs sjálfstæðis. Það fer að lifa lífi fullorðinna sem þjóðfélagsþegnar, makar, foreldrar og úti á vinnumarkaðnum. Þetta er tímabil vaxtar og afreka, sérstaklega þegar einstaklingurinn hefur nægan stuðning af samfélagi og fjölskyldu sem veitt getur leiðsögn og fjárhagslega aðstoð, tækifæri til menntunar og reynslu sem að gagni kemur. Umskiptin geta átt sér stað allt frá unglingsárunum fram yfir miðjan þrítugsaldur en flestir komast vel frá þeim.

(American Sociological Review)

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

Margt ungt fólk upplifir bakslag við það að verða foreldrar of snemma, hætta í skóla, fá ekki

Það eru aðeins tvær leiðir til að lifa lífinu. Önnur þeirra

vinnu eða lenda upp á kant við lög og reglur. Slík reynsla gerir þetta aldursskeið ekki aðeins

miðast við að kraftaverk séu

erfiðara heldur getur haft langvarandi áhrif á möguleika einstaklingsins til að sjá fyrir sjálfum

ekki til. Hin miðast við að allt sé

sér á fullorðinsárunum og eykur líkurnar á að börn hans lendi í því sama.

kraftaverk.

(AKC – „The Transition to Adulthood“.)

Albert Einstein Í vestrænum samfélögum er algengast að ungmenni takist á hendur hlutverk fullorðinna á aldrinum 22-25 ára. Áður fyrr var fólk mun yngra þegar það var tekið í fullorðinna manna tölu. Lífið var einfaldara og hlutverkin breyttust ekki mikið frá einni kynslóð til þeirrar næstu. Kynímynd, fjölskyldu gerð, fjármál, menning og samfélag, allt þetta hélt helstu einkennum sínum hjá nýrri kynslóð. Sonur bóndans varð sjálfur bóndi og um leið höfuð fjölskyldunnar og hlaut sömu stöðu í samfélaginu og faðirinn. Valfrelsi einstaklingsins var í raun mjög takmarkað. Í nútímasamfélagi er sjaldgæft að hlutverk og staða fullorðinna yfirfærist til afkomendanna á þenn an hátt. Ungt fólk í dag þarf að velja sér hlutverk og ganga í gegnum mikinn undirbúning til að geta sinnt því. Valið er ekki auðvelt, þar sem hlutverk fullorðinna í nútímasamfélagi er mjög fjölbreytt og flókið og tekur örum breytingum. Kynímynd, fjölskyldugerð, menning og fjárhagsstaða eru ekki lengur fastar stærðir. Í dag bíða ungar konur gjarnan með að festa ráð sitt til að geta sinnt námi eða starfsframa. Ungir menn velja að vera heima og sinna börnum og búi, en það starf var áður alfarið í höndum eiginkvenna og mæðra. Atvinnutækifæri og útivinna kvenna nýtur virðingar í dag til jafns við störf karla. Langt og erfitt nám er ekki lengur trygging fyrir háum tekjum og virðingarstöðu í samfélaginu. Munurinn á kynjahlutverkum fer minnkandi. Samsetning starfa og virðingarröð þeirra tekur einnig miklum breytingum. Í þróunarlöndunum hefur margt ungt fólk aftur á móti ekki aðgang að föstu starfi og þarf því oft að yfirgefa fjölskylduna og flytja til næstu borgar eða jafnvel annarra landa til að freista gæfunnar. Núorðið þarf ungt fólk að ganga í gegnum flókið ferli, skref fyrir skref, til þess að öðlast smám saman sjálfstæði frá fjölskyldunni hvað varðar þekkingu, húsnæði, lífsviðurværi og loks tilfinningalíf og félagslega stöðu. Eftir það getur það farið að sinna hlutverki fullorðinna sem samfélagsþegn, starfskraftur, maki og foreldri. Þetta tímabil er mjög mikilvægt fyrir mótun sjálfsmyndar og því oft uppspretta efa og kvíða. Ungt fólk sem elst upp við hagstæðar aðstæður hefur sterkari sjálfsmynd, efast síður um sjálft sig og er meðvitaðra um getu sína. Það tileinkar sér uppbyggjandi atferli í stað neikvæðrar hegðunar, gerir ráð fyrir velgengni og skipuleggur sig í samræmi við það í stað þess að vera þjakað af vanmætti og vangetu. Það þarf að styðja við þessa þróun á lokastigi unglingsáranna og þegar unga fólkið verður fullorðið.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Segja má að ungt fólk þurfi að finna sjálfsmyndina á fjórum sviðum: •

Kynímynd: Hvernig staðset ég mig sem kona eða karlmaður í samfélaginu? Hvaða ímynd

get ég eða vil velja mér? Í nútímasamfélagi eru nokkrar ráðandi fyrirmyndir kynjanna, en þær

eru oft og í auknu mæli skoraðar á hólm. Í samfélaginu er hægt að velja á milli margra

ímynda við mótun á eigin persónuleika. Valið tengist því hvernig sambönd og fjölskyldu fólk

vill byggja upp, kynhneigð þess og hugmyndinni um ást, sem eru allt grundvallarspurningar

hjá ungu fólki.

•

Starfsvettvangur: Hvaða starfsvettvang ætti ég að velja? Út frá hvaða gildum? Á ég að

keppast við velgengni og farsæld fyrir mig sem einstakling eða leggja meiri áherslu á

samstöðu og virkni í samfélaginu? Er námið sem ég valdi undirbúningur fyrir þann

starfsvettvang sem ég valdi? Þessar spurningar eru oft krefjandi, þar sem aðgengi á

vinnumarkaðinn er stundum takmarkað.

•

Menningarleg sjálfsmynd: Nútímasamfélög eru oft fjölmenningarsamfélög, sem gera

einstaklingum erfitt að halda í rætur uppruna síns, þar sem þeir horfa oft til ólíkra fyrirmynda

úr fjölmenningunni. Mikilvægt er að ungu fólki sé boðið að vera virkir þátttakendur í því að

finna lausnir og auka lífsgæði í samfélaginu almennt. Því miður hefur ungt fólk of sjaldan

svigrúm til þess.

•

Tilgangur lífsins: Ungt fólk þarf að taka afstöðu til þeirra viðhorfa um tilgang lífsins

sem það fær í arf frá fjölskyldunni og úr samfélaginu. Það þarf að læra að standa með eigin

lífsviðhorfum, jafnvel í erfiðum aðstæðum.

Þessar vangaveltur valda mörgu ungu fólki kvíða og það hefur jafnvel neikvæðar hugmyndir um lífið. Það þarf þó að átta sig á að þetta eru eðlilegar vangaveltur á þessu aldursskeiði og framtíðin er ofast bjartari en hún lítur úr fyrir að vera. Samfélög áður fyrr voru oft hamlandi og full af fyrirstöðum, ekki síst fyrir ungar konur. Í nútímasamfélagi bjóðast ungu fólki mörg tækifæri ef það þroskar með sér jákvætt viðhorf og sættir sig ekki við aðstæður þegjandi og hljóðalaust. Þetta aldursskeið, þar sem fram fer uppbygging sjálfsmyndar, getur verið tímabil vaxtar og árangurs, sérstaklega ef ungt fólk nýtur nægjanlegs stuðnings. Með stuðningi er átt við: Fjölskyldu sem getur veitt leiðsögn og jafnvel fjárhagslegan stuðning, stuðningsnet í samfélaginu, aðgang að menntun og reynslu sem eykur færni. Skátahreyfingin ætti með öflugu róverstarfi að bjóða ungmennum á þessu aldursskeiði stuðning á þessu mikilvæga þroskaskeiði.

Samantekt

Það nægir ekki að hafa lifað. Við þurfum að einsetja

Til að móta og byggja upp innihaldsríkt og áhugavert starf fyrir ungt fólk, þarf að taka tillit til þarfa,

okkur að lifa fyrir eitthvað. Mætti

væntinga og metnaðar þess sjálfs, sem og aðstæðna, menningar og tíðaranda á hverjum tíma.

ég stinga upp á að við lifum til að

Þess vegna er mikilvægt að þekkja aðstæður og vita hvaða áskoranir það eru sem unga fólkið

skapa gleði, deila með öðrum því

stendur frammi fyrir.

sem við höfum að gefa og færa von hinum einmana og vegvilltu. Leo F. Buscaglia

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

Markmiðið með þroska er að stefna að fullkomnun einstaklingsins; öllum hans flókna persónuleika, margbrotnu tjáningarleiðum og mismunandi reynslu - sem einstaklings, hluta af fjölskyldu og samfélagi, þegns, framleiðanda, uppfinningamanns og skapandi manneskju. „Learning: The treasure within“, skýrsla alþjóðlegrar nefndar um menntun á 21. öldinni fyrir Sameinuðu þjóðirnar, 1996)

2. KAFLI

Tilgangur og markmið róverstarfs Efnisyfirlit Inngangur ...................................................................................................................................................20 Hvers vegna er róverstarf mikilvægt? ...........................................................................................................20 Róverstarf byggir á þörfum ungs fólks . ........................................................................................................21 Tilgangur og markmið róverstarfs ................................................................................................................22 Róverstarf og markmið skátahreyfingarinnar ................................................................................................23 Samantekt ..................................................................................................................................................25

Lykilatriði •

Róverstarf hjálpar ungu fólki að finna eigin lífsstefnu og skipuleggja framtíð sína í

þeim tilgangi að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir samfélagsþegnar.

•

Róverstarf er sá lærdómsvettvangur sem skátahreyfingin býður ungu fólki á leið inn í

fullorðinsárin. Starfið er lokaáfanginn í uppeldiskerfi skátahreyfingarinnar.

•

Tilgangurinn með róverstarfi er að styðja ungmenni á því umbreytingaskeiði sem þau

ganga í gegnum á þessu aldursbili.

•

Markmiðin með róverstarfi eru að veita ungu fólki tækifæri til þroska á þeim sex

þroskasviðum sem skátahreyfingin skilgreinir: Líkamsþroska, vitsmunaþroska,

tilfinningaþroska, persónuþroska, félagsþroska og andlegum þroska.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur Róverstarf er lokaáfanginn í uppeldisstarfi skátahreyfingarinnar. Styrkur og árangur hvers skátabandalags verður sennilega best metinn af því hve margir ljúka róverstarfi um 22 ára aldur, sem sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar. – „Leiðtogar í eigin lífi“

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við tilgang og markmið starfsins: • Sumir sjá ekki að skátahreyfingin þurfi að gegna uppeldishlutverki fyrir fólk á þessu aldursskeiði. • Stundum er litið á róverstarf sem afþreyingu, þar sem í starfinu felst ekki skýr tilvísun í menntun og efri aldursmörk eru oft óljós. Það getur skapað erfiðleika við skilgreiningu á uppeldislegu vægi starfsins og veldur því að það fær á sig mynd afþreyingar. • Vegna skorts á sveitarforingjum á yngri aldursstigum er tilhneiging til að láta skáta á róveraldri sinna sveitarforingjastörfum, frekar en að bjóða þeim upp á áhugavert og viðeigandi starf sem mætir þörfum þeirra.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: • Hvernig svara á spurningunni: „Af hverju róverstarf?“ • Tilgang og markmið með róverstarfi • Hvernig róverstarfið tengist markmiðum og hlutverki skátahreyfingarinnar

Hvers vegna er róverstarf mikilvægt? „Með því að vísa í „leiðangur“ hef ég ekki í huga tilgangslausan flæking. Ég á við að þú ákveðir leiðina um gagnlega vegi með ákveðið markmið í augsýn og sért meðvitaður um erfiðleikana og hætturnar sem að geta steðjað.“

(Baden-Powell, „Rovering to Success“)

Þessi gamla tilvitnun er í fullu gildi enn í dag og getur auðveldað skilning á róverstarfi ef við áttum okkur á táknrænni merkingu orðanna. Meginmarkmið skátastarfs er að stuðla að þroska ungmenna, gera þeim kleift að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir þjóðfélagsþegnar, að verða leiðtogar í eigin lífi og leggja sitt af mörkum til að gera heiminn betri. Viðfangsefni okkar er að styðja ungmennin á leiðinni frá bernsku til fullorðinsára. Lífið er það sem gerist hjá Með skátastarfi er hverjum einstaklingi fylgt þetta tímabil og hann örvaður til þess að þroska með sér eiginleika sem hann mun svo efla enn frekar sjálfur.

þér á meðan þú ert upptekinn við að gera áætlanir um annað. John Lennon

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

Ungt fólk stendur frammi fyrir mörgum áskorunum á leið sinni til að verða farsælir fullorðnir einstaklingar. Virkt róverstarf, sem hefur burði til að taka vel á móti ungu fólki og styðja það, getur spilað stórt hlutverk á þessu mikilvæga tímabili í þroska einstaklingsins. Þess vegna er mikilvægt að bjóða upp á róverstarf. Það býður upp á umhverfi þar sem hver einstaklingur tekst á við sjálfan sig og lífsins ákvarðanir með stuðningi jafningja og reyndara fólks. Verkefni skátahreyfingarinnar er að styðja ungmenni í þroska þar til þau verða fullorðin. Skátastarfi ætti því ekki að ljúka fyrir þennan aldur, þá væri verkefni hreyfingarinnar ekki að fullu lokið. Á sama tíma getur einnig virst óviðeigandi að bjóða upp á uppeldistarf fyrir fullþroskaða einstakl inga sem hafa þegar staðsett sig í samfélaginu. Auðvitað er ljóst að þroski einstaklinga er viðvarandi ferli. Engu að síður er munur á því uppeldiskerfi sem ungmennunum er boðið upp á og þeirri leiðtogaþjálfun sem fullorðnir sjálfboðaliðar fá í skátastarfi. Þetta er ein af ástæðunum þess að við höfum efri aldursmörk í róverstarfi.

Róverstarf byggir á þörfum ungs fólks Á 40. alþjóðaráðstefnu skáta sem haldin var í Slóveníu í ágúst 2014 var staðfest stefnumótun skátastarfs í heiminum, byggt á þeirri hugmynd að starfsgrunnur skátastarfs sé ekki eitthvað sem hægt er að skilgreina í eitt skipti fyrir öll, heldur skuli hann aðlagaður þörfum og áhuga ungs fólks á hverjum tíma og í hverju landi fyrir sig. Samkvæmt þeirri stefnu er skátastarfið „starf ungs fólks“ en ekki „starf fyrir ungt fólk“. Með öðrum orðum er það byggt upp af metnaði ungs fólks, með þátttöku þess, þar sem það sjálft er virkt í mótun eigin þroskaferils og lífssáttar. Fullorðnir gegna auðvitað mikilvægu hlutverki við þróun starfsgrunns róverskáta og innleiðingu róverstarfs með því að leggja til hugmyndir, benda á leiðir, velta upp möguleikum og hvetja og styðja unga fólkið við þróun starfsins og dagskrárgerð. Róverstarf félli einfaldlega um sjálft sig ef ekki væri tekið mið af því sem unga fólkið vill sjálft og það virkjað við mótun þess, innleiðingu og þróun. Árið 1909 skýrði Baden-Powell viðhorf sitt til menntunar þegar hann skrifaði: „beitan sem veiðimenn setja á öngulinn hefur lítið að gera með bragðlauka eða smekk veiðimannsins sjálfs, en þarf aftur á móti að taka mið af hvað fiskunum finnst gott.“ Það eru litlar líkur á því að ungt fólk vilji gerast róverskátar eingöngu vegna áhuga á eigin persónuþroska. Það tekur þátt í skátastarfi vegna þess að það fær tækifæri til að taka þátt í spennandi verkefnum sem koma til móts við þarfir þess og áhuga. Verkefni þurfa samt að vera meira en bara spennandi. Þau þurfa einnig að stuðla að því að ungt fólk öðlist færni sem nýtist þeim til þroska.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Róverstarfið þarf að byggja á markmiðum. Við trúum því að unga fólkið sjálft, ekki aðeins þeir fullorðnu, þurfi að vera meðvitað um viðhorfin, þekkinguna og færnina sem það getur þjálfað í róverstarfinu. Ef aðeins er boðið upp á verkefni án þess að leggja áherslu á markmiðin sem búa að baki er hætta á að falla í gildru „viðburða- og aðgerðadagskrár“, það er að verkefnin eru framkvæmd í þeim eina tilgangi að framkvæma þau. Verkefnin eru þá endurtekin án þess að skátarnir skilji eiginlegan tilgang þeirra, annan en þann að ljúka verkefninu sem fyrst og gæði starfsins minnka smám saman. Auðvelt er að misskilja starf sem snýst ekki um markmið og erfitt að aðlaga það breyttum þörfum. Það missir marks og úreldist að lokum. Skátahreyfingin leggur sig alla fram við að gera ungt fólk ábyrgt fyrir eigin þroska. Hún reynir að hvetja það til sjálfsnáms en ekki til að sitja og taka við forskrift og tilmælum. Róverstarf byggir í grundvallaratriðum á markmiðum fyrir ungt fólk, sem það svo aðlagar smám saman að eigin þörfum og áhuga. Ungt fólk gerist ekki skátar í þeim eina tilgangi að taka þátt í áhugaverðum verkefnum, heldur líka til að leita svara og uppfylla þarfir og langanir. Ef skátastarf hefur ekki lengur aðdráttarafl fyrir ungt fólk og nýliðun takmarkast við börn og unglinga yngri en 19 ára er líklegt að einhverjir fullorðnir hafi mótað og þróað starfið án þess að fá unga fólkið í lið með sér, heyrt álit þess og skoðanir, hlustað á tillögur þess og tekið tillit til þarfa þess og langana.

Tilgangur og markmið róverstarfs Til að átta sig betur á því mikilvæga hlutverki sem þetta aldursstig gegnir í skátastarfi, skulum við líta á tilgang og markmið róverstarfs.

Tilgangur Hægt er að skilgreina tilgang róverstarfs á eftirfarandi hátt: Að vera til staðar á breytingaskeiði frá bernsku til fullorðinsára og styðja ungt fólk í því að staðsetja sig í samfélagi fullorðinna. Tilboð skátahreyfingarinnar um þroskamarkmið fyrir 19-22 ára eiga ekki að einskorðast við þá leiðtogaþjálfun sem miðast við að hreyfingin fái nægilega marga foringja. Markmiðið ætti að stuðla að því að þeir sem ljúki róverstarfi hafi hlotið leiðsögn sem geri þeim kleift að gerast leiðtogar í eigin lífi og verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu. - Þetta er í samræmi við markmið skátahreyfingarinnar. Á þessum aldri er stærsta áskorun hvers og eins að setja sér lífsgildi og framtíðaráform. Ungt fólk þarf að mennta sig, velja starfsvettvang og fóta sig á vinnumarkaði. Það þarf að undirbúa sig fyrir framtíðarsambönd til að þau verði uppbyggjandi og stofnað til þeirra á jafnræðisgrundvelli. Loks þarf það að læra að takast á hendur ábyrgð og verða sjálfstæðir og virkir þjóðfélagsþegnar í nær- og fjarsamfélaginu.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

Manneskja er ekki byrjuð að lifa lífinu fyrr en hún hefur vaxið upp úr þröngsýni

Markmið Hægt er að skilgreina nokkur markmið í róverstarfi:

einstaklingshyggjunnar yfir í víðsýni umhyggju fyrir

Að veita ungu fólki tækifæri til að þroskast á þeim sex þroskasviðum sem skilgreind eru af

mannkyninu.

skátahreyfingunni: Líkamsþroska, vitsmunaþroska, tilfinningaþroska, persónuþroska,

félagsþroska og andlegum þroska.

Starfsgrunnur skátahreyfingarinnar býður upp á samfellt starf byggt á uppeldismarkmiðum

skátahreyfingarinnar, allt frá þeim áfangamarkmiðum sem henta drekaskátum til

þroskamarkmiða róverstarfsins. Þroskamarkmiðin eru þau sem ætluð eru ungu fólki á

aldrinum 19-22 ára. Róverskátar hafa þarfir sem skátahreyfingin verður að mæta. Það þarf

að hvetja þá og veita þeim stuðning og leiðsögn við að ná markmiðunum, með aðferðum

sem henta hverjum og einum.

Að veita ungu fólki tækifæri til að átta sig á áskorunum lífsins og þroska með sér skilning,

áhuga og færni til að horfast í augu við þær, ekki aðeins í nærsamfélaginu, heldur líka á

alþjóðlega vísu.

Það er grundvallaratriði að ungt fólk skilji og beri virðingu fyrir umhverfi sínu og mjög

áríðandi að það öðlist áhuga og færni til að vera sjálft virkt og stuðli að betri framtíð.

Að þjálfa leiðtogafærni ungs fólks. Í skátastarfi snýst leiðtogafærni um að vera leiðtogar

í eigin lífi og að geta hjálpað öðrum að vinna vel saman. Það þarf að greina og ráða fram úr

vandamálum, leysa úr ágreiningi og taka sameiginlegar ákvarðanir, setja fram og meta

markmið, skipuleggja sameiginleg verkefni, setja viðmið eða reglur, taka framförum og njóta

samvistar hver við aðra. Þessi færni er einstaklingnum nauðsynleg til að geta orðið leiðtogi í

eigin lífi sem sjálfstæður, virkur og ábyrgur þjóðfélagsþegn.

Að vera ungmennum innan handar við að móta eigin lífsstefnu og framtíð í þeim tilgangi að

aðlagast og taka virkan þátt í samfélaginu.

Þetta er mikilvægasta viðfangsefni ungs fólks. Það þarf að þjálfa með sér færni til aðlagast

og verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu: Marka sér lífsviðhorf og

gildismat, huga að tilgangi lífsins og jafnvel mennta sig, stofna fjölskyldu, velja framtíðarstarf

o.fl. Trúverðugleiki og mikilvægi skátahreyfingarinnar veltur sífellt meira á getu hennar til að

sinna hlutverki sínu í þessu ferli.

Martin Luther King, Jr.

Þroskamarkmið róverskáta eru 35 og stuðla að ofangreindum tilgangi (sjá bls. 77).

Róverstarf og markmið skátahreyfingarinnar „Skátastarf stuðlar að uppeldi og menntun ungmenna með notkun aðferðafræðilegra, samfélagslegra og siðferðilegra gilda í þeim tilgangi að bæta heiminn, þar sem fólk er leiðtogar í eigin lífi og tekur þátt í samfélaginu á uppbyggjandi hátt.“ Það er áhyggjuefni að sum skátafélög bjóða ekki upp á starf fyrir unglinga og ungt fólk á fyrstu stigum fullorðinsáranna og beina sjónum sínum nær eingöngu að barnastarfi. Starf með ungu fólki er erfitt og krefst hæfra fullorðinna skátaforingja. Starf fyrir eldri skáta má ekki aðeins vera afþreying heldur ætti líka að ná yfir þau erfiðu viðfangsefni sem ungmenni og ungt fólk standa frammi fyrir: Gildismat, ást, kynjahlutverk og kynjaímynd, þátttaka í samfélaginu, lífsstarf svo eitthvað sé nefnt.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Hvers virði er skátahreyfing eða skátafélag sem sinnir ekki þessum viðfangsefnum? Hvernig getur skátahreyfingin verið trú markmiðum sínum án starfs fyrir ungt fólk á mörkum ungmenna og full orðinna? Þegar skátar kvarta yfir veikri eða slæmri ímynd út á við, ættu þeir þá ekki að spyrja sig að því hvað væri hægt að gera öðruvísi til að ná til og mæta þörfum ungmenna og ungs fólks? Eru það ekki þær væntingar sem samfélagið hefur til hreyfingarinnar? Eftirfarandi samtal á sér stað í bókinni „Green Island“: „Hvernig meturðu velgengni tiltekinna skátabandalaga? Með uppeldishlutverkinu sem þau sinna? Með því hversu árangursrík leiðtogaþjálfun fullorðinna er? Með mati á stjórnkerfi, stjórnsýslu, gagnsæi eða lýðræðisuppbyggingu? Nei, allt þetta eru aðeins leiðir í átt að markmiðunum. Það er árangurinn sem segir til um velgengni tiltekins skátafélags eða bandalags. En hvernig er hann metinn? Með fjölda nýrra skáta í hreyfingunni? Þetta eru mikilvæg viðmið, en þó ekki nógu nákvæm. Félagsaðild getur verið mismunandi eftir félagslegum og fjárhags legum aðstæðum sem skátahreyfingin hefur ekkert með að gera. - Nei, aðalforsendurnar til að meta gæði skátastarfs, eru að mínu áliti sá fjöldi ungs fólks sem lýkur róverstarfi með einlægan áhuga og færni til að takast á hendur ábyrgð í samfélaginu og leggja sitt af mörkum fyrir framþróun þess. Þegar við hugum að gæðum starfsins eyðum við of miklum tíma í að skoða tölur yfir fjölda barna og ungmenna sem ganga í skátana, þegar við ættum að beina athyglinni að því hve margir ljúka róverstarfi. Markmið skátahreyfingarinnar er að leggja sitt af mörkum til að bæta heiminn með því að stuðla að þroska sjálfstæðra, virkra og ábyrgra einstaklinga, „leiðtoga í eigin lífi“. Þess vegna er róverstarf mjög mikilvægt. Þar sem það fer fram undir lok skátadagskrárinnar, er það undir því starfi komið að tryggja að unga fólkið hafi öðlast áhuga, reynslu og færni til að vera sjálfstæðir, virkir og ábyrgir samfélagsþegnar. Til að svo megi verða þarf skátastarf að bjóða upp á verkefni sem stuðla að ábyrgðartilfinningu, sjálfstæði og virkni ungs fólks. Það þarf hvatningu og stuðning til að kanna og kynnast nær- og fjarsamfélaginu til þess að skilja betur veikleika sína, galla og þarfir með tilliti til framþróunar. Á þennan hátt þarf skátastarf að verða ungmennum og ungu fólki að gagni við að velja lífsstarf, með öðrum orðum að finna út það hlutverk sem það getur sjálft haft í framþróun samfélagsins – og á þeim grunni sett sér framtíðaráform.“ Sum skátabandalög og skátafélög standa í dag frammi fyrir fækkun þátttakenda í skátastarfi. Stærsta áhyggjuefnið er að flestir hætta á fyrri hluta unglingsára. Það veldur því að mörg skátafélög og jafnvel bandalög eru í rauninni samtök barna frekar en ungmenna og ungs fólks. Ljóst er að ef halda á unglingum og ungu fólki í skátastarfi þarf að skapa því áhugavert og gefandi svigrúm í starfi. Við þurfum að átta okkur á að skátastarf verður að vera til staðar fyrir ungt fólk á leið til fullorðinsára og að lokastigin í uppeldisstarfinu eru jafn mikilvægt ef ekki mikilvægara en starfið á yngri aldursstigum. Með það í huga þarf að skapa ungu fólki eigið „rými“, aldursstig með eigin starfsgrunn, skipulag, verkefni og markmið – og bjóða upp á krefjandi og áhugavert starf.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERS VEGNA?

Bókin The Green Island var gefin út af WOSM árið 2005. Sagan segir frá starfi og baráttu dagskrárráðs við endurmótun og innleiðingu á nýjum starfsgrunni skátastarfs í nýju skátabandalagi í mið/austur Evrópu. Sagan er í senn bæði fróðleg og upplýsandi, og spennusaga með rómantísku ívafi. Bókina má lesa eða hlaða niður af vef WOSM: http://scout.org/ node/6209

Við lifum á því sem við

Ef litið er á aldursskiptingu þátttakenda í alþjóðasamtökum skáta kemur í ljós að þar sem lítil

fáum en við sköpum lífið með því

áhersla er lögð á starf fyrir elstu aldursstigin, verður starf yngri aldursstiganna einnig veikt.

sem við gefum.

Það er nánast hægt að fullyrða að með því að leggja ekki áherslu á starf elstu starfsstiganna Winston Churchill

minnkar áhugi og væntingar yngri skáta til að taka þátt og að halda áfram í starfi. Reynslan hefur einnig sýnt að til langs tíma litið er hægt að bæta úr skorti á foringjum ef róver skátum er leyft að „vera róverskátar í friði“. (- oft er ástæðan fyrir litlu eða veikburða róverstarfi sögð vera foringjaskortur í viðkomandi skátafélagi, þar sem róverskátar hafa þurft að halda uppi starfinu fyrir yngri aldursstigin). Með öflugu róverstarfi aukast líkurnar á að þeir sem ljúka skátastarfi hafi áhuga á því að gerast skátaforingjar að því loknu eða síðar á lífsleiðinni. Þetta eru allt gildar ástæður fyrir því að marktækur mælikvarði á velgengni og góð leið til að ná markmiðum skátahreyfingarinnar, er að skátafélög og skátabandalög bjóði upp á vandaðan starfs grunn og stuðli að góðu starfi fyrir elstu aldursstig ungmenna.

Samantekt Róverstarf er lærdómsvettvangurinn sem skátahreyfingin býður ungu fólki á lokasprettinum í átt til fullorðinsáranna. Þar af leiðandi er hægt að líta á það sem lokakaflann í uppeldisstarfi skátahreyfingarinnar. Tilgangurinn með róverstarfi er að vera til staðar fyrir ungt fólk við umskiptin yfir á fullorðinsárin og veita þeim stuðning og leiðsögn við að aðlagast samfélagi fullorðinna. Róverstarf er ekki aðeins mikilvægt til þess að ná skilgreindum markmiðum skátahreyfingarinnar heldur einnig tækifæri til að bjóða fleiri ungum konum og körlum að taka þátt í skátastarfi og hafa þannig jákvæð áhrif á líf þeirra og heiminn almennt.

HVERS VEGNA? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

SKIPULAG 2. HLUTI

Árangur skipulagsheilda er afrakstur sameinaðs framlags hvers einstaklings innan heildarinnar. Vince Lombardi

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

SKIPULAG | Handbรณk rรกรฐgjafa og leiรฐtoga rรณverstarfs

Róversveit er margþætt skipulagsheild grundvölluð á því markmiði að vera áhugaverður og skemmtilegur lærdómsvettvangur fyrir ungt fólk á aldrinum 19-22 ára. Þessum hluti bókarinnar er í fimm undirköflum:

Skipulageiningar róversveita Skipulagseiningar róversveita eru róverflokkar, leiðarhópar og verkefnateymi. Leiðarhóparnir eru þrír, útilífsleið, foringjaleið og samleið.

Stjórnunareiningar róversveita Sveitarþing, sveitarráð, sveitarforingjar, flokksþing, flokksforingjar, leiðarforingjar, verkefnastjórar og róverráðgjafi.

Virkni og áherslur í starfi róversveitar Virkni og áherslur í starfinu ráðast af aðstöðu og áhuga félaga sveitarinnar og geta verið ólíkar frá einni róversveit til annarrar.

Námskeiðstilboð í róverstarfi Kjarnanámskeið, námskeiðslínur leiðarhópa og námskeið erlendis.

Dagskrárhringurinn í róverstarfi Ígrundun og sameiginlegt mat, sameiginlegur skilningur, ákvarðanataka og áætlanagerð, framkvæmd og samhæfð virkni eru meginþættir dagskrárhringsins.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Efnisyfirlit Inngangur....................................................................................................................................................30 Fjöldi í róversveit..........................................................................................................................................32 Skipulagseiningar róversveita.......................................................................................................................32 Róverflokkar ..........................................................................................................................................32 Leiðarhópar ...........................................................................................................................................33 Verkefnateymi ........................................................................................................................................33 Stjórnunareiningar róversveita .....................................................................................................................34 Virkni og áherslur í starfi róversveitar............................................................................................................34

Starfsár og starfstímabil róversveita ......................................................................................................34

Sveitarfundir og sveitarþing . ................................................................................................................34

Starfsvettvangur róverskáta . ................................................................................................................35

Flokkarnir ................................................................................................................................35

Leiðarhóparnir .........................................................................................................................35

Verkefnateymin ........................................................................................................................36

Námskeiðstilboð í róverstarfi .......................................................................................................................36

Námskeiðskjarni ..................................................................................................................................36

Námskeið á útilífsleið ...........................................................................................................................37

Námskeið á foringjaleið .......................................................................................................................37

Námskeið á samleið .............................................................................................................................38

Námskeið erlendis . ..............................................................................................................................38

Dagskrárhringurinn í róverstarfi ...................................................................................................................38

Frá einstaklingsnámi til hópnáms...........................................................................................................39

Skipulagt ferli.......................................................................................................................................40

Róversveitin sem lærdómsvettvangur.....................................................................................................44

Samantekt ..................................................................................................................................................44

Lykilatriði •

Róverstarf hjálpar ungu fólki að finna eigin lífsstefnu og skipuleggja framtíð sína í

þeim tilgangi að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir samfélagsþegnar.

•

Róverstarf er sá lærdómsvettvangur sem skátahreyfingin býður ungu fólki á leið inn í

fullorðinsárin. Starfið er lokaáfanginn í uppeldiskerfi skátahreyfingarinnar.

•

Tilgangurinn með róverstarfi er að styðja ungmenni á því umbreytingaskeiði sem þau

ganga í gegnum á þessu aldursbili.

•

Markmiðin með róverstarfi eru að veita ungu fólki tækifæri til þroska á þeim sex

þroskasviðum sem skátahreyfingin skilgreinir: Líkamsþroska, vitsmunaþroska,

Þú skorar ekki stig í dag í stórleik gærdagsins. Michael Jordan

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur Hver róverskáti tilheyrir flokki þar sem hann á sinn heimavöll, tekur þátt í verkefnum og getur leitað eftir stuðningi og endurgjöf við mat á verkefnum og persónulegum áskorunum. Róverflokkur er samansettur af ungu fólki sem hefur ákveðið að vinna saman að áhugamálum sínum. Í hverri róversveit má finna þrjár gerðir hópa: 1.

Flokkar: Hópar róverskáta sem skipuleggja verkefni í sameiningu, skiptast á reynslu og veita

hverjir öðrum stuðning og endurgjöf.

Leiðarhópar: Hópar róverskáta sem sinna áhugamálum sínum að hluta til utan við

sameiginlegt starf sveitarinnar. Þessir hópar nota tímann í ýmis verkefni. Leiðarhópar

róversveita eru þrír; útilífsleið, foringjaleið og samleið.

Verkefnateymi: Oft eru sett saman verkefnateymi til að skipuleggja og vinna verkefni

sveitarinnar eða fyrir aðra. Hvert teymi starfar venjulega aðeins stuttan tíma, á meðan tiltekið

verkefni er unnið.

Mikilvægt er að í hverri róversveit séu að minnsta kosti 20 skátar, best er að þér séu 24 – 30. Þannig hefur sveitin fjölda og afl til að þróa róverstarfið til fulls og bjóða upp á þá fjölbreytni og sveigjanleika sem nauðsynlegt er fyrir þennan aldurshóp. Taflan hér til hægri sýnir hvernig lítill hópur (3-8 róverskátar) uppfyllir ekki mikilvægar þarfir unga fólksins. Stærri eining, eins og róversveit er nauðsynleg til að það sé mögulegt og fjölbreytni og sveigjanleiki starfsins nægur. Skipulag og stærð róversveita ræður því hvað hægt er að bjóða upp á fjölbreytt viðfangsefni og leiðir til að sinna leiðtogahlutverkum. Með því að hvetja til sjálfsstjórnunar í minni og stærri eining unum er róverskátunum gert kleift að þroska betur leiðtogafærni sína. Það er grundvallaratriði til að þeir verði virkir og ábyrgir samfélagsþegnar.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við skipulag róversveita: • Margir álíta að ekki þurfi neitt skipulag fyrir róverstarf. • Sumir átta sig ekki á nauðsyn þess að í hverri róversveit séu helst 24-30 róverskátar. • Margir telja óþarft að vera með flokkastarf í róversveitum. • Mörgum þykir ómögulegt að róversveitir lúti ekki forræði skátafélaga og fullorðinna sveitarforingja. • Sumum finnst að 19 – 22 ára fólk í skátastarfi eigi bara að gegna sveitarforingjastörfum yngri aldursstiga og óþarft sé að styðja sérstaklega við annað starf þess.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: • Eðli og mikilvægi skipulagseininga róversveita. • Samsetningu og hlutverk stjórnunareiningar róversveita. • Námskeiðsmöguleika og þjálfun í róverstarfi. • Dagskrárhringinn sem aðferð eða verkfæri til að efla skipulag og starf róversveita.

Þörf fyrir að tilheyra •

Uppfyllt með vináttu, samhygð og samvinnu einstaklinga. Flokksstarf

•

Uppfyllt með því að hafa val og taka afstöðu.

Sjálfsefling •

Uppfyllt með því að ljúka verkefnum og öðlast viðurkenningu og virðingu.

Róverflokkar

Grunnþarfir

Sjálfstæði

•

Könnun og uppgötvanir.

•

Ígrundun og endurgjöf.

•

Upplifun (skemmtun, útilíf o.s.frv.).

•

Verkefni.

Örvun og gleði •

Uppfyllt með leikgleði, hlátri og margs konar áhugaverðum, skemmtilegum og grípandi verkefnum.

Sjálfsmat

Sveitarstarf

•

Sveitarfundir og sveitarþing.

•

Rökræður og lýðræðisþátttaka.

•

Skemmtanir.

•

Þátttaka í lýðræðislegu matsferli.

•

Námskeið og vinnusmiðjur.

•

Stuðningur við áhugasvið og áform einstaklinga.

•

Leiðtogaþjálfun.

•

Tengslanet.

Gera sér ljósar eigin þarfir, hæfileika og möguleika.

•

Auka þekkingu, efla færni og þroska eigin hæfileika.

Félagsleg aðlögun •

Móta eigin stefnu (atvinnu, fjölskyldu) og finna leið til að leggja sitt af mörkum til að bæta samfélagið og öðlast viðurkennda stöðu.

Róversveitin

Viðbótar þarfir

Sjálfstraust

Sjálfboðaliðastörf.

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Fjöldi í róversveit Róversveit telur að jafnaði 24 – 30 skáta. (4-6 róverflokka). Lágmarksfjöldi í róversveit er 18 skátar en æskilegt er að þeir séu ekki færri en 20. Ef róversveitir væru fámennari gætu þær ekki boðið upp á þá fjölbreytni og þann sveigjanleika sem nauðsynlegur er til að mæta þörfum og áhuga ungs fólks í róverstarfi. Samstarf og samvinna ólíkra róverflokka, fjöldi verkefnateyma, hópastarf leiðanna með ólíkar starfsáherslur skapa vettvang og aðstöðu til mótunar lærdómssamfélags og leiðtogaþjálfunar sem fámennar róversveitir gætu ekki.

Skipulagseiningar róversveita Skipulagseiningar róversveitar eru þrjár: a.

róverflokkar

leiðarhópar

verkefnateymi

Róverflokkar •

Í hverri róversveit eru minnst þrír róverflokkar, en mest sex flokkar.

•

Í hverjum róverflokk eru 3-9 skátar.

•

Róverflokkar einnar róversveitar geta verið úr fleiru en einu skátafélagi.

•

Róverflokkur tilheyrir í flestum tilfellum ákveðnu skátafélagi.

•

Róverflokkur velur sér flokksforingja, aðstoðarflokksforingja og skipar í önnur trúnaðarstörf

og embætti innan flokksins.

•

Róverflokkurinn er heimavöllur róverskátans, þar sem hann á sína nánustu trúnaðarvini og

fær endurgjöf á persónulegar áskoranir sínar skv. markmiðum skátahreyfingarinnar.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Þú getur haft frábærar

Leiðarhópar

hugmyndir, en ef þú kemur þeim ekki í verk eru þær einskis virði.

•

Í hverri róversveit eru þrír leiðarhópar »» útilífsleið, með áherslu á útilíf, fjalla- og ferðamennsku og/eða starf í björgunarsveit

Lee Iacocca

Landsbjargar.

»» foringjaleið, með áherslu á foringjastörf og leiðtogafræðslu skátahreyfingarinnar. »» samleið, með áherslu á félagsstarf róversveitarinnar og starf í skátafélagi-, samfélagi- og

þróunarhjálparstarfi.

•

Á hverri leið geta verið 2-20 skátar úr róversveitinni.

•

Þátttaka einstakra róverkskáta í starfsleiðum er ótengd og óháð starfi hans eða hennar

í skátaflokk róversveitarinnar. Þannig geta róverskátar í einum skátaflokki verið á ólíkum

starfsleiðum.

•

Hver starfsleið róversveitarinnar velur sér hópforingja, aðstoðarhópforingja og skipar í önnur

trúnaðarstörf og embætti innan hópsins eftir þörfum.

•

Róverskátar á starfsleiðum sveitarinnar geta verið úr mismunandi skátaflokkum, ólíkum

skátafélögum og verið þátttakendur í hinum ýmsu björgunarsveitum eða útilífshópum.

Starfsleiðir róversveitanna eru tilboð sem ætlað er að nálgast eða samræmast vel áhugasviði skátans og áskorunum um að láta gott af sér leiða í samfélaginu.

Verkefnateymin •

Í hverri róversveit eru á hverjum tíma starfandi verkefna- eða þjónustuteymi sem taka að sér

tilfallandi og tímabundin verkefni fyrir róversveitina, skátafélagið, skátahreyfinguna eða

samfélagið.

•

Verkefni teymanna hafa fyrirfram skilgreint upphaf og endi og eru að jafnaði ekki

langtímaverkefni.

•

Hvert verkefnateymi vinnur samkvæmt skilgreindri verkefna- eða starfslýsingu.

•

Hvert verkefnateymi velur sér verkefnisstjóra og skipar í önnur trúnaðarstörf og hlutverk

innan teymisins.

•

Í hverju verkefnateymi geta verið 3-12 skátar úr róversveitinni.

•

Í hverju verkefnateymi geta verið róverkskátar úr einum eða fleiri flokkum eða af einum eða

fleiri leiðarhópum róversveitarinnar.

Verkefnateymastörf róverskáta eru þjónustu- og framkvæmdastörf sem reyna á skipulags-og leiðtogahæfni, þekkingu og verkkunnáttu hvers og eins í róversveitinni. Þau auka á fjölbreytni starfsins, hjálpa hverjum og einum að meta styrk sinn og veikleika, afla sér reynslu og veita mörgum tækifæri til að reyna á leiðtogahæfni sína og sérkunnáttu.

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Stjórnunareiningar róversveita Stjórnunareiningar róverstarfsins og sveitarinnar eru: Foringjaflokkur róversveitarinnar er skipaður: Róverráðgjafa, sveitarforingja og aðstoðarsveitar foringjum. •

Foringjaflokkur róversveitarinnar fundar amk. 4-6 sinnum á ári.

Sveitarráð róversveitarinnar skipa; Flokks- og aðstoðarflokksforingjar, formenn verkefnateyma, leiðar- og aðstoðarleiðarforingjar. •

Sveitarráð róversveitarinnar fundar amk. 6-8 sinnum á ári.

Sveitarþing róversveitarinnar. Allir róverskátar í sveitinni sitja sveitarþing og hafa þar jafnan atkvæðisrétt. •

Sveitarþing er haldið amk. 4-6 sinnum á ári.

Stjórnendur róversveitarinnar eru á hverjum tíma: a.

flokks- og aðstoðarflokksforingjar fyrir hvern róverflokk (6 til 10 manns)

leiðar- og aðstoðarleiðarforingjar hverrar starfsleiðar sveitarinnar ( 6 manns)

verkefnastjórar verkefnateyma (1-6 manns að jafnaði á hverjum tíma)

sveitarforingi og einn til þrír aðstoðarsveitarforingjar.

róversveitarráðgjafi (einn 26 ára eða eldri)

Virkni og áherslur í starfi róversveitar Starfsár og starfstímabil róversveita Starfsár róversveita er frá 1. september til 31. ágúst. Starfstímabil eða dagskrárhringir róversveita eru að jafnaði: a.

frá byrjun september til loka nóvember.

frá byrjun mars til loka maí.

frá byrjun desember til loka febrúar.

frá byrjun júní til loka ágúst.

Sveitarfundir og sveitarþing Sveitarfundir róversveita eru skipulagðir af sveitarráði sveitarinnar. Umsjón með framkvæmd funda er oft í höndum skátanna á „samleiðinni“ •

Sveitarfundir eru haldnir amk. 4-6 sinnum á ári, en sumar róversveitir funda mun oftar.

Tíðni funda getur ráðist af landfræðilegri dreifingu skátanna í sveitinni, umfangi annars starfs

í flokkum, leiðarhópum og/eða verkefnateymum.

•

Sveitarfundirnir marka yfirleitt upphaf/lok dagskrárhringja róversveitanna.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

•

Dagskrá sveitarfunda getur verið ólík eftir sveitum og frá einum fundi til annars.

Upplýsingagjöf, áætlanagerð, skemmtun, söngur, verkefnavinna, fræðsla, skipulagsvinna

og/eða spjall getur allt verið eðlilegur hluti af sveitarfundi róversveita.

Sveitarþing er alla jafnan formlegi hluti sveitarfundanna, þar eru sameiginlegar ákvarðanir sveitarinnar teknar, starfsáætlanir samþykktar, kosið í embætti og trúnaðarstörf sveitarinnar, stefna mörkuð og framtíðarsýn sett.

Mínar bestu minningar eru í framtíðinni. Erró

•

Sveitarþing getur varað allt frá nokkrum mínútum upp í klukkustund.

•

Eitt sveitarþing á ári er nokkurs konar aðalfundur róversveitarinnar.

•

Sveitarþing má halda í útilegum eða ferðum róversveitarinnar.

•

Sveitarþingi er stjórnað af þingforseta sem kjörinn er í upphafi hvers þings úr hópi

róverskátanna í sveitinni.

Starfsvettvangur róverskáta Flokkarnir Heimavöllur og nánasti trúnaðarvinahópur skátanna í róversveitinni. (amk. til að byrja með.) •

Róverflokkurinn hittist reglulega, hvort heldur það er vikulega, hálfsmánaðarlega eða

mánaðarlega, en einnig tilfallandi þegar flokksfélagana langar til að gera eitthvað saman.

•

Starf róverflokks getur verið allt frá því að vera spjallfundir vina á kaffihúsi eða í skátaheimili

til þess að vera verkefnafundir verkefnateyma.

•

Róverflokkurinn velur sér flokksforingja og aðstoðarflokksforingja og skipar í önnur embætti

eða trúnaðarstörf við lok eða upphaf hvers dagskrárhrings.

Starf róverflokksins getur, innan þessara marka, verið tiltölulega óformlegt.

Leiðarhóparnir Vinna í leiðarhópunum er oft mest krefjandi og tímafrekasti hluti róverstarfsins. Megináhersla skátanna er á það starf því þar finna þeir áhugaverðustu áhugamálum sínum farveg. Leiðirnar eru allar jafn mikilvægar, en gagnvart starfi róversveitarinnar hefur „samleiðin“ svolitla sérstöðu umfram „útilífsleiðina“ og „foringjaleiðina“ því hlutverk hennar snýr meðal annars að innra félagsstarfi róversveitarinnar, þe. að hvetja til, undirbúa og stuðla að sameiginlegu sveitarstarfi hennar. •

Leiðarhóparnir hittast eða eru í starfi að jafnaði vikulega, hvort heldur skátarnir eru á

námskeiði, „foringjaleiðin“ að vinna að starfi yngri aldursstiga, „útilífsleiðin“ í nýliða-

dagskrá björgunarsveitanna eða „samleiðin“ að skipuleggja eða undirbúa sameiginlega

viðburði sveitarinnar eða sinna öðrum áhugaverðum verkefnum.

•

Leiðarhóparnir velja sér hópforingja og aðstoðarhópforingja og skipa í önnur embætti eða

trúnaðarstörf úr eigin röðum við lok eða upphaf hvers dagskrárhrings.

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

•

Starf „útilífs- og foringjaleiðanna“ heyrir ekki beint undir starf róversveitarinnar en hefur

vissulega áhrif á starf hennar og áherslur. „Samleiðin“ hefur beinni tengingu við

sveitarstarfið því oft annast hún og stýrir félagslegum þætti starfs róversveitarinnar.

Starf einstaklinga innan róverleiðanna getur innan þessara marka verið hvort heldur er tiltölulega formlegt eða óformlegt.

Verkefnateymin Tilfallandi verkefni róverstarfs geta verið krefjandi og tímafrek á meðan á undirbúningi og framkvæmd stendur. Til lengri tíma litið er þátttaka í verkefnateymum oft á tíðum ómetanlegt innlegg í reynslubanka þeirra róverskáta sem í þeim starfa hverju sinni. Í teymisvinnu gefast hverjum og einum aukin tækifæri til að kanna ný svið, nema nýjar lendur í hópi jafningja og vinna að verkefnum sem gagnast fyrir lífið. •

Verkefni verkefnateymanna eru oft einhverskonar þjónustuverkefni, þe. þau felast í að vera

ekki eingöngu skátunum til gagns, heldur öðrum líka.

•

Verkefni verkefnateymanna geta verið allt frá því að kenna hreyfisöng á sveitarfundi

drekaskáta til þess að undirbúa og skipuleggja róverferð á Látrabjarg, til Laos eða

Langtíbortistan.

•

Verkefni verkefnateymanna geta spannað allt frá einni klukkustund til nokkurra mánaða.

•

Hvert verkefnateymi velur sér verkefnastjóra og skipar í önnur hlutverk eða trúnaðarstörf við

upphaf hvers verkefnis.

•

Starf verkefnateyma heyrir beint undir starf róversveitarinnar og er hluti af því sem skapar

samkennd hennar og einingu. Auk þess sem fjölbreytt þjónustuverkefni geta veitt hverjum og

einum er þátt tekur ómetanleg tækifæri til aukins þroska og verið verðmætt innlegg í

reynslubanka viðkomandi.

Þátttaka róverskáta í verkefnateymum er þannig alla jafnan tiltölulega formleg og vel skilgreind.

Námskeiðstilboð í róverstarfi Fjöldi námskeiða stendur ungu fólki í róverstarfi til boða. BÍS býður reglulega upp á kvöldnámskeið undir samheitinu „fræðslukvöld“ og af og til er boðið upp á sérnámskeið um ýmis áhugaverð viðfangsefni.

Námskeiðskjarni Gert er ráð fyrir að hver róverskáti sæki fimm námskeið úr námskeiðskjarna róverstarfs: •

Skyndihjálp (Fyrsta hjálp 1 - Björgunarskólinn 20klst.)

•

Réttindi barna ( 3klst.)

•

Skátaaðferðin og starfsgrunnur skátastarfs (Gilwell 1skref- 7klst.)

•

Markmið og leiðir í skátastarfi (Gilwell 2skref - 7klst.)

•

Skátastarf og tækifæri erlendis ( 5klst.)

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Námskeið á útilífsleið Þeir róverskátar sem taka þátt í nýliðaþjálfun björgunarsveita sækja „Björgunarmaður 1“ alls níu grunnnámskeið Björgunarskóla Landsbjargar fyrir nýliðaþjálfun í björgunarsveit. Þeir róverskátar á útilífs- og björgunarsveitaleið róversveitarinnar sem ekki eru í nýliðaþjálfun hjá björgunarsveit geta valið úr fjölda áhugaverðra námskeiða: •

Útbúnaður í göngu – (4klst.)

•

Ferðamennska – (6klst.)

•

GPS notkun – (4klst.)

•

Rötun – (12 klst.)

•

Áttaviti og kortalestur – (4klst.)

•

Fyrsta hjálp – (20klst.)*

•

Fuglar og fuglaskoðun – (4klst.)

•

Fjallamennska – (20klst.)

•

Fjarskipti – (3klst.)

•

Ísklifur – (20klst.)

•

Útieldun – (6klst.)

•

Klettaklifur – (20klst.)

Námskeið á foringjaleið Gilwell leiðtogaþjálfun er grunnþjálfun róverskáta á foringjaleið róversveitarinnar. Fyrri hluti: •

Skátaaðferðin og starfsgrunnur skátastarfs (1. skref- 7 klst.)*

•

Markmið og leiðir í skátastarfi (2. skref - 7 klst.)*

Seinni hluti: •

Skátastarf á vettvangi (3. skref- 7-12 klst.)

•

Viðburðastjórnun og skipulagning skátastarfs (4. skref- 7 klst.)

•

Leiðtogi í eigin lífi (5. skref - helgarnámskeið)

Gilwell skólinn býður jafnframt upp á áhugaverða framhaldsþjálfun á endur- og símenntunarbraut skólans, meðal annars: •

Mannauðsstjórnun (2 x 7klst.)

•

Viðburða- og verkefnastjórnun (2 x 7 klst.)

•

Ráðgjafar í skátastarfi (mentoring) (2 x 7 klst.)

•

Leiðbeinenda- og kennslufræði (2 x 7 klst.)

•

auk dagsnámskeiða og kvöldnámskeiða um margskonar efni.

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Námskeið á samleið Róverskátar á samleið eru hvattir til að sækja sem fjölbreyttasta þjálfun. Þeir geta auðvitað, auk námskeiðskjarna róverskáta, nýtt sér námskeið sem í boði eru fyrir útilífs- og foringjaleiðirnar. Tækifærin eru þó mikið víðar, Skátamiðstöðin og fagráð BÍS bjóða upp á fjölda áhugaverðra kvöldnámskeiða. Dæmi um nýleg námskeið eða námskeið á döfinni eru: •

Samskipti við fjölmiðla

•

Myndvinnsla með PhotoShop

•

Samfélagsmiðlar

•

Bogfimi

•

Súrringar

•

Messengers of Peace

•

Fundasköp og framsaga

•

Tímastjórnun

•

Ljósmyndun

•

Myndbandagerð

•

Kvöldvökustjórnun

Námskeið erlendis Námskeiðstækifæri erlendis. Alþjóðabandalög skáta og Evrópa unga fólksins bjóða fjölda áhuga verðra námskeiða fyrir þátttakendur í róverstarfi. Námskeið þessi eru alla jafnan styrkt af erlendum sjóðum og ferðakostnaður og námskeiðsgjald því niðurgreitt að mestu eða öllu leyti. Upplýsingar um námskeið erlendis hverju sinni má finna á: •

Skatamal.is - http://skatamal.is

•

Rovernet - http://rovernet.eu/site/opportunities-rovers/

•

Evrópusamtök skáta - http://www.scout.org/europe

•

Evrópusamtök kvenskáta - http://europe.wagggs.org/en/home

•

Evrópa unga fólksins - http://www.euf.is/category/namskeid/

Dagskrárhringurinn í róverstarfi Dagskrárhringurinn er aðferð eða verkfæri til að byggja upp samfélag róverskáta. Hann er aðferð til að skipuleggja þátttöku ungs fólks við ákvarðanatöku sem varðar starf róversveitarinnar. Hann skapar líka aðstæður til að draga athygli að og meta persónulegar framfarir einstaklinga og eflingu hópsins sem heildar. Dagskrárhringinn ætti líka að nota hjá yngri aldursstigum í skátastarfi – en það er sérstaklega mikilvægt að styðjast við hann í róverstarfinu. Hann er aðferð til að efla róverskáta til virkrar þátttöku í uppbyggingu lærdómssamfélags og sú dýrmæta reynsla mun nýtast þeim síðar á lífsleiðinni. Notkun dagskrárhringsins byggir upp félagseiningu eða samfélag með því að mynda sameiginlega sýn á tilgang og deila með þátttakendum bæði byrðum og afrakstri starfsins í heild.

Velgengni viðist oft einfaldlega vera að þrauka etir að aðrir gefast upp. William Feather

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Frá einstaklingsnámi til hópnáms Í kaflanum um „reynslunám“ í fimmta hluta bókarinnar (Hvernig?) er kynnt efni um það hvernig einstaklingar læra þegar þeir ígrunda á grundvelli eigin reynslu. Dagskrárhringurinn er aðferð til að yfirfæra hugmyndina um reynslunám einstaklinga yfir á nám hópsins í heild, þ.e. til að mynda lærdómssamfélag einstaklinga.

Lærdómshringur hóps. •

Ígrundunarstigið er fyrir alla róverskátana í sveitinni. Það snýr bæði að persónulegum

framförum hvers og eins sem og framförum einstakra hópa róversveitarinnar og sveitarinnar

sem heildar. Ígrundunin getur átt sér stað í einrúmi, með samtali við vin eða vinkonu í

flokknum, eða á fundi með öllum í flokknum. Hjá sumum róversveitum er ígrundunin opin

og fer fram á sveitarfundum. Persónulegur árangur er metinn auk þess sem úttekt er gerð á

starfi einstakra flokka, leiða, teyma og sveitarinnar allrar.

•

Næsta stig er sameiginlegur skilningur og afstaða róverskáta á grundvelli þessa mats.

Grunnsýn hópsins verður til. Hópurinn getur svarað spurningunni „Hvað vitum við?“ og

haldið áfram á grundvelli sameiginlegs skilnings, greint stöðuna í hópnum og undirbúið

tillögur að verkefnum.

•

Í kjölfar ákvörðunar um umfang og eðli viðfangsefna er síðan gerð framkvæmdaáætlun.

•

Að lokum kemur svo stig samræmdra framkvæmda. Það þurfa ekki allir í róversveitinni að

taka þátt í hverju verkefni fyrir sig. Einstakir flokkar teymi eða hópar sjá um framkvæmd

ólíkra verkefna – jafnvel á mismunandi stöðum. Í þessu er meginmunurinn fólginn milli hópa

barna, unglinga eða ungs fólks (ungra fullorðinna). Róverskátar, sem eru ungir fullorðnir,

þurfa að læra að mynda teymi fullorðinna sem taka að sér að skilgreina og meta verkefnin.

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Skipulagt ferli Í starfi róversveitarinnar tekur hver dagskrárhringur við af öðrum. Hver hringur samanstendur af fjórum stigum.

Dagskrárhringur róversveitarinnar.

Hver dagskrárhringur getur staðið í 3-4 mánuði. Fyrstu þrír áfangarnir í hringnum standa yfirleitt í eina viku hver. Fjórði áfanginn er svo það sem eftir er af dagskrárhringnum. Þetta þýðir ekki að fyrstu þrjár vikurnar felist eingöngu í fundum og umræðum. Það er hægt að vinna áfram að „verk efnum“ fyrri dagskrárhrings á sama tíma. Það er mikilvægt að fundir séu lifandi og áhugaverðir með fjölbreytilegu fundaformi og skemmtun. Þessi ólíku stig í dagskrárhringnum – einkum þau þrjú fyrstu – skapa róverskátunum tækifæri til að þjálfa lífsleikni og ná valdi á því hvernig unnt er að stýra lýðræðislegu starfi í hópum og samfélögum. Dagskrárhringurinn er verkfæri eða leið til að styðjast við í þessu lýðræðislega ferli. Reynsla af sameiginlegri ákvarðanatöku og endurmati úr róverflokknum, róversveitinni eða verkefnateyminu hefur yfirfærslugildi á lífið utan við skátastarfið í öllum sínum fjölmörgu myndum.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Sá er hygginn, sem þekkir aðra; hinn er vitur, sem þekkir sjálfan sig. Tao Te Ching

Stig 1: Ígrundun - sameiginlegt endurmat Fyrsta stigið í dagskrárhringnum byggist á tveimur markmiðum: •

Að hver og einn meti persónulegar framfarir.

•

Að meta starf og stöðu flokksins og róversveitarinnar.

Mat á starfi og stöðu flokks, teymis, leiðarhóps eða sveitarinnar þarf að eiga sér stað á fundi viðkomandi hóps. Að meta persónulegar framfarir Með slíku mati metur hver róverskáti fyrir sig hvort hann hafi náð þeim persónulegu áskorunum sem hann setti sér við upphaf síðasta dagskrárhrings. Þroskaferill einstakra róverskáta með vísun í þroskamarkmið skátahreyfingarinnar er megintilgangur róverskátastarfsins – og það er einmitt á þessu stigi sem einstaklingurinn metur persónulegar framfarir sínar og leggur grunn að næstu áskorunum. Fyrst metur hver róverskáti sjálfur stöðu sína gagnvart persónulegum áskorunum sínum. Í sumum róverflokkum og jafnvel róversveitum þar sem ríkir gagnkvæmt traust og vilji allra til að takast á við eigin þroska, deilir hann þessu mati með öllum félögunum – og leitar eftir viðbrögðum þeirra sem standa í sömu sporum. Það er hlutverk foringjaflokksins að gæta þess að umræðan verði uppbyggileg, að hvetja þann feimna til að tjá sig og að róa þann freka og dómharða. Róverskátinn endurmetur svo eigið sjálfsmat, ef ástæða er til, á grundvelli viðbragða félaganna. Hver róverskáti skráir persónulegar áskoranir sínar, sjálfsmat og viðbrögð annarra í eigin leiðarbók sem hann eða hún heldur fyrir sig eða deilir með öðrum, t.d. með einkavinum. Að meta stöðu hópsins eða róversveitarinnar Þetta mat snýst um að að átta sig á hvernig flokkurinn, verkefnateymið, leiðarhópurinn eða róversveitin stendur sem heild. Ekki má rugla þessu mati saman við mat á persónulegum framförum einstakra róverskáta. Matið snýst um hópinn – ekki einstaklingana. Dæmi um spurningar sem hópurinn leitar svara við: •

Hvernig gekk hópnum?

•

Eru hópverkefnin áhugaverð?

•

Hvernig er ólíkum hlutverkum í hópnum sinnt?

•

Hafa hópverkefnin leitt til þess að við bættum við okkur nýrri þekkingu eða náðum valdi á

nýrri færni?

•

Hvernig gekk starfið í róversveitinni?

•

Eru sveitarverkefnin áhugaverð?

•

Hvernig er ólíkum hlutverkum í sveitinni sinnt?

•

Hverjar voru hugsanir okkar og tilfinningar síðustu vikurnar? Hvernig skynjum við andann í

hópnum?

•

Hvaða skoðanir liggja að baki hugmyndum okkar og tillögum að verkefnum?

•

Hafa markmið okkar breyst?

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Til þess að slíkt mat verði uppbyggilegt þarf að rækta tiltekna færni eins og rökræður og fundarsköp. Oft er það svo þegar fólk tekur þátt í umræðum á fundum þá er það til að vinna eigin málstað fylgi eða fá vilja sínum framgengt. Fólk teflir ákveðnum hugmyndum gegn öðrum til að ganga úr skugga um hvor heldur velli. Þetta er ömurleg vinnuaðferð í teymi og veldur því að margar góðar hugmyndir fá minni athygli og umræðu en þær eiga skilið. Þær eru dæmdar á grundvelli þess hver setti þær fram og hve vel eða illa þær falla að ríkjandi viðhorfum. Í stað þess að fylgja einungis eftir eigin hugmyndum ættu einstaklingarnir í hópnum að grandskoða hverja hugmynd og reyna að komast að því hvers vegna sumir hugsa á tiltekinn veg og aðrir á annan veg – nota tíma til að kanna hvaða merking er lögð í orðin og komast að sameiginlegri niðurstöðu. Að kryfja á gagnrýnin hátt meðmæli með ólíkum hugmyndum gerir ígrundun hópsins meira skapandi heldur en ef einungis er um viðhorf eða álit einstaklings að ræða og minnkar líkur á misskilningi, ruglingi og slæmum ákvörðunum.

Stig 2: Að tengja saman og samræma merkingu Annað stigið í dagskrárhringnum byggist á þremur markmiðum: •

Að hver og einn átti sig á persónulegum framförum sínum.

•

Að komast að niðurstöðu um greiningu og stöðu róversveitarinnar.

•

Að ákveða dagskráráherslu sveitarinnar fyrir næsta dagskrárhring.

Nú þarf sveitarráðið að hittast. Sveitarráðið samanstendur af sveitarforingjum, gjaldkera, ritara, flokksforingjum, leiðar- og teymisforingjum og fullorðnum ráðgjafa róversveitarinnar. Að átta sig á persónulegum framförum einstaklinga Hver flokksforingi segir almennt frá umræðu í viðkomandi flokki um persónulegar framfarir róverskátanna. Almenn staða er rædd og komist að sameiginlegri niðurstöðu. Að komast að niðurstöðu um greiningu og stöðu róversveitarinnar Hver foringi gefur skýrslu um mat viðkomandi einingar á stöðu sveitarinnar. Síðan kemst sveitarráðið að niðurstöðu um almenna stöðu sveitarinnar og hverrar einingar fyrir sig. Hvernig hvert verkefnateymi hefur nálgast markmið sín, hvaða áföngum hefur verið náð og að hverju skuli stefnt í næsta dagskrárhring. Spurningar sem eiga við um sveitarstarfið sjálft og starfsandann í sveitinni: •

Var æskilegt jafnvægi á milli hefðbundinna verkefna og valverkefna?

•

Var höfðað til áhuga róverskátanna? Hvernig var þátttaka í einstökum verkefnum?

•

Hversu uppbyggjandi voru verkefnin?

•

Hve mikið hefur athyglinni verið beint að þroska hvers róverskáta?

•

Hver hafa tengslin verið milli róversveitarinnar og félagslegs og náttúrulegs umhverfis?

Að ákveða megin stefnu sveitarinnar fyrir næsta dagskrárhring Eftir að búið er að greina stöðu sveitarinnar setur sveitarráðið saman tillögu um eflingu starfsins í róversveitinni enn frekar í næsta dagskrárhring. Þessi tillaga þarf að innihalda:

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

•

Nokkur þroska- og menntunarmarkmið á sviðum sem hafa orðið útundan.

•

Einkenni æskilegra verkefna sem gætu komið til móts við þessi markmið í næsta

dagskrárhring.

•

Hugmyndir um breytingar á starfsaðferðum flokka, leiða, teyma og sveitarinnar í heild.

Hver flokkur hittist til að ræða og greina tillögur sveitarráðsins. Flokksforinginn útskýrir tillögurnar og rökstuðninginn fyrir þeim og opnar síðan fyrir umræður. Á grundvelli umræðunnar undirbýr flokkurinn tillögu um verkefni til að leggja fyrir sveitarþingið. Eftirfarandi þarf að koma fram: •

Þema sem túlkar þau gildi sem róversveitin ætti að leggja áherslu á í næsta dagskrárhring.

•

Hugmyndir að sveitarverkefnum.

•

Hugmyndir að flokks- og leiðaverkefnum.

•

Tillögur um þekkingu og færni sem gæti verið áhugavert að kynnast í þessum verkefnum.

Stig 3: Ákvarðanataka – og samræmd áætlanagerð Þriðja stig dagskrárhringsins byggist á fjórum markmiðum: •

Að ákveða menntunarmarkmið fyrir næsta dagskrárhring.

•

Að velja viðfangsefni og verkefni.

•

Að stofna ný verkefnateymi.

•

Að veita viðurkenningar fyrir vel unnin störf.

Sveitarþingið Sveitarþing er kallað saman. Öllum róverskátum í sveitinni er boðið að mæta. Sveitarforingi gerir grein fyrir starfi sveitarráðsins og kynnir tillögur þess. Hver flokkur gerir grein fyrir þeim verkefnum sem hann hefur ákveðið að vinna að og kynnir tillögur sínar að sveitarverkefnum. Róverskátarnir hafa allir tækifæri til að láta skoðanir sínar í ljós í almenn um umræðum. Síðan fer fram lýðræðisleg afgreiðsla á þeim tillögum sem fyrir liggja. Ný verkefna teymi eru staðfest. Nýjar reglur eru settar ef þörf krefur. Verkefni flokka, teyma og leiða sveitarinnar eru skráð. Í lok sveitarþingsins er hátíðleg athöfn þar sem einstakir róverskátar taka við viðurkenningum. Sveitarráðsfundur Þegar sveitarþingið hefur samþykkt þema, verkefni og megináherslur í starfsáætlun, hittist sveitarráðið, sem er í raun framkvæmdastjórn sveitarinnar, til að útfæra endanlega áætlun. Markmið og umgjörð verkefna eru skýrð nánar; efnisþörf, vinnuframlag og fjárþörf skilgreind; og að lokum er gengið frá tímaáætlun sem tekur bæði til viðfangsefna sveitarinnar í heild og einstakra hópa hennar.

SKIPULAG | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Stig 4: Framkvæmd – samhæfð virkni Fjórða stigið í dagskrárhringnum byggist á þremur markmiðum: •

Að koma viðburðum og verkefnum í framkvæmd í takti við tímaáætlun.

•

Að tryggja róverskátunum tækifæri til að ná markmiðum sínum.

•

Að skemmta sér.

Í samræmi við starfsáætlunina vinnur hver flokkur, verkefnateymi og leiðarhópur að sínum verkefn um auk einstakra viðfangsefna sem tengjast sameiginlegum verkefnum sveitarinnar. Sveitarráðið hefur yfirsýn yfir öll verkefnin, fylgist með framkvæmd þeirra og breytir áætlunum ef þörf krefur. Einingarnar framkvæma endurmat eftir hvert verkefni til að meta hvort markmiðum hafi verið náð. Hver róverskáti aðlagar sínar eigin áætlanir og persónulegar áskoranir að áætlun sveitarinnar. Hann getur leitað til róverráðgjafa sveitarinnar ef þörf krefur og deilt persónulegri vegferð sinni með fél ögunum að vild. Persónuleg markmið eru metin samhliða starfinu í heild og einstökum verkefnum.

Róversveitin sem lærdómsvettvangur Starf róversveitar og virkni flokkakerfisins getur umbreytt henni í lærdómssamfélag. Í slíku samfélagi fer fram stöðug ígrundun og samanburður á reynslu sem tengist starfinu – og umbreyting á henni í þekkingu sem öllum er aðgengileg. Dagskrárhringurinn er áhrifarík aðferð, eða verkfæri, til að efla virka þátttöku í starfi róversveitar innar og getur veitt róverskátunum tækifæri til að þroskast á eftirfarandi sviðum: •

Læra að mynda sér skoðanir, koma þeim á framfæri og taka ákvarðanir í samræmi við þær.

•

Þjálfa grundvallaratriði virkrar þátttöku, sem er að verja eigin skoðanir en jafnframt að virða

skoðanir annarra.

•

Læra að skilgreina verkefni, kynna þau fyrir öðrum og fylgja þeim eftir.

•

Öðlast mikilvæga lífsleikni (lausnamiðun, ákvarðanatöku, skipulagningu o.fl.).

Það eru til aðrar jafngildar aðferðir sem geta nýst róverskátum við áætlanagerð, til dæmis. „verkefnastjórnun“ og aðferðir „markþjálfunar”. Aðalatriðið er að virkja sem allra flesta við undirbúning, framkvæmd og mat á starfi róversveitarinnar.

Samantekt Fjölbreytni, sveigjanleiki og ábyrgð á eigin störfum eru lykilatriði í skipulagi róversveita. Flokka kerfið er kjölfesta skipulagsins en leiðarhópar og verkefnateymi sveitarinnar tryggja að hver og einn hafi tækifæri til að starfa að helstu áhugamálum sínum og sækja sér þekkingu og reynslu utan flokksstarfsins. Þannig skapar skipulag róverstarfs farveg fyrir hvern og einn til að stækka tengslanet sitt og vaxa og þroskast í hópi jafnaldra. Stærð róversveita gerir þeim kleift að takast á hendur stór og viðamikil verkefni og fjöldi skipulags eininga veitir öllum í róversveitinni tækifæri til verðmætrar leiðtogaþjálfunar fyrir lífið.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | SKIPULAG

Þegar þú hefur vanist því frá unga aldri að bera ábyrgð – verður þú „að manni“. Það eflir þig sem persónu og undirbýr þig fyrir líf og starf í framtíðinni. Þannig styrkjast áhrif þín til að gera öðrum gott.

Baden-Powell.

HVERJIR? 3. HLUTI

HVERJIR? | Handbรณk rรกรฐgjafa og leiรฐtoga rรณverstarfs

Róverstarf er lokaáfangi uppeldisstarfs skátahreyfingarinnar fyrir ungt fólk á þröskuldi fullorðinsára. Í róverstarfinu gegnir ungt fólk á aldrinum 19-22 ára lykilhlutverki, það stýrir starfinu að lang mestu leyti sjálft. Fullorðnir róverráðgjafar eru róversveitum aðeins til stuðnings og ráðgjafar í starfinu. Þessum hluta bókarinnar er skipt í tvo kafla:

Persónuleiki og þarfir ungs fólks Að veita ungu fólki tækifæri til alhliða persónulegs þroska. Að vera til staðar á mikilvægu breytingaskeiði þessa aldursstigs – þegar ungt fólk verður fullorðið.

Stuðningur fullorðinna Hlutverk róverráðgjafa og fullorðinna sjálfboðaliða í róverstafi er að styðja við starf róversveita og gæta þess að starfið byggi á grunngildum, markmiðum og hlutverki skátahreyfingarinnar. Róverskátar stýra starfinu sjálfir – fullorðnir eru þeim til ráðgjafar þegar eftir er leitað.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Fólk með mikið sjálfstraust er ekki rekið áfram af því að verða meira en annað fólk; það leitar ekki eftir því að bera sig saman við einhverja staðla. Gleði þess felst í því að vera það sjálft, en ekki í því að vera betri eða meiri en einhver annar. Nathaniel Branden

1. KAFLI

Persónuleiki og þarfir ungs fólks Efnisyfirlit Inngangur ...................................................................................................................................................48 Persónuleiki og þarfir ungmenna .................................................................................................................48 Sálfræðileg einkenni ....................................................................................................................................49 Að hvetja og styrkja unga fólkið ..................................................................................................................50 Róverkstarf og leiðtogafærni .......................................................................................................................51 Róverskátar geta eflt leiðtogafærni sína sem aðstoðarsveitarforingjar skátasveita yngri aldursstiga ...............52 Samantekt ..................................................................................................................................................53

Lykilatriði •

Róverskátar sem ungt fólk á aldrinum 19-22 ára, með öllu sem því fylgir.

•

Róverstarfið byggir á grunngildum skátahreyfingarinnar og taka verður persónuleika

og þarfir ungmenna með í reikninginn. Ungt fólk ætti að vera virkir þátttakendur í

uppbyggingu, stjórnun og þróun starfsins.

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur Hefðbundin tölfræði dugir ekki til að kryfja til mergjar persónuleika, áhuga og þarfir ungs fólks. Þarfirnar geta verið ólíkar frá einum tíma til annars og mótast af aðstæðum á hverjum stað. Það er ekki hægt að yfirfæra nákvæmlega án umhugsunar eða aðlögunar róverstarf frá einum róverflokki eða róversveit til annarrar, þó að vissulega megi styðjast við fengna reynslu. Í starfinu þarf þó alltaf að virða meginmarkmið og grunngildi skátahreyfingarinnar.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við þarfir ungs fólks: • Sumir vilja þróa róverstarfið miðað við „reynslu og viðhorf fullorðinna“ (það sem fullorðnum finnst að róverstarf eigi að snúast um). • Aðrir álíta að persónuleiki, þarfir og áhugi ungmenna sé sá sami í dag og hann var áður fyrr. • Stundum er það vandkvæðum bundið að fá ungt fólk til að greina og segja frá þörfum sínum, áhuga og þroska.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn hér á eftir að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: • Persónuleika og þarfir ungs fólks og hvernig hægt er að greina þær. • Hvernig hægt er að þróa róverstarf sem miðar við persónuleika og þarfir ungs fólks.

Persónuleiki og þarfir ungmenna Róverstarf leggur sitt af mörkum til að mæta þörfum ungmenna og veita þeim uppbyggjandi leiðsögn á leið sinni til fullorðinsáranna. Til að ná þeim árangri má starfið ekki byggja á innihalds lítilli afþreyingu, heldur þarf að hjálpa ungu fólki að horfast í augu við verkefni lífsins á uppbyggjandi hátt. Leit að eigin kynímynd, sambönd, ást og stofnun fjölskyldu. Undirbúningur fyrir atvinnulífið og aðgengi að vinnumarkaði, virk samfélagsþátttaka, siðferðileg gildi og leitin að tilgangi lífsins eru miklar áskoranir. Margar rannsóknir hafa verið gerðar til að greina persónuleika ungmenna. Hér á eftir er farið yfir helstu niðurstöður nokkurra rannsókna. Hér á landi verður fólk lögráða við 18 ára aldur og er oft litið á það sem ábyrga einstaklinga þaðan í frá (með nægan þroska til að sinna hlutverki sínu í samfélaginu). Lítið hefur verið gert til að skilja hvaða öfl takast á í hugum ungmenna á þessu erfiða tímabili, að hluta til vegna þess að þroskinn er stöðugt háður ytri þáttum og persónulegri sögu einstaklingsins. Almennt er þeim öru breytingum sem eiga sér stað á unglingsárunum, í líkamanum, tilfinningalífinu og í vitsmunaþroska, að mestu lokið á þessu aldursbili. Við tekur stöðugra en ekki síður mikilvægt skeið sem þroskar getuna til nándar og til að byggja upp sambönd, auka sjálfsvitund og gagnrýna

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Við getum ekki

hugsun. Þroskinn er áfram einstaklingsbundinn, en hefur í heildina rólegra yfirbragð og snýr meira

leyst vandamálin við sömu

inn á við en áður. Hægt er að sjá einstaklingsmun, t.d. í siðferðisþroska og samskiptum við aðra,

kringumstæður og voru til staðar

sem byggist á ólíku upplagi fólks og mismunandi reynslu þess.

þegar við skópum þau. Albert Einstein

Sálfræðileg einkenni Síðbernska, kynþroskaaldurinn, fyrri hluti unglingsáranna og unglingsárin eru allt sérstök aldurs skeið. Á þeim tíma sýnir fólk svipuð sálfræðileg einkenni eftir líkamsþroska, vitsmuna-, tilfinningaog félagsþroska. Ungt fólk á róveraldri hefur hins vegar náð svipuðum þroska á öllum þroska sviðunum. Einstaklingsmunur er meira áberandi hjá því en yngra fólki og því er erfitt að skilgreina tiltekin, sameiginleg einkenni á þessu aldursskeiði.

Ígrundun og gagnrýnin hugsun Flestir geta ræktað með sér færni til ígrundunar og gagnrýninnar hugsunar, geta hugsað um eigin hugsun, verið meðvitaðir og gagnrýnir á eigin skoðanir og viðhorf. Þetta æðra stig hugsunar (ekki aðeins „hvað hugsa ég?“ heldur líka „af hverju hugsa ég það?“) gerir þeim kleift að auka sjálfsvitund, siðferðisvitund og þroska eigin lífsviðhorf. Sterk sjálfsmynd •

Ungt fólk vill hafa sterka sjálfsmynd. Til að öðlast hana þarf hver og einn að öðlast

merkingarbæra og raunhæfa hugmynd um sjálfan sig, þar sem fortíð, nútíð og framtíð

mynda saman eina heild.

•

Hver fyrir sig verður að svara spurningunum „hver er ég?“ og „hvað vil ég verða?“.

•

Ungt fólk finnur fyrir efa, sjálfsgagnrýni og gerir ýmsar tilraunir þegar það leitast við að

byggja upp heildstæða sjálfsmynd.

•

Það öðlast meira sjálfstæði frá foreldrum sínum og þar með sjálfstæði til framkvæmda.

Það endurmetur einnig afstöðu sína til þeirra sem fara með völd.

•

Það horfist í augu við kynhneigð sína.

•

Það tekur ákvarðanir um starfsvettvang, oft eftir að hafa prófað sig áfram á fleiri en einu

sviði.

•

Það þroskar með sér eigin lífsviðhorf, trúarleg gildi, markmið í starfi og lífsspeki.

Samskiptafærni •

Sumt ungt fólk þroskar með sér hæfni til að horfa á samskipti úr fjarlægð. Það getur tekið

sjálft sig úr aðstæðum og skoðað tilfinningar, hegðun og þarfir beggja aðila í sambandinu.

Þetta er góð leið til gagnkvæms þroska og eykur traust, vináttu og tryggð í sambandi.

•

Innsæi eykst, jafnt í eigin tilveru, á jafningja og samfélagið. Ungu fólki tekst æ betur að tjá

sig um afstöðu og viðhorf til heimsins og stöðugt meira tillit er tekið til skoðana þess.

•

Ungt fólk fer að átta sig á hvötum, tilfinningum og hugsanamynstri annarra – einstaklinga,

þjóðfélagshópa og þjóða.

•

Það áttar sig á því að aðrir hegða sér samkvæmt flóknu mynstri viðhorfa, gildismats og

trúarbragða, sem geta verið ólík þeirra eigin.

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Nánd •

Sambönd fara að byggjast á skilningi og sumum tekst að þroska náin og langvarandi

vináttusambönd byggð á trausti.

•

Ungt fólk vill vera viðurkennt og elskað, vera samþykkt „eins og það er“ og deila sjálfu sér

með öðrum.

Siðferðisþroski •

Sumt ungt fólk heldur áfram að greina og leysa siðferðileg álitamál eftir væntingum

umhverfisins frekar en eigin gildum. Álit vina, eða annarra sem skipta máli í lífinu, hafa enn

mikið vægi. Margir taka ákvarðanir miðað við lög og reglur eða ríkjandi „kerfi“.

•

Aðrir þroskast upp úr ríkjandi gildismati og fara að endurmeta gildi sín og lífsreglur í ljósi

nýrrar reynslu og upplýsinga. Í þessu felst oft niðurrif og enduruppbygging sem getur

valdið kvíða og vanlíðan. Hjá sumum myndast tómarúm á þessu tímabili og þeir verða

tortryggnir, vantrúaðir og neikvæðir.

Lífsgildi og tilgangur lífsins •

Margir velta fyrir sér spurningum um eigið líf og tilgang þess og eiga erfitt með að ákveða

lífsstefnu sína. Sumir fjarlægjast gildi og ríkjandi viðhorf samfélagsins og fara að móta sín

eigin. Ungt fólk vill gjarnan skilja ástæðurnar fyrir því að samfélagið aðhyllist trúarleg gildi

og spyr gagnrýninna spurninga. Hjá mörgum fæðist löngun eftir málstað til að berjast fyrir.

•

Ungt fólk byrjar að móta lífsgildi út frá eigin sýn á tilveruna. Það áttar sig á ábyrgðinni sem

felst í hinum ýmsu skuldbindingum; lífsstíl, gildismati og viðhorfum. Það fer að tengja viðhorf

við hegðun.

Þátttaka í samfélaginu og á vinnumarkaði Þátttaka í samfélaginu og á vinnumarkaði er oft veruleg áskorun fyrir ungt fólk og jafnvel enn meiri fyrir þá sem eru í áhættuhópum. Eðlilega mætir fólk sem hefur átt erfitt með persónuþroska og félagslega aðlögun enn fleiri hindrunum. Niðurstöður rannsóknar sem framkvæmd var af Ouellette and Doucet árið 1991 leiddu í ljós að umhverfi ungs fólks í áhættuhópum olli því oft erfiðleikum í samfélagsaðlögun og úti á vinnumarkaðnum.

Að hvetja og styrkja unga fólkið

Líkamleg mein má lækna með lyfjum en eina lækningin

Eins og lýst er hér að framan ætti róverstarf að bjóða ungu fólki tækifæri til að horfast í augu

við einmanaleika, örvæntingu og

við áskoranir heimsins og það sem er efst á baugi. Þar af leiðandi er það einn af lykilþáttunum

vonleysi er kærleikurinn.

árangursríkts róverstarfs að hvetja og styrkja ungt fólk til sjálfsþroska færni til að leggja sitt af

Í heiminum eru margir sem

mörkum til samfélagsins. Það er í rauninni framlag skátahreyfingarinnar til að bæta heiminn.

mundu láta lífið í skiptum fyrir eina brauðsneið en enn fleiri

Á sama tíma og róverstarf býður ungu fólki mikið úrval verkefna ætti einnig að leggja áherslu á þá

mundu láta lífið fyrir svolítinn

þætti er gera ungu fólki kleift að takast á við áskoranir þessa aldursskeiðs.

kærleika. Móðir Teresa

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Sumir sjá hlutina eins og

Því er það að í róverstarfinu er þátttakendum boðið upp á verkefni sem tengjast:

þeir eru og spyrja „af hverju?“. Ég læt mig dreyma um það sem

•

Ferðalögum og alþjóðastarfi. Róverstarfið ætti að bjóða upp á tækifæri til að kynnast

hefur aldrei verið og spyrja

öðrum löndum og samfélögum um leið og sínu eigin umhverfi. Á þann hátt er hver og einn

hvattur til að: Kynnast annarri menningu og mynda alþjóðleg tengsl, víkka sjóndeildar-

hringinn, þroska með sér skilning á öðrum menningarheimum á sama tíma og hann lærir að

meta sinn eigin, efla alþjóðleg tengsl, þroska skipulagshæfni og fleira.

•

Útilífsáskorunum. Róverstarfið ætti að bjóða upp á tækifæri til að upplifa náttúruna

og þroska með hverjum og einum umhyggju fyrir henni, t.d. með gönguferðum eða

fjallgöngum, gróðursetninga-, uppgræðslu- eða hreinsunarferðum, hellaferðum, jöklaferðum,

bátsferðum og fleiru. Þess háttar verkefni stuðla að almennri virkni, þjálfa getu til samvinnu

og vekja áhuga á náttúrulegri sjálfbærni og umhverfisvernd.

•

Samfélagsþátttöku. Róverstarfið ætti að bjóða hverjum og einum upp á tækifæri til að

tengjast og skilja samfélag sitt, jafnt nær sem fjær; umhverfi, menningu, þróun, frið,

menntun, matvælaskort, fátækt, upplýsingatækni og fleira. Með samfélagsþjónustu-

verkefnum hefur hver og einn tækifæri til að verða virkur og ábyrgur samfélagsþegn og að

mynda tengsl við aðra, í nærsamfélaginu sem og út um allan heim. Róverskátinn öðlast

þannig hæfni til að vinna í hópi að sameiginlegu markmiði.

•

Lífinu og tilverunni. Róverstarfið ætti að bjóða upp á tækifæri bæði til að „vera“ og

„gera“. Undirbúningur fyrir lífið er ungu fólki bæði ögrun og spennandi áskorun.

Samfélagsleg aðlögun og fjárhaglegt sjálfstæði er því mikilvægt, nokkurskonar grunnur

til að byggja framtíðaráform sín á, en framtíðaráform hvers og eins geta verið eins

ólík og einstaklingarnir eru margir. Þarfirnar eru margar og misjafnar. Verkefni róverstarfs

þurfa því að vera fjölbreytt og spanna lífið og tilveruna.

„af hverju ekki?“. George Bernard Shaw

Nánar er farið í ofangreindar áherslur í 4. hluta handbókarinnar; „Hvað“ – Verkefni róverstarfs.

Róverstarf og leiðtogafærni Þjálfun í leiðtogafærni er ein leið til að koma til móts við þroskamarkmið róverstarfs. Róverstarfið veitir ungu fólki tækifæri til að æfa sig í leiðtogafærni sem sveitarforingjar og aðstoðarsveitarfor ingjar róversveitarinnar, flokksforingjar, aðstoðarflokksforingjar, formenn- eða varaformenn leiðarhópa, teymisforingjar, fundarstjórar og þingforsetar. Einnig bjóðast tækifæri utan starfs róversveitarinnar svo sem aðstoðarsveitarforingjastörf skáta sveita yngri skáta, sérkunnáttu-foringjastörf í skátasveitum eða skátafélögum og önnur tímabundin leiðtogastörf innan skátafélaga eða BÍS. Einnig að sinna þjónustu utan skátahreyfingarinnar, t.d. í Björgunarsveitum, Rauða krossinum, Amnesty Internationa,svo eitthvað sé nefnt. Samt sem áður er það forgangsverkefni að tryggja að róverskátarnir njóti róverstarfsins og ljúki starfsgrunni róverstarfs.

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Róverskátar geta eflt leiðtogafærni sína sem aðstoðarsveitarforingjar skátasveita yngri aldursstiga Mikilvægt er að aðgreina róverstarfið frá starfi sveitarforingja yngri aldursstiga skátastarfs. Það er val sumra róverskáta að taka að sér tímabundið starf aðstoðarsveitarforingja í dreka-, fálka-, drótteða rekkaskátasveit skátafélags eða vera skátasveitum yngri aldursstiga til aðstoðar í tilfallandi ferðum eða verkefnum. Slíkt getur bæði verið áhugavert og þjálfað leiðtogafærni róverskátans. Róverskátar geta tekið að sér slík aðstoðarsveitarforingjastörf í þrjá til níu mánuði samfellt. Stefnt er að því að starfandi róverskátar séu ekki sveitarforingjar yngri aldursstiga með fulla ábyrgð á starfi þeirra. Annar möguleiki er að sinna leiðtogahlutverki í samfélaginu, t.d. skólum, félagasamtökum eða því um líku. Það ætti að vera val róverskátans hvar hann þjálfar upp leiðtogafærni sína. Munum að markmið skátahreyfingarinnar er að hjálpa ungu fólki að sinna uppbyggjandi hlutverki í samfélaginu. Okkur hjá AGESCI vantar alltaf sveitarforingja. Í samtökum okkar þarf hverri skátasveit að vera stjórnað af karli og konu til að tryggja jafnrétti. Sveitarforingjarnir þurfa að hafa hlotið þjálfun og starfsleyfi samkvæmt reglum fræðsluráðs AGESCI. Ef róverskátar gætu tekið að sér sveitar foringjastörf hefðum við kannski fleiri sveitarforingja en ekki endilega fleiri „karla og konur“. Þá þyrftum við að glíma við annars konar vandamál og ættum á hættu að róverskátarnir okkar

AGESCI á Ítalíu er eitt stærsta

brynnu út við að takast á hendur meiri ábyrgð en þeir geta staðið undir. Þess vegna eru þeir

og öflugasta skátabandalag í

foringjunum innan handar. Á þennan hátt eru róverskátar lausir undan of mikilli ábyrgð, en

heimi, með um 180 þúsund skáta

læra að gefa af sér til annarra og gleðja þá. Þeir læra að ein besta leiðin til að ná árangri er að

og mjög vandað starf fyrir öll

hjálpa öðrum.

aldursstig skátastarfs.

Sem alþjóðleg hreyfing getur skátastarf hjálpað ungu fólki að tengjast skátum frá öðrum löndum og heimsálfum. Hreyfingin býður upp á tækifæri til að kynnast öðrum, læra um ólíka menningu og siði og þroska með sér umburðarlyndi og skilning á aðstæðum annarra. Róverstarf veitir einnig mögu leika til einstaklingsþroska sem ekki er aðstaða til á yngri aldursstigum skátastarfs. Á þessum aldri gefast fleiri tækifæri til að mynda tengsl og sinna samfélagsverkefnum sem eru meira krefjandi. Gefa ætti öllu ungu fólki á aldrinum 19-22 ára möguleika á að taka þátt í róverstarfi. Það veitir því tækifæri til að sinna ólíkum leiðtogastörfum og taka á sig þá ábyrgð sem það kýs hverju sinni. Ekki ætti að vænta þess að allir róverskátar sinni aðstoðarsveitarforingjastörfum á yngri aldurs stigum. Það á að vera val hvers og eins.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Skátahreyfingin á að vera

Þremur stigum í róverstarfi er ætlað að mæta leiðtogaþörf hvers og eins á stigvaxandi hátt:

ungu fólki í ólíkum félags- og menningarlegum aðstæðum

•

Á fyrsta stiginu, „nýliðatímabilinu“, uppgötva nýliðar róverstarfið og öðlast færni og reynslu.

að liði og leita stöðugt nýrra

•

Á öðru stiginu, „leiðangrinum“, sinna þeir þjónustuverkefnum innan róversamfélagsins eða

leiða til að mæta þörfum þess í

utan þess (björgunarsveitastörfum, sjálfboðastarfi aðstoðarforingja á yngri aldursstigum eða

síbreytilegum heimi. Ein stærsta

öðrum félags- eða almannaheillastörfum).

áskorunin er því stöðugt

•

Loks undirbúa þeir „kveðjutímabilið“ þar sem þeir marka sér framtíðaráform, ýmist innan

þróunarstarf í þeim tilgangi að

skátahreyfingarinnar eða á öðrum vettvangi þar sem unnið er að bættu samfélagi.

verða ungu fólki að meira gagni, mæta þörfum þess og löngunum, á sama tíma og haldið er

Samantekt

tryggð við Skátaaðferðina,

Til að móta og byggja upp innihaldsríkt og áhugavert róverstarf, þarf að taka tillit til þarfa, væntinga

hlutverk, markmið og gildi

og metnaðar unga fólksins sem og aðstæðna, menningar og tíðaranda. Þess vegna er mikilvægt að

skátahreyfingarinnar.

vita hvaða áskoranir það eru sem unga fólkið stendur frammi fyrir.

(WOSM, 1998) Við höfum ýmsar aðferðir til að afla upplýsinga um þarfir ungs fólks. Ein sú áhrifaríkasta er án efa bein þátttaka ungs fólks í mótun og þróun skátastarfsins. Sú aðferð ætti að gagnast við að fá sem gleggsta mynd af þörfum unga fólksins og tryggir árangur við uppbyggingu öflugs róverstarfs og er um leið þroskandi fyrir þátttakendur.

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Þið megið gefa þeim ást ykkar en ekki hugsanir ykkar, þau eiga sér sínar hugsanir. Þið megið hýsa líkama þeirra en ekki sálir þeirra, því að sálir þeirra búa í húsi framtíðarinnar, sem þið getið ekki heimsótt, jafnvel ekki í draumi. Þið megið reyna að líkjast þeim, en ekki gera þau lík ykkur. Því að lífið fer ekki afturábak og verður ekki grafið í gröf gærdagsins. Kahlil Gibran - Spámaðurinn

2. kafli

Stuðningur fullorðinna Efnisyfirlit Inngangur ...................................................................................................................................................55 Róverstarf og stuðningur fullorðinna . ..........................................................................................................56 Róverráðgjafinn ..........................................................................................................................................56 Samband á grunni jafnræðis . ......................................................................................................................57 Ábyrgðarhlutverk róverráðgjafa ...................................................................................................................58 Æskilegir eiginleikar róverráðgjafa ...............................................................................................................60 Sex stjórnunarstílar og hvenær ætti að beita þeim . ......................................................................................62 Samantekt ..................................................................................................................................................64

Lykilatriði

•

Róverskátarnir sinna sjálfir öllum ábyrgðarhlutverkum í róversveitinni.

•

Hlutverk fullorðinna sem styðja við róverstarf er annað en þeirra sem styðja við

skátastarf yngri aldursstiga.

•

Róverráðgjafi er fullorðinn einstaklingur sem er til staðar fyrir róversveitina sem heild.

Hann er innan handar við mótun sveitarinnar, skipulag og samstarf hennar.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Inngangur Hlutverk fullorðinna sjálfboðaliða í róverstarfi er að styðja við starf róversveita. Fyrst og fremst hafa þeir það hlutverk að hjálpa róversveitum að byggja upp jákvætt og aðlaðandi umhverfi fyrir sameiginlegt starf róversveitarinnar. Þeir gæta þess líka að grunngildi, markmið og hlutverk skátahreyfingarinnar sé starfsgrunnur róverstarfsins. Lykillinn að stuðningi fullorðinna sjálfboðaliða við róverstarf er samvinna á jafnræðisgrundvelli. Skátahreyfingin er ekki aðeins hreyfing fyrir ungt fólk heldur er hún hreyfing ungs fólks, studd af fullorðnum.

Leiðtogar róverstarfs, BÍS og skátafélögin standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við stuðning fullorðinna við róverstarf: •

Mörg skátafélög hafa einbeitt sér að starfi yngri skáta og því fjarlægst róverstarf.

Hjá þeim hafa yngri aldursstig forgang varðandi aðgang að fullorðnum

sjálfboðaliðum.

•

Skortur á hæfum skátaforingjum veldur því að skátar á róveraldri taka að sér

sveitarforingjastörf hjá skátasveitum yngri skáta.

•

BÍS þarf að auka stuðning við róverstarf. Bæta þarf framboð námskeiða- og

viðburða, útgáfu stuðnings- og kynningarefnis, þjálfun fullorðinna róverráðgjafa og

vinna að formlegri viðurkenningu skóla og atvinnulífs á þeirri menntun sem fram fer

í róverstarfi.

•

Sumir eiga í vandræðum með að finna hvar jafnvægið liggur í samskiptunum við

róverskáta og veita þeim ekki tækifæri til að bera fulla ábyrgð á verkefnavali,

ákvarðanatöku eða öðrum þáttum starfsins.

•

Lítil og minnkandi þátttaka í róverstarfi.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita leiðsögn, ráð og upplýsingar um: •

Hlutverk fullorðinna sjálfboðaliða í róverstarfi og ákjósanlega eiginleika þeirra.

•

Aðferðir sem ólíkir aldurshópar fullorðinna og ungs fólks á aldrinum 19-22 ára geta

notað til að eiga samskipti sín á milli.

•

Hugmyndir að því hvernig BÍS, skátafélögin og fullorðnir sjálfboðaliðar geta stutt við

róverstarf.

•

Mikilvægi þess að róverskátar ljúki starfsgrunni skátastarfs með formlegum hætti.

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Róverstarf og stuðningur fullorðinna Hlutverk fullorðinna sem styðja við róverstarf er annað en þeirra sem styðja við skátastarf yngri aldursstiga. Á fyrri aldursstigum leiðir Skátaaðferðin jafnt og þétt til vaxandi hlutdeildar skátanna í ákvarðanatöku. Hjá róverskátum sinna skátarnir sjálfir öllum foringjahlutverkunum í starfinu. Þeir bera því sjálfir alla ábyrgð og njóta einungis stuðnings róverráðgjafa sveitarinnar. Ákjósanlegir eiginleikar og hlutverk fullorðna foringjans í róversveitinni eru vel skilgreind og ólík því sem þau eru á yngri aldursstigum. Þess vegna er hann kallaður „Róverráðgjafi“. Róverráðgjafi er fullorðinn einstaklingur sem styður við róversveitina sem heild. Hann gegnir nokkrum hlutverkum, sem lýst er hér á eftir. Takið eftir að orðið ráðgjafi er notað fyrir hlutverk full orðinna. Litið er á róverráðgjafann sem samherja unga fólksins. Hann er samferða því í átt til fullorðinsára í stað þess að draga það áfram eða ýta því á undan sér. Ávinningur þessa samstarfs ungs fólks og fullorðinna getur orðið mjög mikill fyrir róverskátana, þá fullorðnu sem eru svo lánsamir að taka þátt og fyrir samfélag okkar.

Róverráðgjafinn Hlutverk róverráðgjafans er að vera skátunum innan handar við uppbyggingu róversveitarinnar og nýrra róverflokka. Hann ætti að vera leiðbeinandi um skipulag, umgjörð og starf sveitarinnar, fylgjast með því að unnið sé samkvæmt samþykktri áætlun, jafnvægi sé á milli starfs flokka, leiðarhópa og verkefnateyma sveitarinnar og að sveitarráð hennar sé virkt. Hann ber ábyrgð á að sveitin starfi samkvæmt grunngildum og markmiðum skátahreyfingarinnar og að hún sé virkt lærdómssamfélag.

Vera til svara fyrir markmið skátahreyfingarinnar Róverráðgjafi er „verndari“ markmiða skátahreyfingarinnar. Hann ber ábyrgð á því að róverstarfið fylgi grunngildum hreyfingarinnar (samfélagslegum, siðferðislegum og aðferðafræðilegum) og vinni að markmiðum hennar: „Að styðja við og stuðla að þroska ungs fólks fólks til að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu.“ - „Leiðtogar í eigin lífi.“

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Setja fordæmi um gildi Róverráðgjafinn ætti að sýna gott fordæmi um lífsgildi skáta og koma þeim á framfæri við róver sveitina sína. Hann ætti ekki að hika við að ræða við róverskátana þegar honum finnst einstakl ingar, flokkar, hópar eða sveitin fara út af sporinu og ekki starfa samkvæmt markmiði og grunn gildum skátahreyfingarinnar.

Samband á grunni jafnræðis Samband róverskátanna við róverráðgjafann er byggt á gagnkvæmri viðurkenningu á verðmæti þess sem hvor aðili fyrir sig færir sambandinu. Andstætt því sem gildir á yngri aldursstigum eru róverskátar á margan hátt jafnir fullorðnum ráð gjöfum sínum. Fullorðna fólkið þarf fyrst og fremst að koma fram við róverskátana eins og jafningja. Til þess að tengslin geti orðið góð þarf fullorðið fólk sem sækist eftir því að verða róverráðgjafar að íhuga viðhorf sín til ungs fólks almennt og sérstaklega til róverskáta. Hér að neðan eru nokkrar hugleiðingar úr grein Barry Checkoway, „Fullorðnir sem bandamenn“: „Til að eiga gott samstarf við ungt fólk er nauðsynlegt að taka á þeirri fullorðinshyggju sem viðgengst víða í samfélaginu. Með fullorðinshyggju er átt við hegðun og viðhorf sem byggja á fullorðnir séu betri en ungt fólk og eigi rétt á því að reyna að hafa áhrif á það án samþykkis þess. Fyrir utan fanga og aðra hópa sem eru vistaðir á stofnunum er ungu fólki stjórnað meira en nokkrum öðrum í samfélaginu. Að auki áskilja fullorðnir sér oft rétt til að refsa, þvinga og hundsa réttindi ungs fólks þegar þeir álíta gagnlegt að stjórna því eða „aga“ það. Ef þetta væri lýsing á framkomu við tiltekinn hóp fullorðinna væri talað um kúgun. Fullorðnir líta samt sem áður almennt ekki á fullorðinshyggju sem kúgun, þar sem það er aðferðin sem notuð var á þá sjálfa í þeirra uppvexti og þeir líta því á hana sem viðtekna venju. Kjarninn í fullorðinshyggju er sá að ungu fólki er ekki sýnd virðing. Þess í stað er litið á það sem minna virði og á vissan hátt ómerkilegra en fullorðna. Því sé ekki treystandi til að þroskast eðlilega svo það þarf að kenna því, aga, beisla, refsa og leiða inn í heim fullorðinna. Hugleiðið hvað eftirfarandi staðhæfingar eru í eðli sínu dónalegar. Hvaða hugmyndir liggja að baki hverri þeirra? Hvernig mundi ung manneskja skilja þær? • „Þú ert svo klár miðað við að vera bara 19 ára!“ • „Hvenær ætlarðu að fullorðnast?“ • „Þú ert of gömul fyrir þetta!“ • „Hvað veist þú? Þú hefur enga reynslu!“ • „Þetta er bara tímabil. Þú átt eftir að vaxa upp úr þessu.“

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Gagnleg aðferð til að átta sig á hvort hegðun einkennist af fullorðinshyggju er að spyrja sjálfan sig: „Kæmi ég svona fram við fullorðna manneskju? Mundi ég nota þessa tóntegund við full orðna manneskju?“ Réttindabarátta ungs fólks krefst þátttöku fullorðinna. Það er gott að byrja á að íhuga á hvaða hátt var komið illa fram við okkur – fullorðna fólkið í dag – og hvernig við vorum lítilsvirt þegar við vorum börn og unglingar og hvernig hegðun okkar í dag er mótuð af þeim sökum.“ Róverráðgjafinn verður að virða hugmyndir og getu róverskátanna til að stjórna eigin starfi. Á fundum er hlutverk hans að kalla fram hugmyndir hvers og eins, hrósa og leyfa þeim sjálfum að taka ákvarðanirnar. Í framkvæmd er hlutverk hans að standa til hliðar, leyfa unga fólkinu að vinna vinnuna og taka ákvarðanirnar en að útvega þær upplýsingar sem þarf til að hægt sé að taka upp lýstar ákvarðanir. Þetta er mörgum fullorðnum erfitt. Án þess að taka sjálfir eftir því þá falla margir í þá gryfju að vilja stjórna og álíta eigin skoðanir og verklag merkilegra en það sem kemur frá róverskátunum. Róverráðgjafinn má ekki falla í þá gryfju.

Ábyrgðarhlutverk róverráðgjafa Róverráðgjafar geta aukið virka þátttöku, áhrif og ábyrgð ungs fólks með þjálfun í leiðtogafærni: „þjálfun sem byggir á styrkleikum unga fólksins og veitir því reynslu sem vinnur gegn réttindaleysi og ójafnrétti“.

Eflum mátt og áhrif ungs fólks „Getur fullorðinn einstaklingur aukið áhrif og vald ungrar manneskju? Oft er litið á valdeflingu sem ferli þar sem manneskja eða samfélag gefur eða fær vald frá öðrum. Hugmyndin byggir á að uppruni valds sé utan manneskju eða samfélags og hægt sé fá það eða taka frá öðrum. Önnur kenning byggir á að hver manneskja eða samfélag búi yfir eða geti búið yfir valdi. Þá er alltaf einhver annar einstaklingur eða annað samfélag sem getur tekið við valdinu. Í raun og veru er lykillinn sá að fólk átti sig á og noti það vald sem býr í því nú þegar. Íhugaðu þessa frásögn: Í Galdrakarlinum af Oz biður huglausa ljónið galdrakarlinn um hugrekki. Loks gefur galdrakarl inn ljóninu borða sem táknar hugrekki. Þegar ljónið lítur á borðann trúir það því að það hafi öðlast hugrekki og vald. Þegar ljóninu líður svona hagar það sér samkvæmt því. En, eins og galdrakarlinn hefur orð á: „Ég veit ekki af hverju ljónið biður mig um það sem það hefur nú þegar.“ Hugmyndin um að stuðla að sjálfstæði, virkni og ábyrgð ungs fólks er kjarni þess að skilja hlutverk og starf róverráðgjafans í sveitinni. Lýðræðisuppeldi, aukin áhrif og ábyrgð ungs fólks á eigin starfi er ferli sem ætti að hefjast þegar það byrjar í skátastarfi og aukast jafnt og þétt með auknum þroska og færni.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Það allra mikilvægasta

Þær aðstæður sem efla vald og áhrif ungs fólks eru umhverfi jafnréttis, lýðræðis og jafnvægis.

sem ég get gert er að gefa fólki

Þetta merkir ekki að það eigi að sitja og bíða eftir stöðugleika áður en hlustað er á unga fólkið og

sjálfstraust, því þá hefst það

því veitt ábyrgð og hlutverk. Stöðugleiki verður til með því að styrkja unga fólkið. Það er nauðsyn-

handa.

legt að skilja styrk- og veikleika þess til að tryggja að það hafi tækifæri til að þroska með sér Jack Welch

nauðsynlega leiðtogafærni. Sumir fullorðnir telja sig vera að virkja ungt fólk og auka áhrif þess og ábyrgð þegar það sem viðgengst er í raun og veru aðeins sýndaraðgerðir. Í hverjum róverskáta býr geta til að taka þátt og leggja sitt af mörkum. Róverráðgjafinn þarf að aðstoða við að skapa umhverfi og aðstæður í starfinu sem hjálpa og hvetja róverskátana til að láta til sín taka. Myndin hér að neðan sýnir þrjú áhrifa- eða valdastig sem hver hópur fólks gengur í gegnum. Hlutverk róverráðgjafa er að aðstoða ungt fólk við að þróast frá fyrsta stiginu til þess þriðja.

Stigvaxandi valdefling.

Uppbygging leiðtogafærni Grunnþættir leiðtogaþjálfunar sem róverráðgjafinn og leiðtogar róverstarfs þurfa að sjá unga fólkinu fyrir eru: •

Nærandi tengsl: Áður en við tökum ábyrgð á öðrum þurfum við að hlúa að sjálfum okkur.

Við lærum mest af þeim sem er annt um okkur. Til að vaxa í einstaklingsþroska þurfum við

vin og ráðgjafa til að styðja okkur og hvetja.

•

Að skilgreina möguleika hvers og eins: Leiðtogafærni er ekki alltaf augljós. Þeir sem

virðast hvað ákveðnastir búa stundum yfir neikvæðum eiginleikum sem fylgja stjórnsemi

þeirra og hinir sem virðast hlédrægari, óvinsælli og ekki eins vissir í sinni sök gætu búið yfir

meiri færni. HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

•

Að leggja áherslu á árangur: Árangurinn af verkefnunum sem unga fólkið tekst á við til

gagns fyrir sveitina ætti að vera marktækur og sýnilegur. Róverráðgjafinn ætti að hvetja

sveitina til að setja sér krefjandi en raunhæf árangursviðmið.

•

Bjóða upp á skipulag sem stuðlar að leiðtogafærni: Róversveitin er smækkuð mynd

af samfélagi með fjölbreytt leiðtogahlutverk til að æfa sig á, með stuðningi og hvatningu frá

róverráðgjafa og jafningjum.

•

Bjóða upp á lærdómvettvang: Reynslan sem ungt fólk fær í róverstarfinu, sérstaklega sú

sem felur í sér uppbyggjandi og gagnrýna hugsun, markmiðasetningu, áætlanagerð,

skipulagningu, stjórnun, mat og ígrundun, hjálpar því að þroska nauðsynlega færni til að

verða leiðtogar.

•

Auka svigrúm til að sinna fjölbreyttum verkefnum: Uppbygging leiðtogafærni ætti

ekki að takmarkast við starfið í róversveitinni. Leiðtogaþjálfun ætti að vera þannig að hægt

sé að fylgja henni eftir utan róverstarfsins, svo sem í skóla, í öðru félagsstarfi, á vinnu-

markaði og samfélaginu almennt.

•

Tenging við raunveruleg málefni í heiminum: Vandamál í nærsamfélaginu eru oft

tengd stærri vanda á heimsvísu og stuðla jafnvel að honum. Að sama skapi hafa vandamál

í heiminum oft áhrif á lítil samfélög. Ungt fólk verður að átta sig á þessari tengingu og þarf

að fá hvatningu til að víkka sjóndeildarhringinn út fyrir eigið nærsamfélag. Reynsla er

eitthvað sem hefst heima fyrir en sýn róverskátans ætti smám saman að aukast og ná út

fyrir nágrennið.

Æskilegir eiginleikar róverrágjafa Fólk sem vill verða róverráðgjafar þarf að hafa ákveðna lífsreynslu. Það þarf sjálft að hafa unnið úr reynslu unglingsáranna. Unnið sig í gegnum sigra og ósigra, án þess að tapa metnaði og bjartsýni og það þarf að hafa mikla reynslu af mannlegum samskiptum. BÍS ber ábyrgð á því að bjóða upp á viðeigandi þjálfun og stuðning við fullorðna róverráðgjafa.

Andlega þroskaðir og í jafnvægi Ungt fólk stendur frammi fyrir miklum áskorunum. Það getur lent í erfiðum aðstæðum varðandi tilfinningar, þunglyndi, vímuefnanotkun eða áhættuhegðun svo eitthvað sé nefnt. Það hefur þörf fyrir fullorðið fólk sem er í góðu jafnvægi og með nægan þroska til að horfast í augu við vandamálin án þess að fallast hendur eða sýna niðurbrjótandi viðbrögð.

Hafa gott tengslanet innan samfélags fullorðinna Róverráðgjafar búa ekki yfir allri þeirri þekkingu og færni sem þarf til að leiðbeina ungu fólki til að það geti unnið að krefjandi verkefnum róversveitarinnar. Til þess að sinna hlutverki sínu sem best er æskilegt að þeir hafi gott tengslanet í samfélagi fullorðinna þannig að þeir geti útvegað nauðsynlega aðstoð og ráðgjöf þegar á þarf að halda.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Kunna að eiga samskipti við ungt fólk Margt ungt fólk hefur slæma reynslu af samskiptum við fullorðna; innan fjölskyldunnar, í skóla eða af vinnumarkaði. Róverráðgjafar þurfa að geta byggt upp jákvæð samskipti, byggð á gagnkvæmu trausti. Þeir ættu að forðast vinsældakeppni en reyna heldur að vera styðjandi og hvetjandi. Þeir ættu ekki að reyna að virðast hafa alla nauðsynlega eiginleika og færni þegar sú er ekki raunin. Þeir ættu að vera hreinskilnir um skort á færni eða þekkingu og vera tilbúnir að vinna með unga fólkinu við að finna nýjar leiðir í starfi og leysa vandamál í sameiningu.

Vilji til að læra meira og efla nauðsynlega færni Loks ættu róverráðgjafar að vera tilbúnir til að afla sér þekkingar. Þeir ættu að leggja sig fram um að fylgjast vel með og viðhalda þekkingu sinni á samfélagsaðstæðum ungs fólks og þeim úrlausnarefnum sem helst brenna á því á hverjum tíma. Þeir ættu að hafa vilja til að læra meira um þarfir og persónuleika ungs fólks, hvernig hægt er að ná til þess, efla sjálfsnám þess og færni til að starfa eftir Skátaaðferðinni. Þeir ættu að skiptast á skoðunum og reynslu við aðra fullorðna í svipuðum hlutverkum til þess að byggja upp þekkingarbrunn, sérfræðikunnáttu og almenna hæfni skátahreyfingarinnar til að hjálpa ungu fólki að finna lífsstefnu sína. Leiðtogi ungs fólks. Viltu hafa áhrif á líf ungs fólks? Af hverju ekki að gerast róverráðgjafi? Í þessu sjálfboðastarfi felst að vera ráðgefandi fyrir ungt fólk, vera til staðar til að svara spurningum þess, miðla og vera styðjandi. Þú þarft að veita því tækifæri til að vaxa og þroskast. Þú þarft að skilja þarfir þess og vera fulltrúi þeirra, bæði í nærsamfélaginu og á landsvísu. Þú þarft að vera tiltækur, þekkja skipulag og starfsgrunn róversveita og afla þér upplýsinga um viðburði, bæði heima fyrir og erlendis. Þó að reynsla af skátastarfi geti komið að notum, er hún alls ekki skilyrði. Gilwell-skólinn býður upp á gagnlega leiðtogaþjálfun fyrir róverráðgjafa og starfsfólk Skátamiðstöðvarinnar býr yfir þekkingu og er tilbúið til aðstoðar. Til þess að fá nánari upplýsingar hafðu samband við Skátamiðstöðina í síma 550 9800 eða með tölvupósti á netfangið skatar@skatar.is.

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Sex stjórnunarstílar og hvenær ætti að beita þeim Að breyta teymi úr því að vera venjulegt yfir í að vera frábært krefst skilnings og viðurkenningar á muninum á stjórnun (management) og forystu (leadership). Rithöfundurinn og stjórnunarráðgjafinn Peter Drucker segir: „Stjórnun er fólgin í að gera hlutina rétt; forysta er að gera réttu hlutina.“ Stjórnandi og leiðtogi eru tvö algjörlega ólík hlutverk – þó að oft sé þeim ruglað saman. Stjórnandi er sá sem greiðir fyrir árangri teymisins sem hann eða hún stýrir. Stjórnandinn sér til þess að allir hafi það sem til þarf til að ljúka ákveðnu verki og ná tilætluðum árangri – að hver og einn sé vel þjálfaður, ánægður og þurfi ekki að glíma við óþarfar hindranir á leiðinni; að allir séu tilbúnir til að taka næsta skref og að hver og einn fái viðurkenningu fyrir vel unnið verk og nauðsynlega leiðbeiningu þegar þörf krefur.

Robyn Benincasa hefur tvisvar orðið „Adventure Racing

Gagnstætt þessu getur leiðtoginn verið hver sá í teyminu sem hefur sérstakan hæfileika við tilteknar

World Champion“ og tvisvar

aðstæður, sá sem hugsar skapandi, út fyrir kassann, og hefur frábæra hugmynd eða sérstaka og

komist á „Guinnes World

viðeigandi reynslu sem getur gagnast stjórnanda teymisins. Leiðtogi er sá sem leiðir á grundvelli

Record“ sem kajak-ræðari á

eigin styrks – en ekki eingöngu á grundvelli ákveðinnar nafnbótar.

lengri vegalengdum. Hún er slökkviliðsmaður í fullu starfi og

Bestu stjórnendur eru alltaf opnir fyrir því að leyfa ólíkum leiðtogum að koma fram og hrífa þá sem

höfundur nýlegrar bókar, „HOW

eru með þeim í teymi (að stjórnandanum meðtöldum) til að taka næsta skref.

WINNING WORKS”. (Harlequin Nonfiction, júní 2012).

Þegar glímt er við viðvarandi ögranir og breytingar á „ókortlögðu athafnasvæði“ þar sem engin leið er að vita hvað tekur við næst, er ekki við því að búast að einhver einn hafi öll svör eða geti leitt hópinn sem allsráðandi á grundvelli tiltekinnar nafnbótar á nafnspjaldi. Slíkt gengur ekki upp í veruleikanum. Stundum er verkefni löng röð af hindrunum – tækifærin birtast með ógnarhraða og þá þarf að nýta allt sem til er af sameiginlegum vilja og samanlagðri færni sem fyrir hendi er til að leysa málin. Þess vegna á hernaðarleg miðstýring aldrei við þegar um er ræða aðstæður sem geta breyst hratt í daglegu líf okkar (sem er raunverulega eitt stórt og langvarandi ævintýri – vonandi). Ég er sannfærð um réttmæti þess sem Tom Peter segir – „að bestu leiðtogarnir eru ekki þeir sem skapa fylgjendur , heldur hinir sem leiða fram fleiri leiðtoga“. Þegar við deilum forystu erum við sem heild mun skynsamari, sveigjanlegri og hæfari þegar til lengdar lætur, einkum þegar um er að ræða aðstæður sem eru óljósar og ófyrirséðar ögranir eru líklegar til að koma upp.

Að breyta stjórnunarstíl Bestu félagar í hópi leyfa ekki eingöngu ólíkum leiðtogum að njóta sín á grundvelli styrks hvers og eins, heldur vita líka að forysta getur og á að vera tengd mismunandi aðstæðum eða ástandi með þarfir og hag heildarinnar í huga. Stundum þarf félagi í hópi vingjarnlegt faðmlag. Stundum þarf hópurinn á þeim að halda sem opnar nýja sýn á aðstæðurnar, bendir á aðra leið til að leysa verkefnið – og jafnvel stöku sinnum ýtir harkalega við hópnum ef þörf krefur. Þannig skiptir góður leiðtogi um stjórnunarstíl eins og golfari skiptir um kylfu eftir yfirvegaða greiningu á aðstæðum og lokamarkmiðinu sem að er stefnt.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

Þessi kafli er unninn úr þeirri bók.

Uppáhaldsrannsókn mín á breytingarstjórnun er lýst í tímamótagrein eftir Daniel Goleman, „Forysta sem skilar árangri“, sem birtist í Harvard Business Review árið 2000. Golemann og rannsóknarhópur hans höfðu þá lokið þriggja ára rannsókn á meira en 3000 millistjórnendum í fyrirtækjum og stofnunum. Markmið þeirra var að varpa ljósi á einstakar stjórnunaraðgerðir og kanna áhrif þeirra á starfsanda og á afrakstur viðkomandi fyrirtækis eða stofnunar. Rannsóknin sýndi að stjórnunarstíll viðkomandi stjórnanda var ákvarðandi um 30% af hagnaði eða afrakstri fyrirtækja og stofnana! Það er allt of stórt hlutfall til að það sé haft að engu. Ímyndaðu þér hvað miklu fé og orku fyrirtæki leggja í að breyta vinnuferlum, auka skilvirkni og minnka kostnað til að auka afköst eða hagnað jafnvel um eitt prósent. Berðu það saman við þá aðgerð að fá stjórn endur til að beita sveigjanlegri stjórnunarstílum. Það þarf engin stjarnvísindi til að reikna það dæmi. Hér eru sex stjórnunarstílar sem Goleman sá hjá stjórnendunum sem hann rannsakaði, ásamt stuttri greiningu á á áhrifum þeirra á starfsanda fyrirtækjanna: 1.

Stýrandi leiðtogi, sem ákveður hraðann eða taktinn, sýnir fordæmi og ætlast til

sjálfstjórnunar og mikils árangurs. Ef lýsa ætti þessum stjórnunarstíl með einni setningu væri

það „gerðu eins og ég“. Þessi stjórnunarstíll virkar best þegar teymið er þegar áhugasamt

og kann til verka – leiðtoginn væntir árangurs og það fljótt. Ef þessi stjórnunarstíll er

ofnotaður getur hann orðið yfirþyrmandi fyrir einstaka þátttakendur í teyminu og kæft nýjar

hugmyndir.

Myndugi leiðtoginn sem beitir eigin myndugleika keyrir teymið áfram að augljósu eða

almennu marki. Hann leggur áherslu á lokamarkmið, en lætur hvern þátttakanda um

leiðirnar. Ef lýsa ætti þessum stjórnunarstíl með einni setningu væri það „komið með mér“.

Valdstíllinn á best við þegar teymið þarf að öðlast nýja sýn þar sem aðstæður hafa breyst

eða þegar augljósrar leiðsagnar er ekki þörf. Leiðtogi sem beitir valdstíl getur vakið anda

frumkvöðulsins og tindrandi eldmóð eða köllun „trúboðans“. Þetta er ekki besti

stjórnunarstíllinn þegar leiðtoginn er að vinna með teymi sérfræðinga sem vita jafnvel meira

en hann.

Liðsheildar leiðtoginn sem reynir að efla liðsheild með því að skapa tilfinningaleg

tengsl sem byggja upp hópinn sem slíkan og tilfinninguna fyrir að tilheyra. Ef lýsa ætti

þessum stjórnunarstíl með einni setningu væri það „hópurinn gengur fyrir“.

Þessi stjórnunarstíll virkar best þegar hópurinn er taugaóstyrkur, þegar einstaklingarnir þurfa

að komast yfir tiltekið áfall eða þegar endurbyggja þarf traust innan hópsins. Það er þó ekki

gott að ofnota þennan stjórnunarstíl því óhófleg notkun á hrósi og klappi getur leitt til

miðlungsárangurs og stefnuleysis.

Leiðbeinandi leiðtoginn sem leiðir hópinn og byggir þátttakendur upp til framtíðar.

Ef lýsa ætti þessum stjórnunarstíl með einni setningu væri það „reynið þetta“.

Þessi stjórnunarstíll virkar best þegar leiðtoginn ætlar að hjálpa þátttakendum í teyminu

við að byggja upp persónulegan styrk sinn til frambúðar og efla þá til framkvæmda.

Hann á síst við þegar þátttakendur sýna þrjósku og vilja ekki læra af reynslunni eða þegar

leiðtoginn er vankunnandi á viðkomandi sviði.

Allsráðandi leiðtoginn sem beitir valdi eða þvingunum og krefst hlýðni á stundinni.

Ef lýsa ætti þessum stjórnunarstíl með einni setningu væri það „gerðu það sem ég segi þér“.

Þessi stjórnunarstíll á best við þegar um er ræða krísu- eða hættuástand eins og þegar

fárviðri geisar eða við eldsvoða. Þessi stjórnunarstíll getur líka átt rétt á sér þegar allt annað

hefur verið reynt til að stöðva þátttakanda sem lætur ekki segjast. Þennan stjórnunarstíl ætti

HVERJIR? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Til eru leiðtogar sem fólk

samt sem áður að forðast í nánast öllum tilvikum þar sem hann getur kallað fram firringu,

kæft skapandi starf og kallað fram stífni og ósveigjanleika.

óttast. Til eru leiðtogar sem fólk

Lýðræðislegi leiðtoginn byggir upp samheldni með þátttöku. Ef lýsa ætti þessum

fyrirlítur. Til eru leiðtogar sem

stjórnunarstíl með einni setningu væri það „Hvað finnst þér?“ Lýðræðislegi stjórnunarstíllinn

eru fólki kærir. En þegar bestu

er árangursríkastur þegar leiðtoginn þarf að fá teymið til að tileinka sér eða eiga hlut í

ákvörðun, skipulagi eða markmiði – eða hann eða hún er óviss og þarf að fá ferskar

hugmyndir frá hæfum einstaklingum í teyminu. Þessi stjórnunarstíll á ekki við á hættustund,

þegar tíminn skiptir öllu máli af augljósum ástæðum né þegar aðrir í teyminu hafa ekki þá

þekkingu eða reynslu sem þarf til að gefa góð og viðeigandi ráð.

Þegar allt kemur til alls: Ef þú tekur einn bolla af mynduga leiðtoganum, einn bolla af lýðræðislega, leiðbeinandi og liðsheildar leiðtoganum með skvettu „eftir smekk“ af stýrandi og allsráðandi leiðtoganum– og þú leiðir hópinn eftir aðstæðum þannig að hann eflist og styrkist – ert þú með afbragðs uppskrift að langtíma leiðtogafærni sem leiðir til góðs árangurs með hvaða hóp sem er.

Samantekt Í skátastarfi byggist stuðningur fullorðinna við unga fólkið á tengslum, bæði sem einstaklinga og hóp. Hlutverk fullorðins ráðgjafa í þessum samskiptum er að greiða fyrir ferli sjálfsnáms með þeim aðferðum sem róverstarfið byggir á. Stuðningur fullorðinna við starf ungs fólks í skátahreyfingunni er annars eðlis en sá stuðningur sem það fær hjá öðrum fullorðnum í lífi sínu, til dæmis hjá foreldrum, kennurum og þjálfurum. Í hverju tilviki er um að ræða ólíkar ástæður fyrir tengslunum. Markmið, tilfinningar og gagnkvæm áhrif eru ekki þau sömu og hlutverkin sem hver og einn hefur í samskiptunum eru ólík.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERJIR?

leiðtogarnir hafa lokið starfi sínu segir fólk: „Við gerðum þetta sjálf”. Lao Tzu

HVAÐ? 4. HLUTI

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Þessi hluti bókarinnar snýst um eiginlega framkvæmd róverstarfs og byggir á tveimur megin leiðum; verkefnum og persónulegum áskorunum róverskátanna sjálfra. Þessum hluta er skipt í tvo kafla:

1. kafli – Verkefnin í róverstarfi Hvort heldur verkefni róverstarfs eru framkvæmd inni eða úti, hérlendis eða erlendis, eru valverkefni eða hefðbundin verkefni, gamaldags eða

ki - litir

nýmóðins, þá eiga þau það alltaf sammerkt að vera valin, undirbúin, framkvæmd og metin af unga fólkinu sjálfu.

2. kafli – Þroskamarkmið og persónulegar áskoranir Persónulegar áskoranir eru leið hvers og eins til að vinna að þroskamarkmiðum skátastarfs. Þau eru 35 talsins og marka þann vettvang sem skáta hreyfingin veitir ungu fólki til að átta sig á hæfileikum sínum, ná árangri

K39 Y100 M10til 0samfélagsins. C1sitt5af mörkum Verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir 4 B14 og| leggja einstaklingar – leiðtogar í eigin lífi. Viðfangsefni eins og þátttaka í viðburðum, námskeiðum og fundum, sem jafnvel eru undirbúin af öðrum eru einnig hluti af róverstarfinu, en það

K0 eða vinnu skátans að Y100verkefnum 44 annaðhvort C0oftastMtengjast | sem 56 B23 eru leiðir persónulegum áskorunum.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

B84 | C0 M0 Y0 K0

1. kafli

Verkefnin í róverstarfi Efnisyfirlit Inngangur....................................................................................................................................................68 Fjórir flokkar verkefna .................................................................................................................................69

Ferðalög og alþjóðastarf ......................................................................................................................69

Útilífsáskoranir . ...................................................................................................................................70

Samfélagsþátttaka ...............................................................................................................................71

Lífið og tilveran.....................................................................................................................................71

Scouts of the World Award ..........................................................................................................................72 Róververkefni víða um heim . .......................................................................................................................74 Samantekt...................................................................................................................................................75

Lykilatriði •

Verkefni róverstarfsins eru fjölbreytt, skipulögð í mismunandi umhverfi og taka á sig

ýmsar myndir. Við getum skipt þeim í fjóra flokka: 1. Ferðalög og alþjóðastarf 2. Útilífsáskoranir 3. Samfélagsþátttaka 4. Lífið og tilveran

•

Hópastarf leiðarhópa róversveitarinnar, flokkastarf róverflokkanna og teymisvinna

verkefnateymanna styðst að mörgu leyti einnig við þessa verkefnaflokkun.

•

Scouts of the World Award veitir tækifæri til alþjóðastarfs og byggir einnig á þessum

fjórum verkefnaflokkum.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur Fyrst og fremst eru það verkefnin sem gera róverstarf jafn áhugavert og raun ber vitni, en mikilvægt er að þau séu sem oftast „skemmtun með tilgang“. Verkefni eru því mikilvægur hluti róverstarfsins, en tilgangur þeirra er ekki aðeins að bjóða upp á skemmtun, þau eru einnig gagnleg leið til að stuðla að þroska ungs fólks á hraðri leið til fullorðinsára. Verkefni í róverstarfi ættu að bjóða upp á viðfangsefni og áskoranir sem eru ungu fólki mikilvæg: Heilsu, sambönd, ábyrg viðhorf til kynlífs, lífsstíl, öryggi einstaklingsins og val í lífinu. Verkefni geta verið leið til að öðlast reynslu sem eykur vitund um sjálfbærni og umhverfismál og áhrif þeirra bæði á nærsamfélagið og heiminn allan. Mikilvægt er að róverskátarnir hafi sjálfir frumkvæði og séu virkir við undirbúning, framkvæmd og mat á verkefnunum. Í kaflanum Reynslunám (í 5. hluta bókarinnar) er fjallað nánar um hvernig verkefnavinna tengist þroskamarkmiðum róverstarfs og í kaflanum Útilíf og umhverfi- hjálpsemi og samfélag (í sama hluta bókarinnar) er fjallað um hvernig náttúra, umhverfi og samfélag er vettvangur róverstarfsins.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við verkefni róverstarfs: •

Sum skátafélög og bandalög einbeita sér frekar að verkefnum fyrir yngri aldursstig

og sinna ekki róverstarfi.

•

Sum skátafélög og bandalög viðurkenna ekki að þáttur verkefna sé mikilvægur í því

að þroskamarkmiðum róverstarfs sé náð.

•

Sumar róversveitir, skátafélög og bandalög leggja til verkefnavinnu án þess að

tilgangur hennar sé ljós.

•

Sumar róversveitir, skátafélög og bandalög sjá eiginlegt róverstarf aðeins sem starf

viðburða- og verkefnavinnu.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Fjóra flokka verkefna og mikilvægi þeirra.

•

Scouts of the World Award sem leið til að auka fjölbreytni í róverstarfi.

•

Mismunandi róververkefni víða um heiminn.

Við uppbyggingu róverstarfs þarf að: •

Leggja til, kynna, hvetja til og styðja við vinnu að fjölbreyttum og vel skilgreindum verkefnum

fyrir róverflokka og sveitir.

•

Standa fyrir, styðja við og hvetja til svæðis- og landsviðburða fyrir róverskáta sem dæmi um

fjölbreytt og gefandi starf fyrir róversveitir og flokka.

•

Tryggja að gert sé ráð fyrir virkri þátttöku ungs fólks á öllum stigum róverstarfsins.

•

Stuðla að og styðja við möguleika róverskáta til að ferðast um heiminn og kynnast öðrum

menningarheimum en sínum eigin.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

•

Gera róverskátum kleift að þroska með sér eigið gildismat, sér í lagi varðandi frið og skilning

í gær og hættir að læra í dag er

á fjölbreytileika mannkynsins.

ómenntuð á morgun.

•

Veita skátunum tækifæri til að átta sig á og mæta þörfum samfélagsins og byggja upp

tengslanet, jafnt heima fyrir sem erlendis.

•

Bjóða skátunum upp á tækifæri til að þroska með sér færni sem nýtist þeim úti í

samfélaginu: Framsögn og samskiptafærni, tímastjórnun, skipulagsfærni, leiðtogafærni,

samvinnu og fleira.

•

Gera skátunum kleift að vinna að langtímaverkefnum, deila ábyrgð og vinna saman.

•

Auka skilning á og vinna að hnattrænum úrlausnarefnum.

Manneskja sem útskrifaðist

Höfundur óþekktur

Fjórir flokkar verkefna Eins og útskýrt er í kaflanum um reynslunám (í 5. hluta bókarinnar) er þátttaka í verkefnum reynsla og upplifun sem veitir ungu fólki tækifæri til að bæta við sig þekkingu og færni, losna við fordóma og breyta viðhorfum. Þátttakan veitir þeim jafnvel nýja sýn eða viðhorf í tengslum við persónulegar áskoranir þeirra sjálfra og þroskamarkmið róverstarfs. Unga fólkið lærir af reynslunni sem það öðlast við þátttöku og við mat á verkefnavinnunni. Verkefni róverstarfs eru mjög fjölbreytt og stuðla að gagnlegri námsreynslu. Í róverstarfi má læra af hefðbundnum verkefnum, val- og þemaverkefnum, viðburðum og námskeiðum. (Sjá kaflann um reynslunám) Þó að bjóða eigi upp á fjölbreytt úrval verkefna í róverstarfi ætti að leggja höfuðáherslu á viðfangs efni og reynslu sem hjálpar ungu fólki að takast á við þær áskoranir sem það stendur frammi fyrir á þessu aldursskeiði. (sjá kaflana um einkenni og þarfir ungs fólks) Því ætti róverstarfið að bjóða hverjum einstaklingi leiðir og verkefni sem tengjast áhuga hans eða hennar og þörfum á hverjum tíma. Verkefnum róverstarfs er skipt í fjóra flokka sem eru: 1. Ferðalög og alþjóðastarf 2. Útilífsáskoranir 3. Samfélagsþátttaka 4. Lífið og tilveran

Ferðalög og alþjóðastarf Flest ungt fólk hefur þörf fyrir að kanna önnur lönd. Táknræn umgjörð róverstarfs tekur mið af þessu. Með því að kanna ný svið og nema nýjar lendur er vísað til ferðalaga, könnunar og eigin uppgötvana. Ferðalög ættu að vera mikilvægur þáttur í róverstarfi. Róverskátar ferðast ekki eins og „túristar“ sem oft hafa aðeins áhuga á hefðbundinni ferðamannaafþreyingu. Segja má að róverskátar séu virkir ferðamenn, sem vísar til þess að þeir hafa áhuga á að kynnast mismunandi lífsháttum og aðstæðum fólks, menningu þess, skoðunum og væntingum. Róverskátar eru forvitnir og vilja kanna,

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

kynnast og skilja. Virkir ferðamenn reyna ekki að komast yfir 1000 km á viku í loftkældum bílum á

Mörg hin steinhljóðu kvöld,

hraðbrautum. Þeir ganga, hjóla, sigla eða nota almenningssamgöngur til þess að kynnast fólki og

upp í stjarnanna fjöld

lífi þess, mynda við það tengsl og auka við skilning sinn. Ferðalög eru leið til að kynnast umhverfi,

hef ég starað í spyrjandi þrá:

sögu, lífsstíl og menningu annarra.

Mundi dýrðin í geim bera af dásemdum þeim,

Byrja þarf á að þroska hæfileikann til að ferðast og kynnast nýrri menningu í nærsamfélaginu. Margt ungt fólk þekkir lítið fjölbreytileika menningarinnar í eigin landi. Fyrsta skrefið í átt til þess að virða og þykja vænt um heimaslóðir og verða virkur þjóðfélagsþegn er að kynnast eigin landi. Róverstarf ætti að bjóða ungu fólki upp á þá reynslu að uppgötva fjölbreytileikann í eigin landi. Á tímum hnattvæðingar er mikilvægt að ungt fólk öðlist tækifæri til að mynda tengsl við aðrar þjóðir og menningu þeirra. Nýta ætti alþjóðlegt net skátahreyfingarinnar sem lærdómsvettvang. Róverstarfið ætti að veita eins mörg tækifæri og mögulegt er til að bjóða upp á alþjóðlega reynslu: •

Samstarfsverkefni róversveita í tveimur eða fleiri löndum.

•

Samstarf við róversveitir hér heima og erlendis.

•

Þátttaka í alþjóðlegum skátamótum og viðburðum.

•

Þátttaka í alþjóðlegri róverdagskrá „Scouts of the World Award“.

Útilífsáskoranir Náttúran og okkar nánasta umhverfi getur verið áhugaverðari og meira gefandi vettvangur fyrir verkefni í róverstarfi en oft er talið. Útivist og útlífsverkefni geta svarað þörfum ungs fólks fyrir kyrrð og ró jafnvel og þörfum þess fyrir spennu, hreyfingu og líkamlegar áskoranir. Varast ber að einskorða útivist og útilífsáskoranir við keppni um að komast sem lengst eða hæst, eða verða þreyttari, kaldara, blautari, hraktari eða lenda í meiri vosbúð en áður. Útilífsverkefni eru leið að því markmiði að verða sjálfstæður, virkur og ábyrgur, en ekki hið eiginlega útilífsmarkmið – hvað þá að það geti orðið að markmiði að þreytast eða blotna. Hver einstakur róverskáti eða róverflokkur ætti að móta sínar eigin útilífsáskoranir eftir áhuga og þörfum hvers og eins í flokknum. Hvort heldur verkefni róverflokks eða sveitar er gönguferð á Ingólfsfjall, leiðangur á Hvannadals hnjúk, stjörnuskoðun eða haustlitaferð í Heiðmörk, þá býður útivist upp á mikilvæg tengsl við náttúruna, að upplifa, kanna og uppgötva. Með því að njóta fegurðar og fjölbreytileika náttúrunnar öðlast ungt fólk virðingu fyrir umhverfi sínu og skilning á verndun þess.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

sem vor draumfagri jarðheimur á? Friðrik A. Friðriksson

Samfélagsþátttaka Hjálpsemi, virkni og ábyrgð eru meðal kjörorða róverskáta og samræmast vel hlutverki skátahreyfingarinnar um að „gera heiminn betri“. Samfélagsverkefni kenna ungu fólki að skilja ólíkar aðstæður fólks og setja sig í spor annarra. Það þroskar með sér samkennd, lærir að þekkja og greina vandamál og skilja orsakir þeirra. Það gerir því kleift að takast á hendur verkefni sem geta stuðlað að jákvæðum breytingum og gera heiminn betri. Róverskátar ættu að vera samfélagslega virkir og taka afstöðu til mikilvægra mála með því að takast á hendur eða taka þátt í verkefnum er leiða til breytinga sem stuðla að betra samfélagi. Úrlausnarefnin blasa við, hvert sem litið er, bæði í nærsamfélaginu og úti í hinum stóra heimi. Verkefnasviðið getur spannað allt frá stuttri fjöruhreinsunarferð til langtíma þróunarhjálparverkefna. Þátttöku í mannréttinda- og hagsmunabaráttu minnihlutahópa eða friðar og mannréttindabaráttu á alþjóðavísu. Í samfélagsverkefnum læra róverskátar nauðsynlega færni til að verða ábyrgir þjóðfélagsþegnar: Gagnrýna hugsun, greiningu vandamála, lausnaleit, stjórnun og úrlausn ágreinings, verkefnastjórnun o.s.frv. The Scouts of the World Award er kjörinn vettvangur til að þjálfa róverskáta í samfélagsþátttöku sem sjálfstæða, virka og ábyrga þegna í samfélaginu, jafnt á innan lands sem utan.

Lífið og tilveran Það er stórt og mikið viðfangsefni að verða fullorðinn og móta sína eigin framtíð. Margt ungt fólk er leitandi og því mikilvægt að innan róverstarfsins hafi það tækifæri til að reyna sig við sem flest og finni út hvar áhugi þess liggur. Það þarf að læra á styrk sinn og veikleika, finna sóknarfærin og átta sig á hindrununum. Að taka ákvörðun um nám og starfsvettvang. Að stofna til tilfinningasambanda og hefja sambúð. Að afla fjár og kaupa fyrsta bílinn eða fyrstu íbúðina. Að stofna fjölskyldu og tryggja fjárhagslega afkomu er ekki alltaf eins einfalt og sjálfgefið og í amerískum sápuóperum. Samskiptafærni, menning og listir, tímastjórnun, tækni og vísindi, heilsurækt og það að „vera“ og „tilheyra“ er allt mikilvægur undirbúningur fyrir þessar miklu ákvarðanir og stóru skuldbindingar. Samfélagsþjónustuverkefni geta undirbúið ungt fólk fyrir að verða ábyrgir þegnar en einnig er mikilvægt að róverstarfið undirbúi það fyrir önnur hlutverk fullorðinsáranna eins og atvinnuþátttöku og fjárhagslegt sjálfstæði.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Róversamfélagið á landinu öllu gæti til dæmis boðið ungmennum upp á fjölbreytta möguleika til að undirbúa sig fyrir vinnumarkaðinn: •

Vinnumarkaðsnefnd eða nefndir róverskáta sem afla upplýsinga um framboð og

eftirspurn á vinnumarkaði og miðla þeim til róverskáta, skipuleggja fundi og viðræður

við félög atvinnulífsins, stéttarfélög og atvinnurekendur til að kynna inntak róverstarfs og

þá „menntun“ og reynslu sem ungt fólk aflar sér í starfinu.

•

Bjóða upp á námskeið og verkefnatilboð sem veita róverskátum tækifæri til að læra og

reyna færni sína sem er nauðsynleg í atvinnulífinu; tímastjórnun, samvinnu,

ákvarðanatöku, svo eitthvað sé nefnt.

•

Koma á fót „starfsþjálfunarmiðlun“ róverskáta fyrir launuð og ólaunuð þjálfunarstörf

hjá fyrirtækjum og stofnunum svo ungt fólk hafi tækifæri til að prófa ýmsar atvinnu-

greinar og fræðast um þær og afla sér starfsreynslu.

•

Hvetja til og skapa tækifæri til fjáröflunar, til dæmis með því að þróa þjónustu eða vörur

sem eftirspurn er eftir í nærsamfélaginu. Þannig fá skátarnir tækifæri til að skilja hvernig

aflhjól atvinnulífsins vinna og raunverulegt hagkerfi virkar. Verkefni af þessu tagi geta

jafnvel verið hvatning fyrir róverskátana til að hefja eigin rekstur og skapa ný störf.

Sum skátabandalög hafa í samvinnu við sjóði, lánastofnanir og fjárfesta, komið á fót

„sprotasjóðum“ sem styrkja eða lána til slíkra verkefna og stuðningsneti ráðgjafa til að

Þúsaldarmarkmið sameinuðu

styðja við svona frumkvæði. Róverskátar geta hæglega aukið þátttöku sína á þessu sviði.

þjóðanna: • Útrýma sárustu fátækt

Scouts of the World Award Scouts of the World Award var komið á laggirnar til að auka þátttöku ungs fólks í uppbyggingarstarfi í eigin samfélagi, til að gera það meðvitaðra um vandamál heimsins í dag og til að gera skátabanda lögum auðveldara að efla róverstarf. Scouts of the World Award getur verið fyrir róverskáta úr öllum leiðarhópum róverstarfs, án tillits til fyrirfram skilgreindra hæfileika, kynþáttar, trúar eða heimkynna. Verkefnið felur í sér almennan undirbúningi undir lífið. Áhersla er lögð á þrjár undirstöður, sem allar krefjast skilnings, færni og þekkingar á lífinu á jörðinni: Friði, umhverfi og sjálfbærri þróun. Scouts of the World Award styrkir ungt fólk og laðar það til þátttöku í verkefnum sem skipta máli fyrir heiminn. Það byggist á alþjóðlegum gildum um frelsi, umburðarlyndi, jafnrétti, virðingu fyrir náttúrunni og sameiginlegri ábyrgð. Þessi gildi eru öll hluti af aldamótayfirlýsingu og þúsaldarmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna og sömu gildi og skátahreyfingin hefur miðlað í yfir hundrað ár. Þar sem skátahreyfingin er fjölmenn hefur hún stundum tilhneigingu til að aðgreina sig frá öðrum og gera allt sjálf. Sem hreyfing verður hún þó að vera virk og þróast í sömu átt og heimurinn. Þar af leiðandi er það skylda hennar að taka tillit til markmiða aldamótayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna, samfélagslegra og hnattrænna vandamála og vinna með öðrum félagasamtökum, bæði sjálfri sér til gagns og heiminum til framdráttar.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

og hungri.

• Tryggja öllum börnum

grunnskólamenntun.

• Vinna að jafnrétti og efla

frumkvæðisrétt kvenna.

• Draga úr barnadauða. • Bæta heilsu mæðra. • Berjast gegn alnæmi,

malaríu og öðrum

sjúkdómum sem ógna

mannkyninu.

• Tryggja sjálfbæra þróun. • Styrkja hnattræna

samvinnu um þróun.

Vondir hlutir gerast, þegar gott fólk gerir ekki neitt. Barack Obama

Scouts of the World Award er byggt upp á þremur skrefum: 1.

Könnun („Um hvað snýst þetta?“): Velta fyrir sér markmiðunum sem felast í aldamóta-

yfirlýsingu sameinuðu þjóðanna með því að framkvæma ýmis verkefni. Til dæmis má fara í

ferðir um fjörur eða viðkvæm svæði sem stendur ógn af mikilli mengun. Það má heimsækja

samfélag sem þarf að þola fordóma og kynþáttahatur, jafnvel flóttamannabúðir.

Ábyrgð („Hvaða þýðingu hefur þetta fyrir mig?“): Vinna úr upplýsingunum og taka

ákvörðun um að bregðast við fyrirliggjandi vandamáli eftir ígrundun um orsök þess og

afleiðingar.

Framkvæmd („Hvað get ég lagt af mörkum?“): Gera eigin áætlun um viðbrögð sem gætu

aukið samfélagslega vitund um vandamálið og stuðlað að lausn þess.

Sem hluti af samfélaginu ætti skátahreyfingin að hafa á stefnuskrá sinni að bjóða upp á jöfn tækifæri fyrir alla. Í mörgum löndum eru það forréttindi fárra að fá að ferðast. Undir merkjum The Scouts of the World Award er líka hægt að kynnast heiminum án þess að leggjast í ferðlög. „Könn un“ eða „verkefni“ getur orðið alþjóðlegt með samvinnu við aðra hópa um hnattræn viðfangsefni. Þannig geta róverskátar fengið innsýn í vandamál heimsins og yfirfært upplýsingarnar á verkefni í nærsamfélaginu. Slík verkefni tilheyra flokknum „ferðalög og alþjóðastarf“. The Scouts of the World Award veitir ungmennum um allan heim spennandi tækifæri til sjálfboðastarfa, bæði heima fyrir og með alþjóðlegum hópum. Skátastarfið verður áhugaverðara þegar unga fólkið getur tekið þátt í alþjóðlegu starfi og einnig haft áhrif í nærsamfélaginu, heimalandinu og um allan heim. Verkefni af þessum toga tilheyra flokknum „samfélagsþátttaka“. Ekki ber að líta á starf The Scouts of the World Award sem aðgreinda einingu sem lýtur tiltekinni stjórn eða krefst sérstakrar umgjarðar innan skátahreyfingarinnar. Þvert á móti þarf það að vera sjálfsagður hluti af róverstarfinu. The Scouts of the World Award er opið öllum á róveraldri. Þeir einstaklingar og hópar sem helga sig starfinu hljóta umbun erfiðis síns. Sú eftirsótta viðurkenning gefur róverflokkum og róversveitum gott tækifæri til að fjölga félögum og bjóða ungt fólk velkomið í róverstarf.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Í handbókinni „The Scouts of the World Award – Programme Guidelines“ eru aðgengilegar leiðbeiningar um hvernig hægt er að nýta sér dagskrána. Sjá: www.scout.org/scoutsoftheworld og www.facebook.com/scoutsoftheworldaward

Róververkefni víða um heim Á World Scout Jamboree í Englandi árið 2007 voru þátttakendur á róveraldri beðnir um að veita upplýsingar um róververkefnin sem þeir unnu að heima fyrir. Meirihluti verkefnanna reyndist tilheyra að minnsta kosti einum af verkefnaflokkunum fjórum. Þetta sýnir að ungt fólk í róverstarfi vinnur nú þegar að slíkum verkefnum og það sem er mest um vert – verkefnin virðast falla að áhuga þess og þörfum. Hér á eftir er listi yfir nokkur þessara verkefna í hverjum flokki fyrir sig:

Ferðalög og alþjóðastarf •

Singapore: „Fara til Malasíu í samfélagsverkefni til að bæta heiminn. Fjáröflun er þegar

hafin! Þetta verða erfiðar þrjár vikur.“

•

Austurríki: „Bundespfingsttreffer“ er tækifæri fyrir alla róverskáta til að hittast og taka þátt í

frábærri þriggja daga dagskrá. Verkefnin eru skipulögð út frá þema eða áherslu viðburðarins

hverju sinni.“

•

Ítalía: „Skátaskipti við Sarajevo og gagnrýnin umræða um stríð.“

•

Pakistan: „Samfélagsþjónusta í Sádí Arabíu á Hajj tímabilinu, vera til staðar fyrir pílagríma.“

•

Bretland: „Við njótum þess að klifra, spila fótbolta og róa kajak. Félagar mynda

verkefnateymi til að undirbúa útilegur og samfélagsviðburði. Við förum í okkar eigin ferðir og

mörg tækifæri bjóðast fyrir alþjóðleg verkefni.“

Útilífsáskoranir

Starf Scouts of the World Award leysir kannski ekki öll vandamál heimsins en sú

•

Ástralía: „Brimbrettamót, útilega á Viktoríu-ströndinni.“

•

Þýskaland: „Fjallgöngur, félagsstarf, klifur og kanó.“

•

Ísrael: „Á hverju sumri fara allir róverskátar í 5-9 daga útilegu í einhvern af skógum Ísraels.

Við sofum undir berum himni og byggjum úr trjám og reipum.“

•

Suður-Afríka: „Bakpokaferðalag í Drakensberg, göngur í óbyggðum Afríku. Verkefni með fólki

heiminn hefur slíkt starf einnig

frá mörgum löndum Afríku.“

mikil áhrif á líf okkar sjálfra.

samvinna sem á sér stað úti um allan heim í verkefnum og aðgerðum mun hafa gríðarleg áhrif. Ásamt því að vilja bæta

Eftir því sem skátahreyfingin vex í

Samfélagsþáttaka

starfi kemur betur í ljós hve sterk hún er þegar meðlimir hennar

•

Ástralía, Malasía og Egyptaland: „The Scouts of the World Award.“

•

Chile: „Það er of mikið að gera, við aðstoðum aðra skáta og fátækt fólk. Við erum alltaf til

hún getur haft á framtíðina í

þjónustu reiðubúin, fyrir alla, á öllum tímum og alls staðar.“

heiminum.

•

Guatemala: „Sjálfboðastarf í samfélaginu.“

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

standa saman og hve mikil áhrif

Breskur róverskáti

Þegar einar dyr lokast

•

Hong Kong: „Skipuleggja blóðgjöf í skátamiðstöð Hong Kong er eitt af okkar árlegu,

opnast aðrar. En við horfum

mikilvægu verkefnum. Blóðgjöf getur bjargað mannslífi.“

stundum svo lengi á lokuðu

•

Indland: „Róverskátar sinna sjálfboðastarfi á hörmungatímum og þjálfa yngra fólk við leitir

dyrnar að við sjáum ekki þær

og að sinna hættulegum verkefnum.“

•

Ítalía: „Sjálfboðastarf með alvarlega andlega og líkamlega fötluðum.“

•

Kenýa: „Samfélagsþjónusta og góðverk; hjálpa skátasveitum að koma á herferð gegn

eyðni, eiturlyfjanotkun og misnotkun á börnum. Umhverfisverndarverkefni.

Sjálfshjálparverkefni til að útrýma fátækt (með trjárækt, býflugnarækt, garðyrkju o.s.frv.).

Námsverkefni varðandi lausn ágreiningsmála og koma í veg fyrir malaríu.“

•

Mexíkó: „Róverskátar hjálpa þeim fátækustu. Þeir kenna gömlu fólki að lesa og skrifa og

einnig yngra fólki sem hefur ekki efni á menntun.“

•

Singapore: „Við höfum reynt að hjálpa þeim löndum sem urðu illa úti við Tsunami með

landsfjáröflun.“

sem standa okkur opnar. Helen Keller

Lífið og tilveran •

Belgía: „Við rekum opnar skátabúðir. Þær eru fyrir fólk í minnihluta hópum. Við viljum gefa

þeim tækifæri til að kynnast okkur og upplifa skátastarf.“

•

Brasilía: „Brasilísk ævintýri: Mörg ólík verkefni á landi og sjó.“

•

Costa Rica: „Skuldbinding við sjálfa mig, skátahreyfinguna og landið mitt. Ég skilgreini

lífsáform mín og deili þeim með vinum mínum í róversveitinni.“

•

Curacao: „Ævintýri. Að verða sjálfstæður og skipuleggja eigin verkefni með skátaheitið og

skátalögin í huga.“

•

Sviss: „PFF er stór útihátíð fyrir alla róverskáta, fullt af tónleikum, gleði og fjöri.“

Samantekt Verkefni eru mikilvæg í róverstarfi. Það sem gerir verkefni að róververkefni er ekki aðeins að viðfangsefnið hafi verið valið af róverflokknum eða róversveitinni, undirbúið, framkvæmt og metið. Verkefnavinna er ein af leiðunum að markmiðum skátahreyfingarinnar og farvegur reynslunáms og sjálfsnáms þess sem þátt tekur í verkefnavinnunni. Verkefnaflokkarnir fjórir mynda ramma utan um verkefni sem samræmast áhuga og þörfum ungs fólks í róversveitinni.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Ég óska ykkur allrar þeirrar gleði sem þið getið óskað ykkur. William Shakespeare

2. kafli

Þroskamarkmið og persónulegar áskoranir Efnisyfirlit Inngangur ...................................................................................................................................................77 Þroskamarkmið ..........................................................................................................................................77 Heildstæður þroski ......................................................................................................................................78 Lykilþættir . .................................................................................................................................................78 Þroskamarkmið róverskáta ..........................................................................................................................79 Einstaklingsframfarir . ..................................................................................................................................82

Þrjú tímaskeið persónulegra framfara í róverstarfi .................................................................................82

Að móta eigin framtíð..................................................................................................................................83

Persónulegar áskoranir . .......................................................................................................................83

Dæmi um persónulegar áskoranir .........................................................................................................84

Einstaklingsáætlun . .............................................................................................................................85

Leiðarbók róverskátans ...............................................................................................................................85 Samantekt ..................................................................................................................................................86

Lykilatriði

•

Þroskamarkmið róverskáta eru lokamarkmið skátastarfs og ná yfir öll þroska-

sviðin (félagsþroska, líkamsþroska, vitsmunaþroska, persónuþroska,

tilfinningaþroska og andlegan þroska). Róverskátar þurfa að vera meðvitaðir

um markmiðin þar sem þau eru grunnur að einstaklingsþroska þeirra.

•

Vegna aldurs róverskáta er miðað við að þeir setji sér framtíðarsýn fyrir líf sitt,

sem felur í sér fleira en starfið í róversveitinni. Framfarir í róverstarfi eru

nátengdar undirbúningi fyrir fullorðinsárin.

•

Persónulegar áskoranir á grunni þroskamarkmiða eru leið hvers róverskáta til

að taka, eins og frekast er unnt, ábyrgð á eigin lífi.

•

Starfstíminn í róversveitinni skiptist í þrennt: Nýliðatímabilið, „leiðangurinn“ og

kveðjutímabilið.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

Inngangur Skátabandalög, ríkisstjórnir og fjöldi almenningssamtaka um allan heim eiga sér þá sameiginlegu sýn að allir fái tækifæri til virkja eigin hæfileika, ná árangri og leggja sitt af mörkum til samfélagsins.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við þroskamarkmið og einstaklingsframfarir róverskáta: •

Ekki er unnið með þroskamarkmið og persónulegar áskoranir í róverstarfi.

•

Skilgreina þarf betur möguleg áhrif af róverstarfi og einstökum verkefnum.

•

Einstaklingsframfarir, sem eru miðaðar við þroskamarkmiðin, eru illa skilgreind eða

fráhrindandi.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Þroskamarkmið og lykilþætti þeirra

•

Persónulegar áskoranir

•

Einstaklingsáætlanir

•

Leiðarbók róverskátans.

Þroskamarkmið Þroskamarkmiðin skilgreina „þann árangur sem ætlað er að ná“ í lok róverstarfsins og skýra nánar þann þroska sem stefnt er að. Hæfnin getur verið í formi nýrrar þekkingar, færni, hegðunar eða nýrra viðhorfa og gildismats, sem allt leggst á vogarskálarnar fyrir heildarþroska einstaklingsins. Þroskamarkmið róverskáta eru færri og umfangsmeiri en áfangamarkmið yngri aldursstiga, þar sem þau eru á sama tíma lokamarkmið í skátastarfinu. Gott róverstarf einkennist af vel skilgreindum markmiðum orðuðum á skýran og mælanlegan hátt. Veröldin í dag er ögrandi og spennandi og gjörólík þeirri sem næsta kynslóð á undan ólst upp í. Tæknilegar framfarir síðustu 30 ára eru meiri en næstu 150 ára þar á undan. „Nýi heimurinn“ býður róverskátum áskoranir sem hvetja þá til að verða „besta útgáfan af sjálfum sér“ og virkir í því að bæta samfélagið.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Heildstæður þroski

Stundum hafa menn mikil áhrif með því sem þeir

Markmiðið með skátastarfi er að örva þroska ungs fólks á öllum sviðum persónuleikans – eða því

segja og stundum hafa menn

sem hefur verið kallað þroskasviðin sex:

merkingarþrungin áhrif með þögninni.

•

Líkamsþroski

•

Vitsmunaþroski

•

Persónuþroski

•

Tilfinningaþroski

•

Félagsþroski

•

Andlegur þroski

Meginmarkmiðið skátastarfs er að stuðla að þroska sjálfstæðra, virkra og ábyrgra einstaklinga í samfélaginu. •

Sjálfstæður: Geti tekið eigin ákvarðanir og stjórnað lífi sínu sjálfur.

•

Virkur: Taki virkan þátt í samfélaginu og styðji þann málstað eða hugsjónir sem hún eða

hann álítur mikilvæga.

•

Ábyrgur: Geti tekið afleiðingunum af eigin ákvörðunum, staðið við skuldbindingar og lokið

því sem hann eða húnbyrjar á.

Þroskamarkmiðin og kerfi einstaklingsframfara eru leiðin til að ná þessu markmiði.

Lykilþættir Nauðsynlegt er að þroskamarkmið og persónulegar áskoranir hvers og eins nái yfir öll þroskasviðin og endurspegli gott jafnvægi á milli: •

Þekkingar sem á að öðlast eða dýpka.

•

Færni sem á að læra eða bæta.

•

Viðhorfa til að þroskast og eflast.

Þroskamarkmiðum róverskáta er ætlað að: •

Lýsa lokamarkmiðum róverstarfs.

•

Vera umgjörð og viðmið sem hver skáti notar við að setja sér persónulegar áskoranir.

•

Setja viðmið sem nýtist hverjum róverskáta við mat á einstaklingsframförum sínum innan

hvers þroskasviðs.

•

Setja viðmið sem hægt er að nota til að mæla árangur af róverstarfinu.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

Dalai Lama

Þroskamarkmið róverskáta Markmið skátastarfs er að þroska börn og ungt fólk til að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu. Skátahreyfingin hefur skilgreint 35 lokamarkmið á sex þroskasviðum sem leið að þessu meginmarkmiði. Í róverstarfi stendur ungu fólki til boða að vinna sjálfstætt að þessum markmiðum og efla sig þannig sem „leiðtoga í eigin lífi“.

Líkamsþroski Líkamsþroski snýst um að efla líkamlega færni, hreysti og heilbrigði; verndun eigin heilsu, hreinlæti og hollustu í mat og drykk; skynsamlega skiptingu tómstunda og skyldustarfa; útivist og hreyfingu. Markmið: •

Einstaklingur velur sér lífsstíl sem hefur uppbyggjandi áhrif á líkamlega heilsu hans, sem og

andlega og félagslega líðan.

•

Gerir sér grein fyrir líkamlegri getu sinni og eigin takmörkunum.

•

Hugsar vel um útlitið og gætir eigin hreinlætis og hreinlætis í kringum sig.

•

Fylgir fjölbreyttu, hollu og skynsamlegu mataræði.

•

Skiptir tímanum skynsamlega á milli ólíkra skyldustarfa, stundar tómstundaiðju við hæfi og

tekur tillit til forgangsröðunar.

•

Stundar útivist með öðru fólki og tekur reglulega þátt í athöfnum sem reyna á hreyfigetu

líkamans.

Vitsmunaþroski Vitsmunaþroski snýst um gagnrýna hugsun og sköpunarþörf; fræðilega þekkingu og verklega færni; sjálfsgagnrýni, sjálfsmat og sjálfsnám; stefnufestu, samskipti og tjáningu, tækni, vísindi og listir. Markmið: •

Aflar sér nýrrar þekkingar á markvissan og skapandi hátt.

•

Sýnir snerpu við alls kyns aðstæður, þroskar með sér hæfileika til að hugsa skýrt, finnur upp

á nýjungum, beitir gagnrýninni hugsun og er á varðbergi gagnvart hvers kyns rang-

hugmyndum og ofureinföldunum.

•

Sameinar fræðilega og hagnýta kunnáttu með því að beita verkkunnáttu og finna nýjar

lausnir.

•

Setur sér langtímamarkmið varðandi flókin viðfangsefni, metur þau, forgangsraðar og nýtir

niðurstöðurnar til þess að þroska eigin dómgreind.

•

Tjáir skoðanir sínar og tilfinningar með fjölbreyttum miðlum, skapar þægilegt andrúmsloft

í kringum sig á heimili, í skóla eða á vinnustað til að auðvelda samskipti og auðga eigið líf

og annarra.

•

Metur samfélagslegt og siðferðilegt gildi vísinda og tækni við sköpun nýrrar þekkingar og við

lausn vandamála í þágu mannkyns, samfélaga og náttúrulegs umhverfis.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Persónuþroski Persónuþroski snýst um sjálfsþekkingu og sjálfsvirðingu; ábyrgð á eigin gerðum; staðfestu og innri samkvæmni; glaðværð og kímni; styrk hópsins. Markmið: •

Þekkir möguleika sína og takmarkanir, hefur raunsæjar hugmyndir um sjálfa(n) sig, sættir sig

við hvernig hann eða hún er og varðveitir sterka sjálfsmynd.

•

Veit um réttindi sín og líka að þeim fylgja skyldur, en tekur höfuðábyrgð á eigin þroska og

framförum og leitast við að standa sig alltaf með prýði.

•

Byggir lífsáform sín á gildum skátalaga og skátaheits.

•

Fylgir staðfastlega þeim gildum sem veita honum eða henni innblástur.

•

Mætir lífinu og því sem það ber í skauti sér með glaðværð og kímni.

•

Gerir sér grein fyrir að í hópinn sem hún eða hann tilheyrir má sækja stuðning til

persónulegra framfara og þroska og til uppfyllingar lífsáforma.

Tilfinningaþroski Tilfinningaþroski snýst um innra frelsi og jafnvægi; eigin skoðanir og tilfinningar; kærleik og væntumþykju; kynhvöt og kynlíf, mikilvægi fjölskyldu og vinahóps. Markmið: •

Leitast við að öðlast og viðhalda innra frelsi, jafnvægi og tilfinningaþroska.

•

Er fylgin(n) sér og vingjarnleg(ur) við aðra án þess að vera þvingaður/ þvinguð eða frek(ur).

•

Byggir persónulega hamingju á kærleika og væntumþykju, vinnur í þágu annarra án þess að

ætlast til umbunar og kann að meta fólk eins og það er.

•

Þekkir, viðurkennir og virðir kynhvöt sína og annarra sem tjáningu ástar og væntumþykju.

•

Skilur að fjölskyldan er hornsteinn þjóðfélagsins og sér til þess að kærleikur milli foreldra og

barna, bræðra og systra, ríki innan eigin fjölskyldu.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

Félagsþroski Félagsþroski snýst um sjálfsvirðingu og virðingu fyrir öðrum; lýðræði og mannréttindi; þátttöku og samvinnu; menningarleg gildi; frið og gagnkvæman skilning; að setja sig í spor annarra; sjálfbærni og náttúruvernd. Markmið: •

Sameinar eigið frelsi og umhyggju fyrir öðrum, stendur á rétti sínum, uppfyllir skyldur sínar

og ver rétt annarra til að gera slíkt hið sama.

•

Viðurkennir og virðir lögmæt yfirvöld og fyrirmæli og beitir þeim í þágu annarra.

•

Virðir og stuðlar að auknum mannréttindum, en fylgir þó þeim reglum sem samfélagið hefur

sett, metur þær á ábyrgan hátt og ígrundar möguleikann á að breyta þeim ef þörf krefur.

•

Leggur á virkan hátt sitt af mörkum til nærsamfélagsins og tekur þátt í að skapa réttlátt

samfélag sem byggir á þátttöku og samvinnu. Getur greint mismunandi orsakir ágreinings,

þekkir leiðir til að minnka líkur á ágreiningi og til þess að leysa úr ágreiningi.

•

Tileinkar sér menningarleg gildi þjóðarinnar, en er samt opin(n) fyrir menningu annarra þjóða

og einstakra hópa.

•

Stuðlar að friði og gagnkvæmum skilningi einstaklinga og þjóða með því að hvetja til

alþjóðlegrar samvinnu og vináttu fólks um allan heim.

•

Skilur í hverju hugtakið sjálfbærni felst og leggur sitt af mörkum til sjálfbærrar þróunar

í nærumhverfi og nærsamfélagi, en líka í víðara vistfræðilegu, menningarlegu og

efnahagslegu hnattrænu samhengi.

Andlegur þroski Andlegur þroski snýst um lífsgildi og siðfræði; íhugun og samræður; hjálpsemi og umburðarlyndi. Markmið: •

Leitar dýpri viðmiða, bæði persónulega og samfélagslega, um tilveru mannkyns og

náttúrunnar í heild og tengir þau eigin lífsgildum.

•

Fylgir siðfræðilegri afstöðu sem tengist hugmyndum um tilgang lífsins utan eða innan

skipulegra trúarbragða.

•

Stundar íhugun og samræður við aðra um tilgang lífsins og mannlega breytni, þekkir og

getur útskýrt mikilvægi persónulegrar og sameiginlegrar upplifunar.

•

Gerir siðaboðskap sem byggir á kennisetningum um tilgang lífsins og virðingu fyrir lífi yfirleitt

að hluta daglegs lífs, bæði einkalífi og samfélagsþátttöku, og leitast við að hjálpa öðrum í

stóru og smáu.

•

Hefur samskipti við fólk burtséð frá trúarbrögðum þess, uppruna, litarhætti, kyni, kynhneigð

eða stjórnmálaskoðunum og leitast við að skapa opið, umburðarlynt og fordómalaust

samfélag.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Einstaklingsframfarir Það er álit sumra að starfsgrunnur róverstarfs skuli ekki vera eins niðurnjörvaður og hjá yngri skátum, þar sem fólk á þessum aldri bregðist á annan hátt við forskrift og vilji meira frelsi og sveigjanleika. Skýrt afmörkuð umgjörð er samt sem áður nauðsynleg fyrir framfarir einstaklingsins. Róverskátar hafa meiri stjórn á leiðangri sínum í skátastarfi en þeir þurfa samt sem áður ramma sem leiðsögn og hvatningu til áframhaldandi starfs. Framfarir róverskátans tengjast undirbúningi hans fyrir fullorðinsárin, sem felur í sér mun fleira en bara róverstarfið sjálft. Einstaklingsáætlun róverskátans inniheldur meðal annars persónulegar áskoranir hans í tengslum við lokamarkmið þroskasviðanna sex.

Þrjú tímaskeið persónulegra framfara í róverstarfi Til þess að hver róverskáti átti sig betur á eigin framförum er gott að skipta róverstarfinu í þrjú tímaskeið, nýliðatímabilið, leiðangurinn og kveðjutímabilið. Lengsta tímabilið er leiðangurinn.

Nýliðatímabilið – samkomulag um virka þátttöku Þegar einstaklingur gengur í róversveit hefst nýliðatímabil hans. Honum gefst svigrúm til að kynna sér hvað felst í því að vera róverskáti og ákveða hvort hann vilji vígjast sem róverskáti. Á nýliðatímabilinu leggur hann drög að einstaklingsáætlun sinni og sjálfsnámi, en tekur jafnframt þátt í öllu starfi róversveitarinnar, hvort heldur er með sínum róverflokk, leiðarhóp eða í verkefna teymum. Þannig kynnist hann róverstarfinu og möguleikum þess best.

Leiðangurinn – starf með róverskátum Einstaklingsáætlun róverskáta felur í sér persónulegar áskoranir gagnvart öllum 35 þroskamarkmiðum skátastarfs. Hver róverskáti endurmetur einstaklingsáætlun sína reglulega og uppfærir hana að minnsta kosti árlega. Þannig endurskoðar hann persónulegar áskoranir sínar nokkrum sinnum í róverstarfinu. Hann getur stuðst við leiðarbók róverskátans, sem er eins konar dagbók róverskátans. Róverskátinn metur sjálfur hvort eða hvernig hann deilir persónulegum framförum sínum með öðrum en stundum er gott að ræða persónuleg mál við góðan vin. Þegar róverskátinn hefur unnið að öllum þroskamarkmiðunum er komið að kveðjutímabili og að hann kynni framtíðaráætlanir sínar fyrir félögum sínum í róversveitinni.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

Kveðjutímabilið – framtíðaráætlanir og kveðjuathöfn Þegar líður að lokum 22. aldursárs er kominn tími til að undirbúa brottför úr róverstarfinu með kveðjuathöfn. Sveitarráð róversveitarinnar undirbýr athöfnina sem alla jafnan byggir á hefðum sveitarinnar. Við athöfnina segir róverskátinn frá framtíðaráformum sínum í lífinu og verðmætustu minningum úr róverstarfinu. Kveðjuathöfn róverskáta markar lok róverstarfsins. Hún er tækifæri fyrir róversveitina til að sýna Hamingja er eitthvað sem lærist. Ég kem sjálfum mér

róverskátanum vináttu, virðingu, þakklæti og stuðning. Oft afhendir sveitarforingi róverskátanum táknræna gjöf frá sveitinni til minningar um samfylgdina í róverstarfinu.

reglulega í opna skjöldu og finnst ég hafa öðlast allt.

Kveðjutímabilið er gagnleg leið til að meta gæði skátastarfs. Áhrif skátastarfs verða ekki metin af

Ég er líklega hamingjusamur.

þeim fjölda nýliða sem gengur í skátahreyfinguna á hverju ári, heldur því hversu margir ljúka róver-

Ég á heimili sem ég elska.

starfi með vilja og færni til að vera sjálfstæðir, virkir og ábyrgir í framþróun samfélagsins.

Ég hef starf sem ég elska. Ég upplifi jafnvel stöðugt meiri

Ef róverskáti vill tengjast skátahreyfingunni og skátastarfi eftir að róverstarfinu lýkur bíða hans fjöl-

innri frið.

breytt leiðtogahlutverk. Hann getur tekið að sér foringjastörf og leitt skátastarf á yngri aldursstigum

Ef eitthvað annað felst í

eða sinnt öðrum mikilvægum leiðtogastörfum fyrir hreyfinguna. Hann getur einnig tengst hópum

hamingjunni látið mig vita.

„eldri skáta“, formlegum og óformlegum, og þannig haldið tengslum við gamla vinahópinn eða

Ég vil gjarnan öðlast það líka.

eignast nýja félaga og vini innan „alheimsfjölskyldu“ skátahreyfingarinnar.

Harrison Ford

Að móta eigin framtíð Róverstarf snýst um val einstaklingsins, raunhæft sjálfsmat og þróun sjálfsnáms. Hér eru nokkrar tillögur að stuðningi við einstaklingsframfarir: •

Persónulegar áskoranir.

•

Einstaklingsáætlun.

•

Leiðarbók róverskátans.

Persónulegar áskoranir Þar sem lokamarkmið eru í eðli sínu umfangsmeiri en áfangamarkmið annarra aldursstiga þarf hver róverskáti að skilgreina vandlega persónulegar áskoranir sínar í samræmi við hvert markmið. Eðli málsins samkvæmt þarf „persónuleg áskorun“ að vera persónuleg og ætti að vera formuð af hverjum róverskáta fyrir sig. Slík áskorun er í rauninni verkefni sem hjálpar róverskátanum að ná betri skilningi og þroskast á tilteknu sviði. Lærdómur kemur af reynslu sem fæst með því að taka þátt, frekar en af athöfninni sjálfri. Það er því mikilvægt að hafa í huga að persónulegar áskoranir hafa ekki alltaf í för með sér þá útkomu sem vonast var eftir – en það má læra af mistökum (ef við viljum það sjálf).

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Dæmi um persónulegar áskoranir Þroskamarkmið

Persónuleg áskorun

Velur sér lífsstíl sem hefur Líkamsþroski

uppbyggjandi áhrif á líkamlega heilsu sem og andlega og

„Stunda reglulega líkamsrækt“

félagslega líðan.

Setur sér langtímamarkmið varðandi flókin viðfangsefni, Vitsmunaþroski

metur þau, forgangsraðar og nýtir niðurstöðurnar til þess að þroska eigin dómgreind.

Persónuþroski

mínum, hæfileikum og áhuga sviði og gera nákvæmari áætlun um framtíðarstarf mitt.“

Byggir lífsáform sín á gildum

„Að verða virkur í sjálfboðastarfi

skátalaganna og skátaheitsins.

til almannaheilla.“

Þekkir, viðurkennir og virðir Tilfinningaþroski

„Að átta mig á möguleikum

kynhvöt sína og annarra sem tjáningu ástar og væntumþykju.

„Að læra meira um tilfinninga sambönd, kynhneigð og ást.“

Sameinar eigið frelsi og um Félagsþroski

hyggju fyrir öðrum, stendur á

„Taka þátt í verkefni eða

rétti sínum, uppfyllir skyldur sínar

félagsstarfi sem vinnur að

og ver rétt annarra til að gera

mannréttindum.“

slíkt hið sama. Hefur samskipti við fólk burtséð

Andlegur þroski

frá trúarbrögðum þess, uppruna,

„Setja mig betur í spor

litarhætti, kyni, kynhneigð eða

annarra, ígrunda og endurskoða

stjórnmálskoðunum og leitast

reynslu mína og losna við eigin

við skapa opið, umburðalynt og

fordóma.“

fordómalaust samfélag.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

Í glímu þinni við lífið, skaltu halda með lífinu. Frank Zappa

Einstaklingsáætlun Einstaklingsáætlun er eins konar tæki fyrir róverskátann til að setja sér markmið á hnitmiðaðan, einstaklingsbundinn hátt. Hún getur tekið á sig ýmsar myndir en ætti í öllum tilfellum að fela í sér persónulegar áskoranir fyrir þroskasviðin sex. Þetta gerir hana að verkfæri til að ýta undir og styðja við persónuþroska einstaklingsins. Að læra um breytingar og að „breyta framtíðinni“. Einstaklingsáætlun róverskátans er leið til að móta eigin framtíð. Hlutverk hennar í því ferli ætti að vera: 1.

Hvetja róverskáta til að setja sér skýrar persónulegar áskoranir sem eru ögrandi en samt sem

áður framkvæmanlegar.

Að gera róverskátum kleift að sjá fortíðina, nútíðina og framtíðina sem samfellu og hvetja þá

til að trúa á eigin getu til að hafa áhrif á framtíðina.

Að hjálpa róverskátum að setja sér persónuleg markmið og áskoranir og endurskoða þær

þegar þörf krefur.

Róverskátum ætti að benda á að raða upp í tímaröð nauðsynlegum skrefum sem þeir þurfa að stíga og verkefnum sem þeir þurfa að framkvæma til að ná áskorunum sínum.

Leiðarbók róverskátans Leiðarbók róverskátans nýtist vel við mat á eigin framförum. Tilgangurinn er að róverskátinn setji sér persónulegar áskoranir, skipuleggi og skrái verkefni, meti hvernig til hefur tekist, hugleiði eigin stöðu og vilja til að verða enn betri „leiðtogi í eigin lífi“. Leiðarbókin innifelur: •

Þroskamarkmið róverskátans.

•

Persónulegar áskoranir róverskátans.

•

Einstaklingsáætlun róverskátans.

•

Verkefni sem hann vinnur til að ná settu marki, bæði viðfangsefni sem tekist er á við í

róverstarfinu og utan þess.

•

Færni og/eða aðföng sem nauðsynleg eru fyrir einstaklingsáætlunina og hugmyndir um

hvernig má nálgast þau.

•

Tímaáætlun sem sýnir verkefni sem tengjast einstaklingsáætluninni.

•

Athugasemdir vegna endurskoðunar og mats.

HVAÐ? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Samantekt Með einstaklingsframförum er átt við að hver skáti fái stuðning og sé meðvitaður um eigin þroskaferil og virkur áhrifavaldur í eigin lífi. Einstaklingsáformin eru aðalverkfærið sem notað er til stuðnings þessu sjálfsuppeldi. Þau byggjast á þroskamarkmiðum róverskáta og þeirri þekkingu, færni og viðhorfum sem vænst er að ungt fólk nái að tileinka sér fyrir lok róverstarfsins. Einstaklingsframförum er ætlað að hjálpa skátanum að byggja upp hvöt til ábyrgðar á eigin þroska. Einstaklingsframfarir róverskáta byggjast á: •

Að skilgreina persónulegar áskoranir hvers þroskamarkmiðs.

•

Að teikna upp feril einstaklingsframfara, einstaklingsáætlunina með stuðningi leiðar-

bókarinnar og með því að vinna verkefni og sinna hlutverkum sem mæta áskorunum

skátans.

•

Mati á árangri sem náðst hefur, með þátttöku jafningja og fólks utan róversveitarinnar.

•

Að byggja upp raunhæfa framtíðaráætlun sem verður þegar fullgerð, deilt með vinum og

félögum í róversveitinni við kveðjuathöfnina.

Hvort mannkynið muni meðvitað fylgja lögmáli kærleikans veit ég ekki en það þarf ekki að raska ró minni. Lögmálið virkar, eins og þyngdarlögmálið, hvort sem við samþykkjum það eða ekki. Sá sem uppgötvaði lögmál kærleikans var mun meiri vísindamaður en nokkur af vísindamönnum nútímans. Lögmálið hefur bara ekki verið nóg rannsakað, svo að ekki geta allir séð virknina. Mahatma Gandhi

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVAÐ?

HVERNIG? 5. HLUTI

HVERNIG? | Handbรณk rรกรฐgjafa og leiรฐtoga rรณverstarfs

Róverstarf byggir á Skátaaðferðinni. Hún er kerfi innbyrðis tengdra lykilþátta, þess vegna er hún kölluð Skátaaðferðin, ekki í fleirtölu heldur eintölu og bæði með stórum staf og greini. Róverstarf er mjög fjölbreytt og viðfangsefni og áherslur ólíkar frá einni róversveit til annarr ar. Starfið byggir þó alltaf á lykilþáttum Skátaaðferðarinnar: Skátalögum og skátaheiti, flokkakerfi, táknrænni umgjörð, útilífi og umhverfisvernd, reynslunámi, hjálpsemi og samfélagsþátttöku. Allir þættirnir eru jafn mikilvægir og engan má undanskilja. Þessum hluta bókarinnar er skipt í sex kafla:

1. kafli – Skátalögin og skátaheiti Meðvituð ákvörðun róverskátans um að lifa lífi sínu samkvæmt þeim lífs-

Róver merki - litir

gildum sem felast í skátalögunum og skátaheitinu.

2. kafli – Flokkakerfið Flokkakerfið er meira en kerfi. Það er lærdómsvettvangur sem Skáta aðferðin býður upp á. Það veitir innsýn í það hvernig hópar virka, eflir leiðtogafærni og hvetur til virkni hvers og eins í flokknum, hópnum eða

0 K39 R122 G24 B14 | C15 M100 Y10

teyminu.

Fullorðnir sjálfboðaliðar sinna aðeins hlutverki ráðgjafa og leiðbeinenda.

0 K0 R224 G156 B23 | C0 M44 Y10

R60 G75 B84 | C0 M0 Y0 K0 Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

3. kafli – Táknræn umgjörð Hugtökin „leiðin“ eða „leiðangurinn“ er oft notuð til að myndgera róverstarf. Róverstarf er leiðangur í átt til fullorðinsára. Táknræna umgjörðin undirstrikar hreyfanleika og það sem við uppgötvum við að fara frá einum stað til annars. Hún samsvarar eðlislægri þörf ungs fólks til að ferðast, að kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi jafningja.

4. kafli – Reynslunám Reynslunám er námsaðferð skátahreyfingarinnar. Það felur í sér að læra meðvitað af allri reynslu sem róverskátar fá úr starfi sínu, af því að takast á hendur ábyrgð og leysa verkefnin sem þeir velja, undirbúa, framkvæma og meta.

5. kafli – Útilíf og umhverfi – Hjálpsemi og samfélag Náttúran er kjörinn vettvangur fyrir mörg verkefna róverstarfs. Útivist reynir á hæfni einstaklingsins, eykur virðingu hans fyrir umhverfinu, gerir honum kleift að þjálfa líkamlega hreysti, áræðni og að upplifa kyrrð og ró. Hjálpsemi og samfélagsþátttaka eru óaðskiljanlegir þættir róverstarfs, hlutverk skátahreyfingarinnar „að gera heiminn betri“ og markmið róverstarfs um að stuðla að þroska ungs fólks til að verða leiðtogar í eigin lífi og sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu undirstrika vel þennan þátt Skátaaðferðarinnar.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Bræðralagssöngur skáta vísar til skátahreyfingarinnar sem alþjóðlegrar friðarhreyfingar: Vorn hörundslit og heimalönd ei hamla látum því, að bræðralag og friðarbönd vér boðum heimi í. Nú saman tökum hönd í hönd og heits þess minnumst við, að tengja saman lönd við lönd og líf vort helga frið. Jón Oddgeir Jónsson

1. kafli

Skátalögin og skátaheitið Efnisyfirlit Inngangur ...................................................................................................................................................91 Skátalög og skátaheit . ................................................................................................................................91

Skátaheitið...........................................................................................................................................91

Skátalögin............................................................................................................................................93

Skátalögin og skátaheitið í róverstarfi ..........................................................................................................94 Samantekt ..................................................................................................................................................94

Lykilatriði

•

Aukin meðvitund um þau lífsviðhorf og lífstíl sem birtist í skátalögunum og

það persónulega loforð sem felst í skátaheitinu. Viljinn til að gera sitt besta til

að lifa eftir lífsgildum skátalaganna og skátaheitisins.

•

Skátaheitið varðar leið hvers róverskáta til aukins sjálfstæðis, virkni og

ábyrgðar.

•

Mikilvægt hlutverk jafningja við mat og gagnrýni á hegðun og viðhorfum.

Nauðsyn þess að taka frá tíma fyrir slíkt mat.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Inngangur Skátaheitið og skátalögin fela í sér siðferðileg grunngildi skátahreyfingarinnar. Það er áríðandi að hver róverskáti skilji það loforð sem hann gefur sjálfum sér og felst í skátaheitinu. Skátalögin eru tilboð og áskorun um viðhorf og hegðun. Skátaheitið lýsir þeirri persónulegu ábyrgð sem felst í því að vera róverskáti.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við skátalög og skátaheit: •

Skátaheitið og skátalögin eru oft misskilin, jafnt innan skátahreyfingarinnar

sem utan.

•

Orðalagið er gamaldags og að sumu leyti úrelt, þannig að skátarnir skilja ekki alltaf

hvað átt er við.

•

Fullorðnir skátar segja þeim yngri stundum að skátaheitið og skátalögin séu aðeins

formsatriði í stað þess að hvetja til umhugsunar og umræðu um raunverulegt inntak

þeirra.

•

Fyrir suma skáta sem vilja verða róverskátar er skuldbindingin of hátíðleg og erfið

og þeir fá ekki nægan stuðning til að átta sig á því hvaða tilgangi hún geti

mögulega þjónað.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Merkingu og inntak skátaheitsins og skátalaganna.

•

Uppbyggjandi og þroskandi áhrif skátaheitsins og skátalaganna í róverstarfi.

Skátalög og skátaheit Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar er að finna í skátaheitinu og skátalögunum. Fyrirmynd þeirra er í samþykktum alþjóðahreyfingar skáta – en orðalag er svolítið mismunandi eftir löndum, menn ingarheimum og tungumálum.

Skátaheitið Skátaheitið er loforð sem skátinn gefur sjálfum sér, eins konar persónuleg áskorun um að gera sitt besta. Þegar skátinn vinnur skátaheitið tekur hann meðvitað skref á sjálfsnámsbrautinni til að verða sjálfstæður, virkur og ábyrgur samfélagsþegn. Texti skátaheitisins er stuttur og einfaldur: Ég lofa að gera það sem í mínu valdi stendur til þess að gera skyldu mína við guð og ættjörðina, að hjálpa öðrum og að halda skátalögin. Skátarnir lofa því ekki að þeim muni aldrei mistakast að standa við heitt sitt. Þeir einfaldlega lofa því að gera sitt besta til að standa við orð sín. HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar eru oft flokkuð á eftirfarandi hátt: •

„Skyldan við guð“ – tengsl einstaklingsins við lífsgildi sem eru ofar honum sjálfum.

•

„Skyldan við aðra“ – tengsl einstaklingsins við samfélagið og ábyrgð hans innan þess.

•

„Skyldan við sjálfan sig“ – ábyrgð einstaklingsins á að þroska eigin hæfileika eins og

mögulegt er.

Orðalag skátaheitsins er að sjálfsögðu barn síns tíma og ber ekki að taka of bókstaflega. Skáta hreyfingin er til dæmis ekki bundin tilteknum trúarbrögðum, löndum eða landsvæðum, ríkjum eða menningarheimum. Hún er alþjóðleg uppeldis- og friðarhreyfing sem leggur áherslu á mótun sjálfstæðra og heilsteyptra einstaklinga, sem taka á virkan hátt og af fullri ábyrgð þátt í uppbygg ingu samfélagsins, hvort sem það er innan fjölskyldu, í skóla, á vinnustað, í viðkomandi þjóðfélagi eða í alþjóðlegu samfélagi allra manna. Orðið „guð“ í skátaheitinu vísar til andlegs þroska skátans sem hugsandi einstaklings sem byggir líf sitt á lífsgildum eins og kærleika, ígrundun, siðgæði, umburðarlyndi og samhjálp. Að sjálfsögðu leggur svo hver og einn sína merkingu í guðs-hugtakið í takti við þau trúarbrögð sem hann eða hún aðhyllist. Varast ætti, í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, að tengja skátastarf um of við tiltekin trúarbrögð eða beina hefðbundna trúariðkun. Orðið „ættjörðin“ í skátaheitinu vísar til samfélagsins sem við búum í, þeirrar menningar sem við þekkjum best og að sjálfsögðu þess lands sem við byggjum. Í augum ungs skáta vísar „ættjörðin“ til nánasta umhverfis og nærsamfélags í faðmi fjölskyldu og skóla. Eftir því sem einstaklingurinn þroskast, víkkar þessi sýn og nær til Íslands alls, íslenskrar menningar, tungumáls og íslenskrar náttúru. Fyrir hinn fullorðna og þroskaða skáta vísar „ættjörðin“ til náttúrunnar allrar, fjölbreyttra menningarheilda og alls mannkyns. Þó að skátar hér á landi leggi áherslu á íslenskan menningararf, íslenska fánann og íslenska þjóð, ber að varast að tengja skátastarf um of við þjóðernisstefnu eða þjóðernisskrum. Orðin „að hjálpa öðrum“ í skátaheitinu vísar til mikilvægra tengsla milli einstaklings og sam félags. Það vísar til samfélagslegrar ábyrgðar hvers og eins. Þroski mannsins er algerlega háður gagnvirkum samskiptum einstaklinga við samfélag manna. Þess vegna er beinlínis rangt og varasamt að tengja „að hjálpa öðrum“ einungis við það að hjálpa þeim sem eiga bágt – við góðmennsku eða manngæsku. Að sjálfsögðu ber að hjálpa þeim sem þjást, eru fátækir eða í jaðarhópum, eru einangraðir eða utanveltu. En við gerum það ekki einungis af því að við erum svo góð og fórnfús – heldur á grundvelli manngildishugsjónar okkar og hugmynda um réttlæti, jafnræði, jafnrétti og sjálfbærni til handa öllum samfélögum. Við hjálpum öðrum til þess að allir fái sem jöfnust tækifæri í lífinu og þannig eflum við samfélagið í heild. Að lokum áréttar skátaheitið viljann til „að halda skátalögin“. Það snýst ekki um að kunna lögin

Bestu og fallegustu þættir

utan að eða að virða þau sem utanaðkomandi reglur. Loforðið um að gera sitt besta til að halda

lífsins eru bæði ósýnilegir og

skátalögin er eitthvað meira. Það lýtur að því að lifa skátalögin – að gera þau að hluta sannfær

ósnertanlegir. Við verðum að

ingar okkar. Þá verða skátalögin eðlilegur hluti af persónuleika okkar, viðmóti og hegðun.

finna fyrir þeim með hjartanu.

Þetta þroskaferli snýst um breytingu frá blindri hlýðni við lærðar reglur til siðferðilegs sjálfstæðis.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Helen Keller

Börnum er ekki stýrt með

Að lifa skátalögin er ekki aðeins loforð sem við gefum fyrir unglingsárin eða á meðan við erum í

„má ekki“, heldur leidd áfram

formlegu skátastarfi. Loforðið gildir allt lífið, í skátastarfi og utan þess. Þetta er það sem margir eldri

með „má“. Skátalögin eru

skátar eiga við þegar þeir segja „eitt sinn skáti, ávallt skáti“.

hugsuð sem leiðarvísir fyrir gjörðir þeirra, frekar en sem

Skátalögin

hemill á mistökin. Baden- Powell

Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar eru sett fram í skátalögunum. Skátalögin eru þó miklu meira en bara skipulagskerfi hugmynda. Þau eru í raun hegðunarmynstur sem ungt fólk getur valið að fylgja og nota til að móta stefnu sína í lífinu. Til þess að vera sjálfum sér samkvæmur þarf hver einstaklingur að hugsa og haga sér í samræmi við eigin gildi. Skátalögin eru ekki tilskipun heldur tilboð um viðhorf og hegðun. Tilboðið er heillandi, sett fram á einfaldan og auðskilinn hátt á einföldu og aðgengilegu máli. Þegar skátarnir eru reiðubúnir að vinna skátaheitið lofa þeir sjálfum sér því að reyna að framfylgja þeim gildum sem koma fram í skátalögunum og gera þau þannig að persónulegum lífsgildum sínum. Tíu greinar skátalaganna eru eftirfarandi: Skáti er; • hjálpsamur

• tillitssamur

• nýtinn

• glaðvær

• heiðarlegur

• réttsýnn

• traustur

• samvinnufús

• sjálfstæður

• náttúruvinur Frá 10-11 ára aldri, þegar börn fara að hugsa rökrétt, þróa þau smám saman með sér siðferðilegt sjálfstæði. Þau verða fær um að dæma fólk eftir gjörðum þess og benda á sérstaka þætti í fari þess. Þau skynja galla og veikleika og trúa ekki lengur í blindni á „yfirvaldið“. Þess vegna fara þau sjálf að líta inn á við og dæma um eigin athafnir og annarra. Börn viðurkenna siðferðilegar reglur sem leið til að deila réttindum og skyldum innan þess hóps sem þau tilheyra. Allt fram til 12 ára aldurs samþykkja þau reglur sem nokkurs konar samning milli einstaklinga. Eftir það öðlast þau smám saman skilning á að reglur eru ekki ósnertanlegar heldur er hægt að breyta þeim með samkomulagi. Smám saman, sérstaklega á seinna stigi gelgjuskeiðsins í kring um 15 ára aldurinn, fer unglingurinn svo að móta með sér gildi eins og réttlæti, samvinnu, jafnrétti og virðingu. Róverskátar hafa þroska til að bera að geta gert skátalögin að persónulegum grunngildum til að styðjast við á lífsleiðinni. Skátalögin og skátaheitið eru ómissandi þáttur í Skátaaðferðinni. Þau eru í rauninni tilboð til hvers róverskáta um að fylgja þeim í daglegu lífi og nota til leiðsagnar við að þroska eigið gildismat. Einnig má líta á þau sem sameiginlegar lífsreglur fyrir róversveitina í heild. Þar sem skátalögin eiga að vera hvetjandi lífsreglur banna þau ekkert. Þau eru fyrst og fremst tilboð og áskorun um lífsgildi sem hver og einn tekur afstöðu til.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Uppeldisáhrifin af skátaheiti og skátalögum í róverstarfi eru þar af leiðandi þau að róverskátar keppast við að þroska með sér þá þekkingu, færni og viðhorf sem birtast þeim í skátalögunum. Með skátaheitinu lofar róverskáti sjálfum sér að gera það sem í hans eða hennar „valdi stendur“ til að verða „leiðtogi í eigin lífi“.

Skátaheitið og skátalögin í róverstarfinu Skátalögin mega ekki einungis vera falleg orð í rykföllnum ramma uppi á vegg. Það verður að gefa þeim líf í róverstarfinu. Róverstarfið felur í sér ýmis viðfangsefni, áskoranir og uppgötvanir. Eftir öll stærri verkefni ættu róverskátar að taka frá tíma til að skrifa hjá sér og ræða mikilvæg atriði og atvik sem gætu hafa haft áhrif á starfið. Þannig verður til lærdómssamfélag. Hver flokkur deilir niðurstöðum sínum í sveitarráði og á sveitarþingi, þar sem teknar eru sam eiginlegar ákvarðanir til að betrumbæta róverstarfið og efla ábyrgðartilfinningu hvers og eins. Róverskátar eru ungt fólk sem skilur hvað felst í raunverulegri skuldbindingu og er meðvitað um hvernig hún getur haft áhrif á allt lífið. Róverskátar skilja þar af leiðandi betur en yngri skátar hvað felst í skátaheitinu. Skuldbindingin hjá þeim er af tvennum toga: •

Á nýliðatímabilinu átta skátar sig á skátalögunum og tilboðinu sem felst í skátaheitinu.

Þeir óska eftir því að fá að vinna heitið þegar þeir eru tilbúnir. Þá lofa þeir að gera það sem í

þeirra valdi stendur til að halda skátalögin. Þeir sem hafa áður verið skátar hafa þarna

tækifæri til að endurnýja skátaheitið.

•

Þegar róverskátar hafa náð persónulegum markmiðum sínum fara þeir á kveðjutímabilið.

Þá deila þeir með róversveitinni því sem þeir hafa lært í róverstarfi og segja frá

framtíðaráformum sínum. Hver róverskáti ákveður sjálfur hvenær hann vinnur skátaheitið.

Undir eðlilegum kringumstæðum ætti það að gerast á nýliðatímabilinu.

Sem viðurkenning á því að róverskátar eru í rauninni fullorðið fólk og færir um eigin nálgun á skátaheitið og skátalögin gætu þeir notað nýliðatímabilið til að umorða þau samkvæmt eigin túlkun og þannig þróað eigin skilning á þeim.

Samantekt Skátalögin og skátaheitið eru tilboð um lífsreglur fyrir þá sem velja að gerast skátar. Róverskátar

Sjálfsnám er það sem

sem gefa sjálfum sér loforð um að „gera það sem í þeirra valdi stendur til að halda skátalögin“

skátinn lærir upp á eigin spýtur.

þurfa að skilja og viðurkenna grunngildi skátahreyfingarinnar og þá ábyrgð sem þeir takast á

Það mun lifa með honum og

hendur.

leiða hann áfram í lífinu mikið meira en nokkuð annað sem er

Það læra þeir með því að vera virkir í róverstarfinu, af fyrirmyndum annarra róverskáta og með

troðið upp á hann með tilsögn frá

ígrundun um eigið skátaheiti og skátalög. Lífsviðhorfin sem þeir þroska með sér munu fylgja þeim í

kennara.

gegnum lífið.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Baden-Powell

Sá sem ætlar sér einhvern tíman að fljúga verður að byrja á því að læra að standa, ganga, hlaupa og dansa. Það er ekki hægt að fljúga inn í flugið. Friedrich Nietzsche

2. kafli

Flokkakerfið Efnisyfirlit Inngangur ...................................................................................................................................................96 Eðli flokkakerfisins ......................................................................................................................................96 Einkenni flokkakerfisins í róverstarfi .............................................................................................................97 Samantekt ..................................................................................................................................................98

Lykilatriði •

Jafnvel þótt sveigjanleiki og einstaklingsmiðun sé mikil í róverstarfi er engu að

síður skynsamlegt að hafa flokkakerfi. Róverflokkur er lítil félagsleg

skipulagsheild byggð á lýðræði.

•

Hver róverskáti tilheyrir róverflokki, þar sem hann á sinn heimavöll, tekur þátt

í verkefnum og getur leitað eftir stuðningi og endurgjöf við mat á framförum

sínum.

•

Hver róverskáti vex frá því að vera þátttakandi yfir í leiðtoga, þar sem hann fær

tækifæri til að sinna mörgum lykilhlutverkum.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur Flokkur er grunneining skátastarfs á öllum aldursstigum. Flokkakerfið er aðlagað að aldri og þroska þátttakenda á hverju stigi. Flokkakerfið hentar róversveitum ákaflega vel og styður fullkomlega við skipulag róverstarfs.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við flokkakerfið í róverstarfi: •

Margir trúa því að flokkakerfi eigi ekki við í róverstarfi.

•

Margir álíta að flokkakerfið virki eins í róversveitum og í starfi yngri skáta.

•

Margir átta sig ekki á jafnvæginu á milli einstaklingsmiðunar starfsins og

flokkakerfisins.

•

Sumum finnst að fólk á þessum aldri þurfi ekki á þeim stuðningi að halda sem fæst

með flokknum.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Einkenni flokkakerfisins í róverstarfi.

•

Uppbyggingu flokkakerfisins í róverstarfi.

•

Stuðning við flokksstarfið.

Eðli flokkakerfisins „Ég sé þig“ Meðal ættbálka í norðurhluta Natal í Suður Afríku heilsast fólk venjulega með því að segja „Sawu bona“. Bókstafleg merking er „ég sé þig“. Ef þú tilheyrir ættbálkinum geturðu svarað með því einfaldlega að segja „ég er hér“. Röðin á kveðjuorðunum er mikilvæg; þar til þú sérð mig er ég ekki til. Það má líkja því við að þú skapir mig með því að sjá mig. Þessi merking, sem er falin í tungumálinu, er hluti af „ubuntu-andanum“, sem er ríkjandi hugarfar meðal innlendra í Afríku sunnan Sahara. Orðið „ubuntu“ á rætur sínar að rekja til orðtaksins „Umuntu ngumuntu nagabantu“ hjá Zulu fólki, sem þýðir: „Manneskja er mann eskja vegna annarra“. Ef þú elst upp við þetta viðhorf er sjálfsmynd þín byggð á því að þú ert sýnilegur – að fólkið í umhverfinu virði þig og viðurkenni sem manneskju. Einstaklingsmiðun og val er meiri hjá róverskátum en á yngri aldursstigum skátastarfsins. Um er að ræða einstaklinga, hvern með sínar áskoranir, væntingar, drauma, hæfileika og vandamál. Róverstarfið getur verið ungu fólki hjálplegt við að móta eigin sjálfsmynd og framtíðaráform.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Með þessu er ekki átt við að starfið eigi eingöngu að vera einstaklingsmiðað. Þvert á móti. Jafnvægi þarf að vera á milli persónulegra áskorana, verkefna og tækifæra til að starfa með góðum félögum, njóta félagsskapar og sameiginlegra áhugamála, sem og að þjálfa sig í því hlutverki sem viðkom andi sinnir innan hópsins. Flokkakerfið hefur þó oft verið misskilið. Í sumum tilfellum er litið á það sem pýramídakerfi, nátengt valdastiga í hernaði, þar sem fullorðnir sinna forystuhlutverki og gefa flokksforingjunum fyrirskip anir. Stundum er því lýst sem „kerfi þar sem unnið er í litlum hópum“. Hið rétta er að flokkakerfið er kerfi þar sem ungt fólk ber ábyrgð og er ráðandi í ákvarðanatöku um eigin verkefni. Ég vil trúa því að til langs tíma litið vinni almenningur meira að friði í heiminum en ríkisstjórnir gera. Reyndar held ég að almenningur þrái svo mikið frið að einn daginn borgi það sig fyrir ríkisstjórnir að draga sig í hlé og láta þeim hann eftir. Dwight D. Eisenhower

Ungt fólk þarf að ganga í gegnum nokkur stig stjórnsýslu áður en það öðlast rétt til ákvarðanatöku. Í hverju lýðræðissamfélagi eru að minnsta kosti þrjár gerðir af stjórnsýslu: Sveitarfélag, samfélag manna á tiltölulega afmörkuðu svæði. Hlutverk þess er að hlúa að góðum tengslum og samheldni þegnanna, að gera þeim kleift að lifa sjálfstæðu lífi og eiga fulltrúa í opinberri stjórnsýslu. Í skátasveitinni eru flokkarnir „sveitarfélögin“ og flokksþingin sveitarstjórn irnar. Flokkarnir eru myndaðir af fámennum hópi vina sem hafa valið að vera saman og ákveða í sameiningu hver þeirra sinni hlutverki foringja eða fulltrúa. Alþingi (löggjafarvald), þar sem allir þegnar hafa atkvæðisrétt. Í skátasveitinni gegnir sveitar þingið hlutverki „Alþingis“. Allir í róversveitinni koma þá saman til að velja sameiginleg verkefni, meta starfið, setja sér markmið og móta framtíðarsýn. Ríkisstjórn (framkvæmdavald), þar sem ráðherrar hafa umsjón með því að ákvörðunum Alþingis sé framfylgt. Í róversveitinni er sveitarráðið „ríkisstjórnin“. Það er samansett af öllum flokks- og aðstoðarflokksforingjum, leiðarforingjum, sveitarforingjum og oft formönnum helstu verkefnateyma sveitarinnar. Sveitarráðið setur dagskráráherslur sveitarinnar og stýrir starfi hennar á milli sveitar þinga. Í kennslufræðum er þetta kerfi, þar sem ungt fólk tekur þátt í ákvarðanatöku á ýmsum stjórnsýslu stigum lýðræðisins, álitið mjög nútímalegt og jafnvel byltingarkennt. – En skátahreyfingin hefur byggt á þessari aðferðafræði frá upphafi.

Einkenni flokkakerfisins í róverstarfi Þessi þrjú stjórnunarstig (flokkar, sveitarráð og sveitarþing) eru til staðar á öllum aldursstigum skátastarfs, aðlöguð að aldri og getu skátanna. Börn hafa hvorki úthald í langa fundarsetu né getu til að skipuleggja verkefni í öllum smáatriðum. Þess vegna eru sveitarráðsfundir og sveitarþing mjög stutt hjá fálkaskátum og fullorðnir gegna stóru hlutverki í stjórnun stafsins. Hjá dróttskátum eykst þátttaka skátanna sjálfra. Hjá róverskátum þróast starfið svo úr þátttöku yfir í leiðtogahlutverk, þar sem unga fólkið leikur lykilhlutverk í allri ákvarðanatöku og mati á eigin starfi.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Þróunin yfir í eigin forystu í starfinu hefst með litlum en þýðingarmiklum verkefnum hjá dreka- og fálkaskátum. Ábyrgð skátanna eykst svo smám saman hjá drótt- og rekkaskátum og í róverstarfinu eru öll stjórnunarhlutverk í höndum skátanna sjálfra. Fullorðni leiðtoginn sinnir aðeins hlutverki ráðgjafa. Þetta er grundvallaratriði eigi unga fólkið að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir samfélags þegnar. Forðast ætti að hafa marga litla og einangraða, eða fáa stóra róverflokka í hverri róversveit. Samstarf og samvinna flokkanna er aflhjól sveitarstarfsins. Áskoranirnar sem felast í lýðræðislegri ákvarðanatöku, framkvæmd verkefna og sameiginlegu starfi eru góður lærdómsvettvangur fyrir ungt fólk. Samvinna ólíkra flokka, sem hver fyrir sig hefur sína sérstöku sýn og reynslu, skapar tækifæri til að læra af ólíkri reynslu og víkka sjóndeildarhringinn.

Samantekt Ungu fólki er það eðlislægt að mynda jafningjahópa. Flokkakerfið er leið skátahreyfingarinnar til að nýta þessa eðlislægu þörf og skapa þannig farveg fyrir ungt fólk til að tilheyra og læra í ánægjulegu og gefandi umhverfi jafnaldra. Samstarf og samvinna, tengsl og vinátta í róverstarfinu er hverjum og einum eins mikilvægt veganesti fyrir lífið og verkefnin sem hún eða hann sinnir í starfinu. •

Flokkakerfið er einn af mikilvægustu hornsteinum róverstarfs.

•

Í róversveitinni getur hver og einn fengið reynslu af að sinna ólíkum leiðtogahlutverkum.

•

Flokksforingjar róverflokka gegna mikilvægu ábyrgðarhlutverki gagnvart starfi

róversveitarinnar.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Ég hef gengið gönguna löngu í átt til frelsis. Ég hef reynt að hrasa ekki en hef þó oft misstigið mig. Ég hef uppgötvað að eftir að hafa klifið hátt fjall að allt í kring eru fleiri fjöll til að klífa. Ég hef gefið mér augnablik til að hvílast, fanga svipmynd af hinu dýrlega útsýni og líta yfir farinn veg. Ég get þó aðeins hvílst eitt augnablik. Frelsinu fylgir ábyrgð og ég voga mér ekki að hangsa af því göngunni löngu er ekki lokið. Nelson Mandela

3. kafli

Táknræn umgjörð Efnisyfirlit Inngangur .................................................................................................................................................100 Táknræn umgjörð í skátastarfi ...................................................................................................................100

Lærdómsaðferð . ................................................................................................................................101

Hvatning til þess að ná persónulegum markmiðum .............................................................................102

Táknræn umgjörð róverstarfs . ...................................................................................................................102

Táknræn umgjörð róversstarfs mætir þörfum og væntingum ungs fólks ...............................................102

Í leit að sjálfstæði – að skapa eigin persónuleika ................................................................................103

Að kanna heiminn .............................................................................................................................103

Að fá viðurkenningu á hlutverki sínu og þjóna samfélaginu..................................................................103

Að velja rétta leið fyrir lífið .................................................................................................................103

Táknræn umgjörð róverstarfs miðar til framtíðar ........................................................................................104 Samantekt ................................................................................................................................................104

Lykilatriði •

Táknræna umgjörðin er ein af lærdómsaðferðum róverstarfsins. Hún veitir sýn á

þroskamarkmið skátahreyfingarinnar og er hvatning á þroskabraut unga fólksins.

•

Tilvísun í hina upprunalegu táknrænu umgjörð skátastarfs eins og Baden-Powell setti

hana fram: Kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi jafnaldra.

•

Nota hugmyndina sem viðurkenningu á þörf ungs fólks til að uppgötva, ferðast og

kynnast fólki.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

Inngangur

Hefði starfið verið kallað sínu rétta nafni, það er, „samfélag

Táknræn umgjörð er kerfi forma sem eru lýsandi fyrir aðstæður, hugmyndir eða ferli sem skátarnir

til að koma siðferðilegum

vilja standa fyrir. Tákn eru oft notuð til að vísa í hugmyndir sem fá fólk til að hugsa út fyrir ramm

boðskap á framfæri“ hefðu

ann. Tákn höfða til ímyndunarafls og upplifana, án þess að fólk þurfi að nota rökræður eða

drengirnir ekki beinlínis komið

orðlengja hlutina.

hlaupandi. En að kalla það skátastarf og leyfa þeim að

Táknræn umgjörð gefur tóninn um það hvernig verkefni eigi að framkvæma og er grundvöllur

kalla sig skáta var allt annar

lærdómsumhverfis skátanna. Táknræna umgjörðin hvetur ungt fólk til að virkja ímyndunarafl sitt.

handleggur. Baden-Powell

Með virku ímyndarafli er hægt að afreka margt. Tákn og táknræn umgjörð veita ungu fólki öryggis tilfinningu þess að tilheyra. Þannig er þeim búið jákvætt lærdómsumhverfi.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við táknræna umgjörð róverstarfs: •

Skilningsleysi, jafnt á hugmyndinni um táknræna umgjörð og notagildi hennar.

•

Notast er við gamaldags hefðir, siði, venjur og úrelt tákn.

•

Táknræn umgjörð er notuð sem markmið í róverstarfi, í stað þess að vera

námsaðferð og leið að markmiðum þess.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Hvernig má skilja táknræna umgjörð sem lærdómsaðferð.

•

Hvernig má nota hugmyndina um „könnun“ sem táknræna umgjörð í róverstarfi.

•

Ávinninginn af því að nota táknræna umgjörð.

Táknræn umgjörð í skátastarfi Tákn er mynd eða form með ákveðnum einkennum sem eru lýsandi fyrir hlut, aðstæður, hugmynd eða ferli. „Tungumálið sem við notum til að hafa samskipti hvert við annað er í raun táknkerfi. Orð tjá veruleika og gera okkur kleift að þekkja, skilja og tengja hann saman, en þau eru ekki veruleikinn sjálfur. Hæfileiki okkar til að vinna með táknkerfi gerir okkur kleift að ímynda eða lýsa veruleika jafnvel þegar það sem skírskotað er til er ekki til staðar. Skátaliljan og smárinn eru tákn skátahreyfingarinnar.“ Tákn verður tákn með samkomulagi um þá merkingu sem því er gefin, til viðbótar við augljósa merkingu þess. Til dæmis er tákn eins og sverðliljan í senn falleg mynd af hvítu blómi á fjólubláum grunni - og fyrir þá sem vita, tákn Alþjóðahreyfingar skáta, með öllu því sem hún stendur fyrir.

100

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Til þess að táknræn umgjörð skátastarfs feli í sér merkingu og styðji við uppeldishlutverk skáta hreyfingarinnar, þarf hún að vera í samræmi við þarfir hvers aldursstigs, vekja áhuga og hvetja.

Lærdómsaðferð Táknræn umgjörð róverstarfs ætti að vísa til þroskamarkmiða starfsins og hvetja til þroska og framfara. Í bók sinni, „Rovering to success“ segir Baden-Powell: „Róverskátar mynda bræðralag náttúru og þjónustu. Þeir eru ferðalangar opinna svæða og útilegufólkið í kjarrinu. Færir um að sjá um sig sjálfir en jafnhæfir til þjónustu við aðra. Þeir eru í raun og veru fullorðinshluti uppeldiskerfis skátahreyfingarinnar. Þar sem róverskátar eru bræðralag könnuða, geta þeir ferðast til annarra landa og eignast vini í erlendum róversveitum. Þessi hluti róverstarfsins er ekki einungis spennandi og lærdómsríkur, heldur nauðsynlegur í þágu friðar í heiminum.“ Takið eftir hvernig Baden-Powell notar myndmál tákna: „bræðralag náttúru og þjónustu ... ferðalangar opinna svæða og útilegufólkið í kjarrinu ... færir um að sjá um sig sjálfir en jafnhæfir til þjónustu við aðra ... ferðast til annarra landa og eignast vini í erlendum róversveitum ... nauðsyn legur í þágu friðar í heiminum.“ Táknræn umgjörð er lærdómsaðferð: •

Hún er hvatning til framfara. Við getum sagt að hún sé eldsneytið sem örvi unga fólkið og

hvetji það til þroska. Með því að samsama sig við könnuði og frjálsa ferðalanga sem

geta bjargað sér sjálfir, en sinna á sama tíma þjónustu við aðra, öðlast ungt fólk heillandi og

merkingarbærar fyrirmyndir fyrir eigin þroska.

•

Hún hefur skírskotun í starf með hópum og styrkir þannig samkennd. Táknræn umgjörð

rennir stoðum undir sameiginlegt starf í róversveitinni og er í samræmi við það sem hún

stendur fyrir: bræðralag náttúru og þjónustu.

•

Hún er aðlaðandi leið til að koma á framfæri tilgangi og gildum skátastarfs. Tilgangur

róverstarfs er meðal annars að veita ungu fólki leiðsögn við uppbyggingu sjálfstrausts, vera

styðjandi og ábyrgt og öðlast hæfni til að taka þátt í því að gera heiminn betri.

Þar sem róverskátar eru ferðalangar, könnuðir heimsins, eru þeir hvattir til að tengja gildi

skátahreyfingarinnar við heiminn eins og hann er í dag, en ekki eins og hann var. Með því

að ferðast um heiminn og deila reynslu sinni með öðrum, kynnast og þjóna í ýmsum

samfélögum og uppgötva fegurðina í heiminum, átta róverskátar sig á því hvað skátalögin

hafa mikla þýðingu, jafnt fyrir fullorðna sem yngra fólk. Róverskátar hafa sameiginlega

Von hefur fjaðrir, hún tyllir

framtíðarsýn: Að átta sig á áskorunum og tækifærum, finna leið til að skapa betri heim og

sér á sálina og syngur laglínuna

setja sér framtíðaráform. Þetta tengir og sameinar alla róverskáta.

án orða ...og hættir aldrei

•

Hún er límið í verkefnaflóru róverstarfs. Við það að unga fólkið velur og undirbýr verkefnin

...aldrei.

í róverstarfinu verður starfið oft mjög fjölbreytt og verkefnin ólík. Sameiginleg sýn táknrænu

umgjarðarinnar tengir saman tilgang verkefnavinnunnar.

Emily Dickenson

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

101

Verkefnaflokkar róverstarfsins eru samræmdir þörfum ungs fólks og beintengdir táknrænu umgjörðinni. 1.

Að sjá áskoranir og tækifæri heimsins: Ferðast og öðlast alþjóðlega reynslu.

Að finna leið til þess að bæta heiminn: Samfélagsþátttaka og the Scouts of the World Award.

Að setja sér framtíðaráform: Lífið og tilveran.

Útivist og umhverfisvernd: Útilífsáskoranir

Hvatning til þess að ná persónulegum markmiðum Táknræna umgjörðin, að kanna ný svið og nema nýjar lendur þýðir að skátinn þarf að öðlast nýja þekkingu, færni og viðhorf til að geta orðið sjálfstæður, virkur og ábyrgður samfélagsþegn. Táknræn umgjörð róverstarfs hvetur ungt fólk til að læra um þróun mannlífs. Hún hjálpar því að skilja að framtíðin getur verið mismunandi eftir því hvaða einstaklingur eða samfélag á í hlut. Hún hvetur það til að þroska með sér heilbrigð viðhorf og gera sér uppbyggjandi áætlanir um eigin framtíð.

Táknræn umgjörð róverstarfs Könnun (rovering) er hin upprunalega táknræna umgjörð róverstarfs. Án tillits til þess hvað efsta aldursstig skáta er kallað ætti táknræna umgjörðin að endurspegla þessa hugmynd um ferð með fyrirheit. „Með „rovering“ er ég ekki að tala um tilgangslausan flæking. Ég er að tala um að finna eigin leið um spennandi vegi með ákveðið markmið í huga og vera meðvitaður um erfiðleikana og hætturnar sem að gætu steðjað.“ (Baden-Powell, „Rovering to success“) Tilgangur róverstarfs er að hjálpa ungu fólki að dafna og þroskast á leið þeirra til fullorðinsáranna. Sem táknræn umgjörð er hugmyndin um að kanna ný svið og nema nýjar lendur enn í fullu gildi. Hún hvetur ungt fólk til að uppgötva aðra menningarheima og víkka sjóndeildarhringinn.

Táknræn umgjörð róverstarfs mætir þörfum og væntingum ungs fólks Í róverstarfi er leiðangur könnuðarins ekki aðeins ímyndað ævintýri, róverskátar eru byrjaðir að máta sig við raunveruleg hlutverk fullorðinna. Könnunin stuðlar að samvinnu sem nær út fyrir menningarlega þröskulda og þær hömlur sem landamæri og kynþættir setja. Hún hvetur til félags legrar og faglegrar aðlögunar. Hún er ævintýri, mitt í raunveruleikanum. Táknræna umgjörðin er mikilvægur hluti Skátaaðferðarinnar. Til þess að hún sé merkingarbær og styðji við uppeldishlutverk hreyfingarinnar þarf hún að mæta eðlislægum þörfum hvers aldursstigs og vera áhugaverð og hvetjandi. Að öðrum kosti hefur hún lítil áhrif.

102

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Vertu hreinskilinn og lífið verður auðveldara. Matskeið af

Í leit að sjálfstæði – að skapa eigin persónuleika

salti í eitt glas af vatni gerir það

Á þessu aldursstigi verður ungt fólk að vera tilbúið til að „leggja upp í leiðangur“ og verða

ódrykkjarhæft. Matskeið af salti

sjálfstæðir einstaklingar til þess að geta ákveðið eigin lífsstefnu.

í heilt stöðuvatn er hins vegar „Að leggja upp í leiðangur“ er tákn þess nýja sjálfstæðis sem ungt fólk vill finna fyrir. Það vill

ómerkjanlegt. Buddha

láta reyna á getu sína og byggja upp eigin persónuleika með eigin framtaki og verkefnum.

Að kanna heiminn Róverstarf leggur áherslu á hreyfanleika og allt það nýja sem við getum öðlast eða uppgötvað þegar við förum frá einum stað til annars. Það samræmist einnig þeirri eðlislægu löngun ungs fólks að ferðast, uppgötva nýjan raunveruleika og víkka sjóndeildarhringinn. Það er staðreynd að ungt fólk vill ferðast, kanna ný svæði, hitta fólk frá öðrum löndum og læra um líf þess, vandamál, vonir og gildismat. Það vill komast í alþjóðleg tengsl, eiga samskipti við aðra menningarheima og undirbúa sig fyrir að verða virkir samfélagsþegnar. Heim úr leiðangrinum kemur það fróðara til að lifa lífinu samkvæmt eigin lífsstefnu sem fullorðnir einstaklingar.

Að fá viðurkenningu á hlutverki sínu og þjóna samfélaginu Ungt fólk þarf að geta staðsett sig í samfélaginu. Það vill fá getu sína viðurkennda, bæði af vinum og í samfélaginu í heild. Í verkefnavinnu róverstarfsins öðlast ungt fólk reynslu og þekkingu sem nýtist því fyrir áskoranir framtíðarinnar. Reynslan og þekkingin mótar það og stuðlar að virkni þess í samfélaginu. Sem lokaáfangi í uppeldisstarfi skátahreyfingarinnar hjálpar róverstarfið ungu fólki að kynnast samfélaginu og finna út hvernig það getur gegnt mikilvægu hlutverki og lagt sitt af mörkum til framþróunar. Þetta er það sem ungt fólk leitar eftir, oft ómeðvitað.

Að velja rétta leið fyrir lífið Ungt fólk í róverstarfi er á þeim tímamótum að þurfa að taka ákvarðanir fyrir lífið. Það þarf að velja nám og starfsvettvang, stofna til tilfinningasambanda (ást, hjónaband o.þ.h.). Viðfangsefnið er að setja sér framtíðaráform, skilgreina möguleikana og velja bestu leiðina. Eitt fyrsta tákn róverstarfs var tveggja greina göngustafurinn (thumbstick). Hann táknar að við höfum alltaf að minnsta kosti tvær leiðir og minnir okkur á nauðsyn þess að velja réttu leiðina.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

103

Táknræn umgjörð róverstarfs miðar til framtíðar Það er ekki auðvelt að verða fullorðinn. Sumir óttast framtíðina og vita ekki hvaða leið skynsamleg ast er að velja. Ungt fólk heillast auðveldlega af fyrirmyndum og táknrænni umgjörð en í því felast bæði tækifæri og hættur. Baden-Powell lagði til að táknræn umgjörð róverstarfs byggði á hugmyndinni um að „róa sínum eigin báti“ (paddling your own canoe). Lykilmynd bókarinnar „Rovering to Success“ sýnir þessa hugmynd vel. „Teikningin af leiðangrinum til velgengni sýnir nokkra af stóru klettunum sem þarf að varast. Þeir gætu virst svartir en ekki gleyma að sólskinið sem þið sækist eftir er handan þeirra, svo að með því að sneiða hjá þeim finnið þið björtu hliðina. Í þessu felast tvö hughreystandi atriði: Það er björt hlið á jafnvel hinum svartasta kletti og það felst umbun í því að vera virkur í eigin velgengni í stað þess að láta reka á reiðanum. Ykkur vex styrkur með hverjum kletti sem þið siglið framhjá og öðlist hamingjuna á endanum. N.B. – Sjáið stjörnuna þarna hátt uppi á himninum? „Krækið“ í hana. Notið stjörnuna til leið sagnar. Með öðrum orðum: „Stefnið hátt“.“ Það má því segja að táknræn umgjörð róverstarfs sé „leiðangur til velgengni“ - að finna eigin leið í ferðalagi lífsins í áttina að hamingju. Hún snýr ekki í áttina að fortíðinni heldur framtíðinni. Hún hvetur ungt fólk til að uppgötva raun veruleika dagsins í dag.

Samantekt Táknræn umgjörð er raunverulegur og mikilvægur hluti Skátaaðferðarinnar. Upprunalega hugmynd in um að róverskátar séu könnuðir í leiðangri með ákveðið markmið í huga, að kanna ný svið og nema nýjar lendur, er enn í gildi fyrir ungt fólk og getur virkjað það og hvatt til að setja sér áskoranir. Sem lærdómsaðferð hvetur táknræn umgjörð ungt fólk til að vera opið fyrir nýjum möguleikum. Jafnvel þó að það skilji ekki allir mikilvægi táknrænu umgjarðarinnar og hún sé oft vanmetin er staðreyndin sú að hún getur aukið gildi og gæði þess lærdóms sem fæst í skátastarfi.

Sem róverskáti þarftu að muna að þegar þú ferð yfir brúna frá bernsku yfir í fullorðinsárin

Hin upprunalega táknræna umgjörð róverstarfs heldur mikilvægi sínu ef litið er á hana sem tákn

ertu ekki lengur að læra að lifa

þess að kanna og finna stefnuna í lífinu. Hún skilgreinir möguleikana sem eru í boði og bendir á

samkvæmt skátalögunum heldur

„bestu leiðina“.

ertu raunverulega að nota þau sem leiðsögn í lífinu.

Þannig að setningin: „þú skalt róa þínum eigin báti“ er enn í gildi í róverstarfi.

104

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Baden-Powell

Skipta má fólki í tvo hópa. Það sem kemur hlutum í verk og þá sem fá viðurkenninguna fyrir það. Reyndu, ef þú getur, að tilheyra þeim fyrrnefndu. Samkeppnin þar er mun minni. Dwight Morrow

4. kafli

Reynslunám Efnisyfirlit Inngangur .................................................................................................................................................106 Reynslunám ..............................................................................................................................................106

Verkefni og reynsla ............................................................................................................................107

Verkefni og þroskamarkmið . ..............................................................................................................107

Hvernig lærir fólk af reynslu? .....................................................................................................................108 Verkefni í róverstarfi ..................................................................................................................................109

Hefðbundin verkefni . .........................................................................................................................109

Valverkefni og þemaverkefni . .............................................................................................................109

Reynslunám í flokks- og sveitarstarfinu ......................................................................................................110

Einstaklingsverkefni ...........................................................................................................................110

Flokka-, hópa- og teymisverkefni ........................................................................................................110

Sveitarverkefni ...................................................................................................................................111

Samantekt ................................................................................................................................................111

Lykilatriði •

Reynslunám er stöðugt ferli, sem undirstrikar allt sem gert er í Róversveitinni.

Verkefnin eru drifkrafturinn í Skátaaðferðinni. Jafnvægi á milli ólíkra viðfangsefna

tryggir róverskátunum margs konar reynslu, skapar mörg tækifæri til lærdóms og

hvetur skátana til að þroska með sér ýmsa færni.

•

Með reynslunámi er átt við þann lærdóm sem fæst með ígrundun, sjálfsskoðun og

innbyrðis tengslum róverskátanna. Róverskátar eru hvattir til að vera gerendur í

samfélaginu en ekki áhorfendur.

•

Hvetja þarf róversveitir til að verða lærdómsvettvangur og tryggja að virkt nám sé

þungamiðjan í róverstarfi.

•

Ganga úr skugga um að mat á verkefnum sé notað til að hvetja hvern og einn til að

ígrunda og endurskoða eigin reynslu og þar með öðlast dýpri skilning á afstöðu til

hópsins og sjálfs sín.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

105

Inngangur Frá upphafi var skátastarf skilgreint sem virkt náms- og þroskaferli. Hjá róverskátum, eins og í yngri skátasveitum, felst grunnurinn í reynslunámi. Möguleikarnir á áhugaverðum og innihaldsríkum verkefnum með félögunum er ein aðalástæðan fyrir því að ungt fólk gerist skátar eða heldur áfram í skátunum. Verkefnin eru drifkrafturinn í skátastarfinu og jafnframt tækifæri til ígrundunar og reynslunáms.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við reynslunám: •

Tregðu við að skilja að mun fleira felst í reynslunámi en að öðlast hagnýta eða

verklega færni.

•

Tilhneigingu til athafna í afþreyingarskyni.

•

Misskilningur um að Skátaaðferðin snúist eingöngu um athafnir og herminám.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Gildi reynslunáms sem aðferðar við sjálfsnám.

•

Tengsl verkefna, reynslu einstaklinga og þroskamarkmiða.

•

Mikilvægi þess að endurmeta verkefni og ígrunda eigin skoðanir, í þeim tilgangi að

draga fram og meta að verðleikum þann lærdóm sem af því fæst.

Reynslunám Reynslunám er uppeldisaðferð skátahreyfingarinnar. Í því felst öll hin ólíka reynsla sem ungt fólk fær í róversveitinni. Það lærir með ígrundun á hlutverkunum sem það hefur, ábyrgðinni sem það axlar, verkefnunum sem það velur og vinnur með. Lærdómurinn takmarkast ekki við að öðlast hagnýta verklega færni. Það er ekki nóg að framkvæma heldur þarf einnig að beina athyglinni að áætlanagerð, skipulagningu og mati. Reynslunám felur einnig í sér færnina, þekkinguna og viðhorfin sem stuðla að því að skátinn nær persónulegum áskorunum sínum. Með öðrum orðum er róverskátunum leiðbeint við sjálfsnám með því að ígrunda eigin reynslu - sem mótvægi við að vera óvirkir hlustendur eða áhorfendur. Ungt fólk hefur eðlislæga þörf fyrir athafnir, áskoranir og „ævintýri“. Skátastarfið býður upp á lærdómsríkt umhverfi þar sem róverskátarnir eru hvattir til að beina orkunni að því að kanna, gera tilraunir og uppgötvanir og ígrunda eigin reynslu. Reynslunám örvar almennt og hvetur ungt fólk til að vera virkt í störfum sínum, átta sig betur á eigin hæfileikum og getu. Reynslunám hjálpar því að uppgötva styrkleika sína og nýta þá á upp byggjandi hátt. Það er mikilvægt að bera ábyrgð á eigin lífi. Reynslunám hvetur ungt fólk til að vera gerendur en ekki áhorfendur í samfélaginu.

106

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Hæfileikar þínir eru gjöf

Með öðrum orðum, reynslunám er blanda af mörgu. Hver einstakur róverskáti þarf að upplifa

guðs til þín. Þú endurgeldur

vaxtarkraftinn, horfast í augu við vandann sem felst í því að bera ábyrgð og taka við afrakstrinum.

gjöfina með því að nota þá vel.

Hluti af reynslunám er gleðin og erfiðleikarnir í samskiptum við félagana og umhverfið. Einnig kraf

Leo Buscaglia

an sem felst í glímunni við að ná persónulegum áskorunum, ofnum saman í stöðugt meira ögrandi verkefni sem unga fólkinu þykja hvetjandi og gagnleg. Allt þetta styrkir persónuleika og þroska róverskátans. Eftir því sem unga fólkið eflist í gegnum eigin reynslu birtast tækifæri fyrir nýja og enn ríkari reynslu. Verkefnin eru drifkrafturinn í róverstarfinu. Um þau er fjallað nánar í fjórða hluta bókarinnar hér að framan.

Verkefni og reynsla Verkefni er flæði reynslu sem gefur róverskátanum tækifæri til að öðlast þekkingu, færni og viðhorf í samræmi við eitt eða fleiri þroskamarkmið. Skátinn lærir í gegnum reynslu sem hann fær úr verkefn unum. Greina þarf á milli verkefnis, sem allir framkvæma, og reynslunnar sem hver og einn öðlast. Verkefni = það sem gerist hið ytra; athöfnin sem felur í sér þátttöku allra. Reynslan = það sem gerist hið innra með hverjum og einum, það sem hver manneskja fær út úr framkvæmdinni. Athafnir og ígrundun þeirra er hið raunverulega nám, þar sem í þeim felast tengingar skátans við raunveruleikann. Eitt einstakt verkefni getur leitt af sér ólíka reynslu fyrir þátttakendurna eftir aðstæðum og einstaklingsmun. Verkefnavinna getur gengið mjög vel og verið mjög árangursrík fyrir hópinn í heild þótt hún skili ekki tilætluðum árangri hjá tilteknum einstaklingi. Hins vegar getur það líka gerst að verkefni sem almennt er ekki talið hafa tekist vel veiti einum eða fleiri róverskátum reynslu sem hjálpar þeim að tileinka sér viðhorf eða hegðun samkvæmt ákveðnum þroskamarkmiðum.

Verkefni og þroskamarkmið Verkefni og þroskamarkmið hafa víxlverkandi áhrif: •

Hægt er að velja verkefni með tilliti til áður skilgreindra þroskamarkmiða.

•

Það er einnig möguleiki að meta verkefni sem unnið hefur verið og í framhaldinu skilgreina

hvaða þroskamarkmiðum og persónulegum áskorunum var náð með því.

Verkefni og þroskamarkmið eru því ekki orsök eða afleiðing hvort af öðru. Verkefni leiða ekki sjálfkrafa af sér að tilteknu þroskamarkmiði sé náð. Verkefnin hjálpa hins vegar róverskátunum að vinna skipulega að persónulegum áskorunum sínum. Þessi tengsl eru sérstaklega mikilvæg hjá róverskátum þar sem þeir skilja þau vel. Þeir geta valið verkefni til að mæta þörfum skátanna sem einstaklinga, sem og hópsins í heild.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

107

Hvernig lærir fólk af reynslu? Í skátastarfi trúum við á stigvaxandi þátttöku unga fólksins í ákvarðanatöku, þar sem hún byggir upp sjálfstæði, virkni og ábyrgð einstaklinganna. Nám fólks er eins konar hringrás. Það er stöðugt flæði frá hinu hlutstæða til hins óhlutbundna og hinu huglæga til hins verklega. Lærdómshringur einstaklinga skýrir þetta betur (sjá mynd). Ákjósanlegast er að fólk fari í gegnum öll stigin fjögur í hverju verkefni eða athöfn. Í róverstarfinu er hringurinn stöðugt endurtekinn, þar sem námið fer fram í gegnum leik og virka þátttöku. Skátarnir þjálfa ekki aðeins hagnýta færni, heldur líka skipulagsgetu, ábyrgðartilfinningu og leiðtogafærni. Lykilatriðið er að muna að hvert stig krefst verðskuldaðrar einbeitingar og vandvirkni áður en lengra er haldið. Lærdómshringur einstaklinga.

Ígrundun: Róverskátinn hugleiðir eigin athafnir og hugsun. Venjulega hefst þetta stig með

mati á fyrri athöfnum.

Skilningur: Að skapa hugmyndir og möguleika til aðgerða. Á þessu stigi reyna

róverskátarnir að skilja tenginguna á milli þess sem var gert og þess sem hefði verið

hægt að gera. • Hvað lærðum við af nýafstöðnu verkefni? • Hvernig náum við hámarksárangri með sams konar verkefni í framtíðinni? • Hvaða nýjan skilning höfum við núna? • Hvað eigum við að skoða næst? • Hvaða valmöguleika höfum við?

Ákvarðanataka: Að velja nálgun og leið til athafna. Verkefni er valið og valið rökstutt.

Framkvæmd: Verkefnið er unnið og á sama tíma er fyrsta stiginu, ígrundun, sinnt: „Hvernig

gekk verkefnið?“

108

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Þú getur annað hvort leitað færis - eða skapað það. Höfundur ókunnur

Það veitir ákveðna öryggistilfinningu að fylgja stigum lærdómshringsins. Þrátt fyrir að margt geti hent vita róverskátarnir að verkefnin verða lærdómsrík þar sem tími til ígrundunar er innbyggður í ferlið. Lærdómurinn verður meiri því betur sem þess er gætt að fara rólega frá einu stigi til annars í stað þess að láta hegðunina sífellt stjórnast af stöðugum viðbrögðum við óvæntum aðstæðum.

Verkefni í róverstarfi Róverskátar hafa val um fjölbreytt verkefni fyrir hinar ólíkustu aðstæður sem öll geta falið í sér dýrmætan lærdóm. Mat á verkefnunum getur farið fram í róversveitinni, flokknum eða á einstakl ingsgrundvelli. Hver nálgun stuðlar á sinn hátt að lærdómsreynslu, þroska og eflingu einstakling anna.

Hefðbundin verkefni Hefðbundin verkefni eru venjulega unnin á sama hátt og tengjast almennt sama viðfangsefni. Þau eru endurtekin reglulega með svipuðu sniði og stuðla að því að skapa rétt andrúmsloft. Þau tryggja þátttöku unga fólksins, að ákvarðanataka sé sameiginleg og gildi skátalaganna áþreifanleg – sem allt styrkir og eflir skátastarfið. Hefðbundin verkefni stuðla almennt að því að einstakir róverskátar takist á við persónulegar áskoranir sínar. Dæmi um hefðbundin verkefni eru: vígsluathöfn, fundir, útilegur, viðhald og endurbætur á fundar stað, leikir, söngvar, sveitarráðsfundir, sveitarþing og margt, margt fleira.

Valverkefni og þemaverkefni (projects) Valverkefni skapa tækifæri fyrir róverskátana til að takast á við persónulegar áskoranir sínar. Þau eru mjög fjölbreytt og ná yfir vítt svið, þannig að auðvelt er að velja verkefni við hæfi. Þau eru ekki endurtekin, nema skátarnir óski þess sérstaklega og þá aðeins að ákveðnum tíma liðnum. Með valverkefnunum er komið til móts við einstaklingsþarfir og einstök áhugasvið á sama tíma og skátunum er gefin innsýn í fjölbreytileika lífsins. Þemaverkefni (projects)i sameina á tilteknu tímabili nokkur verkefni í ákveðið þema eða tengt tilteknum markmiðum. Kajak- eða kanó-ferð er stakt verkefni sem varir stutt. Með því að tengja það öðrum verkefnum má hins vegar skipuleggja könnunarleiðangur um vatnið. Eitt verkefnið getur verið fuglaljósmyndun, annað stangveiði, útilega, sundkennsla, björgun frá drukknun eða athuganir á lífríki vatnsbakkans. Hvert verkefni hefur eigið markmið, sem styður við markmið þemaverkefnisins. Námsreynslan verður mun meiri en af stöku verkefni.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

109

Reynslunám í flokks- og sveitarstarfinu Þar sem róverskátar eru yfirleitt orðnir sjálfstæðir einstaklingar, með hæfni til eigin ákvarðanatöku, velja þeir verkefnin algerlega sjálfir.

Einstaklingsverkefni Einstaklingsmiðun er sérlega mikilvæg fyrir ungt fólk. Við það að staðsetja sig í samfélaginu stendur það frammi fyrir mörgum áskorunum. Það þarf að velja lífsstarf, lífsviðhorf, tengsl við aðra og byggja upp framtíðarsambönd. Hver einstaklingur þarf að styrkja viðeigandi færni og viðhorf og fylgja eigin stefnu. Þarna komum við að einstaklingsáætlun róverskátans. Einstaklingsáætlun virkar eins og vegakort fyrir framfarir einstaklingsins, verkfæri fyrir hann til að átta sig á eigin þörfum og taka hnitmiðuð skref í átt að auknum þroska. Þetta er stöðugt ferli. Af þessum sökum er nauðsynlegt að bjóða upp á einstaklingsverkefni til að mæta þörfum og áhugasviði hvers róverskáta. Sum verkefni má jafnvel framkvæma utan skátasamfélagsins og líta á sem þátt í persónulegum þroska einstaklingsins. Eðlilegt er að líta á sjálfboðavinnu utan skátasamfélagsins sem hluta af framfaraáætlun róverskáta. Með tilliti til þessa ættu allir róverskátar að hafa tækifæri til að gegna leiðtogahlutverki. Ekki síst þar sem leiðtogafærni er einn þeirra lykilþátta sem þarf að þroska með sér til að verða virkur samfélagsþegn – verða „leiðtogi í eigin lífi“. Í tengslum við róversveitina eru m.a. tækifæri til að leiða ákveðin verkefni í starfi skáta á á yngri aldursstigum eða svæðisbundnum starfshópum – eða landsvísu. Líta ætti á slíkt starf sem skammtímaverkefni sem er gagnlegt bæði skátanum sjálfum og þeim sem hann starfar með. The Scouts of the World Award er vettvangur fyrir einstaklingsverkefni innan skátahreyfingar innar (sjá bls. 72).

Flokka-, hópa- og teymisverkefni Flokkar, leiðarhópar og verkefnateymi eru önnur umgjörð fyrir róverskátaverkefni og reynslunám. Að takast á hendur verkefni með jafningjum, tengjast og vinna saman, gerir hverjum róverskáta kleift að þroska með sér gagnlega og mikilvæga færni, ólíka þeim sem hann fær með einstaklingsvinnu. Teymisvinna auðveldar róverskátunum að ná stærri markmiðum af því að hópfélagarnir hafa yfir að ráða ólíkri færni og geta lært hver af öðrum. Að sama skapi er auðveldara að eiga innihaldsrík samskipti í litlum hópi þar sem gagnkvæm áhrif eru yfirleitt enn meiri. Ávinningurinn af flokka kerfinu á enn við hjá róverskátum og áhrif jafningja eru jafnvel enn meiri vegna aldurs og þroska einstaklinganna, sem hafa öðlast mikla þekkingu og reynslu. Flokkurinn gegnir mikilvægu hlutverki þegar kemur að því velja verkefni. Flokkarnir ákveða verkefni upp á eigin spýtur og við það að upplifa aðstæður og sinna ólíkum hlutverkum öðlast þeir reynslu og sjálfsöryggi.

110

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Sveitarverkefni Loks býður sveitarstarfið upp á enn fleiri möguleika. Sum stærri verkefni er eingöngu hægt að framkvæma í krafti róversveitarinnar. Þar eru mörg tækifæri til lærdóms. Sem dæmi má nefna málþing og rökræður um mikilvæg málefni (t.d. sambönd, starfsframa, fjölskyldulíf, o.s.frv.), hátíðir, mat á sveitarstarfinu, stór samfélagsþjónustuverkefni, svo eitthvað sé nefnt.

Samantekt Reynslunám er stöðugt ferli og er undirstaðan í öllum athöfnum róversveitarinnar. Verkefnin eru drifkrafturinn í skátastarfinu. Gott jafnvægi á milli hinna ólíku gerða verkefna tryggir að róverskátar Afrekum hefur aldrei verið náð með því að aðhafast

öðlist reynslu af margvíslegum toga, skapar ólík tækifæri til lærdóms og stuðlar að margs konar færni.

ekki neitt. Höfundur ókunnur

Með reynslunámi er verið að vísa í sjálfsnám – lærdóm sem skátarnir fá út úr því að tengjast hver öðrum, með því að prófa sig áfram, sinna ábyrgðarhlutverkum í teymisvinnunni og með sjálfri framkvæmdinni á verkefnunum. Reynslunám hvetur ungt fólk til að vera gerendur í eigin samfélagi, frekar en áhorfendur. Með reynslunámi er átt við að þroskinn eigi sér stað við að fá að reyna, ígrunda eigin reynslu, skoðanir og afstöðu, sem mótvægi við það sem kalla má herminám. Það endurspeglar eigin þátttöku ungs fólks í að öðlast og endurskoða þekkingu, færni og viðhorf. Reynslunám er hin gagnlega nálgun skátahreyfingarinnar að námi, byggð á því að læra í gegnum ígrundun af reynslu sem fæst við að sinna eigin hugðarefnum og daglegum verkefnum. Þannig er reynslunám leið til að hjálpa ungu fólki til að þroska alla þætti persónuleikans.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

111

Umgangist náttúruna af virðingu. Hún var ekki gefin þér af foreldrum þínum, heldur fékkstu hana að láni frá börnum þínum. Við erfum ekki jörðina frá forfeðrunum, heldur fáum hana að láni frá afkomendunum. Gamall, indverskur málsháttur

5. kafli

Útilíf og umhverfi – hjálpsemi og samfélag Efnisyfirlit Inngangur .................................................................................................................................................113 Útilíf og umhverfi .....................................................................................................................................114 Hjálpsemi og samfélag ..............................................................................................................................115 Sjálfbærni og róverstarf .............................................................................................................................116 Útilíf, samfélagsþátttaka og þroskamarkmiðin . ..........................................................................................117 Samantekt.................................................................................................................................................118

Lykilatriði

112

•

Náttúran og umhverfið allt er vettvangur útilífs í róverstarfi.

•

Samfélag manna, frá fjölskyldu til alls mannkyns, er viðfangsefni róverstarfsins.

•

Vistfræðileg, menningarleg og efnahagsleg sjálfbærni.

•

Að verða “leiðtogi í eigin lífi” og gera heiminn betri.

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Inngangur Útilíf er lærdómsrík reynsla, einkum vegna þess hvernig hún hjálpar einstaklingum við að finna takmarkanir sínar og yfirstíga þær. Að stunda útilíf krefst skilnings á því hvað hver einasta ákvörðun er þýðingarmikil og að allt sem við gerum, eða gerum ekki, hefur áhrif. Að lifa af aðstæður í náttúrunni með eigin færni og getu eina að vopni styrkir þann sem það reynir. Að læra að treysta á sjálfan sig byggir upp sjálfstraust og sjálfsvirðingu ungs fólks. Sem leið til þroska er útilíf leið til að uppgötva undur náttúrunnar og það menningarlega umhverfi sem við hrærumst í. Mannkynið er ein stór fjölskylda. Það er mun fleira sem við eigum öll sameiginlegt en hitt sem greinir okkur að. Maðurinn er félagsvera sem lifir í fjölskyldum, smærri og stærri samfélögum og þjóðfélögum á þessari einu jörð – „geimfarinu Jörð“ (Spaceship Earth) eins og Buchminster Fuller nefndi hana. Ætlunarverk skátahreyfingarinnar á heimsvísu er að „gera heiminn betri“. Markmiðið sem hreyfingin vinnur að til að vinna það verk er að gefa ungu fólki tækifæri til að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar og þátttakendur í samfélaginu – að verða „leiðtogar í eigin lífi“ og láta gott af sér leiða í samfélagi manna. Náttúran, manngert umhverfi og mannlegt samfélag er bæði vettvangur róverstarfs og viðfangsefni. Í kaflanum Verkefni (í 4. hluta bókarinnar) er fjallað nánar um verkefnavinnu róverskáta.

Leiðtogar róverstarfs standa frammi fyrir nokkrum áskorunum í tengslum við útilíf og samfélagsþátttöku: •

Að bjóða upp á náttúrulegt umhverfi fyrir þá sem búa í þéttbýli.

•

Að nota útilíf sem þátt í Skátaaðferðinni, þ.e. sem leið að marki, en ekki sem

sjálfstætt markmið.

•

Sinnuleysi í sumum skátafélögum sem leggja of mikla áherslu á inniveru umfram

útivist.

•

Tilhneiging í mörgum skátafélögum til að líta á skátastarf sem skemmtun og

upplifun – en ekki sem „skemmtilegt ævintýri með skýr uppeldismarkmið“.

Sem svar við þessum áskorunum miðar kaflinn að því að veita upplýsingar, ráð og leiðsögn um: •

Skilning á þeim markmiðum og leiðum sem fólgin eru í samfélagsþátttöku og

umhverfisþætti Skátaaðferðarinnar.

•

Mikilvægi umhverfisupplifunar, umhverfisfræðslu og umhverfisvernd í róverstarfi.

•

Mikilvægi samfélagsþátttöku og hlutverk samfélagsþjónustu, hjálparstarfa og

sjálfboðastarfs í róverstarfi.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

113

Útilíf og umhverfi Við tölum um „útilíf“ í skátastarfi á þrennan hátt – sem markmið, aðferð og sem verkefni. Útilíf sem hluti af Skátaaðferðinni snýst um hvernig við getum nýtt náttúrulegt og manngert umhverfi okkar til að öðlast nýja þekkingu, færni og viðhorf – til að þroskast og eflast sem einstaklingar. Það er þroskandi að stunda útilíf vegna þess að þá erum við oftast í umhverfi sem er öðru vísi en það sem við búum í daglega. Þá höfum við ekki öll þægindin sem við erum vön hversdags, margt gengur ekki upp eins og við höfum vanist og þá erum við þvinguð til að vera skapandi og hugsa upp á nýtt, fara út fyrir rammann og leita nýrra lausna. Fyrir þrautþjálfaðan útilífsmann er útilífið ef til vill ekki lengur ögrandi og þroskandi viðfangsefni. Fyrir hann getur borgarumhverfi eða ný menn ingarsvið verið álíka ögrandi og ósnortin náttúra er fyrir þéttbýlisbúann. Náttúran og umhverfið almennt er „leiksvið“ fyrir persónulegt þroskaferli einstaklingsins. Hugleiðum hvernig nýta má útilíf sem aðferð. Hvað getum við lært og hvernig getur útilíf verið uppbyggjandi þáttur á þroskaferli róverskátans? Þegar róverskátinn fer í hæk-ferð lærir hann ekki einungis göngutækni utan vega og að koma sér upp skjóli fyrir veðri og vindum – heldur líka að „hlusta“ á eigin líkama, ögra sjálfum sér og félagahópnum til að gefast ekki upp og finna skapandi lausnir á þeim vanda sem við blasir hverju sinni. Við megum þess vegna ekki gleyma að „útilíf“ getur verið fólgið í verkefnum sem „sviðsett“ eru í manngerðu umhverfi, eins og í bæjum eða borgum, en ekki einungis úti í „ósnortinni“ náttúru. Það er t.d. hægt að staðsetja „undirbúningsfundinn“ utandyra og að vinna samfélagsverkefni, eins og að aðstoða óvana einstaklinga eða hópa (t.d. fatlaða) til að komast út í náttúrulegt umhverfi. Náttúruna og umhverfið má nýta á fleiri vegu en við erum vön og aðlaga að nær öllum viðfangsefnum. Það sem skiptir máli er að hver einstakur róverskáti móti „útilífið“ eftir eigin áhuga og þörfum. Hann eða hún veit best hvað er spennandi og áhugavert og hvað ekki. Þegar unnið er með „útilíf“ sem verkefni finnast endalausir möguleikar. Útilífið getur verið mikilvægur hluti af persónulegum áskorunum á vegferð róverskátans. Til þess að svo megi verða þurfa viðfangsefnin að vera mátulega ögrandi og reyna á eitthvað nýtt – ýta róverskátanum „út fyrir þægindahringinn“. Hann eða hún þarf að átta sig á hvað þau vilja fá út úr róverstarfinu og hvernig þau ætla að komast á „áfangastað“. Með útilífi finnast tækifæri fyrir róverskátann til að vera leitandi, að vera könnuður, og uppgötva „nýja“ þekkingu, færni og viðhorf – læra um sig sjálfan, þroskast og eflast sem einstaklingur og persóna. Útilíf og umhverfi, sem hluti af Skátaaðferðinni, vísar m.a. í þá óþrjótandi möguleika sem náttúran og annað umhverfi býður upp á fyrir þroska ungs fólks. Útilíf og snertingin við náttúruna hafa beina tengingu við tilgang róverstarfs, eins og kemur skýrt fram í ramma Alþjóðahreyfingar skáta (WOSM) um umhverfisuppeldi, umhverfismenntun, umhverfisvernd og sjálfbæra þróun. Róverskátar sem njóta þess að ferðast og kynnast heiminum uppgötva þá miklu fjölbreytni sem náttúran og manngert umhverfi býður upp á. Besta leiðin til að fá sem mest út úr fjölbreytni um hverfisins er að kynnast því í félagsskap annarra róverskáta.

114

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Fyrir róverskáta er náttúran og allt umhverfi spennandi og gefandi. Þeir stunda sannarlega oft djarf ar eða háskalegar íþróttir sér til ánægju, með öðrum róverskátum eða félögum utan róverstarfsins. Róverskátar vilja taka þátt í ögrandi viðfangsefnum og láta reyna á sjálfa sig og félagana. En það þarf einnig að gefa sér tíma til að sjá og finna heiminn eins og hann er, læra að meta og njóta náttúrunnar og fjölbreytts menningarlífs, þroska með sér væntumþykju og virðingu, vera stöðugt að læra og taka frá tíma til að gera þetta af alúð.

Hjálpsemi og samfélag Án tengsla við samfélag manna, getur maðurinn ekki lifað. Dalai Lama

Við búum í lýðræðissamfélagi sem þýðir að hvert okkar getur lagt sitt af mörkum. Lýðræði fylgja bæði réttindi og skyldur. Það eru ekki einungis „stóru” ákvarðanirnar sem teknar eru af þjóðþingum eða af stjórnvöldum sem hafa áhrif á líf fólks, umhverfið eða frið í heiminum. Verkefni hópa, stórra og smárra, og jafnvel athafnir einstaklinga hafa áhrif á „heiminn” – athafnaleysi hefur líka áhrif. Ef við erum ekki virk í samfélaginu verðum við leiksoppur annarra – berumst með straumnum. Samfélagið og umhverfið heldur áfram að breytast, en við erum þá ekki virkir þátttakendur heldur óvirkir fylgjendur. Skátahreyfinginn er ekki háð tilteknum stjórnmálaflokkum. Það þýðir hins vegar ekki að hún sé ópólitísk. Róverskátar ættu að vera samfélagslega virkir, hér heima eða erlendis, taka afstöðu til mikilvægra mála og taka þátt í verkefnum sem stuðla að breytingum til hins betra. Það krefst samvinnu og lýðræðislegra samskipta að skapa aðstæður þar sem öllum finnst þeir vera virkur og ábyrgur hluti af hópnum. Það sem gerist í félagslegu og náttúrulegu umhverfi okkar á Íslandi eða um víðan heim, veldur því að við viljum leggja okkar af mörkum til að breyta og bæta. Róverskátar ættu að nýta reynslu sína úr skátastarfi til góðs fyrir samfélagið. Þannig sýna þeir líka yngri skátum og öðrum að það sem róverskátar eru að gera, og þeir sem yngri eru munu gera í framtíðinni, hefur jákvæð áhrif á þá sjálfa og aðra. Gleymum ekki að það að vera hluti af róversveit og alheimshreyfingu skáta hefur tilgang og skapar tækifæri til að verða „leiðtogi í eigin lífi”. Róverskátar leggja sitt af mörkum til að „gera heiminn betri”. Á vissan hátt má segja að allt skátastarf byggist á því að skapa tækifæri fyrir börn og ungt fólk til að að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu. Róverskátar vinna að því að „bæta heiminn” með því að vinna afmörkuð skilgreind samfélagsverkefni. Það er t.d. gert með því að reyna að upplýsa og vekja athygli stjórnmálamanna og annarra sem taka ákvarðanir á ýmsu sem við teljum að sé mikilvægt fyrir heildina. Verkefni eins og að hreinsa fjörur og koma í veg fyrir mengun eða að kynna sér og taka afstöðu í mannréttindamálum á alþjóðavísu eru dæmigerð róververkefni. Með slíkum verkefnum eru róverskátar að leggja sitt af mörkum til skapa frið í heiminum, útrýma hungri eða draga úr neikvæðum loftslagsbreytingum. Stórfljótið verður til þegar margir lækir og minni ár renna saman. Við unga skáta segjum við: Gerum eitt góðverk á dag. Slík afstaða á einnig við róverskáta og fullorðið fólk á öllum aldri.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

115

Virk samfélagsþátttaka er mikilvæg fyrir róverskáta. Hún er í raun mikilvægt markmið í sjálfri sér. Samfélagsþjónusta og umhverfisvernd eru dæmi um virka samfélagsþátttöku. En slík verkefni eru líka vettvangur náms og þroska fyrir einstaklinginn til að verða „meira maður” – að rækta og efla sjálfan sig. Í róverstarfi lærum við að vinna sem sjálfboðaliðar að góðum verkum af ólíku tagi í nærsamfélaginu eða jafnvel á alþjóðavettvangi. Vert er líka að minna á önnur almannaheillasamtök – eins og Slysavarnarfélagið Landsbjörgu, Rauða krossinn, UNICEf og fjölmörg önnur. Í starfsgrunni róverskáta er beinlínis gert ráð fyrir þeir velji sér „leið“ (útilífsleið, foringjaleið eða samleið) og geti unnið hluta af róverstarfinu með öðrum almannaheillasamtökum. Um þessa möguleika er fjallað í kaflanum um skipulag í 2. hluta þessarar bókar.

Sjálfbærni og róverstarf Sjálfbærni er þróun sem fullnægir þörfum nútímans án þess að skerða möguleika komandi kynslóða. Talað er um vistfræðilega, menningarlega og efnahagslega sjálfbærni. Efnahagsleg sjálfbærni er mikilvæg forsenda fyrir vistfræðilegri og menningarlegri sjálfbærni. Því þróaðri, sjálfvirkari og flóknari sem samfélög manna verða, því háðari verða þau á fjölmargan hátt hinu viðkvæma jafnvægi milli aragrúa tegunda plantna og dýra sem er að finna í umhverf inu. Þetta jafnvægi, eða vistkerfi, hefur raskast alvarlega vegna iðnvæðingar og hefur sú röskun valdið alvarlegum spjöllum á vatni, andrúmslofti og jarðvegi. Tilvist okkar í framtíðinni og afkoma mannkynsins er háð því að finna lausn á þessum vanda. Við getum og eigum öll að leggja okkar af mörkum til þess. Sjálfbærni þarf einnig að ná til þess smáa í nærumhverfi og nærsamfélagi – eins og meðferð fjármuna, flokkun á sorpi og umgengni um náttúrulegt umhverfi og menningarleg verðmæti. Sjálfbærni er þannig á ábyrgð og valdi hvers og eins. Aldrei áður í sögu mannkyns hefur verið eins áríðandi og nú að þroska með sér viðhorf sem styðja við sjálfbæra þróun í umhverfi okkar. Róverstarf leikur mikilvægt hlutverk í því að tengja fólk við náttúruna, ekki síst þegar tekið er mið af þeirri staðreynd að stöðugt hærra hlutfalli ungs fólk er aðskilið frá náttúrulegu umhverfi í daglegu lífi þar sem 50% íbúa jarðarinnar í dag býr í borgarsamfélögum og þéttbýli. Umhverfi er fleira en plöntur, dýr og verndun þeirra. Róverskátar ættu að vera virkir í verkefnavali og taka upplýstar ákvarðanir um umhverfið í heild sinni, náttúru, fólk og samfélagið.

Sá sem lifir í sátt og samlyndi við náttúruna nær markmiðum sínum áreynslulaust og skilur sannleikann án þess að hugsa. Confucius

116

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?

Þekking á náttúrunni er skref í áttina að uppgötva eigin

Útilíf, samfélagsþátttaka og þroskamarkmiðin

andlegan styrk. Auðmýkt og djúp

Náttúrulegt og samfélagslegt umhverfi er kjörinn vettvangur fyrir róverskáta til að eflast og ná

virðing fæst með samneyti við

markmiðum á öllum þroskasviðunum (félagsþroska, líkamsþroska, vitsmunaþroska, persónuþroska,

náttúruna: Á hafi úti, í skóginum,

tilfinningaþroska og andlegum þroska).

fjöllunum. Baden-Powell

Ávinningurinn af útivist fyrir líkamsþroska ungs fólks er augljós. Hún vegur upp á móti stöðugt aukinni kyrrsetu. Það hjálpar róverskátum að ná persónulegum áskorunum sínum þegar þeir eru hvattir til að víkka eigin mörk og reyna sig í við nýjar aðstæður. Útivist byggir upp úthald, þrek og hreysti. Útilíf býður upp á lífsnauðsynleg tengsl við náttúrulegt umhverfi, sérstaklega hjá þeim sem búa í hinu stöðugt vaxandi borgarumhverfi. Jafn mikilvægir eru möguleikarnir sem útivist og samfélagsþátttaka býður upp á fyrir vitsmuna þroska ungs fólks. Virk þátttaka í útilífi og samfélagsverkefnum gerir þeim kleift að víkka út sjóndeildarhringinn og uppgötva heiminn. Tilhneigingin til að kanna „ókunnar slóðir“veldur því að ungt fólk spyr spurninga og framkvæmir jafnvel alvöru rannsóknir eða umbótaverkefni úti í náttúrunni eða í samfélaginu sem efla svo sköpunarkraft og frumkvæði róverskátanna. Ekki er hægt að líta framhjá mikilvægi náttúrunnar og samfélagsþátttöku fyrir tilfinningaþroska ungs fólks. Upplifun á fegurð náttúrunnar eða aðstæðum fólks og þeirri geðshræringu sem hún getur valdið þroskar tilfinningalífið. Verkefni róverskáta úti í náttúrunni geta teygt sig frá því að einkennast af friði og ró yfir í innspýtingu adrenalíns við ögrandi eða óvæntar aðstæður. Með útivist þroska róverskátar með sér virðingu fyrir umhverfinu og sérstök tengsl við það á sama tíma og þeir öðlast ábyrgðartilfinningu fyrir verndun þess. Samfélagsverkefni kenna róverskátum að skilja ólíkar aðstæður fólks og setja sig í spor annarra. Útivist og samfélagsþátttaka er einnig mjög gagnleg fyrir félagsþroska skátanna. Úti í náttúrunni þarf að horfast í augu við það sem kemur upp. Það styrkir hópinn og gerir hann að stöðugri einingu á sama tíma og einstaklingarnir styrkja samböndin sín á milli. Með því að vera saman í raunveru legum aðstæðum skapast eining í hópnum, kraftmikil tilfinning samheldni og bræðralags. Náttúran býður upp á kjöraðstæður fyrir andlegan þroska. Með útivist kemur í ljós hve dýrmætt, fíngert og brothætt lífið og lífsins ferli getur verið. Þegar róverskátarnir öðlast skilning á því hve auðvelt er að eyðileggja eitthvað og erfitt að lagfæra það á ný, öðlast þeir ný lífsgildi og virðingu fyrir náttúrunni, manngerðu umhverfi og fjölbreyttri menningu. Náttúran og umhverfið bjóða róverskáta upp á fjölmörg tækifæri til að átta sig því að þeir eru hluti af stærri heild Það reynir oft verulega á siðferðisþroskann úti í náttúrunni, þar sem stundum er teflt á tæpasta vað. Þrátt fyrir mikinn undirbúning og gott skipulag er ekki alltaf hægt að sjá fyrir hvað getur gerst. Því þurfa róverskátar ávallt að vera viðbúnir því óvænta. Í glímu við náttúruöflin öðlast þeir betri skilning á sjálfum sér, raunhæft mat á eigin getu ásamt virðingu fyrir öðrum. Þeir þurfa oft að horfast í augu við óvæntar aðstæður þar sem nauðsynlegt er að treysta á hina í hópnum og mynda þannig sterka liðsheild.

HVERNIG? | Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs

117

Samantekt Útivist og náttúra hefur ávallt leikið stórt hlutverk í Skátaaðferðinni. Það þarf samt sem áður að uppfæra aðferðafræðina til að tryggja að róverstarfið mæti þörfum og væntingum ungs fólks í dag. Við þurfum að víkka hugmyndir okkar um útilíf þannig að þær taki bæði til náttúrulegs og manngerðs umhverfis. Annar veigamikill þáttur í Skátaaðferðinni er samfélag manna og samfélagsþátttaka – hjálpsemi og efling friðar manna og þjóða á milli. Hlutverk skátahreyfingarinnar í því að bæta samfélagið er

Reyndu að skilja við

gegnumgangandi í öllum skrifum Baden-Powells. „Síðustu skilaboð“ hans til skáta voru einmitt:

heiminn örlítið betri en hann var

„Reyndu að skilja við heiminn örlítið betri en hann var þegar þú komst.“

þegar þú komst. Baden-Powell

Lokaorð Starf með ungu fólki er enn áskorun fyrir mörg skátabandalög í heiminum. Vilji skátahreyfingin halda félagslegu mikilvægi sínu og valda breytingum í lífi fólks þarf hún að geta boðið upp á virkt, áhugavert og gefandi starfi fyrir þetta aldursstig. Þó svo að róverstarf byggi á sama grunni og annað skátastarf er það frábrugðið skátastarfi annarra aldursstiga. Róverstarfið hefur eigin sérkenni og áskoranir og ætti að vera eðlilegur þáttur skátastarfs hjá hverju skátabandalagi – þá fyrst getum við talað um heildstætt uppeldiskerfi skátahreyfingarinnar. Það gæti virst stórt verkefni að hefja róverstarf þar sem það skorar gömul viðhorf á hólm og krefst mannafla og tíma en það er vel gerlegt ef nokkur grundvallaratriði eru höfð í huga: •

Reyna að mynda róverflokka í sem flestum skátafélögum til þess að geta boðið upp á

róverstarf sem víðast.

•

Í róverstarfi ætti að leggja áherslu á þjálfun leiðtogafærni. Ráðgjafastörfum í róversveitum

fylgir sú mikla ögrun að láta unga fólkinu eftir öll foringjastörf og ábyrgð á starfi

róversveitanna.

•

Viðfangsefni róverskáta mega ekki vera endurtekning frá yngri aldursstigum. Þau ættu að

koma til móts við þarfir og væntingar unga fólksins og hjálpa því að setja sér framtíðar-

áætlun fyrir fullorðinsárin.

•

Einstaklingsframfarir í róverstarfinu eiga að miðast við að búa skátana undir að ljúka

skátadagskránni, með nauðsynlega færni og áhuga á að sinna uppbyggjandi og ábyrgu

hlutverki í framtíðinni.

•

„Kveðjutímabilið“ í róversveitinni ætti að markast af athöfn þar sem skátunum er boðið að

segja frá þeirri reynslu sem þeir hafa öðlast í róverstarfinu og kynna framtíðaráform sín.

Með því að leggja áherslu á starf með ungu fólki leggja skátafélög fram mikilvægan skerf til að ná markmiðum skátahreyfingarinnar og auka gæði og umfang skátastarfs í samfélaginu. Þau geta boðið „betra skátastarf fyrir fleira ungt fólk.“

118

Handbók ráðgjafa og leiðtoga róverstarfs | HVERNIG?