Biesblad2014 by Patty Kanselaar

Beleef de Biesbosch

€ 1,-

2014

boswachter thomas van der es

‘Dat de zeearend hier broedt, is de kroon op ons werk.’ zie ze vliegen

Vogels spotten voor ‘dummies’ kinderen

Veel leuker dan een pretpark

‘Zo vrij als een vogel in de Biesbosch’

Baardman waar is je baard? Geen baard, maar wel karakteristieke bakkebaarden heeft het baardmanmannetje. De vrouwtjes, zonder bakkebaarden, moeten echter ook als baardman door het leven. Een klein behendig vogeltje, dat buitelend tussen riethalmen insecten verzamelt en zich thuis voelt in de uitgestrekte moerassen van de Biesbosch. En met hem, tientallen andere soorten vogels. De Biesbosch is voor vogels een waar mekka! Vaste bewoners en doortrekkers, zomer- en wintergasten, dwaalgasten en blijvertjes. De Biesbosch en vogels zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Dit beeld is mede mogelijk gemaakt door

Van afval naar grondstof

Wilde natuur De Biesbosch, een uniek gebied van land en water. Met water als verbindend element. Het bepaalt in grote mate het karakteristieke beeld van dit natuurgebied, in de vorm van rivieren, kreken, slootjes, wilgenbossen en natte polders. Ruig en uitdagend, maar ook geheimzinnig en besloten. Is dat nu wildernis? Voor mij wel. De film ‘De Nieuwe Wildernis’ heeft de belangstelling voor ‘wilde natuur’ flink aangewakkerd. En dat is mooi. Mensen raakten verwonderd over ‘grote’ natuur in een klein land. En die is met de Biesbosch dichterbij dan je denkt. Nergens in Nederland vind je zo vlak bij een dichtbevolkt gebied als de Randstad een zo groot natuurgebied als het Nationaal Park De Biesbosch. Een overweldigend palet van weidse landschappen, brede rivieren, een doolhof van kreken en bijzondere planten en dieren. Toegankelijk voor iedereen, met een breed aanbod aan wandel-, fietsen kanoroutes, excursies en vaartochten. Voor jong en oud. In dit BiesBlad speciale aandacht voor de vogel. Want als de Biesbosch ergens veel van heeft zijn het vogels. Doortrekkers in voor- en najaar, wintergasten en ook vaste gasten. Voor honderden soorten is het moerasgebied met visrijk water het paradijs op aarde. Kom mee naar buiten! Er is zoveel te zien, te beleven en te ontdekken… Ga mee op ontdekkingsreis. Veel plezier en graag tot ziens.

Ad van Hees Districtshoofd Staatsbosbeheer De Biesbosch

Onze bijzondere bewoner

lente

8 Zeearend, onze bijzondere bewoner 18 Lente Biesplezier 20 Vogels in de lente 22 De Nieuwe Wildernis 23 Ga mee! Lenteactiviteiten

zomer

32 Plezier voor iedereen 33 Vijf vrouwen in een motorboot 36 Zomer Biesplezier 40 Vogels in de zomer 43 Digitale natuur 44 Etenstijd 45 Ga mee! Zomeractiviteiten

in alle seizoenen leuk!

Vijf vrouwen met een motorboot

herfst winter

56 Het hele jaar trek 60 Herfst Biesplezier 62 Biesbosch vogel Top 5 64 Het bruisende nachtleven van de Biesbosch 66 De mooiste vogelkijkplekken 67 Uitrusting van de vogelaar 68 Vogels in de herfst 70 Beleef en geef fonds 71 Ga mee! Herfstactiviteiten

81 ’Bidden’, soepganzen en snert 84 Winter Biesplezier 86 Duurzaamheid 88 Kids 90 Vogels in de winter 93 Gastheerschap in het hart van de Biesbosch 94 Recept: eierstruif met appelen 95 Ga mee! Winteractiviteiten

op pad 1 00 Welkom in de Biesbosch 101 Biesbosch Centrum Dordrecht 104 Biesbosch MuseumEiland Werkendam 106 Biesbosch Centrum Drimmelen 108 Activiteitenkalender 2014 126 Gastheerschap 128 Routes & kaart

2014 BiesBlad

lente

zoete zangers

‘Er komt echt een bak over je heen zeilen’

lente

bijzondere bewoner van de biesbosch

Hij woont er nog maar net, maar bescheidenheid hoef je van hem niet te verwachten. De zeearend is de meest opvallende vogel van de Biesbosch en daar gedraagt hij zich ook naar. Als deze luchtreus op de vleugels gaat, vliegen tien duizenden ganzen geschrokken op, grijpen vogelaars hun camera’s en telescopen, blijven voorbijgangers stokstijf stil staan. Zo gek is het niet dat de zeearend nogal wat teweeg brengt. De jongste bewoner van de Biesbosch is een bijzondere verschijning.

2014 BiesBlad

‘t Zal toch niet gebeuren, hè? Met een scheef oog keek Staatsbosbeheer-boswachter Jacques van der Neut een aantal jaren geleden naar zijn collega’s in de Oostvaardersplassen toen de Europese zeearend dat gebied uitkoos om te nestelen. Vermoedelijk had deze vogel sinds de middeleeuwen niet in Nederland gebroed. ‘Als je van vogels houdt,’ zegt Jacques, ‘is de zeearend het hoogst haalbare. Die vogel is een fenomeen. In de winter hadden we in de Biesbosch altijd wel jonkies rondzwerven, maar die trokken in het voorjaar weer weg. Terwijl wij dachten: ons gebied is ook hartstikke aantrekkelijk.’ Jacques hoefde niet lang geduld te hebben. In het najaar van 2011 besloot een paartje zeearenden na de winter in de Biesbosch te blijven. In augustus 2012 werd hun jong geboren. Vol trots verspreidden de boswachters het heuglijke nieuws.

lente

bijzondere bewoner van de biesbosch

‘Als je van vogels houdt, is de zeearend het hoogst haalbare.’

vis uit het water slaan

hapklare babybrokken

Haliaeetus albicilla is de officiële naam voor de Europese zeearend. Hij is familie van de beroemde American bald eagle, die het tot officieel symbool van de Verenigde Staten schopte. Een bijzonder beest is het, waar vogelliefhebbers hun vingers bij aflikken. ‘Het is z’n formaat natuurlijk,’ verklaart de boswachter zijn fascinatie voor de op één na grootste vogel van Europa. ‘Er komt echt een bak over je heen zeilen. Niet voor niets is z’n bijnaam de vliegende deur. Daarnaast vind ik het fascinerend om te zien hoe wendbaar het beest ondanks z’n lompe uiterlijk is. In Mecklenburg-Vorpommern, in NoordDuitsland, kun je zeearenden van behoorlijk dichtbij bekijken. Daar ga je het water op waar palingen aan de vogels gevoerd worden. Het is geweldig om te zien hoe die beesten zich op hun kant gooien, ernaartoe zeilen, met hun klauw een vis uit het water slaan om ‘m vervolgens hoog in een boom rustig op te peuzelen.’

Het was ook hoog in een boom waar Jacques’ collega Thomas van der Es eind 2011 het eerste bewijs zag van blijvers in de Biesbosch. ‘Het water stond hoog want we hadden veel regen gehad. Ik was op pad met de patrouilleboot en stuurde een kreekje in waar ik nooit kom omdat er normaal gesproken te weinig water staat voor de boot. Ik zag ‘t meteen. Op een meter of vijftien hoog in een stevige populier zat een gigantisch nest, tegen de drie meter doorsnee en zeker twee meter dik. Dat kon niet anders dan van het zeearendenpaartje zijn dat we al een paar maanden met takken in hun klauwen hadden zien overvliegen. Wát een gaaf moment was dat.’ Om het jonge paar succesvol te kunnen laten broeden, was absolute rust geboden. Met drijvende balken werd de kreek aan beide kanten voor kanoërs afgesloten. Met de telescoop hielden beide boswachters het nest - horst in vogeltermen - in de gaten. Begin 2012 konden ze het goede nieuws wereldkundig maken: we hebben een broedende zeearend! Toen kwam de spanning of het wel goed zou gaan. ‘Het wijfje was nog jong, aan haar verenkleed te oordelen niet ouder dan vier jaar.

2014 BiesBlad

bijzondere bewoner van de biesbosch

Om het jonge paar succesvol te kunnen laten broeden, is absolute rust geboden. horst = nest Een zeearendnest wordt horst genoemd. Het is een gigantisch bouwwerk van zo’n 3 meter doorsnee. Voor hun horst zoeken zeearenden hoge stevige bomen, zoals populieren, in de buurt van water. In de herfst beginnen de zeearenden met bouwen. Dit kost veel tijd en inspanning en daarom wordt dezelfde horst het jaar erop gerenoveerd en hergebruikt, soms tientallen jaren. In het vroege voorjaar leggen de wijfjes één tot drie eieren die na ongeveer veertig dagen uitkomen. Jonge zeearenden kunnen na tien weken uitvliegen maar zijn daarna nog lang afhankelijk van voedering door de ouders.

Maar toen in juni voor het eerst een pluizenkop over de rand van het nest zichtbaar was, wisten we het echt zeker: er is een zeearendenjong in de Biesbosch geboren.’ Voor die tijd bespiedden de boswachters en vele andere enthousiaste vogelaars het nest natuurlijk ook al nauwlettend door de telescoop. Tijdens de 49 dagen durende broedperiode laten zeearenden hun nest geen seconde alleen. Is het jong eenmaal geboren, dan gaan vader en moeder soms urenlang samen op jacht. Met een nijlgans, meerkoet, karper, brasem, eend of grauwe gans - een flinke hijs om die omhoog te krijgen- vliegen ze naar de horst terug. ‘De rol van de moeder is hierbij cruciaal,’ weet Jacques. ‘Als zij wegvalt, verhongert het jong. Alleen het wijfje is in staat om de prooidieren die zij of vader heeft gevangen in hapklare babybrokken op te delen.’

vrij uitzicht Afgelopen jaar nestelde hetzelfde ouderpaar weer en bracht deze keer twee jonge zeearenden groot, wat vrij uitzonderlijk is. Net als hun broer uit 2012 zijn ook deze vogels gevlogen. Hun ouders lijken de Biesbosch trouw te blijven. ‘Logisch,’ vindt de boswachter. ‘Het is hier luilekkerland voor ze.

lente

Het zit vol met prooidieren, hun eten zwemt en vliegt bij wijze van spreken onder hun poten door. Het is uitgestrekt, we hebben water en er zijn volop dode bomen, waar ze graag in zitten. In bomen zonder bladeren hebben ze vrij uitzicht op de omgeving en hun prooi.’ En de Biesbosch heeft nog een unique selling point. Dankzij de stroming - het gebied staat direct in verbinding met de grote rivieren - vriest het er ‘s winters niet gauw dicht. Bij vorst zakken tienduizenden eenden, ganzen, pijlstaarten en smienten uit de rest van het land af naar open water: de tafel voor de zeearend raakt nog rijker gedekt. Het enige waar de boswachter zich in eerste instantie zorgen over maakte, waren de mensen in het gebied. ‘Een zeearend is gevoelig voor verstoring en de Biesbosch is ‘s zomers natuurlijk vol met recreanten. De Oostvaardersplassen zijn grotendeels afgesloten voor mensen, dat is toch een ander verhaal. Maar gek genoeg bouwde ons paartje het nest op 300 meter van een drukbezocht recreatie-eiland. Blijkbaar kunnen ze daar toch tegen en was het afsluiten van de kanokreek recht onder het nest voldoende. Ik vind het op zich heel mooi dat ze zich hier, toch dicht bij de drukke Randstad, thuis voelen.’

‘Het is hier luilekkerland voor ze. Hun eten zwemt en vliegt bij wijze van spreken onder hun poten door.’

uren in een boomtop Dat de zeearend de Biesbosch als zijn thuis heeft uitgekozen, is volgens de boswachter voor een groot deel te danken aan de extreme hoogwaterstanden van 1993 en 1995. ‘Het hele land stond op z’n kop, het gevolg was de Deltawet Grote Rivieren die verordonneerde dat een aantal dijkverzwaringen

versneld moest worden uitgevoerd. De klei die daarvoor nodig was, kwam voor een groot deel van de randen van de Biesbosch. Akkers met suikerbieten of graan werden afgegraven, nieuwe moerassen ontstonden, de Biesbosch groeide met honderden hectares tegelijk. Zonder die twee keer hoogwater was de Biesbosch nooit geworden wat ‘ie nu is. En hadden we ook nooit meegemaakt dat de zeearend zich hier spontaan vestigde.’ Het dier kan uren doodstil in een boomtop zitten, rustig wachtend tot precies dat hapje voorbijkomt waar hij trek in heeft. Zo lang, zo saai, dat de vogelaars die hem bespieden van verveling bijna in slaap vallen. Maar dan! Als je ziet dat deze luchtreus op de wieken gaat, als z’n krikrikri door de lucht krast, kokmeeuwen en kraaien woedend om hem heen cirkelen, honderden ganzen in één vloeiende beweging verschrikt uit het water opvliegen... ‘Dan is dat kicken,’ zeggen de mensen die het gezien hebben. De zeearend heeft definitief poot aan de grond in de Biesbosch. En de Biesbosch? Die heeft de zeearend omarmd. En hoopt stiekem op meer. Wat zo’n gekke gedachte niet is, als je bedenkt dat jonge wijfjes om te broeden vaak terugkeren naar het nest waar ze zelf geboren zijn.

partners voor het leven Jarenlang kwam de zeearend langs in de Biesbosch. In 2011 besloot een jong paartje om te blijven. Er werd een nest gebouwd en in 2012 werd hun eerste jong geboren. Vorig jaar broedde dit paartje weer met succes. Zeearenden vormen een paar voor het leven. Sinds kort wordt regelmatig een baltsend tweede paartje gezien, dat een geschikte plek lijkt te zoeken voor hun nest. Ze worden daarbij nauwlettend in de gaten gehouden door het eerste paar.

2014 BiesBlad

lente

bijzondere bewoner van de biesbosch

De zeearend heeft een lengte van bijna 1 meter en een spanwijdte van 2.00 tot 2.50 meter zo zit het met de zeearend Het is niet z’n lengte, gemiddeld 80 tot 90 centimeter, die de zeearend zo imposant maakt. Pas als hij zijn vleugels uitslaat, wordt duidelijk waaraan de vogel zijn bijnaam ‘vliegende deur’ te danken heeft. De spanwijdte van zijn diepgevingerde en bijna rechthoekige vleugels bedraagt 2.00 tot 2.50 meter. De enige Europese vogel die nog een maatje groter is, is de in Zuidoost-Europa levende kroeskoppelikaan, waarvan het mannetje een spanwijdte van niet minder dan 3.50 meter heeft. Bij de zeearend zijn de vrouwtjes groter dan de mannetjes. Jonge exemplaren zijn te onderscheiden aan hun gespikkelde verenkleed, dat elk jaar een

ontwikkeling doormaakt naar steeds meer effen bruinzwart. Zij hebben ook nog niet de witte staart, de felgele snavel en pupillen van hun ouders. Pas na zijn vijfde jaar is de zeearend volwassen. Een paartje dat eenmaal voor elkaar gekozen heeft, blijft elkaar een leven lang trouw. Ook blijven ze vaak trouw aan het nest dat ze voor hun eerste jong bouwden. Het wijfje legt normaal gesproken één of twee eieren die qua afmetingen te vergelijken zijn met een flink uit de kluiten gewassen ganzenei. De zeearend heeft geen natuurlijke vijanden. De mens - eierdiefstal, landbouwgif - is zijn belangrijkste belager. De vogel kan meer dan twintig jaar oud worden. Zijn roep klinkt als een snel, metalig krikrikri.

ook Zeearenden zien? Het Biesbosch-paar laat zich op verschillende plekken in het nationaal park zien. Ze hebben vooral een voorliefde voor de Noordwaard, waar ze vanaf de Hardenhoek goed te observeren zijn. En... sinds eind 2013 lijkt een tweede paartje zich hier goed thuis te voelen. Zij zijn vaak te zien in de omgeving van de Tongplaat op het Eiland van Dordrecht. Je kunt met de boswachter mee op excursie. Tijdens een vier uur durende vaartocht vertelt hij alles over de zeearend en het beheer in de Biesbosch. Op 300 - 400 meter afstand van de arendshorst staan telescopen opgesteld om het nest, met hopelijk een ei erin, te observeren.

beter zonder gif Ooit leefde de Europese zeearend in heel Europa, maar in Midden- en ZuidEuropa komt hij nog maar amper voor. Toch gaat het de laatste decennia beter, vooral dankzij het verbod op verschillende landbouwgiffen. Grofweg zijn er nu tussen de 9000 en 10.000 broedparen. Verreweg de grootste populatie (3500 tot 4000 broedparen) is te vinden in Noorwegen, met name op de eilandengroep Lofoten. Het eerste paartje dat zich, in 2006, op eigen kracht in Nederland vestigde, koos de Oostvaardersplassen uit en bracht daar vervolgens elk jaar één of twee jongen groot. Naast Oostvaardersplassen en Biesbosch zijn de laatste jaren ook jonge zeearendjes geboren in het Lauwersmeer en het Roggebotzand (Oostelijk Flevoland).

Staatsbosbeheer organiseert verschillende arendentochten. Meer informatie en aanmelden kan via www.staatsbosbeheer.nl/visarendbiesbosch

2014 BiesBlad

Rondvaartbedrijf Zilvermeeuw BV DRIMMELEN

Elke dag twee uur durende rondvaarten dwars door de Biesbosch! (Pasen t/m de herfstvakantie)

Wij zijn een rondvaartbedrijf wat dagelijks tochten organiseert in en rond â&#x20AC;&#x2DC;Nationaal Park de Biesboschâ&#x20AC;&#x2122;. Voor zowel individuele passagiers als groepen hebben we leuke tochten en arrangementen. Gezelschappen Naast rondvaarten die u het gehele jaar kunt boeken, kunt u bij ons ook terecht voor een totaal dagprogramma! Dus naast rondvaarten organiseren wij ook; huifkartochten, Oud-Hollandse spelen, stadswandelingen, bezoek aan wijngaard en kaasboerderij.

Zakelijk Uw zakelijk evenement een speciaal tintje geven? Wij zijn uw ideale partner in het organiseren hiervan. Samen met onze out-door partners organiseren we verschillende activiteiten middenin de inspirerende natuur. Voor een bedrijfspresentatie richten we onze schepen speciaal in, maar ook voor een spetterend avondfeest zijn uitgebreide mogelijkheden.

Individueel Twee uur durende Biesbosch rondvaarten dwars door het nationaal park, maar ook dagtochten naar Slot Loevestein en de Rotterdamse havens. We hebben ook verzorgde tochten met brunch, high tea of dinerbuffet aan boord!

Kijk op: www.zilvermeeuw.nl of vraag onze brochures aan en laat u verrassen door ons uitgebreide programma.

Rondvaartbedrijf Zilvermeeuw b.v. Biesboschweg 2 4924 BB Drimmelen

informatie/boekingen: tel 0162 - 68 26 09 fax 0162 - 68 69 25

www.zilvermeeuw.nl info@zilvermeeuw.nl

advertorial

boottocht met bezoek biesbosch museum Om 10.15 uur verwacht de kapitein u op zijn schip, zodat om 10.30 uur de trossen losgegooid kunnen worden. Onze gastvrije bediening trakteert u op 2 kopjes koffie met gebak. De vaartocht brengt u door Nationaal Park de Biesbosch. Tijdens deze tocht wordt er voor een heerlijke scheepslunch gezorgd! In het Biesbosch Museum krijgt u een indruk van verleden, heden en toekomst van de Biesbosch en kunt u een film over de Biesbosch bekijken. U kunt hier ook heerlijk wandelen (2 km). Omstreeks 16.00 uur meren we weer af in Drimmelen. Drimmelen, naast Biesboschcentrum € 38,25 volwassenen € 25,25 kinderen 3 t/m 11 jaar 15 juli, 29 juli, 12 en 26 augustus 5 ½ uur

Bijzondere belevenissen op Rondvaartboot Zilvermeeuw

biesbosch rondvaart zilvermeeuw

brunch tocht zilvermeeuw

high tea rondvaart zilvermeeuw

Vaartocht door de Biesbosch. Mede door de geringe diepgang zijn onze schepen speciaal gebouwd om door dit gebied vaartochten te maken. De comfortabele boten zijn verwarmd en uitgerust met toiletvoorziening, bar en geluidsinstallatie. Ook beschikken al onze rondvaartboten over een uniek panoramadek. Dit biedt de mogelijkheid tot kilometers ver uitzicht over de polderdijken. Tijdens de vaart kunt u een drankje nemen vanaf de bar en vertelt de schipper het een en ander over hetgeen u onderweg te zien krijgt.

Wilt u iets speciaals doen met uw familie/ gezin? Combineer dan een onvergetelijke Biesbosch rondvaart met een overheerlijke brunch! We vertrekken om 11.30 uur vanuit Drimmelen, waar we om ± 13.30 uur weer arriveren. Tijdens deze rondvaart wordt een uitgebreide brunch geserveerd.

Wilt u samen met uw vriendinnen, vrienden, of familie ongedwongen genieten van een kopje thee, met allerlei zoete of juist hartige lekkernijen? Dat is mogelijk tijdens deze rondvaart door Nationaal Park De Biesbosch. We vertrekken om 14.30 uur vanuit Drimmelen, waar we om 16.30 uur weer arriveren. Tijdens de tocht is de koffie en thee inclusief.

Drimmelen, naast Biesboschcentrum € 30,50 volwassenen € 20,00 kinderen 3 t/m 11 jaar

Drimmelen, naast Biesboschcentrum

€ 10,00 volwassenen € 7,00 kinderen t/m 12 jaar

20 april, 21 april (Pasen), 11 mei (Moederdag), 8 juni (1e Pinksterdag), 15 juni (Vaderdag), 26 juni, 13 juli, 17 augustus, 24 augustus, 7 september, 21 september en 5 oktober

€ 29,00 volwassenen € 20,00 kinderen 3 t/m 11 jaar 20 april, 21 april (Pasen), 11 mei (Moederdag), 8 juni (1e Pinksterdag), 15 juni (Vaderdag), 26 juni, 13 juli, 17 augustus, 24 augustus, 7 september, 21 september en 5 oktober

2 uur

2 ½ uur

Drimmelen, naast Biesboschcentrum

bies-plezier

-LenteWil je bewoners in je tuin? Niet alleen mensen zijn kieskeurig bij het uitzoeken van een woning, ook vogels. Daarom is het belangrijk om het nestkastje op een goede plek op te hangen. Op www.vogelbescherming.nl vind je handige tips.

flirten en broeden Het is voorjaar, de knoppen aan de bomen komen langzaam uit en je hoort het gekwetter van de vogels. Het is de tijd van het jaar waarin vogels druk in de weer zijn met het verzamelen van takjes, plantresten en ander materiaal om hun nesten te bouwen. Iedere vogelsoort bouwt zijn eigen nest op een andere manier en andere plek. De grote bonte specht hakt in een boomstam een holletje zodat hij daar zijn nest in kan vormen. De ijsvogel maakt zijn nest graag in verticale wanden zoals een boomkluit. Het zijn niet altijd de vrouwtjes die de eieren uitbroeden. Bij de kievit broeden zowel het mannetje als het vrouwtje en verzorgen later de jongen.

lente

Koolmees observatiekast € 15,50 Verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Vogelhuisje ‘Walnoot’ en ‘Eikel’ € 9,95 Verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht. Kijk ook eens op winkel.staatsbosbeheer.nl voor meer nestkastjes.

schipper, mag ik overvaren? De Zonnepont vaart weer naar het Griendmuseumpad. Vanaf 1 april kun je vanaf Biesboschcentrum Dordrecht overvaren naar het Griendmuseumpad. Wandel door het prachtige natuurgebied van grienden en wilgenvloedbossen. Geniet van de eerste zonnestralen en bewonder de natuur die in de lente in bloei staat. Meer informatie? Kijk op www.actiefindebiesbosch.nl

bies-plezier

Bambi

achtergrond informatie Bij de Biesboschcentra en het Biesbosch MuseumEiland zijn diverse boeken verkrijgbaar. Boeken over de Biesbosch, dieren plantsoorten, leuke kinderboeken en nog meer.

Het ree is een klein soort hert dat in de Biesbosch voor komt. De vacht is in de zomer zandgeel tot roodbruin van kleur en in de winter grijsbruin tot zwart. Tijdens de bronstijd paren reeën. De mannetjes worden reebok genoemd en de vrouwtjes reegeit. Na een draagtijd van een aantal maanden worden de jongen geboren. De vacht van het jong heeft een aantal stippen en lijkt daardoor op Bambi uit het gelijknamige sprookje.

het kanoseizoen is weer begonnen! Wie de Biesbosch van heel dichtbij wil ervaren stapt in een kano. Je kunt er zelf één huren of mee gaan met een kano-excursie. Op het water is de getijdenwerking goed merkbaar. Bij laag water vaar je in de smalle kreekjes langs steile oeverwanden. Bij hoog water lijkt de Biesbosch soms wel een jungle. En overal in de kreken vind je sporen van bevers.

Door de hele Biesbosch zijn kanoverhuurbedrijven te vinden. Kijk voor verhuurbedrijven op de gastherenpagina pagina 126

Boek ‘vogels zien en horen’ € 14,95 verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Wandelgids € 2,50 verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Het Biesbosch Boek prijs € 15,50 verkrijgbaar bij de Biesboschcentra en het Biesbosch MuseumEiland Werkendam.

2014 BiesBlad

vogels in de lente

Vogels in de lente ‘Alle vogels zijn nesten begonnen, behalve ik en jij. Waar wachten wij nu op?’ Deze in hedendaags Nederlands vertaalde tekst uit de 11e eeuw is misschien wel de oudste in het Nederlands geschreven tekst die er bestaat. Ook toen al draaide het allemaal om de liefde. In het voorjaar kun je er in de Biesbosch volop van genieten. Vogels zingen het hardst om hun gebied af te bakenen waar ze willen gaan nestelen en om vrouwtjes te lokken. Dus denk voortaan als je een vogel hoort zingen: ‘Kom lief, waar wachten we nog op?’

verliefde futen

tjif-tjaf-tjif-tjaf

postzegelberoemdheid

Zelfs in stadsgrachten kun je het zien: dansende futen in de lente. Met opgestoken kraag versieren ze elkaar. Ze schudden met hun kop, draaien om elkaar heen, dan weer plat op het water, dan weer watertrappend uit het water omhoog komend, hun buiken dicht bij elkaar. Met sliertjes waterplanten als kadootjes maken ze elkaar het hof. Een spectaculair gezicht!

Volgens de Engelsen roept hij Chiffchaff, de Duitsers maken er Zilpzalp van. Maar in de Biesbosch hoor je overal tjif-tjaf-tjif-tjaf in het struikgewas in het voorjaar. Net als de grutto, de koekoek en de kievit roept de tjiftjaf voortdurend zijn eigen naam. Het kleine zangvogeltje lijkt heel erg op zijn broertje de fitis, totdat hij zijn bekje opendoet.

Je hoort hem nog maar weinig in de Biesbosch: de grote karekiet. Hij houdt van brede rietkragen met overjarig riet, en die zijn er niet veel meer. Maar hij staat wel luid zingend op een Biesboschpostzegel. Je kunt een velletje met 3 Biesboschdieren kopen bij de hoofdpoorten voor € 1,95. En een setje met 3 zegels, 3 ansichten en een beschrijving kost € 2,95.

lente

vogels in de lente

ingebouwde kalender opmars van de cetti’s zanger

vogelconcert De meeste vogels laten zich ’s het hardst horen net na zonsopgang. Wie vroeg opstaat kan vanaf half april genieten van prachtige vogelconcerten. Ga eens mee met een gids op een Avontuurlijke Vogeltocht. Elke zaterdagochtend in het voorjaar vanaf Biesboschcentrum Dordrecht.

In de vorige eeuw kwam hij nauwelijks in Nederland voor, maar de laatste jaren kun je hem overal in de Biesbosch horen: de Cetti’s zanger. Het afgelopen jaar werden er in de Biesbosch meer dan 350 broedparen geteld. Anders dan de meeste zangvogels trekt hij niet weg, dus kun je hem ook in andere seizoenen tegenkomen. Hij houdt van struikgewas bij water. In de Biesbosch zingt hij veel in rietruigten. Waar andere vogels zich stilhouden als ze verstoord worden, gaan Cetti’s juist zingen: een korte, explosieve uitbarsting van abrupte tonen.

Ze presteren het elk jaar weer: tot op de dag nauwkeurig arriveren vogelsoorten op hun broedplek. Alleen een koud of juist warm voorjaar kan wat schommelingen veroorzaken. Veel vogelaars houden die eerste waarnemingen bij. Door de jaren heen zie je dan een vast patroon. De tjiftjaf is een van de vroegste zangvogels: je kunt zijn naam vanaf half maart volop horen. Een echt lentegeluid. De blauwborst is er weer begin april, gevolgd door een heel stel andere zangertjes. Vanaf half april laat ook de koekoek zich horen. De grasmus arriveert pas eind april. De allerlaatste is de wielewaal, die hoor je meestal pas begin mei, als de lente al ver gevorderd is.

2014 BiesBlad

de nieuwe wildernis

De Nieuwe Wildernis Voor wildernis naar Afrika? Dat is niet meer nodig. Ook in Nederland is volop wildernis te beleven. Nieuwe wildernis, om precies te zijn. Want oernatuur bestaat niet meer in Nederland.

Nieuwe wildernissen vind je op plekken waar de mens eerst drastisch ingreep en zich daarna terugtrok. Plekken waar je kunt dwalen en zelfs verdwalen. Waar je het gevoel krijgt helemaal weg te zijn van de bewoonde wereld. Gebieden die ruig wild zijn of juist geheimzinnig en besloten. Gebieden waar Staatsbosbeheer de natuur haar gang laat gaan. Zonder te beteugelen, kort te wieken of in te dammen. Je zou het echt eens moeten zien, voelen en ruiken…En dat kan! Ook in de Biesbosch, het land van rivieren, kreken en bevers, vind je deze wildernis.

de biesbosch als wildernisgebied Het bijna 9.000 hectare omvattende gebied bevat veel bijzondere bewoners. Zo zijn er zeven zeearenden, zo’n 250 bevers en ook ijsvogels en reigers laten zich regelmatig zien. Zelfs de zeehond heeft vorig jaar een bezoek gebracht aan de Biesbosch. Verder kent de Biesbosch verschillende stroomdalgraslanden met bijzondere plantensoorten. Bij uitzonderlijk hoog water in de koude seizoenen staat een groot deel van de Biesbosch onder water. De dieren moeten zelf een veilig heenkomen zoeken. Ook dat is natuur. Wilde natuur, oftewel nieuwe wildernis.

lente

dé film: de nieuwe wildernis De film heeft de belangstelling voor ‘wilde’ natuur flink aangewakkerd. En met succes! De belangstelling voor de film was enorm. Met 670.000 bezoekers kunnen we overduidelijk spreken van een succes. De film heeft mensen, groot en klein, verwonderd over de natuur die er in ons kleine, drukbevolkte land is. Staatsbosbeheer nodigt je uit om naar buiten te gaan. Bezoek naast de Biesbosch ook een van de andere wildernisgebieden van Staatsbosbeheer: Drents-Friese Wold, Gelderse Poort, Hart van Drenthe, Lauwersmeer, Maashorst, Oostvaardersplassen, Rivierpark Maasvallei, Veluwe en Wadden.

ga ook mee op ontdekkingstocht De boswachters van Staatsbosbeheer kozen 20 wandel-, fietsen kanoroutes die het wildernisgevoel laten beleven. Ze zijn samengebracht in de ANWB wandelgids Nieuwe Wildernis. Deze gids is verkrijgbaar voor € 13,95 via de webwinkel van Staatsbosbeheer winkel.staatsbosbeheer.nl, de bezoekerscentra en bij de boekhandel.

lente activiteiten

Ga mee! In de lente begint weer van alles te groeien, bloeien, kruipen en fladderen. Vogels zoeken een plek om te nestelen en jonge dieren worden geboren. De lente is bij uitstek het seizoen dat met alle zintuigen beleefd moet worden. Ruik, proef en voel het voorjaar!

werkendam avondwandeling

fluistertocht

bevertocht

Staatsbosbeheer organiseert in het voorjaar diverse avondwandelingen. Ga op pad met de boswachter van Staatsbosbeheer en ontdek de vele vogelsoorten geluiden in de Biesbosch.

Rondvaart door de Biesbosch met toelichting door schipper

Tijdens de bevertocht vaar je ‘s avonds door de Biesbosch. Onder deskundige leiding van een gids wordt gedurende de tocht gewezen op sporen van de bever. In de schemering worden de bevers actief en is er een grote kans dat je ze in de kreken rond ziet zwemmen. Vanwege het tijdstip van vertrek is het mogelijk om voor vertrek in het museum een ‘griendwerkersmaaltijd’ te eten € 10,00 p.p. (vooraf reserveren).

Kijk voor meer informatie, data, tijden of aanmelden op www.staatsbosbeheer.nl/ voorjaarsorkestbiesbosch 14 en 21 mei

Biesbosch MuseumEiland Werkendam € 10,- volwassenen € 7,- kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief museumbezoek. 2, 9, 16, 23, 30 maart 6, 13, 20, 21, 26, 27, 28, 29, 30 april Dagelijks in mei Aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108

Biesbosch MuseumEiland Werkendam € 16,00 volwassen € 12,00 kinderen 4 t/m 12 jaar 20 mei 1 ¼ uur

duur

ca 3-3 ½ uur

gids

wandelen

rolstoel vriendelijk

kanoën

fluisterbootje

rondvaartboot

2014 BiesBlad

lente activiteiten

drimmelen in ’t spoor van de griendwerker De Biesbosch was een groot agrarisch gebied. Biezen- en rietsnijders waren er actief. De griendwerkers hakten elke winter de wilgen en verkochten het hout voor bonenstaken, gereedschapsstelen maar vooral werd het verwerkt in zinkstukken. Eeuwenlang hebben ze daar geploeterd en het gebied mede vormgegeven. Je kunt het werk van de griendwerkers tijdens deze tocht van dichtbij meemaken.

Biesboschcentrum Drimmelen Let op: vertrekt vanaf Beursplein te Lage Zwaluwe. 29 maart, 26 april, 31 mei € 20,00 per persoon Informeer in het centrum of kijk op de website np-debiesbosch.nl voor de actuele vertrekdagen en -tijden. 4½ uur

avondvaarwandeltocht Genieten van de ondergaande zon in de Brabantse Biesbosch. Met de boot vaar je naar de het Benedenste Jannezand en onder leiding van een Biesboschgids loop je door een doorgeschoten griend naar het Bruggetje van Sint Jan. Daar ligt de boot weer klaar om je verder door de Biesbosch te voeren. Rond half tien ben je weer terug in de haven van Drimmelen.

zwerftocht Vertrek 19.00 uur 14 en 24 mei € 12,00 per persoon

2 ½ uur

wildernistocht

eendenkooi

Ontdek de ‘wilde natuur’ in de Biesbosch. Natuur waar de natuurlijke processen zonder menselijke invloed plaats kunnen vinden. Afhankelijk van het jaargetijde wandelen of kanoen we door het gebied. Je zult dan de meest wilde plekken van de Biesbosch bezoeken.

De Biesbosch is een vogelparadijs bij uitstek. In de winter strijken tienduizenden wintergasten neer in het gebied om te overwinteren. Van dit natuurlijke fenomeen hebben de eendenkooikers eeuwenlang gebruik gemaakt. Zo ook in de Biesbosch. Van de vele eendenkooien in het gebied is die op de Hofmansplaat de enige in perfecte staat. Een bezoek daaraan brengt je in een andere wereld. Onder begeleiding is de kooi te bezoeken op afspraak.

Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 per persoon 5 april en 3 mei

Biesboschcentrum Drimmelen € 12,00 per persoon 10 mei

2½ uur

lente

‘Eindelijk! Zonder jas naar buiten.’

2½ uur

De zwerftocht is een prachtige eerste kennismaking met het nationaal park. Na een korte inleiding door een Biesboschgids stap je aan boord van de rondvaartboot en vaar je naar de Hofmansplaat. Daar bezoek je de eendenkooi en loop je vandaar naar het brugje van Sint Jan, een markant punt in de Biesbosch. Hierna volgt een korte vaartocht door de zuidelijke rand van de Biesbosch. Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 per persoon 5, 6, 12, 13, 19, 20, 26, 27, 29, 30 april 1, 2, 3, 4, 5, 10, 11, 17, 18, 24, 25, 31 mei Informeer in het centrum of kijk op www.np-debiesbosch.nl voor de aanvangstijden.

2½ uur

lente activiteiten

dordrecht vroege voorjaarstocht In deze voorjaarstocht gaan we op zoek naar uit het zuiden teruggekeerde trekvogels. Voordat we afvaren, geeft een natuurgids een inleiding over de vogels die we in het vroege voorjaar kunnen tegenkomen in de Biesbosch. Neem een verrekijker mee, dan kun je ze nog beter bekijken. En anders is er een telescoop aan boord. Biesboschcentrum Dordrecht € 15,90 volwassenen € 11,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief soep. 2, 9, 16, 23, 30 maart 6 april

2½ uur

avontuurlijke vogeltocht In een kleine groep (max. 6 personen) ga je met een Biesboschgids in een fluisterboot op zoek naar vogels. Afhankelijk van recente waarnemingen en getij wordt een interessant gebied uitgezocht om te wandelen en vogels te observeren. Neem een verrekijker mee! Na afloop is er koffie met Beverkoek. Biesboschcentrum Dordrecht € 16,80 volwassen € 12,60 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 5, 12, 19, 26 april 3, 10, 17, 24, 31 mei

3 uur

fluisterend op zoek naar bevers

gezinsexcursies ‘lente’ (kids)

Onder leiding van Biesboschgidsen breng je een bezoek aan het BeverBos. Een korte wandeling waarbij je een kijkje kunt nemen in de kunstburcht waar geregeld bevers in verblijven. Daarnaast kun je de eigengebouwde burcht van een afstand aanschouwen en beversporen tegen komen. Aansluitend volgt de vaartocht in het schemerlicht. Op zoek naar bevers en nog meer sporen. Warme kleding wordt aanbevolen.

De natuur ontwaakt na een lange winter. Ga mee en stap het voorjaar in! De excursie start met een inleiding in Biesboschcentrum Dordrecht. Daarna volgt er een wandeling door de Hel- en Zuilespolder. De gids vertelt tijdens de wandeling over de natuur die in lentebloei staat. Deze excursie is speciaal gericht op kinderen.

Biesboschcentrum Dordrecht € 12,50 volwassenen € 9,50 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief warme chocolademelk en Beverkoek 8, 15, 22 maart 5, 12, 18, 26, 30 april 10, 16, 24, 31 mei Aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108 2½ uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 4,00 volwassenen € 3,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 1 mei

2½ - 3 uur

‘Luister! De vogels zingen uit volle borst’ dagtocht nationaal park de biesbosch Vanaf Biesboschcentrum Dordrecht vaart de Halve Maen via de Spieringsluis naar het Biesbosch Museum. Bij aankomst is er de gelegenheid om een bezoek te brengen aan dit museum. Of om een wandeling te maken in de Pannekoek (ongeveer 2 km), een griendgebied. Terug aan boord gaat de tocht verder naar het natuurontwikkelingsproject Maltha. Vervolgens vaar je via de Biesboschsluis weer terug.

Biesboschcentrum Dordrecht € 23,00 volwassen € 16,90 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is exclusief entree Biesbosch Museum 29 april 7½ uur

2014 BiesBlad

lente activiteiten

dordrecht

‘Kinderen? Geen bezwaar!’ go solar (kids) Bijzondere vaarwandeltocht voor het hele gezin, met een leuke speurtocht waarin groene energie de rode draad is. Je vaart met fluisterboot de Sterling naar de Stenen Keet aan het Wantij en wandelt op eigen gelegenheid terug. De oversteek over het Moldiep maak je met de Zonnepont. Onder de kinderen die meegaan wordt op elke tocht een zonne- energie speelpakket verloot. Biesboschcentrum Dordrecht € 9,60 volwassen € 7,20 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief speurtocht en verrassing. 4 april 2 mei

1½ uur

griendexcursie

huiswaardtocht

Je maakt een wandeling onder leiding van een gids over het Griendmuseumpad. Tijdens deze wandeling is er speciale aandacht voor de cultuurhistorie. De gids kan hier alles over vertellen. Ook breng je een bezoek aan de griendkeet, het huis waar de griendwerkers vroeger in leefden.

Vaartocht door de Hollandse Biesbosch met een stevige wandeling (2 uur) over de dijkjes van natuurontwikkelingsgebied de Huiswaard, langs Biesboschkreken en de groene rivier de Nieuwe Merwede. Op de dagen van de Huiswaardtocht, vaart de Sterling ook als pont naar de Huiswaard. Je kunt hier dan op eigen gelegenheid een wandeling maken.

Biesboschcentrum Dordrecht € 6,00 volwassen € 5,00 kinderen 65+ / 4 t/m 12 jaar 17 mei

3 uur

rondje hollandse biesbosch

biesbosch brunchtocht

Vaar geruisloos met de Halve Maen of Sterling door de prachtige natuur van de Biesbosch. Informeer bij de informatie balie met welke boot je vaart. De schipper is de gids op deze tocht. Biesboschcentrum Dordrecht € 7,80 volwassen € 5,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar Data en aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108

1 uur

lente

Biesboschcentrum Dordrecht € 7,50 volwassen € 5,60 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 13 april

Een feestelijke rondvaart waarbij je onderweg geniet van een uitgebreide brunch met heerlijke warme en koude gerechten. Biesboschcentrum Dordrecht € 36,60 volwassen € 27,50 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief een uitgebreide brunch. Pasen 21 april

2,5 uur

lente activiteiten

Biesboschcentrum Dordrecht € 13,00 volwassen € 10,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja met Beverkoek. 2, 9, 16, 23, 30 april, 7, 14, 21, 28 mei 1½ uur

jungle kanotocht In de zomer lijkt de Biesbosch een ware jungle. Vanaf het water zie je de rijk begroeide oevers en vaar je in de kreken onder overhangende takken door. Gidsen nemen je tijdens deze kanotocht van 2 uur mee diep de Biesbosch in. Een spannende ontdekkingstocht door de Hollandse jungle. Biesboschcentrum Dordrecht € 14,80 per persoon De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja en Beverkoek 5, 19 april 3, 31 mei

2 uur

jacominatocht Een gezellige vaartocht met de Halve Maen door de Hollandse Biesbosch, over de Nieuwe Merwede en om de Kop van de Jacomien in het Brabantse deel van Nationaal Park De Biesbosch. Onderweg vertelt de schipper over het gebied en haar bewoners. Biesboschcentrum Dordrecht € 18,70 volwassen € 13,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie / thee / limonade en koek. 11 mei

3½ uur

kanotocht jongeneele ruigt

kanotocht bij volle maan

Een kanotocht voor gevorderden door de Biesbosch in de vroege ochtendzon. Onder leiding van een gids vaar je in een éénpersoonskajak door kleine kreken en breed water in de stilte van de ochtend. Een bijzondere manier om de dag te beginnen!

Deze kanotocht start bij daglicht. Bij mooi weer zie je de zon ondergaan en de volle maan opkomen. Het laatste deel van de tocht vaar je in het donker door de Biesbosch.

Biesboschcentrum Dordrecht € 20,20 per persoon Er is geen catering op deze tocht. Wij raden daarom aan om zelf voldoende eten en drinken mee te nemen. 17 mei

4 uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 11,30 per persoon 15, 16 april 14, 15 mei

2 uur

2014 BiesBlad

lente activiteiten

dordrecht

‘Schipper, mag ik meevaren?’ kanotocht op zoek naar bevers Rustig peddel je door de Biesbosch-jungle. Onder leiding van een gids vaar je met de kano door de kleinere Biesboschkreken en ga je op zoek naar beversporen. En met een beetje geluk heb je een ontmoeting met een bever!

kinderbevertocht (kids) Als je echt een bever wilt zien, moet je stil zijn. Dat is best lastig als je klein bent. Speciaal voor kinderfeestjes en voor groepen met meerdere kinderen zijn er de ‘ kinderbevertochten’. Onder leiding van gidsen breng je een bezoek aan het BeverBos. De gids vertelt over bevers en hun leefomgeving. Daarna kun je marshmallows smelten bij een kampvuur. Eenmaal aan boord ga je op zoek naar bevers en sporen. Biesboschcentrum Dordrecht € 13,00 volwassenen € 10,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief chocomelk met Beverkoek. 1, 29 maart 19 april 1, 3, 17, 30 mei

levendig biesboschverleden Ervaar hoe de griendwerkers in de Biesbosch werkten en leefden. Onder leiding van een Biesboschgids vaar en wandel je door de grienden. Je brengt een bezoek aan de griendkeet waar je bij het vuur een eenvoudige griendwerkerslunch krijgt met brood en spek. Ondertussen vertelt een ‘griendwerker’ zijn verhaal. Biesboschcentrum Dordrecht € 22,50 volwassen € 16,90 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 3 mei

2½ uur

4 uur

lammetjesdag (evenement)

panoramatocht

Biesboschcentrum Dordrecht € 10,80 per persoon 4, 11, 25 april 2, 9, 11, 23 mei

2 uur

Tussen 10.00 en 16.00 uur is iedereen uitgenodigd om een kijkje te nemen in de schaapskooi in de Hel- en Zuilespolder om de pasgeboren lammetjes te bewonderen. De schaapherder vertelt vanalles over de schaapskudde, en wie wil kan een lammetje adopteren. In recreactiegebied De Hollandse Biesbosch. Looproute vanaf Biesboschcentrum Dordrecht. Gratis 6 april van 10.00 tot 16.00 uur

In alle rust ontspannen uitkijken over de rustgevende natuur. Terwijl het veranderende landschap voorbij kabbelt, vertelt de schipper allerlei wetenswaardigheden. Biesboschcentrum Dordrecht € 11,40 volwassen € 8,40 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 27 april 4, 18 mei

1½ uur

lente

lente activiteiten

dordrecht vroege kanotocht De Biesbosch ontwaakt! Een bijzondere ervaring op het water voor de echte natuurliefhebber. Na afloop staat de koffie klaar in huiscafé ‘Biestro’. Biesboschcentrum Dordrecht € 14,80 per persoon De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja en Beverkoek. 12, 26 april 10, 24 mei

2½ uur

diverse kinderactiviteiten (kids) Op een aantal dagen in de schoolvakanties zijn er speciale kinderactiviteiten. Dit kan een knutselactiviteit zijn, een speciale excursie, een voostelling of een spel. Informeer bij de balie van Biesboschcentrum Dordrecht naar meer informatie of kijk op np-debiesbosch.nl. Biesboschcentrum Dordrecht €2,50 per kind 29 april

1 / 2½ uur

wetland struintocht Deze tocht voert naar twee vogelgebieden in de Hollandse Biesbosch die in verschillende stadia van natuurontwikkeling verkeren. Daarna vaart de fluisterboot door naar Kort en Lang Ambacht. Hier maak je een wandeling. Van daaruit vaar je verder om via de Paardewei de Jongeneele Ruigt te bezoeken. Je maakt een wandeling van ongeveer 45 minuten. Stevige wandelschoenen en lange broek worden aanbevolen.

Biesboschcentrum Dordrecht € 17,50 volwassen € 13,10 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie/thee met Beverkoek. 1, 8, 22 mei

4½ uur

snippentocht Tijdens deze exclusieve tocht vaar je met een klein gezelschap (max. 6 personen) in een fluisterbootje door de Biesbosch. Samen met de Biesboschgids ga je op zoek naar bijzondere vogels, bevers en planten. Ruim drie uur vaar je en wandel je door en langs kleine kreken. Je kunt zelf de route bepalen, in overleg met de gids.

Kijk ook op www.np-debiesbosch.nl voor de meest actuele informatie

meld je aan Biesboschcentrum Dordrecht € 115,- per tocht Data op verzoek Tijdig reserveren is noodzakelijk!

3 uur

Biesboschcentrum Dordrecht 078 7705353 – info.biesbosch@dordrecht.nl Biesboschcentrum Drimmelen / Staatsbosbeheer 0162 682233 – biesbosch@staatsbosbeheer.nl Biesbosch MuseumEiland Werkendam 0183 504009 info@biesboschmuseumeiland.nl Vraag naar de boekings- en annuleringsvoorwaarden.

2014 BiesBlad

zomer

bonte bewoners

gedragsregels

Biesbosch-plezier voor iedereen 10 geboden van de biesbosch Het lijkt logisch in een natuurgebied. Je mag geen afval achterlaten, geen harde muziek draaien, geen open vuur stoken. Ook te hard varen is niet toegestaan, zeker niet in de kreken. Toch hebben de toezichthouders van de Biesbosch er hun handen vol aan om overtreders aan te spreken op ontoelaatbaar gedrag. Je riskeert een fikse boete als je je niet aan de regels houdt. En mensen zijn dan ook uiterst creatief in het verzinnen van smoesjes… Icons Nationaal Park de Biesbosch

‘U mag uw hond hier niet los laten lopen. Dan verstoort u de vogels.’ ‘Vogels? Ik zie hier helemaal geen vogels.’ ‘Uw barbecue moet minstens 50 cm van de grond geplaatst worden.’ ‘Oh, maar wij zijn bijna klaar met eten.’

‘Om te vissen heeft u een vispas nodig.’

‘In deze kleine kreken mag u maar 6 km per uur varen.’

‘Maar ik vang toch nooit wat.’

‘Ja, maar mijn snelheidsbegrenzer doet het niet.’

‘Uw radio maakt teveel lawaai’ ‘Hoezo, het is avond. Iedereen is nu toch naar huis.’

Duizenden recreanten zoeken ieder jaar hun vertier in de Biesbosch. Om de natuur te beschermen en om iedereen optimaal van de Biesbosch te laten genieten, gelden er regels in het nationaal park.

1. De maximum vaarsnelheid in de kreken is 6 km/uur. Op sommige grotere wateren en de rivieren mag je 9 km/uur. 2. B eroepsvaart heeft altijd voorrang. 3. Afgesloten gebieden of kreken mogen niet worden in gegaan. 4. Aanmeren mag alleen bij aanlegsteigers, meerpalen en speelweides. 5. Kamperen mag alleen op aangegeven plekken. Wild kamperen is verboden. 6. Kampvuren zijn niet toegestaan. 7. Barbecues moeten tenminste 50 cm hoog zijn. 8. Neem afval mee of doe het in een afvalbak. 9. Vissen mag alleen met een vergunning. 10. D e Biesbosch is een stiltegebied. Respecteer dit.

Wilt u informatie over wat wel en niet is toegestaan in de Biesbosch, vraag ernaar bij de bezoekerscentra of aan de toezichthouders in het gebied.

Icons Nationaal Park de Biesbosch

zomer

Vijf vrouwen in een motorbootje ‘Rustig doortrekken’, zegt bootverhuurder Tony en hij demonstreert nog een keer hoe je een motor aantrekt. Het is 11 uur ’s ochtends op een mooie nazomerdag in de haven van Drimmelen. Met twee vrouwen en drie meiden hebben we voor een halve dag een motorbootje gehuurd. Ons doel is het uitkijkplatform op de Zuiderklip. Een nieuw stuk Biesbosch-natuur met veel vogels. De meiden willen picknicken op een mooi plekje in de zon. En zelf varen, anders gaan ze niet mee.

Met een gestaag gangetje varen we de haven uit. Het gaat makkelijker dan we dachten. Om de Biesbosch in te gaan moeten we eerst de Amer over. Dan blijkt dat we niet de enigen zijn die van die misschien-wel-laatste zomerdag van het jaar willen genieten. Omgeven door zeilboten en jachten zigzaggen we naar de begroeide oever aan de overkant. We hebben gelukkig een vaarkaart meegekregen. Het ‘Noordergat van de Plomp’ moeten we in.

2014 BiesBlad

vijf vrouwen in een motorbootje

De oudste van de meiden mag eerst varen. We zien meerkoeten, futen en zwanen. En een overvliegende aalscholver. De meegenomen verrekijker komt goed van pas. De middelste van de meiden leest de kaart en leidt ons langs eilandjes en doodlopende kreken het ‘Middelgat van de Plomp’ in. Al gauw wanen we ons mijlenver van de bewoonde wereld. De boot glijdt langs oevers met riet en wilgen. Wat een weldadige rust! De enige verstoring komt van de meiden die kibbelen over wie er aan het roer mag.

Na ruim een uur doemt in de verte de uitkijktoren van de Zuiderklip op. We zoeken een aanlegplekje en lopen meteen vast. Help! Na wat geschommel en getrek aan de takken van een overhangende boom komt een van de meiden op het idee om allemaal naar de voorpunt van de boot te lopen. De motor komt hierdoor omhoog en

zomer

‘dit is Net zo leuk als een pretpark’

langzaam komt er beweging in de boot. Gelukkig, we varen weer. We leggen aan bij een grasoever en springen van boord. Het uitkijkplatform is vlakbij maar hoe komen we daar? Klauterend over omgevallen bomen en ploeterend door de natte klei stuiten we al snel op een brede sloot. Zo komen we dus niet bij het platform. Dezelfde weg terug naar de boot dan maar. Ondanks de modder op schoenen en broeken vinden de meiden het wel een leuk avontuur.

vijf vrouwen in een motorbootje

Weer in de boot doen we om beurten een poging om de motor aan te trekken. Wat zei Tony ook weer? Het leek zo simpel. Na ettelijke pogingen lukt het de jongste van de meiden om de motor aan de praat te krijgen. Een gejuich stijgt op en dan varen we richting platform, zoveel mogelijk het midden van het water aanhoudend. Er blijkt gewoon een aanlegsteigertje te zijn voor platform bezoekers. Na anderhalf uur varen worden we beloond met een prachtig uitzicht over een weids moerasgebied. Een spierwitte reiger waadt statig vlak bij ons door het water. Volgens ons vogelboek is het een grote zilverreiger. In de verte grazen Schotse Hooglanders. Tijd voor koffie met door de meiden gebakken cupcakes.

Met een lege picknickmand varen we terug naar Drimmelen. In het ‘Slootje van Sint Jan’ horen we opeens ‘tuuttuut’. Een blauwe flits laag over het water: IJsvogel! Roept een van de meiden vanaf de voorplecht. De anderen gaan uit hun dak. Nu nog een bever. Maar die laat zich niet zien, we zien wel veel vraatplekken en een enorme hoop takken langs de oever: dat moet wel een beverburcht zijn.

Terug bij het steigertje ligt er een jachtje afgemeerd. De eigenaar kijkt angstvallig toe hoe we onze boot om de zijne heen manoeuvreren. Vijf vrouwen in een motorbootje– dat kan toch niet goed gaan? Geen zorgen meneer, we hebben net zelf de boot weer vlot gekregen toen we vastzaten en we kunnen ook de motor starten, dus dit zal ook wel lukken. En inderdaad, even later tuffen we weer door de kreken. De meiden hebben de voorplecht ontdekt en lopen stoer over de rand van het bootje heen en weer.

Voldaan stappen we in de auto. We eindigen de dag met een patatje op een bankje in Lage Zwaluwe met uitzicht op de Amer. ‘Net zo leuk als een pretpark’, besluiten de meiden eensgezind.

Op de Amer staat inmiddels een frisse wind. De boot schommelt flink op de golven en het water spat over de voorplecht. De truien gaan aan. Uiteindelijk varen we de haven van Drimmelen in. Het lukt zowaar om achteruit de boot in de haven af te meren, wat ons een groot compliment van de bootverhuurder oplevert.

Na een half uurtje komt de perfecte picknickplek, een zonnig stukje gras tussen de bomen, in zicht en gaan we weer van boord. Terwijl de picknickmand wordt uitgepakt varen andere bootjes langs. Een ouder echtpaar met hengels in een open bootje, twee jongens in camouflagekleding met fototoestellen met enorme lenzen in een kano. Iedereen groet elkaar hier op het water.

ook lekker varen? Van den Diepstraten Botenverhuur Drimmelen. Halve dag huur motorbootje: € 65. Er zijn nog meer bootverhuurders in Drimmelen, in Vissershang, bij de Spieringsluis en bij Biesboschcentrum Dordrecht. Kijk bij de Biesbosch-gastheren op pagina 126.

2014 BiesBlad

bies-plezier

-zomerschaap scheerders feest zondag 8 juni In recreatiegebied de Hollandse Biesbosch worden tussen 10.00 en 16.00 uur schapen van hun wintervacht ontdaan. Daarnaast worden er demonstraties gegeven en kunnen kinderen een workshop vilten doen.

Naar d’n Overkant Voor wie de Biesbosch zelf wil ontdekken maar geen boot heeft is de ‘Naar d’n Overkant’ een uitstekende oplossing. Staatsbosbeheer biedt de mogelijkheid om de hele dag in het nationaal park te vertoeven en het ‘Hart van de Brabantse Biesbosch’ op eigen gelegenheid te ontdekken. Ervaar zelf de weidsheid en de rust van een gebied dat is afgesloten van het vasteland. Hoe werkt het? Aan het begin van de dag word je overgezet naar de Hofmansplaat en aan het eind van de dag word je daar weer opgehaald. Bij reservering krijg je een informatiepakket mee met de diverse mogelijkheden om de Biesbosch te ontdekken, te verkennen en ervan te genieten. Je kunt een stevige wandeling maken van ruim 15 kilometer, maar ook heerlijk zitten en de omgeving op je laten inwerken. Zorg wel dat je op tijd op de Hofmansplaat bent voor de terugtocht. Kijk op pagina 46 van Ga Mee! voor data en tijden of in de kalender vanaf pagina 108.

Fladderende vlinders In de zomer zie je in de Biesbosch diverse vlinders rondfladderen. Groot, klein, kleurrijk of wat meer ingetogen. Vlinders, maar ook insecten zijn koudbloedig. Dat betekent dat hun temperatuur beïnvloed wordt door hun omgeving.

zomer

Vlinders hebben de warmte van de zon nodig om te kunnen vliegen. Vlinders en insecten beter bekijken? Bij de diverse bezoekerscentra zijn handige hulpmiddelen om de vlinders nog beter van dichtbij te bekijken.

bies-plezier

bies-plezier is dit een weersvoorspeller? Vliegt de zwaluw hoog in de lucht, dan wordt (of is) het mooi weer.

Boek ‘Mooi De Biesbosch’ € 19,95 Verkrijgbaar bij de Biesboschcentra en het Biesbosch MuseumEiland.

Snoep in blik € 4,95 verkrijgbaar bij Biesbosch MuseumEiland Werkendam

! H A B

spuugbeestjes?!

Spuugbeestjes (schuimcicaden) danken hun naam aan het kloddertje schuim dat ze op planten en bomen achterlaten. Dit lijkt namelijk op spuug. Deze insecten doen dit om uitdroging van de larven te voorkomen. De larven verstoppen zich in de schuimnesten om beschermd te kunnen groeien. Kijk maar eens goed rond in de natuur. Overal vind je sporen van deze kleine insecten terug.

Onderzetters met vogels € 3,50 verkrijgbaar bij Biesbosch MuseumEiland Werkendam

Pennen € 3,25 per stuk verkrijgbaar bij Biesbosch MuseumEiland Werkendam

2014 BiesBlad

CAFÉ - BOTENVERHUUR VAN DEN DIEPSTRATEN “Ontdek de Biesbosch” in een boot van DIEPSTRATEN BOTENVERHUUR

    

Kano’s Roeiboten Motorboten Kajuitboten Sloepen

Café - Botenverhuur Van den Diepstraten Biesboschweg 6 4924 BB Drimmelen Telefoon: +31 (0)162-682385 www.diepstraten-botenverhuur.nl Vissreshang Advertentie biesblad 2014.pdf

09-01-14

11:55

Voor meer informatie: www.bootjegezond.nl www.scootertjegezond.nl www.kanoevents.nl Of bel naar: 0624123659

advertorial

Plan je Biesbosch uitje vanaf Hank, Natuurpoort Vissershang

beverburchtentocht De winterperiode is het uitgelezen moment om op zoek te gaan naar beverburchten. Opstapplaats: Hank, Natuurpoort Vissershang € 11,00 volwassenen € 10,00 kinderen t/m 12 jaar 16, 23 maart 2, 9, 16, 23, 30 november 7, 14, 21 december

2 ½ uur

bevertocht

zomertocht

vaarwandeltocht

Zesentwintig jaar geleden werden bevers uitgezet in de Biesbosch. Overal ziet u nu sporen van hun aanwezigheid. In de schemering zijn ze actief en zwemmen rond in de kreken. Ga mee met de fluisterboot en volg hun spoor.

Wilgen in vele schakeringen groen. Zonnestralen schitteren op het water, bloemen steken hun kopjes omhoog. In de zomer is de Biesbosch vol leven en kleur.

Varen naar het wandelpad Lepelaar Benedenste Jannezand en daar wandelen langs oude grienden en ruige rietvelden. Door het Gat van de Plomp en de sloot van Sint Jan terug naar de jachthaven.

Opstapplaats: Hank, Natuurpoort Vissershang € 13,00 volwassenen € 12,00 kinderen t/m 12 jaar

Opstapplaats: Hank, Natuurpoort Vissershang € 8,50 volwassenen € 7,50 kinderen t/m 12 jaar

Opstapplaats: Hank, Natuurpoort Vissershang € 11,00 volwassenen € 10,00 kinderen t/m 12 jaar

Dagelijks in juli & augustus (vanaf 5 juli) 2, 9, 16, 23 februari 2, 9, 30 maart 6, 13, 20, 21, 26, 27, 28, 29, 30 april 1, 2, 3, 4, 11, 18, 25, 29 mei 1, 8, 9, 22, 29 juni 7, 14, 21, 28 september 5, 12, 19, 26 oktober

2, 3, 9, 10, 16, 17, 23, 24, 30, 31 mei 6, 7, 13, 14, 20, 21, 27, 28 juni 1, 3, 5, 8, 10, 12, 15, 17, 19, 22, 24, 26, 29, 31 juli 2, 5, 7, 9, 12, 14, 16, 19, 21, 23, 26, 28, 30 augustus 6, 13, 20, 27 september

2 ½ uur

1 ½ uur

2 ½ uur

2014 BiesBlad

vogels in de zomer

Vogels in de zomer Het borstje van een roodborst en de vleugels van een ijsvogel zijn niet gewoon rood en blauw. Ze vertonen prachtige patronen. Elke vogel heeft duizenden veren. Dicht opeen gepakt geven ze elke vogel kleur. In het voorjaar, de paartijd, zijn ze op hun mooist. Al â&#x20AC;&#x2122;s zomers verandert het verenpak. De meeste vogels verliezen een deel van hun veren en krijgen er minder kleurige voor terug.

judeljoho!

gekraagde roodstaart

zweven in de zon

De wielewaal lijkt met zijn knalgele verenpak zo uit de tropen ontsnapt. Die valt toch wel op zou je zeggen. Maar je ziet hem zelden. Zijn nest bouwt hij onzichtbaar hoog in een populier. Als je zijn melodieuze judeljo hoort komt het van boven uit het bladerdak. Wielewalen zijn echte zomergasten. Ze arriveren pas rond 1 mei als de bomen al goed in het blad zitten, en zijn eind juli alweer vertrokken. In die drie maanden zoeken ze een plek om te broeden, bouwen een nest, leggen eieren en brengen hun jongen groot.

Deze prachtig gekleurde boef komt vrij algemeen in de Biesbosch voor. Je kunt hem tegenkomen in doorgeschoten wilgenbossen en in recreatiegebieden als de Hollandse Biesbosch en de Aakvlaai. Zijn broertje de zwarte roodstaart houdt meer van gebouwen. Allebei hebben ze een rooie staart, die opvalt als ze wegvliegen. Net als hun verre neef de nachtegaal.

Op een warme zomerdag zie je als je omhoog kijkt soms wel tien roofvogels bij elkaar. Ze laten zich op de warme luchtstromen omhoog voeren en cirkelen zwevend urenlang rond. Je zou een roofvogel willen zijn om mee te kunnen vliegen.

zomer

vogels in de zomer

zonaanbidder Regelmatig zie je aalscholvers met hun vleugels gespreid zitten. Zonaanbidders lijken het en dat zijn ze ook wel een beetje. Als ze gevist hebben moeten hun vleugels drogen. Want aalscholvers hebben niet dat olie-achtige laagje op hun vleugels dat andere vogels wel hebben. Die schudden even en klaar. Een aalscholver is gewoon nat als hij gevist heeft. Laat hem dus lekker zitten in de zon.

ode aan de ijsvogel Wie weet het nog, ons laatste tientje vﾃｳﾃｳr de euro? Het is ontworpen in 1997. Het watermerk is een ijsvogel. En in minuscule lettertjes, alleen te lezen met een vergrootglas, staat dit gedicht van Arie van den Berg. Het ijs van ijsvogel komt trouwens niet van ijs maar van ijzer. Het verwijst naar de staalblauwe glans van de vogel.

Dolk op wieken in een jasje van kobalt buik oranje... maar de oogwenk ziet even maar een blauwe vlam voor wie daaronder huist (de voorn, de bliek) het grauw oranje van dor blad totdat de twijg kort neerbuigt, terugveert, vleugels vinnen blijken en de dolk zich om de schubben schaart, waarvan de tak straks glinstert, na de slacht wanneer het wapen drooggepoetst, de slokop zit en schokkend kleur geeft aan de winter

2014窶ィiesBlad

digitale natuur

Digitale natuur De natuur heeft geen geheimen meer dankzij deze digitale hulpmiddelen

Biesbosch Ranger Ontdek de Biesbosch al spelenderwijs met onze eigen app. Ga op zoek naar weetjes die verstopt liggen in het gebied, bekijk foto’s en video’s of beantwoord quizvragen voor extra punten. Lukt het om de Biesbosch Ranger status te bereiken? Verwacht najaar 2014. Gratis (iPhone, iPad, Android)

online vogel cursus onlinevogelcursus.nl Word een ware vogelkenner met deze online cursus van de vogelbescherming. €7,95 (Opbrengsten komen ten goede aan de vogelbescherming)

flora van nederland floravannederland.nl Deze website geeft betrouwbare informatie over een schat aan planten. De informatie is verdeeld per maand zodat je precies ziet wanneer de bloeitijd van een plant is.

dieren zoeker dierenzoeker.nl Zie je ergens een dier, maar weet je niet wat het is? Door het beantwoorden van een aantal vragen op de ‘dierenzoeker’ kom je er snel achter. Ook beschikbaar als app.

vogels in digi doe songbird id nederland

Welke vogel zie ik daar voorbij vliegen? Met deze app kom je alles te weten over de meest voorkomende vogelsoorten. Gratis (iPhone, iPad)

Tjilp

Natuurkaarten van IVN Spelletjes app voor kinderen van 4 tot 12 jaar. Er zijn 50 verschillende kaarten met inspirerende opdrachten over planten, dieren en dingen die je onderweg kunt doen. € o,89 (iPhone)

Gezang van vogels uit Nederland en West-Europa. Handige tips en beschrijvingen zorgen ervoor dat je snel leert welk geluid bij welke vogel hoort. Inclusief quiz om je kennis te testen. €2,69 (iPhone)

Piew-tjek-kek… Welke vogel hoor ik daar? Deze app herkent het vogelgeluid en laat zien welke vogel erbij hoort. Alleen in het Engels beschikbaar. € 4,49 (iPhone, iPad, Android)

volg nationaal park de biesbosch np-debiesbosch.nl /Nationaal-Park-De-Biesbosch

volg staatsbosbeheer biesbosch staatsbosbeheer.nl/Natuurgebieden/ Biesbosch /staatsbosbeheer-biesbosch

volg de boswachters Blog: boswachtervanderneut.nl @thomasvanderes

volg onze bevers Benieuwd naar het leven van bevers? Staatsbosbeheer heeft webcams opgehangen in en rondom een burcht in de Biesbosch. volgdebever.nl

volg de biesboschgids Foto-blog van Biesboschgids Tim Janse timbiesbosch.blogspot.nl

2014 BiesBlad

dieren manieren

etenstijd joepie aan tafel!

Bah!

maak je eigen strip

zomer

Alweer vis?!

ik heb honger

Dan ga je maar zonder eten naar bed.

w nu hhehbeehhh! steeds ik nog honger !

zomer activiteiten

Ga mee!

Struinend over ruige paden of peddelend door kronkelende kreekjes zie je planten in alle kleuren. Vlinders en insecten zijn druk met het verzamelen van stuifmeel en vogels laten zich volop zien. Niets ruikt zo lekker als de Biesbosch op een zwoele zomeravond.

werkendam visarendentocht

biesbosch zomertocht

bevertocht

Geniet van de speciale arendentochten onder leiding van de boswachter. In de nazomer komen visarenden richting de Biesbosch. Het Nationaal Park is de plek van Nederland om deze soort te bekijken. Kijk voor meer informatie, data, tijden of aanmelden op www.staatsbosbeheer.nl/ visarendbiesbosch

Na een bezoek aan het museum vaar je met een fluisterboot de Biesbosch in. Aan boord vertelt de gids over de Biesbosch en zijn bewoners. De tocht voert onder meer door de Sloot van de Beneden Petrus en langs beverburchten. Bij de Deeneplaat ga je van boord voor een wandeling. Een schitterend stukje natuur waarbij een tweetal griendketen te zien is. Stevige schoenen of laarzen worden aanbevolen.

24 augustus

Biesbosch MuseumEiland Werkendam € 16,- volwassenen € 12,- kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief museumbezoek 3, 10, 17, 24, 31 juli 7, 14, 21, 28 augustus

2 ½ uur

Biesbosch MuseumEiland Werkendam € 16,00 volwassen € 12,00 kinderen 4 t/m 12 jaar 17 juni 1, 8, 15, 22, 29 juli 5, 12, 19, 26 augustus

ca 3-3 ½ uur

2014 BiesBlad

zomer activiteiten

werkendam

drimmelen

fluistertocht

naar d’n overkant

eendenkooi

Rondvaart door de Biesbosch met toelichting door schipper

Biesboschcentrum Drimmelen € 12,50 per persoon inclusief informatiepakket. Kijk voor meer informatie op pagina 36. 5, 6, 12, 13, 19, 20, 26, 27 juli 2, 3, 9, 10, 16, 17, 23, 24, 30, 31 augustus

Biesbosch MuseumEiland Werkendam € 10,- volwassenen € 7,- kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief museumbezoek. Dagelijks in juni, juli en augustus. Aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108.

max. 7 uur

wildernistocht

Biesboschcentrum Drimmelen

€ 12,00 per persoon 14 juni, 12 juli, 23 augustus

1¼ uur

2½ uur

Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 7 juni 5, 19 juli 2, 16 augustus 2½ uur

‘Een waar vogelmekka.’ duur

gids

wandelen

rolstoel vriendelijk

kanoën

zomer

fluisterbootje

rondvaartboot

zwerftocht De zwerftocht is een prachtige eerste kennismaking met het nationaal park. Na een korte inleiding door een Biesboschgids stap je aan boord van de rondvaartboot en vaar je naar de Hofmansplaat. Daar bezoek je de eendenkooi en loop je vandaar naar het brugje van Sint Jan, een markant punt in de Biesbosch. Hierna volgt een korte vaartocht door de zuidelijke rand van de Biesbosch. Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 per persoon 1, 7, 8, 14, 15, 21, 22, 28, 29 juni 5 juli t/m 31 augustus dagelijks Informeer in het centrum of kijk op de website np-debiesbosch.nl voor de actuele vertrektijden.

2½ uur

zomer activiteiten

drimmelen

dordrecht

in het spoor van de griendwerker

rondje hollandse biesbosch

avontuurlijke vogeltocht

De Biesbosch was een groot agrarisch gebied. Biezen- en rietsnijders waren er actief. De griendwerkers hakten elke winter de wilgen en verkochten het hout voor bonenstaken, gereedschapsstelen maar vooral werd het verwerkt in zinkstukken. Eeuwenlang hebben ze daar geploeterd en het gebied mede vormgegeven. Je kunt het werk van de griendwerkers tijdens deze tocht van dichtbij meemaken.

Vaar geruisloos met de Halve Maen of Sterling door de prachtige natuur van de Biesbosch. Informeer bij de informatiebalie met welke boot je vaart. De schipper is de gids op deze tocht.

In een kleine groep (max. 6 personen) ga je met een Biesboschgids in een fluisterboot op zoek naar vogels. Afhankelijk van recente waarnemingen en getij wordt een interessant gebied uitgezocht om te wandelen en vogels te observeren. Neem een verrekijker mee! Na afloop is er koffie met Beverkoek.

Biesboschcentrum Dordrecht € 7,80 volwassen € 5,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar Data en aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108

Biesboschcentrum Drimmelen € 20,00 volwassen 28 juni, 26 juli, 30 augustus

Biesboschcentrum Dordrecht € 16,80 volwassen € 12,60 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 7, 14, 21 en 28 juni

Let op: vertrekt vanaf Beursplein te Lage Zwaluwe.

4½ uur

op zoek naar b. bever (kids) Speciaal voor de kinderen organiseert Staatsbosbeheer de B. Bevertocht. Deze spannende tocht vertrekt om 7 uur ’s avonds vanuit Biesboschcentrum Drimmelen. Samen met Kornuit gaan de kinderen op zoek naar de bever. Maar als je die wilt zien moet je wel weten hoe een bever eruit ziet. Dat leer je allemaal tijdens de tocht. Als je goed opgelet weet je de antwoorden op de kwisvragen. Maar of je B. Bever ook ziet…? Dat weet je nooit van te voren. Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 per persoon 9, 16, 23, 30 juli 6, 13, 20 augustus

2½ uur

1 uur

3 uur

‘Wandelschoenen aan, verrekijker mee en ontdekken maar! dagtocht geertruidenberg Vaar dwars door Nationaal Park De Biesbosch. Geniet tijdens de vaart van de rust en het mooie van de natuur. In Geertruidenberg kun je cultuur snuiven tijdens een wandeling met ervaren gidsen. Je kunt ook op eigen gelegenheid het stadje bekijken.

Biesboschcentrum Dordrecht € 25,40 volwassenen en € 18,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 17 juli en 21 augustus

8 uur

2014 BiesBlad

zomer activiteiten

dordrecht

‘Kom op ontdekking.’ dagtocht gorinchem De vaartocht gaat over de 3 Merwedes naar ‘Gorcum’. De plaats die als vestiging een belangrijke plaats innam in de Hollandse Waterlinie. In de oude stadswallen en verdedigingswerken, havens en pakhuizen is het rijke verleden nog altijd zichtbaar. Onder leiding van een ervaren gids maak je een wandeling van door dit stadje. Je kunt ook op eigen gelegenheid het stadje bekijken. Biesboschcentrum Dordrecht € 22,30 volwassenen € 16,40 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 14, 30 augustus

6 uur

dagtocht heusden

dagtocht loevestein

De bestemming van deze tocht is het oude vestingstadje Heusden. Je vaart heen over de Merwede en de Bergse Maas, terug door de Biesbosch. De wandeling en bezichtiging van het stadje is onder leiding van een ervaren gids. Op eigen gelegenheid wandelen is ook mogelijk.

Dagtocht Loevestein en dagtocht Woudrichem starten beiden op de Halve Maen. De vaartocht over de Merwede brengt je naar Slot Loevestein. Eenmaal van boord, vervolgt de boot zijn weg richting Woudrichem. Bij Slot Loevestein staan gidsen klaar om je van alles over het kasteel te vertellen tijdens de rondleiding. Daarna kun je op eigen gelegenheid het kasteel verkennen.

Biesboschcentrum Dordrecht € 33,30 volwassenen € 24,50 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 10 juli 28 augustus

8½ uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 29,60 volwassenen € 21,80 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 24 juli 7 augustus

8½ uur

dagtocht nationaal park de biesbosch Vanaf Biesboschcentrum Dordrecht vaart de Halve Maen via de Spieringsluis naar het Biesbosch Museum. Bij aankomst is er de gelegenheid om een bezoek te brengen aan dit museum. Of om een wandeling te maken in de Pannekoek (ongeveer 2 km), een griendgebied. Terug aan boord gaat de tocht verder naar het natuurontwikkelingsproject Maltha. Vervolgens vaar je via de Biesboschsluis weer terug.

Biesboschcentrum Dordrecht € 23,00 volwassen € 16,90 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is exclusief entree Biesbosch Museum 8, 15, 22, 29 juli 5, 12, 19, 26 augustus 7½ uur

‘Het avonturenseizoen is geopend.’ 48

zomer

zomer activiteiten

dordrecht dagtocht willemstad Deze vaartocht over afwisselende wateren, de Nieuwe Merwede en het Hollands Diep brengt je naar Willemstad. Onder leiding van ervaren gidsen maak je een wandeling door dit prachtige vestigingstadje. Ook op eigen gelegenheid kun je het stadje bekijken. Na de wandeling vaar je met de Halve Maen via de Oude Maas weer terug richting Biesboschcentrum.

dagtocht woudrichem Biesboschcentrum Dordrecht € 25,40 volwassenen € 18,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 5, 31 juli

7½ uur

Dagtocht Loevestein en dagtocht Woudrichem starten beiden op de Halve Maen. De vaartocht over de Merwede brengt je naar het stadje Woudrichem. Je maakt onder leiding van gidsen een wandeling door het prachtige stadje. De gidsen vertellen alles over de geschiedenis. Ook is het mogelijk om de stad op eigen gelegenheid te verkennen. Biesboschcentrum Dordrecht € 22,30 volwassen € 16,40 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 24 juli 7 augustus

6 uur

go solar (kids)

griendexcursie

huiswaardtocht

Bijzondere vaarwandeltocht voor het hele gezin, met een leuke speurtocht waarin groene energie de rode draad is. Je vaart met fluisterboot de Sterling naar de Stenen Keet aan het Wantij en wandelt op eigen gelegenheid terug. De oversteek over het Moldiep maak je met de Zonnepont. Onder de kinderen die meegaan wordt op elke tocht een zonne- energie speelpakket verloot.

Vaartocht door de Hollandse Biesbosch met een stevige wandeling (2 uur) over de dijkjes van natuurontwikkelingsgebied de Huiswaard, langs Biesboschkreken en de groene rivier de Nieuwe Merwede. Op de dagen van de Huiswaardtocht, vaart de Sterling als pont naar de Huiswaard. Je kunt hier dan op eigen gelegenheid een wandeling maken.

Biesboschcentrum Dordrecht € 9,60 volwassen € 7,20 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief speurtocht en verrassing 11, 18, 25 juli 1, 8, 15, 22, 29 augustus

1½ uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 6,00 volwassen € 5,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 28 juni 19 juli 16, 30 augustus

3 uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 7,50 volwassen € 5,60 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 1 juni 13 juli 31 augustus

3 uur

2014 BiesBlad

zomer activiteiten

dordrecht

‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet!’ in het domein van de bever (kids) Exclusieve rondleiding binnen de omheining van het BeverBos. Dit deel is doorgaans niet toegankelijk voor publiek. Tijdens deze struintocht vertelt een beverexpert je alles over deze knagers en hun leefomgeving. Daarnaast bestaat er een grote kans dat je sporen van bevers vindt. Laarzen en lange broek zijn noodzakelijk. Biesboschcentrum Dordrecht € 13,00 volwassen € 10,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja met Beverkoek. 4, 11, 18, 25 juni 2, 9, 16, 23, 30 juli 6, 13, 20, 27 augustus

1½ uur

jacominatocht

jungle kanotocht

Een gezellige vaartocht met de Halve Maen door de Hollandse Biesbosch, over de Nieuwe Merwede en om de Kop van de Jacomien in het Brabantse deel van Nationaal Park De Biesbosch. Onderweg vertelt de schipper over het gebied en haar bewoners.

In de zomer lijkt de Biesbosch een ware jungle. Vanaf het water zie je de rijk begroeide over en vaar je in de kreken onder overhangende takken door. Gidsen nemen je tijdens deze kanotocht van 2 uur mee diep de Biesbosch in. Een spannende ontdekkingstocht door de Hollandse jungle.

Biesboschcentrum Dordrecht € 18,70 volwassen € 13,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie/thee/limonade en koek 15, 29 juni 13, 27 juli 10, 24 augustus

Biesboschcentrum Dordrecht € 14,80 per persoon De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja en Beverkoek. 7, 28 juni 12 juli 2, 23 augustus

3½ uur

2 uur

kanotocht bij volle maan

kanotocht jongeneele ruigt

Deze kanotocht start bij daglicht. Bij mooi weer zie je de zon ondergaan en de volle maan opkomen. Het laatste deel van de tocht vaar je in het donker door de Biesbosch.

Een kanotocht voor gevorderden door de Biesbosch in de vroege ochtendzon. Samen met een gids vaar je in een éénpersoonskajak door kleine kreken en breed water in de stilte van de ochtend. Een bijzondere manier om de dag te beginnen!

Biesboschcentrum Dordrecht € 11,30 per persoon 13, 14 juni 11, 12, 13 juli 10, 11, 20 augustus

2 uur

zomer

Biesboschcentrum Dordrecht €20,20 per persoon Er is geen catering op deze tocht. Wij raden daarom aan om zelf voldoende eten en drinken mee te nemen. 14 juni 19 juli 16 augustus

4 uur

zomer activiteiten

dordrecht kanotocht op zoek naar bevers Rustig peddel je door de Biesbosch-jungle. Onder leiding van een gids vaar je met de kano door de kleinere Biesboschkreken en ga je op zoek naar beversporen. En met een beetje geluk heb je een ontmoeting met een bever! Biesboschcentrum Dordrecht € 10,80 per persoon 1, 6, 27 juni 4, 18, 25 juli 1, 8, 15, 22, 29 augustus

2 uur

schaapscheerdersfeest (evenement) Tussen 10 en 16 uur kun je zien hoe de schapen van de kudde in de Hollandse Biesbosch van hun vlies (de schaapherdersterm voor schapenvacht) worden ontdaan. Ook kun je zien hoe de wol verwerkt wordt. Er zijn tevens diverse stands met wol- en viltartikelen.

In recreatiegebied De Hollandse Biesbosch. Looproute vanaf Biesboschcentrum Dordrecht. Gratis 8 juni van 10.00 tot 16.00 uur

kinderbevertocht (kids) Als je echt een bever wilt zien, moet je stil zijn. Dat is best lastig als je klein bent. Speciaal voor kinderfeestjes en voor groepen met meerdere kinderen zijn er de ‘ kinderbevertochten’. Onder leiding van gidsen breng je een bezoek aan het BeverBos. De gids vertelt over bevers en hun leefomgeving. Daarna kun je marsh mallows smelten bij een kampvuur. Eenmaal aan boord ga je op zoek naar bevers en sporen. Biesboschcentrum Dordrecht € 13,00 volwassenen € 10,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief chocomelk met Beverkoek 20 juni 10, 31 juli 9, 23 augustus

2½ uur

‘Laat de vlinder in je los...’

Biesboschcentrum Dordrecht € 22,50 volwassen € 16,90 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 12 juli, 9 augustus

4 uur

2014 BiesBlad

zomer activiteiten

dordrecht panoramatocht

nachtvlindertocht

In alle rust ontspannen uitkijken over de rustgevende natuur. Terwijl het veranderende landschap voorbij kabbelt, vertelt de schipper allerlei wetenswaardigheden.

De KNNV inventariseert regelmatig nachtvlinders in de Biesbosch. Op vrijdag 4 juli is er een nachtvlindertocht. Je vaart met fluisterboot de Sterling naar de Stenen Keet aan het Wantij, waar je met een Biesboschgids een korte nachtwandeling maakt naar de plek waar geïnventariseerd wordt. Een deskundige toont je hoe de vlinders worden gevangen, gedetermineerd en gefotografeerd.

Biesboschcentrum Dordrecht € 11,40 volwassen € 8,40 kinderen 4 t/m 12 jaar 31 augustus

1½ uur

Een vaartocht met veel wisselende uitzichten: om het Eiland van Dordrecht, over de Nieuwe Merwede, de Dordtse Kil en de Oude Maas, onder de nieuwe Moerdijkbrug door en terug over het Wantij. Biesboschcentrum Dordrecht € 19,50 volwassen € 14,30 kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie/ thee/ limonade en koek. 22 juni 6, 20 juli 3, 17 augustus

3½ uur

zomer

3 uur

‘Ontdek ons bonte gezelschap.’ tocht om het eiland van dordrecht

Biesboschcentrum Dordrecht € 10,00 volwassen € 7,50 kinderen 4 t/m 12 jaar 4 juli

vroege kanotocht De Biesbosch ontwaakt! Een bijzondere ervaring op het water voor de echte natuurliefhebber. Na afloop staat de koffie klaar in huiscafé ‘Biestro’. Biesboschcentrum Dordrecht € 14,80 per persoon De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja en Beverkoek. 21 juni 5, 26 juli 9, 30 augustus

2½ uur

zomer activiteiten

dordrecht wetland struintocht Deze tocht voert naar twee vogel gebieden in de Hollandse Biesbosch die in verschillende stadia van natuur ontwikkeling verkeren. Daarna vaart de fluisterboot door naar Kort en Lang Ambacht. Hier maak je een wandeling. Van daaruit vaar je verder om via de Paardeweide Jongeneele Ruigt te bezoeken. Je maakt een wandeling van ongeveer 45 minuten. Stevige wandelschoenen en lange broek worden aanbevolen. Biesboschcentrum Dordrecht € 17,50 volwassen € 13,10 kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief koffie/ thee met Beverkoek 5, 19 juni 10, 17, 24, 31 juli 7, 14, 21, 28 augustus 4½ uur

midzomeravondtocht Elke vrijdagavond in juli en augustus is er een zomerse rondvaart door de kleinere kreken in de Hollandse Biesbosch. Geniet van de mooie natuur tijdens de rustige avonduren. Wie weet kom je wel een bever tegen! De schipper vertelt onderweg over de Biesbosch. Je kunt naar keuze opstappen bij Biesboschcentrum Dordrecht of bij Stayokay. Betaling contant aan boord. Biesboschcentrum Dordrecht € 8,00 volwassen € 7,00 kinderen 4 t/m 12 jaar 11, 18, 25 juli 1, 8, 15, 22 en 29 augustus

1 uur

fluisterend op zoek naar bevers Onder leiding van Biesboschgidsen breng je een bezoek aan het BeverBos. Een korte wandeling waarbij je een kijkje kunt nemen in de kunstburcht waar geregeld bevers in verblijven. Daarnaast kun je de eigengebouwde burcht van een afstand aanschouwen en beversporen tegen komen. Aansluitend volgt de vaartocht in het schemerlicht. Op zoek naar bevers en nog meer sporen. Warme kleding wordt aanbevolen. Biesboschcentrum Dordrecht € 12,50 volwassenen € 9,50 kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is incl. chocolademelk en Beverkoek 7, 14, 21, 28 juni 5, 9, 12, 16, 19, 23, 26, 30 juli 2, 6, 7, 13, 14, 16, 27, 30 augustus Aanvangstijden variëren, zie kalender v.a. pagina 108 2½ uur

Kijk ook op www.np-debiesbosch.nl voor de meest actuele informatie

meld je aan Biesboschcentrum Dordrecht 078 7705353 – info.biesbosch@dordrecht.nl Biesboschcentrum Drimmelen / Staatsbosbeheer 0162 682233 – biesbosch@staatsbosbeheer.nl Biesbosch MuseumEiland Werkendam 0183 504009 info@biesboschmuseumeiland.nl Vraag naar de boekings- en annuleringsvoorwaarden.

2014 BiesBlad

herfst

verre vliegers

vogeltrek

Het hele jaar trek Wat een tankstation voor automobilisten is, is de Biesbosch voor vogels. Op voor- of najaarstrek vinden ontelbare aantallen vogels hier de brandstof die ze nodig hebben om verder te kunnen naar hun bestemming in het noorden of zuiden. Maar ook in koude winters worden veel vogels als een magneet naar de Biesbosch getrokken. Eigenlijk komt het erop neer dat hier het hele jaar in- en uitgevlogen wordt. Waarbij de vogels altijd wel eerst even naar het weer kijken.

herfst

vogeltrek

2014窶ィiesBlad

vogeltrek

muizen en mollen Boswachter Thomas van der Es is, zoals hij zelf zegt, ‘gék van vogels.’ Een betere werkplek had hij niet kunnen hebben, want als de Biesbosch ergens veel van heeft, zijn het vogels. Dit moeras van groen en visrijk water is als een rijkgedekte tafel voor ze. Veel vogels hebben de Biesbosch als hun thuis, zij broeden er en brengen er hun jongen groot. Maar er komen ook elk jaar honderdduizenden bezoekers langs, doortrekkers in voor- en najaar en wintergasten.” Als Thomas in februari de eerste tonen van de zanglijster weer hoort, is dat voor hem het teken dat het voorjaar hoe voorzichtig ook - weer begonnen is. In maart krijgen de zanglijsters gezelschap van oeverzwaluwen, boerenzwaluwen en blauwborsten en nog honderden andere soorten die uit het zuiden komen aangevlogen. De zwaluw vliegt het verst, hij overwintert ten zuiden van de Sahara. Als de temperatuur in de Biesbosch hem een beetje aanstaat blijft hij hier lekker lang uitrusten en muggen en larven eten voordat hij zijn reis naar Denemarken of Scandinavië voortzet.

herfst

mooiste verenkleed “In het najaar is de vogeltrek het indrukwekkendst omdat de aantallen dan het grootst zijn,” legt Thomas van der Es uit. “Dan zijn ook de jongen erbij. Maar in het voorjaar vind ik het het mooist. Dan zijn ze onderweg naar hun broedgebied en moeten ze de vrouwtjes verleiden. Ze hebben hun mooiste verenkleed en meteen als ze hier aankomen, beginnen ze te zingen. Zodra de paring achter de rug is, zijn ze weer stil. Dan hoeft het niet meer en concentreren ze zich op het broeden en daarna het voeren van de jongen.” Een van de laatste vogels die in de Biesbosch aankomen, is de wielewaal, een van Thomas’ favorieten. “Helaas is hij moeilijk te zien omdat de bomen tegen de tijd dat hij, begin mei, aankomt al vol in het blad zitten. Maar dat maakt hij dubbel en dwars goed met zijn mooie diedeljoo-zang.”

Na aankomst van de laatste vogel uit het zuiden, duurt het amper twee maanden voor de najaarstrek de andere kant op alweer op gang komt. Al in juli melden de eerste wespendieven, eenden en grutto’s zich met hun jongen voor een tussenstop op weg naar het zuiden. Veel is afhankelijk van het weer hoe lang vogels in de Biesbosch blijven om op krachten te komen. “Als het regent, blijven ze aan de grond,” zegt Thomas. “Bij mist vliegen ze ook niet, dan kunnen ze zich niet oriënteren. Als de bewolking dan opentrekt, gaat alles in één keer los. Je weet niet wat je ziet als vier- of vijfduizend kieviten tegelijk van de grond komen. Of wat voor vogels dan ook.” Staat er een harde westenwind, dan worden de Haringvlietsluizen gesloten en kan het water dat de grote rivieren aanvoeren niet weg. De waterspiegel stijgt. Voor steltlopers, die hun eten uit de bodem moeten pulken, is er niet veel aan. Maar blauwe en zilverreigers kunnen hun geluk niet op. Het hoge water brengt meer vis met zich mee en muizen, kikkers en mollen, die ze ook niet versmaden, zijn dicht bij elkaar gekropen op de stukken land die niet onder water liepen. Tel uit je winst.

uitgelicht

Circa tweehonderd vogelsoorten voelen zich thuis in de Biesbosch. We hebben twee bijzondere uitgelicht.

visarend

hoe kouder, hoe interessanter Niet alleen in voor- en najaar is het een komen en gaan van vogels, ook in de winter is de Biesbosch een veilige haven voor veel bezoekers. “De vorsten sneeuwtrek noemen we dat,” zegt Thomas. “Hoe kouder het in Nederland is, hoe interessanter het hier wordt. Ligt er in het noorden van het land sneeuw, dan komen graseters als smienten, ganzen en zwanen deze kant op. En als in de rest van het land ijs ligt, komen ook de viseters hiernaartoe. Dankzij de stroming vriest de Biesbosch niet gauw dicht, dus hier is eten volop. Het hoeft maar één dag tien graden te vriezen en we gaan zo van tien naar driehonderd zilverreigers. Een paar dagen later kunnen het er duizend zijn.”

Op www.vwgbiesbosch.org houdt de Vogelwerkgroep Biesbosch alle waarnemingen bij. Kijk ook eens op www.staatsbosbeheer.nl/ voorjaarsorkestbiesbosch

De visarend is het beste in augustus en het najaar te zien. Met een spanwijdte van 1,5 meter is hij een stukje kleiner dan grote broer - en trots van de Biesbosch- de zeearend. Maar wie ziet hoe een visarend een visje vangt, zal dat nooit meer vergeten. Hij kiest een vis die pal onder het wateroppervlak zwemt, laat zich als een baksteen uit de lucht vallen en doorboort de vis met de tenen van zijn achterpoten. Vervolgens vliegt hij naar een plekje - vaak een staak in het water - waar hij zijn prooi uit zijn tenen losmaakt en oppeuzelt.

lepelaar

In de jaren ‘70 waren er honderd, nu broeden er zo’n tweeduizend paartjes van de lepelaar in Nederland. De Biesbosch is voor hen een ideaal foerageergebied. Met hun platte, lepelvormige snavel vissen ze visjes, garnalen en kleine waterdiertjes uit het water. De lepelaar is tussen maart en september goed te zien vanuit de verschillende vogelkijkhutten en in het bijzonder bij de Noordwaard en de Tongplaat.

2014 BiesBlad

bies-plezier

-herfst-

vleermuis Aan het eind van de herfst kom je geen vleermuis meer tegen. De beestjes slapen namelijk de hele winter, tot het weer warm genoeg is om op insectenjacht te gaan. Overdag houden vleermuizen zich verborgen om te kunnen rusten. Ze verschuilen zich in grotten, boomholtes en gebouwen. Bij het vallen van de avond komen ze tevoorschijn om op zoek te gaan naar voedsel. Kijk goed, ze vliegen in een flits voorbij.

Boek ‘Zeg kleine vleermuis, wat eet jij veel’ ¤ 14,95 verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Pluchen vleermuis ¤ 5,00 verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht Kijk ook eens op winkel.staatsbosbeheer.nl voor nog meer Biesbosch knuffels.

Paddenstoelenseizoen Herfst is ‘het’ seizoen dat paddenstoelen in groten getale weer te voorschijn komen. Paddenstoelen zijn er in allerlei soorten en maten. In de Biesbosch vind je veel verschillende soorten. Sommige komen uit de grond en anderen groeien aan bomen. ‘Rood met witte stippen’ kom je in de Biesbosch niet tegen. Wel Gele trilzwam, Paarse korstzwam, Rode kelkzwam en nog veel meer kleuren. En wat te denken van de verbeelding prikkelende namen als Plooirokje, Zadelzwam en Dodemansvinger. Wil je meer informatie of soorten herkennen? Bij de bezoekerscentra zijn diverse paddenstoelenzoekkaarten verkrijgbaar. Of ga eens mee met een herfstexcursie waarbij de gids je nog meer hierover kan vertellen.

herfst

bies-plezier

bies-plezier Braakbal uitpluizen, best interessant!

Sommige roofvogels, waaronder uilen, braken een zogeheten braakbal uit. Hierin zijn allerlei niet-verteerde resten van voedsel die de vogel heeft gegeten terug te vinden. Dit zijn bijvoorbeeld botjes van een muis, resten van insecten of veren en haartjes die overgebleven zijn nadat de uil zijn hapje heeft genuttigd. Ook andere (kleinere) vogelsoorten produceren braakballen, waaronder de ijsvogel. In een braakbal van een ijsvogel vind je, anders dan bij roofvogels, vooral visgraten. Dit heeft natuurlijk te maken met het voedsel dat zij eten. De resten in een braakbal laten zien wat er die dag op het menu stond.

Bird call ¤ 7,95 verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Boek ‘Zeg kleine egel, wat slaap jij lang’ ¤ 14,95 verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Boek ‘Waarom de koolmees een stropdas draagt’ ¤ 12,95 Verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

wil je ook een braakbal uitpluizen? Op 21 oktober organiseert Biesboschcentrum Dordrecht de kinderactiviteit braak-ballen pluizen. Kijk op www.np-debiesbosch.nl voor de precieze tijd.

2014 BiesBlad

Biesbosch vogel top 5

1 62

herfst

zeearend De top van de voedselketen. De zeearend broedt sinds 2006 in Nederland. Het eerste broedgeval van de soort vond plaats in de Oostvaardersplassen. In 2011 bouwde een koppel zeearenden ook een gigantisch nest in de vork van een zwarte populier in Nationaal Park De Biesbosch. Tegenwoordig broeden in vier natuurgebieden in Nederland zeearenden: het Lauwersmeer, Roggebotzand, de Oostvaardersplassen en de Biesbosch. Hij heeft een spanwijdte van bijna 2,5 meter en wordt ook wel â&#x20AC;&#x2DC;vliegende deurâ&#x20AC;&#x2122; genoemd. De grote roofvogel laat zich regelmatig zien in de diverse natuurontwikkelingsgebieden zoals de Kleine Noordwaard, de Tongplaat en de Zuiderklip. In de zomer van 2013 verbleven er maar liefst 7-9 zeearenden in de Biesbosch. Verblijfplaats: Tongplaat, Noordwaard, Zuiderklip

biesbosch vogel top 5

grote zilverreiger

Verblijfplaats: Tongplaat, Noordwaard, Korte en Lange Ambacht

De grote zilverreiger is tegenwoordig een zeer normale verschijning in Nationaal Park De Biesbosch. De soort was echter vóór de jaren ‘70 behoorlijk zeldzaam en broedde voornamelijk in Oost-Europese landen als Roemenie en Hongarije. De grote zilverreiger met zijn sierlijke zilverwitte verenpak en kenmerkende gele snavel is in de gehele Biesbosch waarneembaar. Bij langdurige vorstperiodes, waarin diverse sloten en meren in Nederland dichtvriezen, vertrekken veel zilverreigers richting Biesbosch, waar door de getijdewerking en de dynamiek het water niet snel dichtvriest. De afgelopen winters verbleven er rond de 1000 exemplaren in de Kleine Noordwaard nabij het Biesbosch Museum Werkendam. Opvallend is echter wel dat de grote zilverreiger tot op heden nog niet in de Biesbosch broedt.

lepelaar

Verblijfplaats: Tongplaat, Noordwaard, Jongeneele Ruigt, Korte en Lange Ambacht

Een echte trekvogel die vanaf het vroege voorjaar weer te zien is in de Biesbosch. De vrij grote witte vogel met kenmerkende lepelvormige snavel overwintert net onder de Sahel in onder andere Senegal. Rond 1970 ging het zeer slecht met de lepelaar in Nederland. Er waren toen slechts zo’n 150 broedparen. Inmiddels is dat aantal ruim vertienvoudigd en broedt de lepelaar ook aan de rand van de Biesbosch, op het eiland de Sassenplaat in het Hollands Diep. Vooral in de zomermaanden foerageert grote groepen lepelaars in de natuurontwikkelings polders zoals de Jongeneele Ruigt, de Tongplaat en de Noordwaard. Ze zoeken dan met hun spatelvormige snavel naar jonge visjes en zoetwatergarnaaltjes.

visarend

Verblijfplaats: Tongplaat, Noordwaard, Korte en Lange Ambacht

De visarend is een grote roofvogel die in de trekperiode de Biesbosch bezoekt. Vanaf begin april komen vogels ons land binnen. Ze zijn dan op doorreis richting hun broedgebieden in onder andere Polen en Scandinavië. Visarenden overwinteren in Afrika. Al lang werd gedacht dat deze imposante roofvogel in Nederland tot broeden zou komen. Echter, zijn ‘grotere’ broer de zeearend was eerder. Tot op heden broeden er nog geen visarenden in Nederland. In de nazomer komen de volwassen vogels met hun jongen richting de Biesbosch om te pleisteren, voordat ze weer terugtrekken richting tropisch Afrika. Vooral ondiepe kreken en dode ‘boomskeletten’ hebben hun voorkeur. De piek ligt tussen half augustus en half september.

ijsvogel

Verblijfplaats: (Kano)kreken van Nationaal Park De Biesbosch

Sinds het verdwijnen van het getij in de jaren ‘70 broedt de ijsvogel volop in de Biesbosch. In heldere ondiepe kreken vangen ze kleine visjes. De kleuren van de ijsvogel ogen tropisch met zijn turkooizen blauwe veren op en oranje op de borst. IJsvogels broeden voornamelijk in kluiten van omgevallen boomwortels. Ze maken hierin een holletje en brengen hun jongen groot. Als je door de kreken van de Biesbosch vaart, kun je dit goed zien. De ijsvogel doet zijn naam geen eer aan, want ijs en ijsvogels gaan niet zo goed samen. De soort is namelijk sterk afhankelijk van open water om te kunnen vissen. Na een strenge winter kan het aantal ijsvogels dan drastisch afnemen. Ze kunnen 2-3 keer per seizoen broeden en daarmee 3-4 jongen grootbrengen, zodat de een populatie weer aan kan sterken.

2014 BiesBlad

nachtleven

Het bruisende nachtleven van de Biesbosch Geritsel, geknaag, de roep van een uil, een plotselinge schreeuw… als je ’s nachts in de natuur loopt hoor je van alles. Meer dan overdag, lijkt het wel. Dat komt omdat je ogen moeite hebben met de duisternis. Je andere zintuigen staan dan op scherp om het gemis van goed zien op te vangen.

herfst

uilen in de biesbosch Er komen 3 soorten uilen in de Biesbosch voor: bosuil, ransuil en kerkuil. Uilen jagen ’s nachts. Je ziet ze overdag alleen als je weet waar ze slapen of als ze van hun roestplek (= rustplek) worden verjaagd. Bosuilen kun je vaak horen roepen in het donker.Het oeoeoeoe, oeoeoeoehoeoeoe van de bosuil is heel kenmerkend. Als het mannetje roept antwoordt het vrouwtje met een schelle schreeuw. Mannetjes dulden geen indringers in hun terrirorium. Probeer zo’n uilenroep maar eens na te doen. Als er een uil in de buurt is, zal hij onmiddellijk reageren. Ransuilen hebben de gewoonte om naast elkaar op een tak te gaan zitten slapen. Als je geluk hebt, kun je overdag een paar ransuilen naast elkaar op een tak, vlakbij de stam, zien zitten. Het zijn slanke uiltjes met opstekende oortjes. Dat zijn geen echte oren, maar oorpluimen. Kerkuilen houden van gebouwen om in te slapen en te nestelen. In oude schuren en griendketen in de Biesbosch kun je soms braakballen vinden. Dan weet je dat er een uil gezeten heeft. Kerkuilen ogen heel wit in het donker. Dat komt door hun lichte gezicht en de lichtbruine vleugels.

nachtleven

nachtdieren

stort je in het nachtleven

Veel dieren zijn ’s nachts actief omdat ze zich dan veiliger voelen. Bevers bijvoorbeeld slapen overdag maar kunnen ’s nachts in 5 minuten een boom met een doorsnee van 8 centimeter omknagen. Wel eens gekampeerd en wakker geworden van enorm geritsel en gesnuif naast je tent? Grote kans dat er een egel om je tent scharrelde. Ze zoeken in het donker hun kostje op en lopen erbij te snuiven of ze verkouden zijn.

Ga mee met een Schemer- of Nachtexcursie en beleef de Biesbosch in het donker. Of stap in een kano voor een tocht bij volle maan. Kijk op www.np-debiesbosch.nl of op de activiteitenkalender achterin dit BiesBlad. Er zijn honderden verschillende nachtvlinders. Ze hebben vaak prachtige kleuren maar je ziet ze zelden. Tijdens een nachtvlinderexcursie kun je helpen ze te om de soort te bepalen. Daarna krijgen ze hun vrijheid terug. Vanaf het platform van het BeverBos naast Biesboschcentrum Dordrecht (vrij toegankelijk) kun je na zonsondergang regelmatig bevers horen knagen. Neem een kwartier de tijd en luister goed.

nachtelijke zangkoren De nachtegaal doet zijn naam eer aan. Hij zingt niet alleen overdag, maar ook ’s nachts Ook de blauwborst kan ’s nachts uit volle borst zijn lied aanheffen. Maar de grootste herriemaker is de waterral. Schrik niet als je in het donker langs een rietkraag loopt. Want de waterral kan gillen als een mager speenvarken.

sterretjes zien In recreatiegebied De Hollandse Biesbosch ligt Sterrenwacht Mercurius. Elke zaterdagavond en een keer per maand ook op vrijdagavond kun je er door een reusachtige telescoop naar de maan en de sterren kijken. Overdag is de Sterrenwacht ook open. Er zijn mooie tentoonstellingen over het weer, planeten en ruimtevaart. www.sterrenwacht-mercurius.nl

2014 BiesBlad

vogelkijkplekken

De mooiste vogelkijkplekken De beste vogelkijkplekken in de Biesbosch op een rij

De Biesbosch is een paradijs voor vogels. De meeste vogels vind je in de ‘nieuwe’ natuurgebieden. De getijdenbeweging in de voormalige polders zorgt voor een enorm voedselaanbod. Steltlopers, eenden en ganzen weten deze slikplaten uitstekend te vinden. En roofvogels ook: die komen op de vele vogelhapjes af.

noordwaard

Gebied: Uitgestrekt wetland waar nog volop wordt gewerkt aan meer Ruimte voor de Rivier. Tot 2015 komt er jaarlijks getijdengebied bij. Vanaf het fietspad langs de Bandijk en vanaf de Hilweg heb je voortdurend een mooi uitzicht op het gebied. Diverse uitkijkplekken. Struinpad door het gebied vanaf Biesbosch Museum en Spieringsluis. Vogels: Veel vogels verzekerd. Het hele jaar kans op zeearend. ’s Zomers steltlopers, ‘s winters ganzen en eenden en veel grote zilverreigers (vorig jaar verbleven er 1000 bij elkaar). In voor- en najaar veel doortrekkende steltlopers, visarend, bijzondere soorten. Bereikbaar: Vanaf Werkendam over de Bandijk richting Biesbosch Museum en vanaf Dordrecht met de pont bij Kop van ’t Land.

2 herfst

Gebied: Voormalige landbouwpolder bij de Nieuwe Merwede in het zuidwesten van het Eiland van Dordrecht. Sinds 2012 heeft het getij hier weer vrij spel. Vogels: Hele jaar zeearend, in de zomer foeragerende lepelaars en veel andere steltlopers. ’s Winters ganzen en eenden. In voor- en najaar kans op bijzonder soorten steltlopers, visarend. Bereikbaar: Volg vanaf Kop van ’t Land de Nieuwe Merwedeweg tot de Zuidhaven. Hier parkeren.

Er worden regelmatig zeldzame vogelsoorten gezien. Kijk voor bijzondere waarnemingen op www.vwgbiesbosch.org.

kort en lang ambacht

Gebied: Voormalige landbouwpolder in de Sliedrechtse Biesbosch, sinds 1997 wetland, sinds 2007 met getij. Vogels: ’s Zomers lepelaars, steltlopers, kans op purperreiger. ’s Winters eenden en ganzen, roerdomp, baardmannetjes. Regelmatig zeearend en slechtvalk. In trektijd veel steltlopers. Bereikbaar: Alleen over water. Huur een bootje bij Biesboschcentrum Dordrecht of ga mee met een Avontuurlijke vogeltocht of Wetland struintocht.

zuiderklip

Gebied: Uitgestrekt wetland met uitkijktoren. Sinds 2011. Struinen over de dijk langs het gebied. Vogels: In de zomer foeragerende lepelaars, ’s winters ganzen en eenden en in de nazomer een heel goed gebied om visarenden te zien. Bereikbaar: Huur een bootje of kano of ga mee met een excursie van Staatsbosbeheer.

tongplaat

wandelpaden

Gebied: Zie beschrijving wandelgebieden p. 128 Vogels: In het voorjaar in wilgenvloedbossen o.a. zwartkop, gekraagde roodstaart, nachtegaal. In rietruigten en grienden o.a. blauwborst, bosrietzanger, karekiet. Wielewaal o.a. in BeverBos bij Biesboschcentrum Dordrecht, omgeving van het Biesbosch Museum bij uitzichtpunt Petrusplaat. Hele jaar cetti’s zanger. IJsvogel: Hele jaar in kreken met wilgenbos o.a. rond Brugje St Jan, Griendmuseumpad, Katsegat, Vissershang. Bereikbaar: zie beschrijving p. 128 of ga mee met een van de vele excursies.

uitrusting van de vogelaar

uitrusting van de vogelaar Zorg voor warme kleding. Vogels laten zich vooral zien in de vroege en late uren als de meeste recreanten naar huis zijn. Vogels kijken vraagt geduld en soms lang stilstaan. Je kan het dan behoorlijk koud krijgen.

Een grote rugzak voor je spullen is heel handig. Zo heb je je handen vrij voor belangrijke spullen zoals de kaart, terwijl je door het gebied wandelt of vaart.

Een goede overzichtskaart van het gebied is onontbeerlijk. De Biesbosch heeft geen straatnaambordjes dus verdwalen is altijd mogelijk. Vraag de boswachters eens waar je bepaalde vogels kunt spotten.

Een verrekijker staat natuurlijk bovenaan de lijst van de uitrusting van een vogelaar. Je hebt verrekijkers in alle soorten en prijsklassen. Ook om mee in het donker te kunnen kijken. Maar zelfs met de meest simpele kijker zie je meer dan met het blote oog.

Met je fototoestel kun je die ene zeldzame vogel op de gevoelige plaat vastleggen. Voor het beste shot heb je niet altijd een telelens nodig. Sommige vogels wagen zich best dichtbij als je maar stil genoeg bent. Zorg wel voor voldoende geheugen.

Met een kleurrijke vogelgids van bijvoorbeeld Vogelbescherming Nederland kun je de vogels die je ziet herkennen. In de gids vind je verder allerlei leuke en nuttige weetjes over de vogels.

Een warme kop koffie gaat er best in terwijl je tuurt. Neem ook een stevig lunchpakket mee. In de door vogels drukst bezochte gebieden vind je geen cafetaria.

De Biesbosch is een watergebied. De kans dat je over drassige paden moet struinen om vogels te zien, is vrij groot. Trek dus een paar waterdichte laarzen aan. En vergeet de warme sokken niet, want droge maar koude voeten zijn ook niet prettig.

2014窶ィiesBlad

vogels in de herfst

Vogels in de herfst Elke herfst vindt er een gigantische vogelverhuizing plaats. Honderduizenden vogels gaan dan op trek naar gebieden waar ze meer voedsel kunnen vinden. Ze vliegen hiervoor soms de halve wereld over. Zomergasten maken plaats voor wintergasten. De visdief is zo’n lange afstandsvlieger. Dit sierlijke sterntje broedt in West-Europa. In augustus begint hij aan een lange vlucht naar Zuid-Afrika.

De kolgans broedt in Scandinavié en komt naar Nederland om te overwinteren. In november 2013 werden er op één dag 25.000 kolganzen geteld in de Biesbosch. Omdat het gebied zo belangrijk is voor overwinterende ganzen valt de Biesbosch onder de Europese Vogelrichtlijn.

herfst

kale staken

zwervend

De visarend is een echte doortrekker. Je ziet hem het meest in augustus en september. Met zijn enorme klauwen slaat hij grote vissen uit het water, een spectaculair gezicht. Hij eet ze bij voorkeur op terwijl hij op een kale boom zit. Hier heeft hij een goed overzicht. De Huiswaard is een oud populierenbos, afgestorven doordat de populieren met hun voeten in het water staan. Nu steken alleen nog kale dode staken spookachtig overeind. Een perfecte plek voor een visarend op trek.

Kieviten zie je een groot deel van het jaar in enorme groepen bij elkaar. Ze zoeken op weilanden naar eetbare bodemdiertjes. Als er een roofvogel nadert zie je zo’n grote groep in zijn geheel opvliegen en met prachtige synchrone vliegbewegingen verderop weer landen. Het zijn meer zwervers dan trekkers. Pas als de vorst intreedt of als er sneeuw op de weilanden ligt zakken ze naar het zuiden af.

vogels in de herfst

wie heeft er gesnoept? Overal in de Biesbosch kun je vraatsporen tegenkomen. Maar hoe kun je zien of er een specht of een bever heeft zitten eten? Specht • Eet insecten • Pikt met snavel (kleine gaatjes) • Dood hout (insecten) • Kleine gaatjes • Rommelige aanblik

formatievliegen

Bever • Eet bast en hout • Knaagt met tanden (tandafdrukken) • Vers hout (sappiger) • Altijd vlak bij de grond • Kale takken • Houtsnippers op de grond • Afgeknaagde takken

Waarom vliegen vogels in een V? Net als wielrenners proberen ze uit de wind te vliegen. Vooral bij grote afstanden spaart dat enorm veel energie. Vooral ganzen zijn er heel goed in. Als je ganzen in de vlucht volgt, zie je dat ze regelmatig van positie wisselen. Er gaat steeds een andere gans op kop.

2014 BiesBlad

beleef en geef

Biesbosch beleefd? Laat je waardering blijken!

Het geld gaat naar projecten die de ondernemers zelf kiezen. Vorig jaar zijn uit de eerste opbrengsten van het fonds drie kanoroutes bewegwijzerd. In 2014 wordt geld ingezameld voor onder meer een schoonmaakbeurt van strandjes in de Aakvlaai en het in stand houden van wandelpaden.

Drie Biesbosch-gastheren richtten in 2013 het Beleef en Geef de Biesbosch Fonds op. Ze maken zich zorgen om het verdwijnen van recreatieve voorzieningen in de Biesbosch en vragen hun gasten om een vrijwillige bijdrage voor het fonds.

Inmiddels doen al dertig ondernemers mee met dit initiatief. Je kunt ze herkennen aan het Beleef en Geef logo. Dus als je meedoet aan een activiteit, een kopje koffie drinkt of in een bed & breakfast overnacht, uit dan je waardering voor je bijzondere Biesboschbeleving en geef een bedragje extra. Dan kun je ook over een paar jaar nog struinen midden in de Biesbosch en zonnen op een strandje in de Aakvlaai!

herfst

herfst activiteiten

Ga mee!

Bladeren kleuren bruin en rood. Paddenstoelen schieten tevoorschijn. Vogels bereiden zich voor op de trek naar het zuiden. De typische geur van vochtige aarde en afstervende planten. Juist in de herfst is er veel te beleven in de Biesbosch. werkendam winterse vaartocht

visarendentocht

fluistertocht

Tijdens de wintermaanden verblijven er veel watervogels in de Biesbosch. Onder leiding van de boswachter vaar je door kreken en neem je een kijkje bij diverse natuurontwikkelingsgebieden. We maken tijdens de tocht kans op een brilduiker, grote zaagbek, zeearend en roerdomp.

Geniet van de speciale arendentochten onder leiding van de boswachter. In de nazomer komen visarenden richting de Biesbosch. Het Nationaal Park is de plek van Nederland om deze soort te bekijken.

Rondvaart door de Biesbosch met toelichting door schipper

Kijk op staatsbosbeheer.nl/watervogelsbiesbosch voor meer informatie, data, tijden en aanmelden.

Kijk voor meer informatie, data, tijden of aanmelden op staatsbosbeheer.nl/visarendbiesbosch

Biesbosch MuseumEiland Werkendam € 10,00 volwassenen € 7,00 kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief museumbezoek. Dagelijks in september en oktober Aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108

7 september

30 november

1 ¼ uur duur

gids

wandelen

rolstoel vriendelijk

kanoën

fluisterbootje

rondvaartboot

2014 BiesBlad

herfst activiteiten

drimmelen

dordrecht

wildernistocht

zwerftocht

Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 per persoon 6, 20 september 11 oktober

Biesboschcentrum Drimmelen € 10,00 per persoon 6, 7, 13, 14, 20, 21, 27, 28 september 4, 5, 11, 12, 18, 19, 22, 25, 26 oktober Informeer in het centrum of kijk op de website np-debiesbosch.nl voor de actuele vertrektijden.

2½ uur

fluisterend op zoek naar bevers Onder leiding van Biesboschgidsen breng je een bezoek aan het BeverBos. Een korte wandeling waarbij je een kijkje kunt nemen in de kunstburcht waar geregeld bevers in verblijven. Daarnaast kun je de eigengebouwde burcht van een afstand aanschouwen en beversporen tegen komen. Aansluitend volgt de vaartocht in het schemerlicht. Op zoek naar bevers en nog meer sporen. Warme kleding wordt aanbevolen. Biesboschcentrum Dordrecht € 12,50 volwassenen € 9,50 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief warme chocolademelk en Beverkoek 6, 27 september 4, 10, 17, 18, 21, 22, 23, 25 oktober 1, 8, 15, 22, 29 november. Aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108 2½ uur

in het spoor van de griendwerker De Biesbosch was een groot agrarisch gebied. Biezen- en rietsnijders waren er actief. De griendwerkers hakten elke winter de wilgen en verkochten het hout voor bonenstaken, gereedschapsstelen maar vooral werd het verwerkt in zinkstukken. Eeuwenlang hebben ze daar geploeterd en het gebied mede vormgegeven. Je kunt het werk van de griendwerkers tijdens deze tocht van dichtbij meemaken. Let op: vertrekt vanaf Beursplein te Lage Zwaluwe. Biesboschcentrum Drimmelen € 20,00 per persoon 27 september, 25, 29 oktober, 29 november

4½ uur

herfst

‘Een frisse neus halen.’

herfst activiteiten

dordrecht in het domein van de bever (kids) Exclusieve rondleiding binnen de omheining van het BeverBos. Dit deel is doorgaans niet toegankelijk voor publiek. Tijdens deze struintocht vertelt een beverexpert je alles over deze knagers en hun leefomgeving. Daarnaast bestaat er een grote kans dat je sporen van bevers vindt. Laarzen en lange broek zijn noodzakelijk. Biesboschcentrum Dordrecht € 13,00 volwassen € 10,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is koffie/ thee/ ranja en Beverkoek. 3, 10, 17, 24 september 15, 22 oktober

1½ uur

kanotocht bij volle maan Deze kanotocht start bij daglicht. Bij mooi weer zie je de zon ondergaan en de volle maan opkomen. Het laatste deel van de tocht vaar je in het donker door de Biesbosch. Biesboschcentrum Dordrecht € 11,30 per persoon 9, 10 september

jungle kanotocht In de zomer lijkt de Biesbosch een ware jungle. Vanaf het water zie je de rijk begroeide over en vaar je in de kreken onder overhangende takken door. Gidsen nemen je tijdens deze kanotocht van 2 uur mee diep de Biesbosch in. Een spannende ontdekkingstocht door de Hollandse jungle. Biesboschcentrum Dordrecht € 14,80 per persoon De prijs is inclusief koffie/ thee/ ranja en Beverkoek. 6, 13 september

2 uur

‘Lekker stampen in de plassen.’ kanotocht op zoek naar bevers Rustig peddel je door de Biesbosch-jungle. Onder leiding van een gids vaar je met de kano door de kleinere Biesboschkreken en ga je op zoek naar beversporen. En met een beetje geluk heb je een ontmoeting met een bever!

2 uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 10,80 per persoon 5, 13, 19, 26 september

2 uur

2014 BiesBlad

herfst activiteiten

dordrecht snertvaartocht In deze winterse tocht gaan we op zoek naar watervogels. Vooraf vertelt een natuurgids over de vogels die we kunnen tegenkomen. Neem vooral een verrekijker mee, dan kunt je ze nog beter bekijken. Aan boord is ook een telescoop. Bij het koude weer hoort natuurlijk een kom snert om lekker op te warmen.

manhattan aan de maas Aan de Riedijkshaven in Dordrecht stap je aan boord van de Halve Maen. De boot vaart richting de wereldhaven van Rotterdam. Rond zonsondergang kun je je vergapen aan het spectaculaire uitzicht op de verlichte skyline van dit Manhattan aan de Maas. Aan boord wordt een heerlijk koud buffet geserveerd.

Biesboschcentrum Dordrecht € 15,90 volwassen € 11,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief een kom snert. 2, 16, 30 november

Biesboschcentrum Dordrecht € 22,50 volwassen € 16,90 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 4 oktober

Biesboschcentrum Dordrecht € 49,90 volwassen € 36,60 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief buffet (exclusief drankjes). 11 oktober

2½ uur

4 uur

5½ uur

kinderbevertocht (kids) Als je echt een bever wilt zien, moet je stil zijn. Dat is best lastig als je klein bent. Speciaal voor kinderfeestjes en voor groepen met meerdere kinderen zijn er de ‘ kinderbevertochten’. Onder leiding van gidsen breng je een bezoek aan het BeverBos. De gids vertelt over bevers en hun leefomgeving. Daarna kun je marsh mallows smelten bij een kampvuur. Eenmaal aan boord ga je op zoek naar bevers en sporen. Biesboschcentrum Dordrecht € 13,00 volwassenen € 10,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief chocomelk met Beverkoek 12 september 24 oktober

2½ uur

herfst

‘Romantiek bij volle maan’

herfst activiteiten

dordrecht panoramatocht In alle rust ontspannen uitkijken over de rustgevende natuur. Terwijl het veranderende landschap voorbij kabbelt, vertelt de schipper allerlei wetenswaardigheden.

schemerexcursie Biesboschcentrum Dordrecht € 11,40 volwassen € 8,40 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 7, 14, 21, 28 september 5, 12, 19, 26 oktober 9, 23 november

De Schemerexcursie begint en eindigt bij Sterrenwacht Mercurius. Na de wandeling is er een rondleiding in de Sterrenwacht met een blik door de telescoop op de nachtelijke hemel. Verzamelen en betalen bij de Sterrenwacht Mercurius.

1½ uur

Reserveren bij Biesboschcentrum Dordrecht, start bij Sterrenwacht Mercurius. € 5,00 18, 25 oktober

3 uur

verhalenverteller in stenen keet Met de fluisterboot vaar je naar de Stenen Keet. Dit was het onderkomen van de griendwerkers uit de vroegere tijden. Bij het vuur word je een verhaal verteld over de Biesbosch. Daarna volgt een gidsbegeleide avond/ nachtwandeling door de grienden. Het programma wordt ook omgekeerde volgorde georganiseerd bij voldoende belangstelling. Bij aanmelding kun je kiezen voor de schemer- of nachtwandeling.

Biesboschcentrum Dordrecht € 9,60 volwassenen en € 7,20 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 11 oktober

2½ uur

3 uur

2014 BiesBlad

herfst activiteiten

dordrecht gezinsexcursie ‘herfst’ (kids) Tijdens de excursie ‘herfst’ laat de gids je zien wat er gebeurt in de verschillende seizoenen. Na een inleiding in de Biesbosch Symfonie volgt een wandeling door de Hel- en Zuilespolder.

Biesboschcentrum Dordrecht € 4,00 volwassenen € 3,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 23 oktober

2½ uur

‘Met volle teugen genieten van het uitzicht.’ herfstexcursie Een frisse herfstwandeling door het bosgebied van de Hel- en Zuilespolder onder leiding van een natuurgids. Alle deelnemers krijgen een paddestoelenzoekkaart en een spiegeltje om de onderzijde van de hoed goed te kunnen bekijken. In de herfstvakantie is deze wandeling speciaal gericht op kinderen. Biesboschcentrum Dordrecht € 5,00 volwassen € 4,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 27 september, 4, 11, 18, 24, 25 oktober 1, 8 november

2 uur

herfst

rondje hollandse biesbosch Vaar geruisloos met de Halve Maen of Sterling door de prachtige natuur van de Biesbosch. Informeer bij de informatiebalie met welke boot je vaart. De schipper is de gids op deze tocht. Biesboschcentrum Dordrecht € 7,80 volwassen € 5,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar Data en aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108

1 uur

historische dag (evenement) Maak een reis door het Biesboschverleden! Vaarmet de fluisterboot langs historische hoogtepunten. Op het Griendmuseumpad word je verwelkomd door griendwerkers. Deze traditionele Biesboschwerkers geven je een rondleiding, demonstreren oude ambachten en laten jong en oud meehelpen. Daarna is er een typische Biesboschmaaltijd. € 10,00 volwassenen € 7,50 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 13 september Afvaarten om 11.00, 12.15, 13.45 en 15.00 uur

herfst activiteiten

dordrecht diverse kinderactiviteiten (kids) Op een aantal dagen in de schoolvakanties zijn er speciale kinderactiviteiten. Dit kan een knutselactiviteit zijn, een speciale excursie, een voostelling of een spel. Informeer bij de balie van Biesbosch centrum Dordrecht naar meer informatie of kijk op www.np-debiesbosch.nl. Biesboschcentrum Dordrecht €2,50 15, 21 oktober

‘Lekker knutselen met kastanjes!’

1 / 2½ uur

huiswaardtocht

nachttocht stenen keet

Vaartocht door de Hollandse Biesbosch met een stevige wandeling (2 uur) over de dijkjes van natuurontwikkelingsgebied de Huiswaard, langs Biesboschkreken en de groene rivier de Nieuwe Merwede. Op de dagen van de Huiswaardtocht, vaart de Sterling als pont naar de Huiswaard. Je kunt hier dan op eigen gelegenheid een wandeling maken.

Ervaar hoe duister de nacht kan zijn! Je vaart met de Sterling naar de Stenen Keet, waar een griendwerker je bij het vuur vertelt over het leven en werken in de Biesbosch. Vervolgens wandel je onder leiding van gidsen in het donker terug naar het Biesboschcentrum.

2½ uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 7,50 volwassen € 5,60 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 7, 14, 21, 28 september

3 uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 7,50 per persoon 18, 25 oktober

meld je aan

Kijk ook op www.np-debiesbosch.nl voor de meest actuele informatie

2014 BiesBlad

winter

grote groepen

Dordrecht,

bijzonder dichtbij.

Bestel nu het gratis informatiepakket (incl. special National Geographic) via de site:

Je ontdekt meer indordrecht.nl

snertvaartocht

‘Bidden’, soepganzen en snert! Het is een heiige zondag als we naar de Biesbosch rijden voor een snertvaartocht. Snertweer, dat is het inderdaad. De lucht zit potdicht en het is waterkoud. We gaan varen en vogels kijken. Op de fluisterboot de Halve Maen worden we gastvrij ontvangen door schipper Wiecher. 2014 BiesBlad

snertvaartocht

Samen met zo’n 70 andere deelnemers warmen we ons in de salon aan een kopje koffie. Gids Cees stelt zichzelf en zijn collega’s Huib en Ingrid voor en opent de tocht met een prachtige diapresentatie. De één na de andere Biesbosch-vogel komt op het scherm voorbij. Cees vertelt bij elk exemplaar wat er bijzonder is aan de vogels. Hoe herken je ze? Waar komen ze vandaan, waar broeden ze, tot wanneer zijn ze in de Biesbosch? Zo vertelt Cees dat mannetjes eenden na de broedtijd niet van de vrouwtjes te onderscheiden zijn omdat ze dan hun kleurige veren hebben verwisseld voor net zo’n saai bruin verenpak. Dat de smient ook wel fluiteend wordt genoemd vanwege het geluid dat hij produceert. Dat een grauwe gans ook wel

Grondelen? Zo’n grappig eendenkontje boven het water een beetje denigrerend ‘soep’gans wordt genoemd. En dat er een naam bestaat voor de grappige aanblik van eenden die met hun kontje uit het water in de modder naar voedsel zoeken: grondelen. We zijn nog maar net aan boord en de boot ligt nog aan de kant, maar we zijn al bijna ‘volleerd vogelaar’. Cees vertelt welke vogels wij tijdens de vaartocht kunnen tegenkomen. Naast eenden en ganzen zijn er ook roofvogels te zien in de Biesbosch. Torenvalken, slechtvalken, buizerds en misschien een kiekendief. En we zouden natuurlijk ook graag een ijsvogel over het water zien scheren. Ondertussen gooit de schipper de trossen los en de boot vaart via het Moldiep de Hollandse Biesbosch in. Cees adviseert de gasten om vooral naar het bovendek te gaan. Daar is de kans om vogels te zien

winter

het grootst. Aan dek staat een telescoop waardoor men een blik kan werpen op de omgeving en de vogels die we onderweg tegen komen. We varen langs weilanden vol brandganzen en langs modderige oevers die, ondanks de tijd van het jaar, nog verrassend begroeid zijn. Tussen de wortels en takken in het water hopen we stiekem nog een bever te spotten. Als de schipper de boot halt laat houden, wijst de gids op een grote beverburcht. “Waar dan? Oh die stapel takken!”. De gids vertelt dat dit slechts het topje van de burcht is. De ingang bevindt zich onder water. Het is een mooi gezicht zo’n bouwwerk, maar de familie bever laat zich niet zien. We vervolgen onze route op zoek naar vogels. Door het bewolkte weer lijkt het even of er nou net vandaag maar weinig vogels in de Biesbosch zijn. Behalve dan wat

dobberende eenden en een paar eenzame futen. Maar dan zien we in een boom een blauwe reiger zitten. In elkaar gedoken alsof hij probeert zich zelf warm te houden. Aan de overkant staat er nog één. En dan volgen de waarnemingen elkaar in rap tempo op. We zien een aalscholver, ganzen in vele soorten en maten, een buizerd, een dodaars en een fuut met een zojuist gevangen visje. Er komt een specht voorbij, die we kunnen herkennen aan zijn ‘golvende’ vlucht. En een kraai, die volgens gids Ingrid nooit alleen is en meestal met een partner door het leven vliegt. En we zien er nog meer. Duidelijk met haast! Het opvliegen van de kraaien duidt waarschijnlijk op gevaar. Jawel, daar… een buizerd, die als het ware de kraaien aan het pesten is. We zien nog een roofvogel. Het blijkt een torenvalk, die in de lucht lijkt stil te hangen. Bidden, noemt men dat. Gids Cees vertelt waar

snertvaartocht

die benaming vandaan komt. Het is een foutieve vertaling van het Engelse ‘bird of prey’. Terwijl gids Huib iets vertelt over de nieuwe natuur in de Biesbosch die vele steltlopers aantrekt, slaat een grote vogel vanuit een boom zijn enorme vleugels uit en vliegt ons met bijna majestueuze slagen voorbij. Het is een bruine kiekendief. We varen langs de nieuwe ‘wetlands’. In de verte zien we grote groepen steltlopers. Ze zijn te ver weg om ze te herkennen, maar het is een mooi stukje nieuwe natuur in de Biesbosch, dat veel vogels een plek biedt om te foerageren in de winter. In deze tijd van het jaar zijn de kleuren van de Biesbosch niet meer zo uitbundig. Het heiige weer maakt de vele tinten groen en grijs diffuus en verhogen de intieme,

gezellige sfeer aan boord. De meeste gasten vergapen zich op het bovendek met verrekijkers of luisteren geïnteresseerd naar de gidsen. Maar de kou kruipt in de botten en sommige zoeken de warmte van de salon op. Daar staat inmiddels een grote pan snert klaar.

‘Mijn moeder is een roodborstje.’

De achtjarige Jefta zit met zijn twee oudere broers, vader en moeder van de soep te genieten. Hij is de jongste deelnemer en ook hij heeft al veel opgestoken vandaag. Zo vond hij het heel grappig te leren dat er eenden zijn die in een boom kunnen zitten. Zijn moeder lijkt ook op een vogel, vindt hij. Op een roodborstje! Hij kan het weten want hij is een echt ‘natuurkind’ en trekt regelmatig met de jeugdgroep de Biesbosch in. Weer helemaal opgewarmd meren we aan in de haven van Biesboschcentrum Dordrecht. Onze buik vol van de snert, ons hoofd van de vogelweetjes. Het was een leerzame en uiterst gezellige zondagmiddag.

ook varend snert eten? Winterse vogelvaartochten worden georganiseerd vanuit Dordrecht en Drimmelen. De snertvaartocht wordt georganiseerd door Biesboschcentrum Dordrecht en is één van de winterse vogelvaartochten in de Biesbosch. Rond kerst wordt de snert vervangen door glühwein. Ook vanuit Drimmelen vertrekken wintertochten op zoek naar vogels. Kijk bij Ga mee! op pagina 71 en 95 voor meer informatie. Wintertochten worden ook georganiseerd door Biesbosch MuseumEiland Werkendam en door Gastheren van de Biesbosch, zoals De Zilvermeeuw (pagina 17) en Fluisterboot Vissershang (pagina 39)

2014 BiesBlad

bies-plezier

-winter-

bever

Bevers zijn sinds 1988 vaste bewoners van de Biesbosch. Met hun lengte van 125 cm en gewicht tussen de 20 en 30 kilo zijn het de grootste knaagdieren van Europa. In de zomer eten zij planten en in de winter wilgenbast. Bevers bewaren ‘s zomers vet in hun staart, als appeltje voor de dorst in de winter. Appels lusten ze trouwens ook best. Aan het begin van de winter kan de staart wel voor de helft uit vet bestaan.

Boek ‘IJsvogels’ ¤ 19,95 Verkrijgbaar bij de Biesboschcentra en Biesbosch MuseumEiland Werkendam

winter

Griendwerker Griendwerkers waren zes dagen per week van huis om in de afgelegen gebieden in de Biesbosch te hakken, te zwoegen en te slepen met wilgentakken, riet en rijshout. Het was een zwaar beroep. Gedurende barre, koude nachten verbleven zij in schrankketen, rieten hutten. Later was het onderkomen wat comfortabeler. Deze keten werden van hout en nog later van steen gebouwd. Het eten bestond uit karige maaltijden van waterige soep en droog brood met ‘schuifspek’. Hard werken onder erbarmelijke omstandigheden voor een miezerige loontje. ‘Grienduilen’ noemde men ze spottend, want als uilen zagen ze eruit nadat ze na een week uit de grienden tevoorschijn kwamen. Vuile, grauwe gezichten met door de rook ontstoken ogen. De grienduilen van de Biesbosch: ondanks het zware leven waren ze niet kapot te krijgen en gaven ze vorm aan dit unieke natuurgebied.

wil je meer weten of het leven van de griendwerkers? Breng eens een bezoek aan het Biesbosch Museum in Werkendam of ga eens mee met een van de excursies ‘In ’t spoor van de griendwerker’, ‘Griendexcursie’ of ‘Levendig Biesboschverleden’. Kijk bij Ga mee! voor meer informatie.

bies-plezier

bies-plezier Opic Wonder € 5,95 Verkrijgbaar bij Biesboschcentrum Dordrecht

Biesbosch postzegels € 1,95 Verkrijgbaar bij de Biesboschcentra en Biesbosch MuseumEiland Werkendam

Koud en nat

Reeën zijn prima zwemmers. Moeiteloos zwemmen ze een brede kreek over. Maar als het water in de winter aanhoudend hoog staat hebben ze het moeilijk. Want waar vind je als ree dan een beschutte plek om te drogen? Het reegeitje op de foto is net met moeite een oever op geklauterd. Kletsnat en onder de modder moet ze haar vacht weer op orde zien te krijgen. Tijdens vaartochten in de winter heb je een grote kans op groepjes reeën op de hooggelegen kades rondom graspolders.

speuren naar sporen

De winter is een geschikt seizoen om op zoek te gaan naar sporen. Door het open karakter van de natuur kun je sporen eerder ontdekken. Daarnaast is de kans groter dat je een dier ziet. Door de kale bomen en de open velden kun je vogels bewonderen. Of met een beetje geluk spot je een bever. Pak je lekker warm in en trek de natuur in. Vergeet je verrekijker niet mee te nemen! Kijk eens goed om je heen, overal zijn sporen te ontdekken. Langs struiken, onder bomen maar ook op de wandelpaden. Dit kan van alles zijn. Denk eens aan voedselresten, veer van een vogel, glijbaansporen in de modder van een bever of een pootafdruk in de sneeuw.

2014 BiesBlad

duurzaamheid

‘Duurzaam varen gaat over veel meer dan alleen voortstuwing’ project sun-bi Stel je voor: je huurt een bootje en vaart de Biesbosch in. Het gps systeem aan boord bepaalt voor jou hoe hard je mag varen. Je draait een kreekje in, en meteen schakelt de motor automatisch naar elektrisch. Er klinkt een stem die vertelt waar de naam van de kreek vandaan komt. Toekomstmuziek? Als het aan Tony van den Diepstraten uit Drimmelen ligt,is dit over een paar jaar werkelijkheid. De techniek is er al. Tony verhuurt bootjes. Samen met rondvaartbedrijf de Zilvermeeuw en Biesbosch Adventures, heeft hij subsidie gevraagd en gekregen om nieuwe technieken voor duurzaam varen te ontwikkelen. ‘Want’, zegt hij, ‘wat we nu doen moet veranderen. Het heeft veel impact op het gebied’. Alleen de bootjes van zijn bedrijf maken al meer dan drieduizend vaardagen per jaar in de Biesbosch. Met de subsidie voor het project Sun-Bi kan Tony onderzoek doen naar het vaargedrag van zijn klanten. Want pas als je weet wat je klanten met hun bootje doen, kun je de beste manier kiezen om te verduurzamen. Daarom heeft hij in een van zijn nieuwe verhuurbootjes gps apparatuur laten inbouwen. Zo weet hij precies hoe lang en hoe hard zijn klanten varen, waar ze heen gaan en hoeveel benzine ze verbruiken. Hij denkt ook na over het materiaal waar zijn bootjes van worden gemaakt. Kies je voor aluminium, dan is het proces vervuilend, maar aluminium kun je wel recyclen en hoef je niet te verven. Dat is juist weer duurzaam. ‘We hadden potten verf staan met een afbeelding van een drijvend visje, dood. Als waarschuwing. Zo vervuilend was dat spul.’ Voor het interieur van zijn nieuwe sloepen heeft hij gerecyled kunststof gebruikt. Duurzaam varen gaat over veel meer dan alleen voortstuwing.

Tony van den Diepstraten uit Drimmelen

winter

Tony wil zijn bedrijf stap voor stap veranderen. Waarom hij meedoet met het project? ‘Ik ben technisch dus dit vind ik leuk. Het biedt kansen voor samenwerking met het Nationaal Park, en ik hoop dat het voordeel voor ons bedrijf oplevert. We zijn in elk geval concurrenten die niet met duurzamer varen bezig zijn een stap voor. Wacht maar tot je ons nieuwste bootje ziet’.

duurzaamheid

fluistervaren in de biesbosch Fluisterboten varen op elektrische aandrijving. Daardoor maken ze nauwelijks geluid en stoten ze geen stinkende gassen uit. Fluisterend varen is een duurzame en rustgevende manier om de Biesbosch vanaf het water te ontdekken. In een fluisterboot hoor je het water kabbelen, het riet ruisen en de vogels zingen! Waar kun je in de Biesbosch fluistervaren? Rondvaarten en excursies met fluisterboot vanaf het Biesbosch MuseumEiland Werkendam, Biesboschcentrum Dordrecht en Natuurpoort Vissershang bij Hank. Fluisterbootje huren o.a. bij Biesboschcentrum Dordrecht, Natuurpoort Vissershang en Bootje Gezond in Geertruidenberg.

kan het wat zachter! Biesboschgidsen doen het vaak. Tijdens een tochtje met een fluisterboot vragen ze je om even stil te zijn, om te luisteren naar de geluiden van de natuur. En als dan iedereen zijn mond houdt, is het opeens echt stil. Want een elektrische motor maakt geen geluid. Je hoort het kabbelende water tegen de boot, de zingende karekiet in het riet en in de winter de overvliegende ganzen in de verte. Als de mensen om je heen dan weer gaan praten , hoor je hoeveel herrie een groep mensen eigenlijk maakt, zelfs als ze gewoon met elkaar praten.

‘De stilte der natuur heeft veel geluiden’

Henriëtte Roland Holst

duurzaam of gewoon stil en geen stank Waarom zou je met een fluisterboot willen varen? Vraag het iemand die het heeft gedaan en het antwoord is steevast: Het is zo stil! Het enige geluid dat de boot maakt is van het water dat doorkliefd wordt. Geen ronkende motor en geen stank van benzine of diesel. In een fluisterboot kun je de natuur beleven met al je zintuigen. Maar je kunt natuurlijk ook kiezen voor een elektrische boot omdat dat beter is voor te milieu. En als het een boot met zonnepanelen is, dan weet je zeker dat hij op schone energie vaart.

rolstoelvaren?! Bij Biesboschcentrum Dordrecht kun je een fluisterbootje huren waar je met een rolstoel makkelijk op kunt rijden. Je kunt het bootje zelf besturen, ook als je in een rolstoel zit.

2014 BiesBlad

winter

alleen voor kinderen

Durf jij dit?

Klimpark Biesbosch is het grootste klimpark van Nederland. Er zijn parcoursen voor alle leeftijden. De langste zipline is 350 meter over het water. Je vindt het klimpark in de Kurenpolder bij Hank. Kijk voor prijzen op www.klimparkbiesbosch.nl

kijk! zo teken je een uiltje

maak je eigen uitje hier

Spelen in hetspeelbos In Speelbos De Elzen kun je een hut bouwen, in bomen klimmen en kliederen met water bij de pomp. Maar ook overvaren met een vlotje. Of verstoppertje spelen in de wilgentunnels, springen over keien en stronken, spannende verhalen verzinnen in de vertelkring en nog veel meer. Je vindt het speelbos in de Dordtse Biesbosch. Het kost niets. www.staatsbosbeheer.nl

2014窶ィiesBlad

vogels in de winter

Vogels in de winter Het is afzien voor de vogels in de winter. Elke beweging kost energie en daarom kun je ze van dichterbij bekijken dan in de zomer. Maar pas op, houd afstand, want als ze opvliegen is het te laat. Ga mee met een van de vele snertvaartochten en geniet van de vogels en reeĂŤn in het winterse landschap. Kijk gauw bij de winteractiviteiten.

nonnetje of monnik?

jong eendje in de winter?

de koning van de winter

Hij doet wel wat denken aan de kleding van een non. Vandaar de naam: Nonnetje. Maar het is toch echt een eendenman op deze foto! Het nonnetje is alleen â&#x20AC;&#x2122;s winters waar te nemen, vooral op de grotere kreken rondom het Biesbosch Museum.

Zo popperig en klein, het lijkt wel een jong eendje! Maar hartje winter heb je waarschijnlijk een dodaars in het vizier. Het is het kleine broertje van de fuut. Het is een schuw beestje dat voortdurend onder water duikt en dan een paar meter verder weer bovenkomt.

Er zijn niet veel vogels die de hele winter blijven zingen. Maar het kleinste vogeltje dat we in Nederland hebben zingt het hardst van allemaal. Met recht heet het daarom winterkoning. Meestal scharrelt hij in struikgewas net boven de grond, op zoek naar insecten. Als hij zingt steekt zijn staartje fier omhoog. Je kunt zijn zang herkennen aan het rateltje op het eind, net of er een wekker afloopt.

winter

vogels in de winter

snoepjes voor putters Uitgebloeide kaardenbollen zijn een lekkernij voor putters. De kleurige vogels peuteren met hun stevige snavels de zaden tussen de stekels uit. Achter Biesboschcentrum Dordrecht groeien veel kaardenbollen. Je kunt als je in het centrum bent de groepjes putters goed waarnemen zonder ze te verstoren.

hongerende vogels Wij zijn blij als we kunnen schaatsen. Maar voor vogels die vis eten is ijs een ramp. Ze kunnen dan hun kostje niet meer bij elkaar scharrelen en verhongeren. In een strenge winter neemt het aantal ijsvogels en blauwe reigers sterk af in Nederland.

voor paal staan De roerdomp is een zeldzame reigersoort, die je als je geluk hebt â&#x20AC;&#x2122;s winters wel eens tegenkomt. Als hij schrikt staat hij stokstijf stil tussen het riet, nek en snavel omhoog. Als een paal tussen de rietstengels. Je moet dan heel goed zoeken om hem nog te ontdekken!

2014â&#x20AC;&#x192;BiesBlad

Pannenkoekenhuis

De Brabantse Biesbosch

Hotel – Restaurant – Biesbosch arrangementen Hotel Kom slapen in de natuur en geniet van de rust. Wij beschikken over ruime en luxe hotelkamers, elk met een riant uitzicht over de Biesbosch.

Restaurant In onze sfeervolle brasserie met serre en open haard of op ons terras aan de Spieringsluis bent u van harte welkom voor koffie met gebak, lunch en diner. Wij serveren vlees-, vis- en vegetarische gerechten. Voor uw kinderen beschikken wij over een kinderkaart en een leuke speeltuin.

Biesbosch Arrangementen Wij verzorgen complete arrangementen op maat voor grote en kleine groepen. Fiets-, kanoen natuurtochten, rondvaarten met museum bezoek, teambuilding, lunch, buffetten en barbecue’s , de Biesbosch biedt vele mogelijkheden.

Spieringsluis 6 4251 MR Werkendam Tel: 0183-504248 Voor openingstijden zie: www.brabantsebiesbosch.nl

het Bolle Bevertje In een oase van rust en ruimte vindt u het Bolle Bevertje, Waar wij pannenkoeken bakken waar u bij staat, en met gulle hand voorzien van verse ingrediënten.Bij mooi weer kunt u genieten van de zon op ons terras aan de Spieringsluis terwijl uw kinderen zich heerlijk uitleven in de speeltuin. Voor groepen zijn er diverse arrangementen beschikbaar. Spieringsluis 6 4251 MR Werkendam 0183-504248 Voor openingstijden zie www.bollebevertje.nl

gastheerschap in het hart van de biesbosch

‘Wij zijn als familiebedrijven intiem en kleinschalig’ Gerda Brok

We zitten met zijn allen aan tafel in het café van André en Annette van Oversteeg. Met koffie en gevulde speculaas. Vijf Biesbosch-ondernemers van drie familiebedrijven bij de Spieringsluis. Op een paar kilometer van het Biesbosch Museum, middenin de Noordwaard. We zijn hier in het hart van de Biesbosch. Op weg naar de Spieringsluis kom je langs grote graafmachines die Ruimte voor de Rivier aan het scheppen zijn. De werkzaamheden rond de sluis zijn nagenoeg klaar. Achter de sluis is in de polder Jantjesplaat en Hoge Hof een nieuw stelsel van kreken aangelegd. Je kunt er heerlijk kanoën en wandelen. Vlak achter de sluis ligt Hotel Restaurant De Brabantse Biesbosch. Biesboschgastheer Pieter Venus vertelt trots dat zijn hotel het enige midden in het nationaal park is. En dat je hier eigenlijk alles bij elkaar hebt voor een weekendje Biesbosch: eten slapen, varen en wandelen. Bij hem kun je logeren. En een fiets huren. Samen met zijn collega’s tegenover het hotel biedt hij zijn gasten graag een programma op maat. Tegenover het hotel ligt Jachthaven Café Van Oversteeg. Je kunt er een bootje of kano huren om de Biesbosch over water te ontdekken. André kanoot zelf veel en heeft de nieuwe kreken in de buurt uitgebreid verkend. Staatsbosbeheer zet er dit jaar een bewegwijzerde route uit. Terug in de jachthaven kun je met een drankje op het terras van het café naar de andere boten kijken. André en Annette van Oversteeg runnen het bedrijf al jaren. Het is de bedoeling dat hun zoon hen gaat opvolgen. Om hem klaar te stomen voor het bedrijf volgt hij de gastherencursus. Het zalmschouwtje in de haven is van Han van Tilburg en Gerda Brok. Han en Gerda kun je huren met hun boot erbij. Hun bedrijf heet Biesbosch.net (even anders). De twee zijn al jaren officiëel Biesboschgids én gastheer. Elk kreekje in de Brabantse Biesbosch kennen ze. Ze zoeken bij voorkeur de rustige plekjes op met hun gasten. Zes mensen kunnen ze meenemen. Persoonlijker kan haast niet. Vanaf 2014 varen ze elektrisch waar het kan en op benzine waar het nodig is. Tijdens het gesprek straalt het plezier van samenwerken van de ondernemers af. Drie familiebedrijven met een passie voor de Biesbosch, die ze graag aan hun gasten overbrengen. Het met-zijn-allen-aan-tafelgevoel: knus, kleinschalig, intiem, persoonlijk, dat is wat deze ondernemers bindt en wat ze samen aan hun gasten willen meegeven. Zodat die een onvergetelijke Biesbosch-ervaring hebben.

Nieuwsgierig geworden? Kijk op: www.brabantsebiesbosch.nl, www.jachthavenoversteeg.nl en www.biesbosch.net

2014 BiesBlad

biesboschrecept

eierstruif met appels voor de eierstruif

voor het beleg

4 eieren 1 eetlepel bloem 1 eetlepel suiker 1 eetlepel melk 30 gram boter

2 appels 2 eetlepels calvados 2 theelepels kristalsuiker

streek producten Johan en Caroline Halters hebben een recreatieboerderij en boerderijwinkel met streekproducten uit de Biesboschregio. Ze zijn gastheer en -vrouw van de Biesbosch. Johan is initiatiefnemer van het streekproductenmerk Natuurlijk Biesbosch. Het merk staat voor agrarische kwaliteits producten uit de regio. De winkel van Johan en Caroline ligt er vol mee. www.johanencaroline.nl

bereiding • Klop de eieren in een kom. • Voeg bloem, suiker en melk toe; opzij zetten. • Smelt 1 eetlepel boter in een koekenpan en bak de appels hierin bruin. • Voeg een eetlepel calvados of cognac toe; opzij zetten. • Smelt in een andere koekenpan de rest van de boter en bak hierin het eimengsel op een matig vuur. • Leg de eierstruif op een warme schotel. • Leg de appels erop en vouw de eierstruif dicht. • Bestrooi met kristalsuiker. • Giet de rest van de calvados erover en flambeer het gerecht door er een lucifer bij te houden.

winter

winter activiteiten

Ga mee!

De Biesbosch saai in de winter? Welnee! Op de graslandpolders foerageren grote troepen ganzen. Op het water dobberen eenden, scheert een ijsvogel voorbij en er is een goede kans dat je roofvogels ziet. Maak een stevige wandeling of ga mee met een vaartocht! drimmelen

dordrecht

in het spoor van de griendwerker

rondje hollandse biesbosch

snertvaartocht

Vaar geruisloos met de Halve Maen of Sterling door de prachtige natuur van de Biesbosch. Informeer bij de informatiebalie met welke boot je vaart. De schipper is de gids op deze tocht. Biesboschcentrum Dordrecht € 7,80 volwassen € 5,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar Data en aanvangstijden variëren, zie kalender vanaf pagina 108

Biesboschcentrum Dordrecht € 15,90 volwassen € 11,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief een kom snert. 14, 28 december

Let op: vertrekt vanaf Beursplein te Lage Zwaluwe. Biesboschcentrum Drimmelen € 20,00 per persoon 27 december

In deze winterse tocht gaan we op zoek naar watervogels. Vooraf vertelt een natuurgids over de vogels die we kunnen tegenkomen. Neem vooral een verrekijker mee, dan kunt je ze nog beter bekijken. Aan boord is ook een telescoop. Bij het koude weer hoort natuurlijk een kom snert om lekker op te warmen.

1 uur

2½ uur

4½ uur duur

gids

wandelen

rolstoel vriendelijk

kanoën

fluisterbootje

rondvaartboot

2014 BiesBlad

winter activiteiten

dordrecht winterwandeling Een verrassende winterwandeling onder leiding van een natuurgids door de Hel- en Zuilespolder. Tijdens deze tocht wisselt het landschap voortdurend. Je komt langs weilanden, dijkjes, knotwilgen, riet en bos. De gids vertelt je wat de Biesbosch in dit jaargetijde zo bijzonder maakt.

Biesboschcentrum Dordrecht € 5,00 volwassen € 4,00 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 6, 13, 20, 27 december

2½ uur

‘‘Mmm... warme chocomelk na een stevige wandeling.’ panoramatocht In alle rust ontspannen uitkijken over de rustgevende natuur. Terwijl het veranderende landschap voorbij kabbelt, vertelt de schipper allerlei wetenswaardigheden. Biesboschcentrum Dordrecht € 11,40 volwassen € 8,40 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar 7 december Kersteditie 26 december

1½ uur

winter

winter activiteiten

dordrecht glühweintocht Op deze winterse tocht gaan we op zoek naar watervogels. Vooraf vertelt een natuurgids over de vogels die we kunnen tegenkomen. Neem vooral een verrekijker mee, dan kun je ze nog beter bekijken. Aan boord is ook een telescoop. Je kunt je tussentijds lekker opwarmen met een glas Glühwein. Biesboschcentrum Dordrecht € 15,90 volwassen € 11,70 65+ / kinderen 4 t/m 12 jaar De prijs is inclusief een glas Glühwein met een lekker snee kerstbrood erbij. 21, 24 december 2 januari

2½ uur

Biesboschcentrum Dordrecht € 2,50 per kind 23 december 2 januari

1 / 2½ uur

meld je aan

Kijk ook op www.np-debiesbosch.nl voor de meest actuele informatie

2014 BiesBlad

op pad praktische informatie

2014窶ィiesBlad

Dat je in of vlakbij het Nationaal Park De Biesbosch bent, kun je zien aan de gekleurde â&#x20AC;&#x2DC;kegelsâ&#x20AC;&#x2122; die je overal tegenkomt. De kegelvorm is een speelse verwijzing naar de knaagsporen die bevers in het gebied achterlaten. En naar bakens in de watersport. Je kunt je ontdekkingstocht in de Biesbosch het beste beginnen bij een van de drie hoofdpoorten in Drimmelen, Dordrecht of Werkendam. Elke poort heeft een eigen identiteit. De kleuren van de kegelvormige bakens passen daarbij.

blauw water Als je vanaf Drimmelen de Biesbosch in wilt, moet je het water over oversteken. De enorme weidsheid van de Biesbosch kun je hier goed ervaren. Boek een excursie in het Biesboschcentrum of ga mee met een rondvaart. Zelf een bootje huren kan ook bij een van de Drimmelse gastheren van de Biesbosch.

groene jungle Aan de noordkant van de Biesbosch vind je doorgeschoten wilgenbossen en graslandpolders. Begin bij het Biesboschcentrum voor een heerlijke wandeling, een kanotocht of een ontspannen boottochtje door een Hollandse jungle.

bruine klei Rondom het Biesbosch Museum moesten de boeren wijken voor het project Ruimte voor de Rivier. Nu zoeken talloze vogels hun kostje in de natte vruchtbare klei van de Noordwaard. Wandelen, fietsen, vogels kijken, een rondvaart maken of peddelen met een kano, het kan allemaal vanaf of vlakbij het Biesbosch Museum.

ambassadeurs De gastheren van de Biesbosch herken je aan het kegelvormige schildje. Zij dragen de Biesbosch een warm hart toe en staan garant voor kwaliteit. Kijk op p. 124 welke bedrijven gastheer van de Biesbosch zijn.

100 bezoekerscentrum

Biesboschcentrum Dordrecht Vanuit dit bezoekerscentrum wordt een scala aan activiteiten georganiseerd. Wandelexcursies en rondvaarten in boten op zonne-energie, met of zonder gids. Zelf een fluisterboot of kano huren kan ook. Ook voor groepsactiviteiten kun je hier terecht. Biesboschcentrum Dordrecht is niet alleen een vertrekpunt, het centrum is zelf ook een plek waar veel te beleven valt. biesboschcentrum dordrecht Baanhoekweg 53, 3313 LP Dordrecht t (078) 770 53 53 info.biesbosch@dordrecht.nl www.actiefindebiesbosch.nl www.np-debiesbosch.nl Reserveringen en informatie t (078) 770 53 53 Openingstijden centrum apr t/m okt: di t/m zo 9.00 - 17.00 uur In juli, augustus en 2e paasdag en 2e pinksterdag ook op maandag open nov t/m mrt: di t/m zo 10.00 - 16.00 uur Gesloten 25 december en 1 januari Openingstijden botenhuis apr t/m okt: openingstijden als het centrum nov t/m mrt: gesloten

tentoonstellingen

leeshoek

De Biesbosch, een Hollandse jungle. Landschap, cultuurhistorie, flora en fauna komen op een interactieve manier aan bod. Je kunt zelfs voelen aan een beverpels. Neem eens plaats in de bijzondere luisterstoelen van de tentoonstelling “Biesboschverhalen anno nu”. Stap in de wereld van de Biesbosch van vroeger en van vandaag. Ook zijn er elk jaar diverse wisseltentoonstellingen te zien. Zo is regelmatig werk te bewonderen van kunstenaars en fotografen uit het gebied.

In de leeshoek vind je naslagwerken, tijdschriften en knipselmappen over de Biesbosch en de natuur in het algemeen. Er is een apart gedeelte voor kinderen, waar naast kinderboeken ook puzzels en kleurplaten aanwezig zijn.

huiscafé ‘biestro’ Naast het bezoekerscentrum bevindt zich huiscafe ‘Biestro’. Hier kun je terecht voor koffie met gebak of een lunch. Het terras geeft een fraai uitzicht op de Biesbosch en de haven van het Biesboschcentrum. Openingstijden zijn gelijk aan Biesboschcentrum. Voor een receptie of etentje buiten de openingstijden van het Biesboschcentrum kun je hier ook terecht. Voor inlichtingen bel je huiscafe ‘Biestro’: 078 770 53 78

groenwinkel en bijenkast De groenwinkel heeft een uitgebreid assortiment kwaliteitsartikelen, waaronder boeken over de Biesbosch, veldgidsen, prentenboeken, knuffelbevers, Biesboschhoning en jam, ansichtkaarten en souvenirs. Middenin de groenwinkel staat een grote observatiekast met een bijenvolk. Door een perspexbuis zie je de bijen in- en uitvliegen om stuifmeel te verzamelen.

oog voor duurzaamheid Alle activiteiten worden uitgevoerd met oog voor duurzaamheid van natuur, cultuurhistorie en sociaal maatschappelijke waarde, zodat het gebied behouden blijft voor vele generaties. Biesboschcentrum Dordrecht heeft sinds 2011 de Green Key Goud.

2014 BiesBlad 101

off-the-road-rolstoel Bij Biesboschcentrum Dordrecht is een off-theroad-rolstoel te leen. Met deze rolstoel kunnen ook mensen die moeilijk of niet kunnen lopen de Biesbosch beleven buiten de verharde paden. De rolstoel is tegen een borg van € 50,- gratis te leen. Je krijgt een routebeschrijving mee die uiteraard voor het grootste deel over onverharde paden gaat. Ook het BeverBos zit in de route. Reserveren is mogelijk.

recreatiegebied de hollandse biesbosch

Biesboschcentrum Dordrecht en huiscafe ‘Biestro’ bieden tal van mogelijkheden voor zowel zakelijke als particuliere groepen. Alles over de mogelijkheden voor feesten, vergaderingen, vaartochten, wandel excursies en meer, vind je in de groepsarrangementen brochure en op biesboschdordrechtgroepsuitjes.nl.

Aansluitend aan het Nationaal Park bevindt zich een dagrecreatiegebied van ongeveer 200 ha. Je kunt hier wandelen, fietsen, picknicken. Centraal ligt een grote zwemvijver met een strandje, ligweiden, picknickplaatsen en de Speeldernis, een avontuurlijke speeltuin. Het Speelbos is een bosgebied waar kinderen naar hartelust van de paden af mogen gaan en hutten kunnen bouwen. Speelbos en Speeldernis zijn vrij toegankelijk. Kijk voor spelen en klimmen in de Biesbosch ook op pagina 89.

fluistervloot

evenementen

Het Biesboschcentrum heeft twee grotere fluisterboten en diverse kleinere fluisterbootjes. De kleine boten zijn te huur en zijn eenvoudig zelf te bedienen. De grote boten worden voor begeleide rondvaarten en groepsarrangementen gebruikt. Al deze boten worden elektrisch voortgestuwd op stroom die uit zonnepanelen wordt verkregen, dus schoon en geruisloos! De Halve Maen is de grootste boot en heeft twee verdiepingen: een salon en een gedeeltelijk overdekt bovendek. Deze boot biedt plaats aan 140 personen. Aan boord zijn tijdens dagtochten drankjes, broodjes, snacks en tosti’s verkrijgbaar. Met een lift, een aangepast toilet en brede gangpaden is de boot volledig toegankelijk voor rolstoelen (max. breedte 80 cm) maar niet voor scootmobielen. De Sterling is een wat kleinere,

In het recreatiegebied vinden jaarlijks diverse grote evenementen plaats zoals het Kelt Fest en het Ridderspektakel. Je kunt hier ook zelf activiteiten en festiviteiten organiseren want de evenemententerreinen zijn te huur. Kijk hiervoor op www.hollandsebiesbosch.nl. Het Biesboschcentrum organiseert ook jaarlijks kleine evenementen zoals de Lammetjesdag en het Schaapscheerdersfeest.

speciale arrangementen voor groepen

102 bezoekerscentrum

open boot voor 40 personen, die niet toegankelijk is voor rolstoelen. In deze boot, die ook in de kleinere Biesboschkreken kan varen, beleef je de Biesbosch van heel dichtbij. De Sterling kan bij slecht weer met een zeil worden overdekt.

beverbos Naast het Biesboschcentrum ligt het BeverBos. Dit is een omheind gebied van ongeveer een hectare, waarin de bevers Beert, Benthe en hun jongen leven. Volg het pad rondom het BeverBos en ontdek hoe bevers leven! Neem een kijkje in de kunstburcht en overzie het Beverbos vanaf het platform. Het BeverBos is ook

Land van eb en vloed, doolhof van kreken en wilgenbossen buiten de openingstijden van het Biesboschcentrum toegankelijk. Dat geldt niet voor de kunstburcht, Het platform is gedurende de openingstijden van het Biesboschcentrum ook toegankelijk voor rolstoel

gebruikers. Voor kinderen is in het Biesboschcentrum een speurpakketje te koop. Door sporen te zoeken en kleine opdrachten uit te voeren leren kinderen spelenderwijs alles over bevers.

huur een kano of fluisterboot Het Biesboschcentrum Dordrecht verhuurt kajaks,kano’s, roeiboten en elektrische fluisterboten. Het verhuurseizoen loopt van 1 april t/m 31 oktober. In verband met het invullen van het huurcontract en het uitgeven van het materiaal, moet je een half uur voor aanvang van de verhuurperiode aanwezig zijn. De reservering vervalt een half uur na de geboekte aanvangstijd. Kijk voor de spelregels voor verhuur op www.actiefindebiesbosch.nl bij ‘Verhuur’. 3 elektrische fluisterboten (model roeiboot) max. 5 personen € 17,- per uur € 60,- per halve dag € 120,- per dag

3 elektrische fluisterboten met stuurwielbesturing max. 8 personen € 27,50 per uur € 100,- per halve dag € 200,- per dag 1 comfortabele elektrische fluisterboot met stuurwielbesturing max. 5 personen, makkelijke instap, stoelen met leuning € 23,50 per uur € 85,- per halve dag € 170,- per dag Rolstoelbootje max. 8 personen incl. rolstoelplaatsen. Biedt plaats aan max. 3 rolstoelen. Ook te besturen door persoon in rolstoel. € 35,- per uur € 130,- per halve dag € 260,- per dag

8 roeiboten (huur minimaal 2 uur) max. 5 personen € 4,- per uur 6 eenpersoonskajaks (huur minimaal 2 uur) € 4,- per uur 20 tweepersoonskajaks (huur minimaal 2 uur) € 6,50 per uur 4 Canadese kano’s (huur minimaal 2 uur) max. 3 personen € 7,50 per uur

Biesboschcentrum Dordrecht hanteert algemene voorwaarden voor de verhuur, rondvaarten en excursies. De Kleine Lettertjes m.b.t. reserveren, annuleren, deelname en verhuur zijn te downloaden op www.actiefindebiesbosch.nl. Of vraag ernaar bij boeking van de tocht of een bootje.

waterdicht opbergvat € 1,- per dag zwemvest gratis laarzen € 2,50 per dag

2014 BiesBlad 103

Biesbosch MuseumEiland Werkendam Biesbosch MuseumEiland Werkendam Hilweg 2, 4251 MT Werkendam T (0183) 50 40 09 info@biesboschmuseumeiland.nl www.biesboschmuseumeiland.nl www.np-debiesbosch.nl Reserveringen en informatie T (0183) 50 40 09 Openingstijden 2014 2 januari t/m 31 maart: Dinsdag t/m zondag en feestdagen 12.00 - 17.00 uur Maandag gesloten 1 april t/m 31 oktober: Maandag 13.00 - 17.00 uur Dinsdag t/m zaterdag 10.00 - 17.00 uur Zon- en feestdagen 12.00 - 17.00 uur Vanaf 1 november 2014 zal het Biesbosch Museum voor publiek gesloten zijn in verband met de uitbreidingsplannen. Het vernieuwde Biesbosch Museum heropent naar verwachting medio mei 2015 op het Biesbosch MuseumEiland. Volg de ontwikkelingen via de website www.biesboschmuseumeiland.nl

104 bezoekerscentrum

Biesbosch MuseumEiland Werkendam laat alles over het heden en het verleden van de Biesbosch zien. Ontdek hoe vissers vroeger op jacht gingen naar voedsel of hoe hard de griendwerkers moesten werken voor hun bestaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft zich veel afgespeeld in de Biesbosch. Denk aan de verzetsgroepen die de strijd aangingen met de Duitse bezetter. De Biesbosch is één van de belangrijkste zoetwatergetijdegebieden van Europa. De periodieke wisseling van de waterstand, van eb en vloed is hierbij niet weg te denken. Waterbouwers en baggeraars hebben vele malen tegen het water gestreden. Naast informatie en bezienswaardigheden over het verleden van de Biesbosch, kom je een hoop te weten over (toekomstige) ontwikkelingen die gaande zijn. Wil je na een bezoek aan het museum een frisse neus halen? Vaar dan met de fluisterboot door de Biesbosch of maak een wandeling. Breng eens een bezoek aan het natuurgebied de Pannekoek, waar de griendcultuur kenmerkend is.

museum Bekijk de diverse exposities in het audio visueel centrum, of de levensechte modellen, de verzameling opgezette dieren en het fascinerend waterbouwkundig paviljoen. Neem er wel even de tijd voor... Eén van de zaken waar het museum aandacht voor heeft is het project Ruimte voor de Rivier. Dit heeft namelijk alles te maken met de ontwikkelingen in de Biesbosch. De planvorming en de uitvoering van dit landelijk project, dat in 2015 voltooid moet zijn, worden op de voet gevolgd, waarbij ook de gevolgen voor bewoners, boerenbedrijven en het museum zelf in beeld worden gebracht.

uitbreiding biesbosch museum De ontpoldering van de Noordwaard is voor het museum aanleiding geweest uit te gaan breiden. Het gebouw zal vanaf 2014 op een eiland komen te liggen en verbouwd en uitgebreid worden. Op het Biesbosch MuseumEiland zal achter het bestaande museumgebouw een zoetwatergetijdenpark worden gerealiseerd met daarin opgenomen een Biesbosch

artikel omschrijving

Werkendam

Biologische waterzuivering

Parkeren

Bushalte

Opstap fluisterboot

Entree/ingang Biesbosch beleving Terras

Natuurkunst

Kreek Wandelpad

Evides

Bewerkt land van grienden, kreken en polders

maquette. In het vernieuwde gebouw worden ook een restaurant en een bezoekerscentrum opgenomen, die beide gratis toegankelijk zullen zijn. De expositie in het Biesbosch Museum zal volledig heringericht worden, waarbij ook ruimte gemaakt wordt voor Biesbosch gerelateerde kunst, zowel binnen als ook buiten op het eiland.

koffiecorner De Koffiecorner, gelegen in het museum, biedt een prachtig uitzicht over het Gat van Lijnoorden. Door zelfbediening kun je jezelf voorzien van diverse dranken en/of versnaperingen uit de automaat. Gezelschappen kunnen op aanvraag koffie geserveerd krijgen of lunchpakketten bestellen.

arrangementen en kinderfeestjes Biesbosch MuseumEiland heeft een divers aanbod van arrangementen, waaronder vaartochten gecombineerd met een heerlijke lunch. Ook voor kinderen is er genoeg te beleven. Vier je kinderfeestje eens bij het museum!

Prijzen Entreeprijzen Individueel Volwassenen € 3,75 Kinderen 4 tot 12 jaar € 2,75 CJP-/ Seniorenpas € 3,25 Museumjaarkaart Gratis

Groepen v.a. 20 personen € 3,25 € 2,50 € 3,00

Fluisterboot rondvaart van 1 ¼ uur, inclusief bezoek aan het museum Volwassenen € 10,00 € 9,50 Kinderen 4 tot 12 jaar € 7,00 € 6,50 Afhuurprijzen boot (capaciteit boot 60 personen) Tocht 1: rondvaart 1¼ uur € 475,00 Tocht 2: rondvaart 2½ uur € 625,00 Ieder uur meer € 180,00 per uur U kunt direct online de rondvaartboot boeken op www.biesboschmuseumeiland.nl

Voor lunch- en dinermogelijkheden verwijzen wij u graag door naar Restaurant de Brabantsche Biesbosch, gelegen op 2 km afstand van het Biesbosch Museum. (t 0183-504248). U kunt in het museum pinnen.

2014 BiesBlad 105

Biesboschcentrum Drimmelen Aan de zuidelijke rand van het Nationaal Park De Biesbosch, ligt de enige waterpoort tot het gebied. Dichtbij de oever van de Amer staat het Biesboschcentrum Drimmelen. Het centrum biedt veel informatie over dit unieke gebied en is een uitstekende vertrekplek voor uw ontdekkingstocht per boot door de Brabantse Biesbosch. biesboschcentrum drimmelen Biesboschweg 4 4924 BB Drimmelen tel. 0162-682233 info@staatsbosbeheer.nl www.np-debiesbosch.nl Openingstijden 1 mrt - 30 nov di t/m zo, 10.00 - 17.00 uur 1 juli - 31 aug ook op maandag open Jan, feb, dec woe en vrij t/m zo, 11.00 -16.00 uur. 1 apr - 31 okt di t/m zo, 10.00 - 17.00 uur 1 juli - 31 aug ook op maandag open 1 nov - 31 mrt Wo, za, zo, 11.00 - 16.00 uur Toegankelijk voor rolstoelen

106 bezoekerscentrum

de waterpoort tot de biesbosch De enige mogelijkheid om vanuit Drimmelen de Biesbosch in te komen is per boot. Net als de voormalige Biesboschwerkers. Zij hadden een eigen boot of lieten zich overzetten naar dâ&#x20AC;&#x2122;n Overkant met een veerbootje. Tegenwoordig kun je op verschillende manieren deze oversteek maken. Per salonboot, open rondvaartboot, huurbootje, kano, roeiboot met buitenboordmotor of eigen boot kun je vanuit Drimmelen vertrekken om de Biesbosch te verkennen. Ook kun je vanaf de Hofmansplaat de Biesbosch zelf wandelend verkennen. Laat in de middag brengen we je dan vol met Biesbosch belevenissen weer terug naar Drimmelen. In Biesboschcentrum Drimmelen kun je ook reserveren voor de tochten met als vertrekplaats Jachthaven Vissershang in Hank. Informeer in het centrum of kijk op www.np-debiesbosch.nl voor de actuele vertrekdagen en - tijden.

informatievoorziening Het Biesboschcentrum is sinds begin 2014 ingrijpend veranderd. Verschillende partners hebben zich verenigd en zich ten doel gesteld de bezoekers op een gastvrije manier te ontvangen en te helpen om hun Biesbosch dag onvergetelijk te laten zijn. De informatievoorziening over de Biesbosch en de recreatieve mogelijkheden van het nationaal park en de wijde omgeving is in handen van vrijwilligers van Staatsbosbeheer. Zij weten waar je een bootje kunt huren, hoe laat en waar de rondvaartboten vertrekken. Ook kun je hier reserveren voor een van de vele excursies en uiteraard de overtocht.

winkel Het Biesboschcentrum bevat ook een kleine winkel. Hier kun je terecht voor kaarten, boeken en ander materiaal om je bezoek aan de Biesbosch tot een bijzondere belevenis te maken. Het centrum verkoopt ook souvenirs, streekproducten en je kunt hier na je bezoek aan de Biesbosch heerlijk nagenieten.

Delta van rivieren, kreken en wilgenbossen grand café de burcht Voor een hapje en drankje ga je naar Grand Café de Burcht. Onder het genot van een heerlijk Brabants kopje koffie wacht je op de volgende afvaart van de boot of bereid je je met een stevige lunch voor op je ontdekkingstocht. Na terugkomst kun je onder het genot van een lekker drankje je ervaringen uitwisselen. Grand café de Burcht is ook een mooie locatie voor uw feest of receptie. Neem contact op om je wensen en de mogelijkheden te bespreken.

vergaderfaciliteiten – en arrangementen Ben je op zoek naar vergaderfaciliteiten in Drimmelen? Dan kun je ook in het Centrum terecht. In het bezoekerscentrum zijn verschillende ruimten beschikbaar voor vergaderingen en educatieve doeleinden voor groepen tot 50 personen. Het is mogelijk om een vergaderarrangement te regelen i.s.m. Grand Café de Burcht. Of combineer een vaartocht met een barbecue in de Biesbosch. Informeer voor alle mogelijkheden en prijzen. Kortom, wil je weten hoe je je bezoek aan de Biesbosch tot een onvergetelijke ervaring kan maken, dan kun je niet om een bezoek aan de Waterpoort tot de Biesbosch heen.

schoolbootprogramma Kinderen leren het meest over de natuur door naar buiten te gaan en zelf de natuur te ontdekken. Waar kan dat beter dan in de Biesbosch? In deze wirwar van geulen, kreken, bossen, rietvelden en ruigten is iedere tocht een avontuur. Dit jaar kun je als leerkracht vanuit het Biesbosch Centrum te Drimmelen gebruik maken van de activiteiten in het kader van Jeugdeducatie. De Staatsbosbeheer Schoolboot vaart vanaf april tot de herfstvakantie met groepen leerlingen en hun begeleiders. Natuurbeleving staat daarbij voorop. Staatsbosbeheer doet met deze activiteiten een beroep op het hoofd, het hart en de handen. De kinderen worden door speciaal hiervoor opgeleide schoolgidsen gestimuleerd om de natuur te onderzoeken, maar ze leren tevens van de natuur te genieten. We hebben lesprogramma’s voor het basisonderwijs en de brugklas van het voortgezet onderwijs. Kijk voor meer informatie op de website van het Nationaal Park www.np-debiesbosch.nl.

biesbosch vrijwilligers Heel veel voorlichtings- en educatieve activiteiten in de Biesbosch worden begeleid door enthousiaste vrijwilligers. Om hun werk goed te kunnen doen hebben zij de Biesboschgidsencursus gevolgd. Afhankelijk van hun keuze zijn ze actief als natuurgids, schoolgids of baliemedewerker. Sommige vrijwilligers voeren zelfs alle drie de taken uit. In het Nationaal Park zijn ongeveer 150 vrijwilligers actief. Heb je ook zin als vrijwilliger jouw bijdrage aan het Nationaal Park te leveren? Neem dan contact op met een van de centra.

2014 BiesBlad 107

beleef! activiteitenkalender

108 activiteitenkalender

activiteitenkalender 2014

april

activiteiten staan per seizoen in het magazine beschreven Achter de activiteiten staat het paginacijfer waar u de beschrijving precies kunt vinden.

dinsdag 1 april

Donkergroen: Biesboschcentrum Dordrecht, Baanhoekweg 53, 3313 LP Dordrecht Bruin: Biesbosch MuseumEiland Werkendam, Hilweg 2, 4251 MT Werkendam Blauw: Biesboschcentrum Drimmelen, Biesboschweg 4, 4924 BB Drimmelen

Zonnepont Griendmuseumpad vaart weer! Tussen 09.45 - 16.45 uur Dordrecht

woensdag 2 april

maart

zondag 16 maart

zaterdag 1 maart Kinderbevertocht 16.30 - 19.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

28 26

26 23

zondag 23 maart

Vroege voorjaarstocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

zondag 9 maart Vroege voorjaarstocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

24 26 23

26 24 23

zaterdag 22 maart

zaterdag 8 maart Fluisterend op zoek naar bevers 16.45 - 19.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Vroege voorjaarstocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Fluisterend op zoek naar bevers 17.00 - 19.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

zondag 2 maart Vroege voorjaarstocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht

25 26

24 26 23

donderdag 29 maart Kinderbevertocht 17.00 - 19.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht In het spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Drimmelen

Fluisterend op zoek naar bevers 16.45 - 19.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

25 26

Vroege voorjaarstocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

vrijdag 4 april Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 18.45 - 21.00 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht

26 28 26

zaterdag 5 april Avontuurlijke vogeltocht 06.30 - 09.30 uur Dordrecht Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 18.30 - 21.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen Wildernistocht Drimmelen

25 27 25 26 23 24

zondag 6 april 28 26 24

dag 30 maart zaterdag 15 maart

Lammetjesdag 10.00 - 16.00 uur Dordrecht Vroege voorjaarstocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

28 24 26 23 23

24 26 23

2014窶ィiesBlad 109

wat is wanneer en waar?

woensdag 9 april

dinsdag 15 april

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht

Kanotocht bij volle maan 19.30 - 21.45 uur Dordrecht

vrijdag 11 april Kanotocht op zoek naar bevers 19.00 - 21.15 uur Dordrecht

maandag 14 april

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 19.30 - 21.45 uur Dordrecht

vrijdag 18 april

Fluisterend op zoek naar bevers 18.45 - 21.15 uur Dordrecht

25 26 24

zondag 13 april Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht Met de pont naar de Huiswaard Tussen 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

26 23 24

Biesbosch MuseumEiland Werkendam 0183-504009 – info@biesboschmuseumeiland.nl

Vraag naar de boekings- en annuleringsvoorwaarden.

dinsdag 22 april 25

Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

zaterdag 19 april Avontuurlijke vogeltocht 06.00 - 09.00 uur Dordrecht Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht Kinderbevertocht 18.45 - 21.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen

woensdag 23 april 25 27

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

27 26

28 26 24

donderdag 24 april Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

zondag 20 april (Pasen) Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

vrijdag 25 april 26 23 24

maandag 21 april (Pasen) Biesbosch brunchtocht 10.30 - 13.00 uur Dordrecht (Pasen) Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam

110 activiteitenkalender

Biesboschcentrum Dordrecht 078 770 53 53 – info.biesbosch@dordrecht.nl Biesboschcentrum Drimmelen / Staatsbosbeheer 0162-682233 – biesbosch@staatsbosbeheer.nl

woensdag 16 april

zaterdag 12 april Avontuurlijke vogeltocht 06.15 - 09.15 uur Dordrecht Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 18.45 - 21.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen

meld je aan

26 26 23

Kanotocht op zoek naar bevers 19.00 - 21.15 uur Dordrecht

zaterdag 26 april Avontuurlijke vogeltocht 05.45 - 08.45 uur Dordrecht Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.00 - 21.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen In het spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Drimmelen

25 29 25 26 23 24 24

activiteitenkalender 2014

zondag 27 april Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

28 26 23 24

maandag 28 april Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 19.30 - 21.45 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

26 28 26 23 2

zaterdag 3 mei 23

dinsdag 29 april Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Kinderactiviteit: Speelbos 13.30 - 16.00 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch 11.30 - 12.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

DINSDAG 6 mei

vrijdag 2 mei

25 29 26 23 24

Avontuurlijke vogeltocht 05.30 - 08.30 uur Dordrecht 25 Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht 27 Levendig biesboschverleden 10.15 - 14.30 uur Dordrecht 28 Kinderbevertocht 19.15 - 21.45 uur Dordrecht 28 Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.30 uur Dordrecht 26 Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 23 Zwerftocht Drimmelen 24 Wildernistocht 24

Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

woensdag 7 mei In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

27 26 23

donderdag 8 mei Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

29 26 23

vrijdag 9 mei Kanotocht op zoek naar bevers 19.45 - 22.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

28 23

woensdag 30 april In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.00 - 21.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

zondag 4 mei 27 25 26 23 24

mei

zaterdag 10 mei 28 26 23 24

maandag 5 mei Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

donderdag 1 mei Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Gezinsexcursie: Ontluikende lente 13.30 - 16.00 uur Dordrecht Kinderbevertocht 19.15 - 21.45 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

29 25 28 26 23 24

23 24

Avontuurlijke vogeltocht 05.15 - 08.15 uur Dordrecht Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.30 - 22.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Eendenkooi 12.00 - 14.30 uur Drimmelen

25 29 25 26 23 24 24

zondag 11 mei Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht 27 Kanotocht op zoek naar bevers 20.00 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

28 26

2014窶ィiesBlad

111

de korenbeurs Hotel, Party- & Congrescentrum

KAMPEREN • ADOPTEER EEN KOE BIESBOSCHGOLF • BIESBOSCHVLEES

Sfeervol hotel, gelegen aan de rand van het Nationaal Park de Brabantse Biesbosch. In het trendy restaurant FUNDI proeft u de passie voor het koken van chefkok Martijn Broeken en zijn enthousiaste team. Met een groot scala aan open wijnen zorgt de sommelier voor geweldige wijn/spijs combinaties. Aan de receptie: Vaar/wandel routes – rondvaarten bootverhuur – mooie fietsroutes – fietsverhuur in het hotel. Kijk voor actuele informatie op www.korenbeurs.nl

Eiland de Vischplaat Biesbosch 24 • 4924 AA Drimmelen Telefoon: 0183-502 434 Mobiel: 06-239 395 86 E-mail: info@biesboschhoeve.nl Website: www.biesboschhoeve.nl Biesboschhoeve

Kerkstraat 13 – 4921 BA – Made – 0162 682150 – info@korenbeurs.nl

DV_Korenbeurs-97x125.indd 1

Biesboschhoeve is gastheer van:

22-01-14 10:13

De Duiventoren kampeerterrein

Rustig overnachten in de natuur

Familie-, vereniging- en bedrijfsuitjes

Kamperen tegen de bosrand tussen akkers en weilanden! Ons terrein is kindvriendelijk en ook geschikt voor kleine groepen. Je eigen boeltje meenemen of geheel door ons verzorgd slapen in een klaarstaande houten tent of bijzondere trekkershut: het kan allemaal. We kunnen ook uw ontbijt verzorgen. Je vindt ons vlakbij Breda, tussen Oosterhout, Dongen en Rijen.

Lisette & Jan Beenhakker Steenovensebaan 27, 4849 RD Dorst Tel. 06-416 666 55 www.deduiventoren.nl

Dag- en meerdaagse recreatie

www.parelsvanaltena.nl

activiteitenkalender 2014

zondag 11 mei Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

23 24

MAAndag 12 mei Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 13 mei Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

zondag 25 mei

zondag 18 mei Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

28 26 23 24

Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

woensdag 14 mei

dinsdag 20 mei

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht 27 Kanotocht bij volle maan 20.30 - 22.45 uur Dordrecht 27 Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 23 Avondvaarwandeltocht 19.00 uur Drimmelen 24 Avondwandeling 23

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Avondwandeling Drimmelen

27 23 23

donderdag 15 mei Kanotocht bij volle maan 20.30 - 22.45 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

donderdag 22 mei 27 23

Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

29 23

vrijdag 16 mei Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

vrijdag 23 mei 25 23

Kanotocht op zoek naar bevers 20.15 - 22.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

28 23

27 23

donderdag 29 mei Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam

26 23

vrijdag 30 mei Kinderbevertocht 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

28 26 23

zaterdag 31 mei

zaterdag 17 mei Avontuurlijke vogeltocht 05.15 - 08.15 uur Dordrecht Kanotocht Jongeneele Ruigt 09.00 - 13.00 uur Dordrecht Griendexcursie 13.45 - 16.45 uur Dordrecht Kinderbevertocht 19.30 - 22.00 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

woensdag 28 mei In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 21 mei

23 24

dinsdag 27 mei Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

23 23

maandag 26 mei Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

maandag 19 mei 23

Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

zaterdag 24 mei 25 27 26 28 26 23 24

Avontuurlijke vogeltocht 05.00 - 08.00 uur Dordrecht Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Avondvaarwandeltocht 19.00 uur Zwerftocht

25 29 25 23 24 24

Avontuurlijke vogeltocht 05.00 - 08.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Jungle kanotocht 8.00 - 10.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam In het spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Drimmelen Zwerftocht Drimmelen

25 25 27 26 23 24 24

2014窶ィiesBlad

113

wat is wanneer en waar?

juni zondag 1 juni Huiswaardtocht 10.30 - 16.30 uur Dordrecht 49 Met de pont naar de Huiswaard 10.30 - 16.30 uur Dordrecht 46 Kanotocht op zoek naar bevers 20.15 - 22.30 uur Dordrecht 51 Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht 47 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 45 Zwerftocht 46

maandag 2 juni Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 3 juni Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 4 juni In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 11 juni

donderdag 5 juni

50 47 45

Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

53 45 46

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

50 47 45

vrijdag 6 juni Kanotocht op zoek naar bevers 20.15 - 22.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

donderdag 12 juni 51 45

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

vrijdag 13 juni zaterdag 7 juni Avontuurlijke vogeltocht 04.45 - 07.45 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Jungle kanotocht 8.00 - 10.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Wildernistocht Drimmelen

47 53 50 47 45 46 47

zondag 8 juni Schaapscheerdersfeest 10.00 - 16.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

51 47 45 46

maandag 9 juni Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam

47 45

dinsdag 10 juni Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Kanotocht bij volle maan 20.45 - 23.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

50 45

zaterdag 14 juni Avontuurlijke vogeltocht 04.45 - 07.45 uur Dordrecht Kanotocht Jongeneele Ruigt 09.00 - 13.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 20.45 - 23.00 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 - 13.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Eendenkooi 12.00-14.30 uur Drimmelen Zwerftocht Drimmelen

47 50 53 50 47 45 46 46

zondag 15 juni Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

50 47 45 46

maandag 16 juni 45

Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 17 juni Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam

114

activiteitenkalender

45 45

activiteitenkalender 2014

woensdag 18 juni

woensdag 25 juni

In het domein van de bever 14.00 - 16.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

50 47 45

donderdag 19 juni Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 53 45

47 45

dinsdag 1 juli Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

woensdag 2 juli

Landelijke Nachtvlindernacht 21.30 - 00.30 uur Kanotocht op zoek naar bevers 20.30 - 22.45 uur Dordrecht 51 Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 45

Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

zaterdag 28 juni

donderdag 3 juli

Avontuurlijke vogeltocht 05.00 - 08.00 uur Dordrecht 47 Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht 50 Griendexcursie 13.45 - 16.45 uur Dordrecht 49 Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht 53 Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht 47 Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 45 In het spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Drimmelen 47 Zwerftocht Drimmelen 46

Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam

zondag 29 juni

zaterdag 5 juli

vrijdag 27 juni

45 45 46

45 50 47

zaterdag 21 juni Avontuurlijke vogeltocht 04.45 - 07.45 uur Dordrecht Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Avondvaarwandeltocht 19.00 uur

donderdag 26 juni

vrijdag 20 juni Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Kinderbevertocht 20.00 - 22.30 uur Dordrecht

juli

47 52 53 47 45 46 24

45 45

vrijdag 4 juli Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Kanotocht op zoek naar bevers 20.30 - 22.45 uur Dordrecht Nachtvlindertocht 22.30 - 01.30 uur Dordrecht

45 51 52

zondag 22 juni Tocht om het Eiland van Dordrecht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

52 47 45 46

maandag 23 juni Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

50 47

Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Dagtocht Willemstad 09.30 - 17.00 uur Dordrecht

52 49

45 46

maandag 30 juni 45

Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 24 juni Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

2014窶ィiesBlad

115

STERRENWACHT MERCURIUS, EEN LEERZAAM AVONTUUR Draait de Aarde om de Zon, of draait de Zon om de Aarde? Waarom ziet de Maan er niet altijd

> Hostel èn Camping > Terras aan het water > Barbecue > Ontbijt/lunch/diner

hetzelfde uit? Hoe komen we aan een maand? Waaruit bestaat de Zon eigenlijk?

> Wandelen/fietsen > Kanotochten > Speeltuin > Gratis WIFI

Op al deze vragen kunt u zelf het antwoord vinden, bij een bezoek

klimpark biesbosch

aan sterrenwacht Mercurius. De sterrenwacht is een expositie en informatiecentrum voor

STERRENWACHT SERCURIUS

ruimtevaart, weer- en sterrenkunde.

Baanhoekweg 75 3313 LP Dordrecht Telefoon: 0184 490 660. www.sterrenwacht-mercurius.nl info@sterrenwacht-mercurius.nl

> Vergaderen > Workshops > Bijeenkomsten

> Teambuilding > Kinderfeestjes > Verjaardagen

Origina have th

Like pr text an

OPENINGSTIJDEN

Korting!

Woensdag t/m vrijdag: 09.00 tot 17.00 uur. Zaterdag: 13.00 tot 22.00 uur. Zondag: 13.00 tot 18.00 uur.

Op vertoon van deze advertentie 10% korting op alle eten en drinken.

TOEGANGSPRIJZEN

Volwassenen: –C 3,25 Kinderen van 4-12 jaar: –C 2,25

Stayokay Dordrecht

de Hollandse Biesbosch dordrecht@stayokay.com 078 62 12 167

Like pr white t from b Examp

Like pr white s logo W Examp

04-03-13 10:25

B_magazine_advertenties.indd 5

Beleef�� Actief��in�� De��Kurenpolder �de��Biesbosch Ook voor een dagje uit!

Uitjes voor groepen en particulieren

ZOVEEL TE BIEDEN!

• Subtropisch zwembad t/m 2 jaar gratis, vanaf 3 jaar € 5,50

• Strandbad t/m 2 jaar gratis, van 3 t/m 12 jaar € 3,vanaf 13 jaar € 5,-

• Camping • Golfbaan • Restaurant

Like ons!

• Laser-Gamen • Quadrijden • Klimmen • Survival • Vlotbouwen • Zeilen • Fietsen • Golf • Klimpark

• Kanoën • Gps-tocht • Kompastocht • Boogschieten • Fluisterboottocht • Teambuilding • Beach Games • Trainingen

• Speeltuinen etc.

Kurenpolderweg 31 • Hank

0162-402787 • kurenpolder.nl

Like pr white s logo O Examp

teambiesbosch.nl • klimparkbiesbosch.nl

All text from su Examp

activiteitenkalender 2014

ZATERDAG 5 JULI Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Wildernistocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

45 46 47 46

52 47 45 46 46

maandag 7 juli Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen

45 47 46

dinsdag 8 juli Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 45 45 46

woensdag 9 juli In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

45 46 46

zondag 6 juli Tocht om het Eiland van Dordrecht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Op zoek naar B.Bever 19.00 - 21.30 uur

50 53 47

donderdag 10 juli Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Heusden 09.30 - 18.00 uur Dordrecht Kinderbevertocht 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

53 48 51 47 45 45 46

vrijdag 11 juli Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 20.45 - 23.00 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

zondag 13 juli Met de Sterling naar de Huiswaard 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 20.45 - 23.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 14.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

49 50 50 47 45 46 46

maandag 14 juli Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 14.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

47 45 46

53 50 47 45 46

zaterdag 12 juli Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht Levendig biesboschverleden 10.15 - 14.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 20.45 - 23.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Eendenkooi 12.00 - 14.30 uur Drimmelen Zwerftocht Drimmelen

Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

50 51 53 50 47 45 46 46

dinsdag 15 juli Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 45 45 46

woensdag 16 juli In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Op zoek naar B.Bever 19.00 - 21.30 uur

50 53 47 45 46 46

2014 BiesBlad

117

wat is wanneer en waar?

Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

donderdag 17 juli Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Geertruidenberg 09.30 - 17.15 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen

47 45 45 47 46

49 53 51 47 45 46

zaterdag 19 juli Kanotocht Jongeneele Ruigt 09.00 - 13.00 uur Dordrecht Griendexcursie 13.45 - 16.45 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Wildernistocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

50 49 53 47 45 46 47 46

zondag 20 juli Tocht om het Eiland van Dordrecht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam

118

activiteitenkalender

vrijdag 18 juli Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 20.15 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

52 47 45

maandag 21 juli Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

47 45 46

dinsdag 22 juli Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 45 45 46

woensdag 23 juli In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Op zoek naar B. Bever 19.00- 21.30 uur Drimmelen

50 53 47 45 46 46

donderdag 24 juli Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Loevestein 09.30 - 15.30 uur Dordrecht Dagtocht Woudrichem 09.30 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

vrijdag 25 juli Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 20.00 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

49 53 51 47 45 46

zaterdag 26 juli Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen In het spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Drimmelen

52 53 47 45 46 46 47

zondag 27 juli Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

50 47 45 46 46

53 48 49 47 45 45 46

maandag 28 juli Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

47 45 46

activiteitenkalender 2014

Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

dinsdag 29 juli Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 45 45 46

woensdag 30 juli In het domein van de bever 14.00 - 15.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Op zoek naar B. Bever Drimmelen Zwerftocht Drimmelen

50 53

45 46 46

53 49 51 47 45 45 46

augustus vrijdag 1 augustus Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 19.45 - 22.00 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht

zaterdag 2 augustus Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.00 uur Dordrecht Jungle kanotocht 8.00 - 10.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Wildernistocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

53 50 47 45 46 47 46

donderdag 31 juli Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Willemstad 09.30 - 17.00 uur Dordrecht Kinderbevertocht 19.30 - 22.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

45 46

49 51 53

zondag 3 augustus Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Tocht om het Eiland van Dordrecht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

45 52 47 46 46

woensdag 6 augustus In het domein van de bever 14.00 - 15.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Op zoek naar B. Bever 19.00- 21.30 uur Drimmelen

50 53 47 45 46 46

donderdag 7 augustus Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Loevestein 09.30 - 15.30 uur Dordrecht Dagtocht Woudrichem 09.30 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.45 - 22.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

53 48 49 53 47 45 45 46

maandag 4 augustus Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

vrijdag 8 augustus 47 45 46

dinsdag 5 augustus Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Zwerftocht Drimmelen

48 45 45 47 46

Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 19.30 - 21.45 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

49 51 53 47 45 46

zaterdag 9 augustus Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Levendig biesboschverleden 10.15 - 14.30 uur Dordrecht

52 51

2014 BiesBlad

119

wat is wanneer en waar?

Kinderbevertocht 19.15 - 21.45 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.30 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Op zoek naar B.Bever 19.00 - 21.30 uur

45 46

donderdag 14 augustus

zondag 10 augustus Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 20.15 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

50 50 47 45 46 46

maandag 11 augustus Kanotocht bij volle maan 20.15 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

50 47 45 46

dinsdag 12 augustus Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 45 45 46

woensdag 13 augustus In het domein van de bever 14.00 - 15.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.15 - 21.45 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht

120 activiteitenkalender

50 53 47

Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Gorinchem 09.30 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 19.15 - 21.45 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

45 46 46

53 48 53 47 45 45 46

vrijdag 15 augustus Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 19.15 - 21.30 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

49 51 53

zondag 17 augustus Tocht om het Eiland van Dordrecht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

52 47 45 46 46

maandag 18 augustus Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

47 45 46

dinsdag 19 augustus Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 46 45 46

47 45 46

zaterdag 16 augustus Kanotocht Jongeneele Ruigt 09.00 - 13.00 uur Dordrecht 50 Griendexcursie 13.45 - 16.45 uur Dordrecht 49 Fluisterend op zoek naar bevers 19.15 - 21.45 uur Dordrecht 53 Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht 47 Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam 45 Zwerftocht Drimmelen 46 Wildernistocht Drimmelen 47 Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen 46

woensdag 20 augustus In het domein van de bever 14.00 - 15.00 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan1 19.45 - 22.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Op zoek naar B.Bever 19.00 - 21.30 uur

50 50 47 45 46 46

donderdag 21 augustus Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht Dagtocht Geertruidenberg 09.30 - 17.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

53 47 47

activiteitenkalender 2014

donderdag 21 augustus

maandag 25 augustus

Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam Op zoek naar B. Bever Drimmelen Zwerftocht Drimmelen

Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 15.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

45 45 46 46

vrijdag 22 augustus Go Solar 11.00 - 12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 19.15 - 21.30 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht Rondje (s) Hollandse Biesbosch Vanaf 11.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

49 51 53

45 46

50 46

dinsdag 26 augustus Dagtocht Nationaal Park De Biesbosch 10.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Bevertocht 19.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

48 47 46 45 46

woensdag 27 augustus In het domein van de bever 14.00 - 15.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 18.30 - 21.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

50 53 47 45 46

51 47 46 46 46

zondag 24 augustus Jacominatocht 14.00 - 17.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen Visarendtocht

47 45 46

zaterdag 23 augustus Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Kinderbevertocht 18.45 - 21.15 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch 12.00-13.00 uur Zwerftocht Drimmelen Eendenkooi 12.00 - 14.30 uur Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen

Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

50 47

donderdag 28 augustus Wetland struintocht 09.30 - 14.00 uur Dordrecht 53 Dagtocht Heusden 09.30 - 18.00 uur Dordrecht 48 Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht 47 Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam 45 Biesbosch zomertocht 14.30 uur Werkendam 45 Zwerftocht Drimmelen 46

zaterdag 30 augustus Vroege kanotocht 06.45 - 09.30 uur Dordrecht Griendexcursie 13.45 - 16.45 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 18.30 - 21.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Dagtocht Gorinchem 9.30-15.30 uur Fluistertocht 12.30 en 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen In het spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Drimmelen Dagtocht Gorinchem 9.30 - 15.30 uur

46 45

52 49 53 47 48 45 46 46 47 48

zondag 31 augustus Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht 49 Met de Sterling naar de Huiswaard 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 52 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 45 Zwerftocht Drimmelen 46 Naar d’n overkant 10.00 uur Drimmelen 46

september maandag 1 september Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

45 46

vrijdag 29 augustus Go Solar 11.00-12.15 uur Dordrecht Kanotocht op zoek naar bevers 19.15 - 21.30 uur Dordrecht Midzomeravondtocht 20.00 - 21.00 uur Dordrecht

dinsdag 2 september Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

51 53

2014 BiesBlad

121

wat is wanneer en waar?

woensdag 3 september In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

dinsdag 9 september 73 76 71

donderdag 4 september Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

vrijdag 5 september Kanotocht op zoek naar bevers 18.30 - 20.45 uur Dordrecht Nachtvlinderinventarisatie 21.30 - 00.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 10 september I n het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Kanotocht bij volle maan 19.00 - 21.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

76 71

woensdag 17 september In het domein van de bever 14.00 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

73 76 71

donderdag 18 september Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

vrijdag 19 september 71

vrijdag 12 september 73

Kinderbevertocht 18.15 - 20.45 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

74 71

72 76 71 72 72

Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht 77 Met de pont naar de 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72 Visarendentocht 71

maandag 8 september 71

zaterdag 13 september Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht 73 Historische dag afvaarten 11.00, 12.15, 13.45 en 15.00 uur Dordrecht 76 Kanotocht op zoek naar bevers 18.15 - 20.30 uur Dordrecht 73 Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72

zondag 14 september Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht 77 Met de pont naar de Huiswaard tussen 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72

Kanotocht op zoek naar bevers 18.00 - 20.15 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

maandag 15 september Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

73 71

zaterdag 20 september Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Wildernistocht Drimmelen Zwerftocht Drimmelen

76 71 72 72

zondag 21 september Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht 77 Met de pont naar de Huiswaard 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72

maandag 22 september Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 23 september Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

122 activiteitenkalender

donderdag 11 september

zondag 7 september

Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 73 71

zaterdag 6 september Jungle kanotocht 08.00 - 10.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 18.15 - 20.45 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Wildernistocht Zwerftocht Drimmelen

Kanotocht bij volle maan 19.00 - 21.15 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

dinsdag 16 september

activiteitenkalender 2014

oktober

woensdag 24 september In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

73 76 71

donderdag 9 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 1 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

zaterdag 11 oktober vrijdag 3 oktober

Kanotocht op zoek naar bevers 17.45 - 20.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam 73 71

zaterdag 27 september Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 17.30 - 20.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen In â&#x20AC;&#x2DC;t spoor van de Griendwerker 10.30-15.00 uur

76 72 76 71 72 72

zondag 28 september Huiswaardtocht 10.30 - 13.30 uur Dordrecht 77 Met de pont naar de Huiswaard tussen 10.30 - 16.30 uur Dordrecht Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72

72 71

vrijdag 26 september

vrijdag 10 oktober Fluisterend op zoek naar bevers 17.15 - 19.45 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

donderdag 2 oktober donderdag 25 september

zaterdag 4 oktober L evendig biesboschverleden 10.15 - 14.30 uur Dordrecht Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 17.15 - 19.45 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch Vanaf 12.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

74 76

76 71 72

74 75 76 71 72 72

zondag 12 oktober Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75 Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht 76 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72

75 76

maandag 13 oktober Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

71 72

maandag 6 oktober Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

zondag 5 oktober Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht Manhattan aan de Maas 16.30 - 22.00 uur Dordrecht Verhalenverteller in de Stenen Keet 19.00 - 21.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen Wildernistocht Drimmelen

dinsdag 14 oktober Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

76 71

maandag 29 september Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 7 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 15 oktober 71

dinsdag 30 september Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 8 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Kinderactiviteit: Speelbos 13.30 - 16.00 uur Dordrecht In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

77 73 71

2014â&#x20AC;&#x192;BiesBlad

123

wat is wanneer en waar?

donderdag 16 oktober Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

woensdag 22 oktober 76 71

vrijdag 17 oktober Fluisterend op zoek naar bevers 17.00 - 19.30 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

72 71

In het domein van de bever 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 16.45 - 19.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

zondag 26 oktober 73 72 76 71 72

Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 17.00 - 19.30 uur Dordrecht Schemerexcursie 17.00 - 20.00 uur Nachttocht Stenen Keet 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

76 72 75

zondag 19 oktober Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75 Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht 76 Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam 71 Zwerftocht Drimmelen 72

maandag 20 oktober Fluistertocht 15.00 uur Werkendam

dinsdag 21 oktober Kinderactiviteit: Braakballen pluizen 14.00 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 16.45 - 19.15 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

124 activiteitenkalender

Gezinsexcursie: Herfst…. Daar ben je! 10.30 - 13.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 16.45 - 19.15 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

Fluistertocht 15.00 uur Werkendam 76

77 72 76 71

76 71 72

Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

72 71

woensdag 29 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam In ‘t spoor van de Griendwerker 10.30-15.00 uur

vrijdag 24 oktober Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht Kinderbevertocht 16.30 - 19.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

71 72

76 74

donderdag 30 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

76 71

76 72

vrijdag 31 oktober Fluistertocht 14.00 uur Werkendam

zaterdag 25 oktober Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht Fluisterend op zoek naar bevers 16.30 - 19.00 uur Dordrecht Schemerexcursie 17.00 - 20.00 uur Nachttocht Stenen Keet 20.00 - 22.30 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht Nacht van de nacht Fluistertocht 14.00 uur Werkendam In ‘t spoor van de Griendwerker 10.30 - 15.00 uur Zwerftocht Drimmelen

dinsdag 28 oktober

77 76 71 72

maandag 27 oktober donderdag 23 oktober

zaterdag 18 oktober

Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht Rondje Hollandse Biesbosch 12.00-13.00 uur Dordrecht Fluistertocht 14.00 en 15.30 uur Werkendam Zwerftocht Drimmelen

november

zaterdag 1 november

Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht 76 Fluisterend op zoek naar bevers 15.15 - 17.45 uur Dordrecht 72

76 71

zondag 2 november Snertvaartocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht 74

72 72

zaterdag 8 november Herfstexcursie 13.30 - 15.30 uur Dordrecht 76 Fluisterend op zoek naar bevers 15.00 - 17.30 uur Dordrecht 72

activiteitenkalender 2014

zondag 9 november Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75

december

vrijdag 26 december Panoramatocht kersteditie 14.00 - 15.30 uur Dordrecht

zaterdag 6 december zaterdag 15 november Fluisterend op zoek naar bevers 14.45 - 17.15 uur Dordrecht

Winterwandeling 13.30 - 16.00 uur Dordrecht

zondag 7 december zondag 16 november

Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 96

Snertvaartocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht 74

zaterdag 13 december zaterdag 22 november Fluisterend op zoek naar bevers 14.45 - 17.15 uur Dordrecht

Winterwandeling 13.30 - 16.00 uur Dordrecht

zaterdag 27 december Winterwandeling 13.30 - 16.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht In ‘t spoor van de Griendwerker 10.30-15.00 uur

96 95 95

zondag 28 december Snertvaartocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht 95

zondag 14 december zondag 23 november

Snertvaartocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht 95

vrijdag 2 januari

zaterdag 20 december

Glühweintocht 13.00 - 15.30 uur Dordrecht 97 Kinderactiviteit: Vetbollen en pindasnoeren maken. Start 13, 14 en 15.00 uur Dordrecht 97

Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 75

zaterdag 29 november Fluisterend op zoek naar bevers 14.45 - 17.15 uur Dordrecht In ‘t spoor van de Griendwerker 10.30-15.00 uur

Winterwandeling 13.30 - 16.00 uur Dordrecht Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

96 95

zaterdag 3 januari Rondje(s) Hollandse Biesbosch Vanaf 12.00 uur Dordrecht

zondag 21 december zondag 30 november Snertvaartocht 12.30 - 15.00 uur Dordrecht 74 Winterse vaartocht 71

Glühweintocht 13.00 - 15.30 uur Dordrecht 97

zondag 4 januari Panoramatocht 13.30 - 15.00 uur Dordrecht 96

dinsdag 23 december Kinderactiviteit: Vetbollen en pindasnoeren maken. Start 13, 14 en 15.00 uur Dordrecht 97

woensdag 24 december Glühweintocht 13.00 - 15.30 uur Dordrecht 97

2014 BiesBlad

125

gastheerschap

De Gastheren van de Biesbosch heten je welkom! Recreatieondernemers zijn ambassadeurs voor het gebied. Als geen ander kennen zij de mooiste plekjes en geven zij graag tips aan hun gasten. Met de cursus Gastheerschap van het Nationaal Park worden ondernemers opgeleid met kennis over De Biesbosch en mogen zij zichzelf met recht Gastheer van Nationaal Park De Biesbosch noemen. De ondernemers ontvangen dan het gevelbordje, waaraan je gemakkelijk kunt zien dat het bedrijf een gastheer is. Mocht je dit gevelbordje tegenkomen, aarzel dan niet om informatie te vragen. De ondernemers delen met alle plezier hun kennis. Ook kun je bij hen terecht voor brochures van Nationaal Park De Biesbosch en overzichtskaarten.

groepsactiviteiten

horeca

Top uitje Postbus 8018, 3301 CA Dordrecht 085-4016240, www.top-uitje.nl

Café-restaurant Vissershang Vissershang 2, 4273 PE Hank 0162-402450, www.vissershang.nl

Waterevents Geertruidenberg (zie ook Bootje gezond) Prinsenstraat 3, 4931 CM Geertruidenberg, 06-24123659 www.watereventsgeertruidenberg.nl

Café Restaurant ‘t Voske Biesboschweg 15, 4924 BB Drimmelen, 0162-683521 www.restaurant-voske.nl

Biesbosch Rib Experience Hoek 47, 4271 BH, Dussen 088-1238811 www.biesboschribexperience.nl Team Biesbosch Kurenpolderweg 31, 4273 LA Hank, 0183-564284 www.teambiesbosch.nl Biesboschcentrum Drimmelen Biesboschweg 4, 4924 BB Drimmelen, 0162-682233 www.staatsbosbeheer.nl Biesboschcentrum Dordrecht Baanhoekweg 53, 3313 LP Dordrecht, 078-770 5353 biesboschdordrechtgroepsuitjes.nl

Restaurant De Merwelanden De Bekramming 13, 3313 LM Dordrecht, 0184-411131 www.merwelanden.nl Streek Restaurant Buitenlust Moerdijkseweg 10, 4844 PD Terheijden, 076-5931297 www.buitenlustterheijden.nl Biestro Biesboschcentrum Dordrecht De Bekramming 13, 3313 LM Dordrecht, 078-6305364 www.merwelanden.nl Café de Polderpub Kerkstraat 6, 4926 CW Lage Zwaluwe, 0168-482124, www.depolderpub.nl Stayokay Dordrecht Baanhoekweg 25, 3313 LA Dordrecht, 078-6212167, www.stayokay.com

126

Best Western Hotel De Korenbeurs Kerkstraat 13, 4921 BA Made 0162-682150, www.korenbeurs.nl

De Kurenpolder Recreatie Kurenpolderweg 31, 4273 LA Hank 0162-402787, www.kurenpolder.nl

De Groene Camping in de Polder Groenendijk 35, 4926 RE Lage Zwaluwe, 06-488 55 986 www.groenecampingindepolder.nl

Hotel De Brabantse Biesbosch Spieringsluis 6, 4251 MR, Werkendam 0183-504248 www.brabantsebiesbosch.nl Hotel Restaurant De Koppelpaarden Oude Kerkstraat 1, 4271 BB Dussen 0416-391264, www.dekoppelpaarden.nl

overnachten

Recreatieboerderij / Boerderijwinkel Johan en Caroline Wagenstraat 74, 4845 CX Wagenberg 076-5934503, www.johanencaroline.nl Bed & Breakfast Fort Bakkerskil Kildijk 143, 4255 TH Nieuwendijk 06-45934892, www.fortbakkerskil.nl

B&B d’Ouwe Grutter Dorpsstraat 41, 4845 CD, Wagenberg, 076-8880957, www.overnachten.net

Biesboschhoeve (eiland De Vischplaat) Biesbosch 24, 4924 AA Drimmelen 0183-502434, www.biesboschhoeve.nl

B&B de spreekkamer Hoogstraat 49, 4251 CJ Werkendam, 0183-504062 www.despreekkamer.com

Hotel De Brabantse Biesbosch Spieringsluis 6, 4251 MR, Werkendam 0183-504248 www.brabantsebiesbosch.nl

De Kurenpolder Recreatie Kurenpolderweg 31, 4273 LA Hank 0162-402787, www.kurenpolder.nl

Hotel De Watertoren Kromme Zandweg 80, 3319 LC Dordrecht, 078-6224411 www.hoteldewatertoren.nl

Hotel Restaurant De Koppelpaarden Oude Kerkstraat 1, 4271 BB Dussen 0416-391264, www.dekoppelpaarden.nl

gastheerschap

In 2014 komen er maar liefst 11 nieuwe gastheren bij. Het zijn: Parels van Altena in Almkerk, B&B De BiesBurcht in Dordrecht, Biesbosch evenementen en Watersport Botenverhuur in Drimmelen, Kinderspeelparadijs De Belhamel in Lage Zwaluwe, Hotel Port of Moerdijk in Moerdijk, De Bergense Hof in Raamsdonk, Biesbosch Adventures, Jachthaven van Oversteeg, Kwartiermeesters Fort Altena, Qnatuur en Wildlife Images in Werkendam.

Natuurkampeerterrein De Duiventoren Steenovensebaan 27 4849 RD Dorst, 06-41666655 www.deduiventoren.nl

rondvaart

Stayokay Dordrecht Baanhoekweg 25, 3313 LA Dordrecht 078-6212167, www.stayokay.com

Fluisterboot Vissershang Vissershang 2, 4273 PE, Hank 0162-403666, www.vissershang.nl

Minicamping Oud Drimmelen / gastenverblijven de Wijde Biesbosch / B&B Oud Drimmelen 12, 4924 EK Drimmelen, 0162-682598 www.ouddrimmelen.nl

Biesbosch MuseumEiland Werkendam Hilweg 2, 4251 MT Werkendam 0183-504009 www.biesboschmuseumeiland.nl

De Theeplaats Kerkstraat 39, 4926 CT Lage Zwaluwe, 0168-482548 www.detheeplaats.nl Innercity Hotel Johan de Wittstraat 35/37 3311 KG Dordrecht, 078-6119933 www.innercityhotel.nl

Rondvaartbedrijf De Zilvermeeuw Biesboschweg 2, 4924 BB Drimmelen 0162-682609, www.zilvermeeuw.nl

Biesboschcentrum Dordrecht Baanhoekweg 53, 3313 LP Dordrecht, 078-770 5353 www.actiefindebiesbosch.nl Biesbosch.net Dorpsstraat 18, 4926 CR Lage Zwaluwe, 06-444 72 726 www.biesbosch.net

verhuur Cafe-restaurant Van den Diepstraten Biesboschweg 6, 4924 BB Drimmelen 0162-682385 www.diepstraten-botenverhuur.nl Kano- en bootverhuur Vissershang Vissershang 2, 4273 PE Hank 0162-403666, www.vissershang.nl

Biesboschcentrum Dordrecht Baanhoekweg 53, 3313 LP Dordrecht 078-770 5353 www.actiefindebiesbosch.nl Bootje Gezond Elfhuizen 1, 4931 CM Geertruidenberg www.bootjegezond.nl

overig Sterrenwacht Mercurius Baanhoekweg 75, 3313 LP Dordrecht, 0184-490660 www.sterrenwacht-mercurius.nl

regionale vvv’s

Jachthaven Biesbosch Nieuwe Jachthaven 5, 4924 BA Drimmelen, 0162-682249 www.jachthavenbiesbosch.nl

VVV Altena Biesbosch Kerkstraat 7, 4285 BA Woudrichem 0183-301202 www.vvvaltenabiesbosch.nl

Pontje Steur (gemeente Werkendam) Raadhuisplein 1, Werkendam, 06-27574184

VVV Agentschap Geertruidenberg Markt 46, 4931 BT Geertruidenberg 0162-517689 www.vvvgeertruidenberg.nl

Watersportservice Crezée Biesboschweg 3, 4926 SJ Lage Zwaluwe, 0168-482356 www.watersportservice.nl

VVV Oosterhout Arendsplein 62, 4901 KX Oosterhout 085-7441102, www.vvvoosterhout.nl

Toeristisch Treintje Hank-o-motief St. Elisabethstraat 6, 4273 EJ Hank 0162-403317, www.hankomotief.nl

VVV Zuid Holland Zuid Spuiboulevard 99, 3311 GN Dordrecht 0900-4636888, www.vvvzhz.nl

Golfpark Almkreek/Almgoed B.V. Hoekje 7b, 4286 LN Almkerk 0183-403592, www.golfpark-almkreek.nl Dagrecreatiegebied en golfbaan De Kurenpolder Kurenpolderweg 31, 4273 LA Hank 0162-402787, www.kurenpolder.nl

2014 BiesBlad

127

routes en kaart

wandelroutes 1. de worp

lekker doorstappen Van een simpel ommetje over verharde paden tot lange struintochten door zompig wetland en een wirwar van bomen. En van rustig peddelen in kleine kreekjes tot golven doorklieven tegen de stroom in. Het landschap is gevarieerd: Polders, vloedbos, grienden, en overal kreken en kreekjes. Kleine rustige dorpjes rondom, waar Biesbosch gastheren je welkom heten voor een drankje of hapje. Wandelaars: draag stevige schoenen en een lange broek tegen teken en andere kriebelaars. Kanoërs: draag altijd een zwemvest. Een regenbroek tegen het spatwater is erg handig. Vergeet je verrekijker en je camera niet, want in de Biesbosch valt altijd iets moois te spotten.

128

De wandeling (4,5 km) start bij Biesboschcentrum Drimmelen en is uitgezet met blauwe palen. Door het dorp Drimmelen loop je via de Breede vaart naar de moerassige broekbossen van natuurgebied ‘de Worp’.

2. de pannekoek Een wandeling (2 km) door wilgentuin, hakgriend en langs een vangpijp van een eendenkooi. De tocht start bij het Biesbosch MuseumEiland aan de Hilweg te Werkendam.

3. noordwaard Een weids wandelgebied bij uitstek waar je verschillende wandelingen kunt maken. De lengtes variëren van 3 tot 12 km. Groot natuurontwikkelingsgebied met veel vogels. Afhankelijk van de route kom je bij verschillende uitkijkpunten en vogelkijkhutten. In de Noordwaard vinden in 2014 veel werkzaamheden plaats. Kijk voor de meest actuele informatie over de toegankelijkheid van dit gebied op www.combinatie-noordwaard.nl

4. jantjesplaat Laarzenpad (3 km) door de nieuwste natuur die de Biesbosch te bieden heeft. Tot 2013 was dit een landbouwpolder. Nu is het een uitgestrekt wetland met wilgenvloedbos, nieuwe natuur en verdronken polderland. Erg vogelrijk en volop beversporen. De wandeling start aan de Deeneplaatweg, nabij de Spieringsluis.

5. aakvlaai Je kunt vanaf de Oranjepolderweg of vanaf de parkeerplaats van jachthaven Vissershang een wandeling maken over de dijk langs het Aakvlaaigebied.

routes en kaart

6. oostwaardpad Deze lange afstandswandeling (21 km) loopt langs en door akkers van boeren, die deze route in samenwerking met Staatsbosbeheer hebben gerealiseerd. In het gebied staat een Griendwerkershut waar je gratis mag overnachten.

7. polder hooge hof Polder de Hooge Hof is sinds 2013 ingericht als natuurontwikkelingsgebied. Laarzenpad (3 km) langs ondiepe lagunes, kreken en rietmoeras. Mooi zicht op de uitgestrekte kreken van het westelijk deel van de Brabantse Biesbosch. Start aan de Deeneplaatweg, ten zuiden van Jantjespad.

8. griendmuseumpad Het wandelpad (5 km) voert je door oude grienden en langs kleine kreekjes. In dit deel van de Biesbosch is de getijdenwerking het grootst. Volop beversporen. Van april t/m oktober te bereiken via het zonnepontje bij Biesboschcentrum Dordrecht

9. r ecreatie gebied de hollandse biesbosch Biesboschcentrum Dordrecht is het startpunt van zes wandelroutes van 1,5 tot 5 km, die voeren langs verschillende facetten van de Biesbosch: polderlandschap, bos, griend, wilgenvloedbos en recreatiegebied. De routes staan aangegeven met bordjes. In het centrum is een boekje verkrijgbaar met de wandelroutes in dit gebied.

10. off-the-road rolstoel-route Bij Biesboschcentrum Dordrecht is gratis een off-the-road-rolstoel te leen (borg € 50,00). Met deze rolstoel kunnen ook mensen die moeilijk of niet kunnen lopen de Biesbosch beleven buiten de verharde paden. Gebruikers krijgen een routebeschrijving mee die uiteraard voor een groot deel over onverharde paden gaat.

11. n atuurpad nieuwe merwede Op het eiland van Dordrecht, ten zuiden van de stad, wordt de komende jaren 800 hectare nieuwe natuur en recreatie aangelegd. Dit laarzenpad (3 km) neemt je mee door de Nieuwe Dordtse Biesbosch langs de Nieuwe Merwede door een gebied van grienden en rietgorzen,kreken, rivierduinen en wilgenvloedbossen. Bij hoog water lopen delen van het pad onder .

17. kort en lang ambacht Een paradijs voor watervogels. Alleen bereikbaar per boot vanaf Biesboschcentrum Dordrecht. Struinnatuur door hoog riet en grasdijken langs en door wetland. Laarzenpad (4 km). Bij hoog water is alleen de dijk toegankelijk.

18. p older turfzakken/ zuider klip

Alleen bereikbaar per boot. Wandeling (6 km) met zowel hakgrienden als doorgeschoten griendpercelen waar de wilgen kriskras door elkaar liggen.

Alleen bereikbaar per boot. Je loopt over de dijk rondom de uitgestrekte polder met de Amaliahoeve, een voormalige boerderij en nu rijksmonument, steeds in de verte. In de zomer vaart af en toe een pontje ‘Naar d’n Overkant’ (zie pagina 36) en kun je heerlijk struinen in dit weidse gebied (10 – 15 km).

13. toontjesplaat

19. jongeneele ruigt

Alleen bereikbaar per boot. Korte route (2,5 km) langs oude wilgen.

Alleen bereikbaar per boot vanaf Biesboschcentrum Dordrecht. Korte wandeling (1 km) vanaf de Paardenwei naar uitzichtpunt bij het natuurontwikkelingsgebied Jongeneele Ruigt.

12. deeneplaat

14. benedenste jannezand Alleen bereikbaar per boot. In de zomer vaart af en toe een pontje ‘Naar d’n Overlant’ (zie pag. 36). De wandeling voert langs kreken en grienden en levert een verrassend contrast op tussen goed onderhouden- en doorgeschoten grienden.

20. tongplaat Prachtig vogelgebied (zie pagina 66).

15. polder moordplaat Alleen bereikbaar per boot. De lengte van de route is 1,5 km. Vanaf de uitkijktoren prachtig uitzicht over de Zuiderklip, een moerasgebied met Schotse Hooglanders en veel vogels.

16. huiswaardpad Alleen bereikbaar per boot of met de pont vanaf Biesboschcentrum Dordrecht. Gevarieerde wandelroute (5 km) door een wetland langs de Nieuwe Merwede met wilgenvloedbos en restanten van een populierenbos.

wandelen en fietsen in de noordwaard Door werkzaamheden is de Noordwaard momenteel beperkt bereikbaar. In het kader van het landelijk project Ruimte voor de Rivier zal de Noordwaard de komende jaren opnieuw worden ingedeeld. De werkzaamheden die tot in 2015 zullen plaatsvinden, kunnen zorgen voor overlast van bouwverkeer, modder, stof en herrie op steeds wisselende plaatsen in de Noordwaard. In verband met veiligheid worden toegangswegen, wandelen fietspaden (tijdelijk) afgesloten of verlegd. Op de website www.combinatie-noordwaard.nl vind je de planning en de meest recente informatie over de toegankelijkheid van het gebied.

2014 BiesBlad 129

routes en kaart

Van veel routes is een beschrijving of kaart beschikbaar. Informeer hiernaar bij de bezoekerscentra.

Hollandse Biesbosch NS- wandeltocht 16 km. Een uitgebreide beschrijving vind je op www.eropuit.nl/wandelen

Voor doorstappers, nog meer lange afstandswandelroutes

St. Elisabethroute, 25 km. Een uitgebreide beschrijving vind je op www.biesbosch.nu

fietsen wandelknooppuntenroutes

Akkerrandentocht in de Brabantse Biesbosch De route is te downloaden via www.anv-altenabiesbosch.nl

Er is een TOP (Toeristisch Overstap Punt) in Recreatiegebied De Hollandse Biesbosch en in Lage Zwaluwe. Kijk op www.toproutenetwerk.nl. Ook vanaf Natuurpoort Vissershang zijn knooppuntenroutes uitgezet.

colofon Redactie Marianne den Braven, Alma van Esch, Patty Kanselaar, Barbara Kun, Boomvanmourik Met bijdragen van Annemarie Bergfeld, Thomas van der Es Foto’s en beeldmateriaal Biesbosch MuseumEiland (p. 104, 105) Marianne den Braven (p. 5, 15, 18, 19, 21, 22, 24, 27, 29, 33, 34, 35, 36, 37, 41, 44, 49, 51, 53, 60, 61, 64, 65, 66, 69, 70, 72, 73, 74, 84, 85, 86, 87, 91, 93, 96, 97, 100, 101, 102, 103, 127, 133) Marion van Buren (p. 6-7, 13, 20, 37, 40, 44, 65, 68, 69, 75, 85) Daphne de la Combé (p. 5, 43, 67) Erik van Dijk (p. 100) Liesbeth Dinnissen (p. 89) Ernst Dirksen (p. 108) Thomas van der Es (p. 12) Tim Janse (p. 11, 14, 90, 96) Rob Kempers (p. 4, 10) Kitsch Kitchen (p. 71) Nationaal Park De Biesbosch (p. 25, 40, 59, 63, 84, 91) Leo Nennie (p. 2-3, 4, 5, 30-31, 41, 42, 53, 54-55, 56-57, 58, 59, 62, 63, 65, 68, 69, 75, 79-80, 90) Peter Nienkemper (p, 26, 36, 48, 50, 52, 68, 73) Roetz (p. 23) Staatsbosbeheer (p. 106, 107) Stefan Schöning Studio (p. 100) Johan Vogel (p. 69) Simone Voss (p. 4, 46, 52, 81, 82, 83) Jack Waaifoort (p. 69) Winston van der Water (p. 66) Barbara Zonjée (p. 83)

Ontwerp & Art direction Boomvanmourik Communicatie en Creatie te Rotterdam Drukwerk Platform P te Rotterdam Advertenties Marianne den Braven BiesBlad is een jaarlijkse uitgave van Parkschap Nationaal Park De Biesbosch en Staatsbosbeheer. De informatie in dit magazine is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Desondanks kunnen aan de inhoud geen rechten worden ontleend. Wijzigingen en typefouten voorbehouden.

bezoekerscentra en vertrekplaatsen bcDOR

Biesboschcentrum Dordrecht

BBM

Biesbosch MuseumEiland Werkendam

bcDRI

Biesboschcentrum Drimmelen

April 2014, Oplage 30.000 Copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

TOP/natuurpoort Start wandelroutes Start kanoroutes Veerverbinding Kamperen Uitkijkpunt

Zwijndrecht

Slie

s aa

Begrenzing NP

Exclaves, permanent (spaarbekkens) M

Dordrecht

Grote Rug(Spaarbekken)

ldi

Recreatiegebied de Hollandse Biesbosch

De Kikvorsch of Otter

Huisw

hkil

Mariapolder

orsc

til

Otter

Kikv

Polder

Ottersluis

Kop van 't Land

3 Spieringsluis

diep

rder

Noo

Oosthaven

Polder

Polder Jantjes plaat

Jantjesplaat

r oo

lgat

i M

Biesbosch

Catharina polder

E er

Zuidhaven

il H n

Hof

Keetstuk

Hooge 7

pen am nK t iga Koo

Va van

Deeneplaat

o No

Zuid

HSL

ep s Di d n la Hol

Zuid Jachthaven

Lage Zwaluwe

an at v erg

Zuider JongeDeen

k ee

e n d

Polder Vischplaat

hen

Eendenkooi d n n va h e Vischplaat t c s

t ga

sc Vi s

nn e ie n uw

Eendenkooi

Honderd en D (Spaarbekk

G a B in ne

len

Rie

Kie

Polder Kl

To n g p l a a t Noordplaat

Zuidplaatje

Zuidgat

Petrusplaa (Spaarbekk

De Elzen

2 Pannekoek

El s

Kwa

Amer

de t an loo t v ks Ga Ker

edrecht

Boven-Hardinxveld

Beneden Merwede

Werkendam

n de

Hengstpolder

waard dam

Biesbossluis Jachthaven

Thomaswaard

Nieuw

e Me rwed

Steurg

fiets/voetveer

Nieuwendijk

Biesbosch

uin

Polder Maltha

at en)

G a t v an de No o

6 r d er

kl i p

i Ru

e u gt of R

Ste t

Moord-

S lo ot v

Jannezand an Ja S t.

(Spaarbekken)

Z v an he t

d an

gat

m of

oor

Eendenkooi

ker b

aas

eM sch

Haven

Ber

5 Aakvlaai

Spij

Polder Kindem

Jachthaven

1De Worp

Recreatieplas

Drimmelen

l t ki

l om p Toontjesplaat

Oos

G at s te

Polder de Plomp

Mi ddel s te G at v an h et

p lo

Bo v

v an d

Middel veld

Stro

Hank

ek e il l sK

Polder Lepelaar

G at

De Gijster

p v a n de

pe Jep

Polder Turfzakken

No o rder gat

plaat

Langeplaat

o Lo

urg

Polder

es Ke

Doolhof

Polder

De Dood

rsk

kke

West kil

Noordplaat

etplaat

Dertig en)

Kop van den Oude Wiel

Aart Eloyenbosch en Jonge Janswaard

Polder Kort-en Lang Ambacht 17

Helsluis

Oude Kat

De Ruigten Bezuiden den Peerenboom

He n

Geertruidenberg

Kurenpolder (recreatieoord)

Amerta

routes en kaart

kano routes

er omheen fietsen

Er zijn er 2 paaltjesroutes voor kanoërs in de Biesbosch: vanaf Biesboschcentrum Dordrecht en vanaf Natuurpoort Vissershang. In 2014 komt er ook een bewegwijzerde route vanaf de Spieringsluis De meeste kanoverhuurders geven een kaartje mee waarop routes staan aangegeven. Wil je liever met een gids in een kano op pad? Kijk dan in de activiteitenkalender. 1. Bewegwijzerde kanoroute (2 uur) voor beginners in kleine bochtige kreekjes door wilgenvloedbos waarbij je je af en toe in de jungle waant. Veel beversporen. Start bij Biesboschcentrum Dordrecht. Ook langere route mogelijk (niet gemarkeerd, routebeschrijving in Biesboschcentrum) 2. Bewegwijzerde kanoroute (4 uur) over grote en kleine kreken. Op het laatst stukje (oversteek Spijkerboor) veel golfslag als er wind staat. Draag een zwemvest! Start bij Natuurpoort Vissershang. Ook andere routes zijn hiervandaan mogelijk (niet gemarkeerd, routebeschrijving bij kanoverhuurder)

3. Bewegwijzerde kanoroute vanaf Spieringsluis door natuurontwikkelings gebied Jantjesplaat is klaar in voorjaar 2014. Ook andere routes mogelijk (niet gemarkeerd, routebeschrijving bij verhuurder) 4. Vanaf Drimmelen gaan diverse kanoroutes voor gevorderen de Biesbosch in. De routes beginnen en eindigen altijd met de oversteek over de rivier de Amer (scheepvaart). Routebeschrijving bij verhuurders.

vrijer kamperen

Er zijn diverse kampeermogelijkheden in en rond Nationaal Park De Biesbosch. Op pagina 111 vind je onder het kopje ‘overnachten’ enkele campings. Er zijn tevens drie locaties in de Biesbosch waar je vrij mag kamperen. Zo kun je de ongerepte natuur op een bijzondere manier beleven. Op één van de locaties staat een oude schrankkeet waar je gratis in mag slapen. Op de twee andere plekken, is een zogenaamde paalcamping waar je een boot kan aanleggen en zelf je tent mag opzetten. Als voorwaarde voor het vrij kamperen geldt te allen tijde dat je de kampeerplaats netjes achterlaat.

Fietsen in de Biesbosch zelf is moeilijk, omdat het gebied grotendeels buiten de dijken ligt en geen verbindingswegen of bruggen heeft. Langs de buitenranden van het Nationaal Park kun je wel mooie fietstochten maken. Polders, akkers en lintdorpen langs de rivier bepalen het beeld van deze groene fietstochten. De Biesbosch is opgenomen in de Landelijke Fietsroute LF 12 Maas- en Vestingroute van het Landelijk Fietsplatform. De Biesboschroute van de ANWB van 48 km start bij Biesboschcentrum Dordrecht en leidt je door de Hollandse en de Brabantse kan van de Biesbosch. Beide routes zijn tegen een kleine vergoeding te downloaden via www.anwb.nl/fietsen

Drinkwater voor Zuidwest Nederland Midden in de Biesbosch liggen drie enorme spaarbekkens met zoetwater: De Gijster, Honderd en Dertig en Petrusplaat. Zij vormen het kloppend hart van de drinkwatervoorziening van Zuidwest-Nederland. De buffers maken het mogelijk droge periodes te overbruggen, alleen de beste kwaliteit Maaswater in te nemen en een natuurlijke voorzuivering te laten plaatsvinden. Na transport via kilometerslange ondergrondse buizen, zuivert Evides Waterbedrijf dit oppervlaktewater op verschillende plaatsen in Zuid-Holland en Zeeland o.a. tot betrouwbaar drinkwater: duurzaam en gezond.

www.evides.nl/drinkwater

134