Het kritisch evalueren van internetinformatie Het zou niet de eerste keer zijn dat een foptekst van Wikipedia door bloggers of zelfs ernstige dagbladen wordt aangenomen als feitelijke informatie. Dat zegt iets over Wikipedia (en aanverwanten) en iets over blogs (en zelfs kwaliteitskranten). Om te beginnen met Wikipedia... Deze online encyclopedie is inderdaad een haast onuitputtelijke bron van informatie, maar niet altijd even betrouwbaar. Dit wil niet zeggen dat de informatie die je vindt op Wikipedia niet correct is, maar ze moet steeds geverifieerd worden bij een meer betrouwbare bron. Je kan ze dus gebruiken als inspiratiebron, maar niet als uiteindelijke bron. Voor blogs geldt dat des te meer. Op een blog vind je in de eerste plaats meningen of opinies, welk inspirerend kunnen zijn, maar zelden meer dan dat. Dus ook hier dien je de zogenaamde ‘feiten’ zeker te verifiëren bij een betrouwbare bron. Hier volgt een lijst met vragen die je jezelf moet stellen om tot een conclusie te komen over de betrouwbaarheid van een internetbron.
Van
wie
is
de
website?
Hoe websites kritisch beoordelen? Hier volgt een lijst met vragen die je jezelf moet stellen om tot een conclusie te komen over de betrouwbaarheid van een internetbron.
VRAGENLIJST: Vraag 1: Is de ORGANISATIE betrouwbaar? 1.1 Omschrijf kort de organisatie.
1
1.2 Om welke soort website gaat het?
Vraag 2: Is de AUTEUR betrouwbaar? 2.1 Wat is de functie, opleiding van deze persoon? 2.2 Is hij/zij lid van bepaalde organisaties of verenigingen? 2.3 Is deze functie, opleiding of het lidmaatschap relevant voor de betrouwbaarheid van de tekst?
Vraag 3: Is de INHOUD betrouwbaar? 3.1 Betreft het een neutrale, informatieve, zakelijke tekst of cijfermateriaal of betreft het veeleer een opiniestuk of een andere persuasieve boodschap? 3.2 Is de toon (het karakter) van de tekst zakelijk en nuchter of eerder emotioneel, komisch, ironisch, hatelijk ‌ bedoeld? 3.3 Worden bij de tekst bronnen vermeld? Zijn deze bronnen betrouwbaar?
Vraag 4: Is de informatie ACTUEEL?
Op de volgende pagina volgt een extra woordje uitleg bij elke vraag‌
DEEL 1: ORGANISATIE Vraag 1: Is de ORGANISATIE betrouwbaar?
2
1.1 Omschrijf kort de organisatie. à vereist korte internetresearch Tip: Vaak vind je op de website meer informatie over de organisatie zelf onder de rubriek “About us” of iets dergelijks. Indien niet, zoek je het elders op. 1.2 Om welke soort website gaat het? De aard van de organisatie bepaalt de aard van de website. Zo heb je verschillende soorten websites:
•
Persuasieve website = website die wil overtuigen vb. politieke partij, religieuze gemeenschap, vakbond, werkgeversorganisatie, belangenorganisatie … à Wiens belangen verdedigt de organisatie? à Hoe beïnvloeden de standpunten van deze organisatie de betrouwbaarheid van de informatie?
•
Commerciële website = website die wil verkopen (vaak herkenbaar aan de extensie .com of .biz) vb. site van producent, marketingcampagne, verkoopsite … à Wiens belangen verdedigt het bedrijf? à In hoeverre hebben de standpunten van het bedrijf invloed op de betrouwbaarheid van de informatie?
•
Nieuwswebsite = website die actuele informatie en duiding wil verstrekken vb. krant, tijdschrift, zender … à Is het medium kwaliteitsvol of populair? vb. De Standaard vs Het belang van Limburg, BBC vs NBC, Canvas vs VIER …
•
Educatieve website = website die uitgaat van een onderwijsinstelling (soms herkenbaar aan de extensie .edu of het tussenvoegsel .ac) vb. universiteit, hogeschool, onderzoekscentrum… à Let hier op dat je nagaat door wie de tekst werd geschreven: een student of een professor. à Heeft het artikel voldoende niveau? Teksten voor leerlingen van vb. het lager onderwijs kunnen een mooi overzicht geven, maar dienen verder uitgediept te worden. Streef naar informatie voor hoger onderwijs of universiteiten.
•
Overheid = website die uitgaat van een overheidsinstelling (soms herkenbaar aan de extensie .fgov.be of .gov) vb. FOD Economie, Stad Beringen, internationale instellingen zoals VN, WTO …
à Betreft het de overheid van een democratie of een dictatuur? Bepaalt dit de betrouwbaarheid van de informatie? à Wil deze overheid informeren (vb. cijfermateriaal) of overtuigen (vb. overheidsbeleid verdedigen)? Doel: Je beoordeelt de aard van de organisatie en website in functie van de betrouwbaarheid van de informatie: Zorgt de aard van de organisatie ervoor dat de informatie: • niet betrouwbaar is àdan kan je de site niet gebruiken als bron
3
• •
deels correct is (eenzijdig, onvolledig …) àje kan de informatie gebruiken, maar je dient duidelijk te vermelden dat de informatie uitgaat van deze organisatie en er rekening mee te houden dat de informatie onvolledig is. betrouwbaar is à tot zover reeds geschikt als informatiebron
Besef hierbij dat het onmogelijk is elke website onder één van voorgaande indelingen te classificeren. De website van vb. een vakbond of politieke partij kan enerzijds zichzelf promoten om leden te werven, maar daarnaast ook technische en juridisch correcte informatie publiceren (bv. de cijfers over de actuele minimumlonen of werkloosheid). è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de betrouwbaarheid van de website waarop je informatie vond?
Vraag 2: Is de AUTEUR betrouwbaar? 2.1 Wat is de functie, opleiding van deze persoon? à vereist korte internetresearch 2.2 Is hij/zij lid van bepaalde organisaties of verenigingen? à vereist korte internetresearch
2.3 Is deze functie, opleiding of lidmaatschap relevant voor de betrouwbaarheid van de informatie?
à In hoeverre kan de auteur bevooroordeeld zijn op politiek, ideologisch, cultureel, religieus, economisch … vlak? vb. zelfs professoren hebben soms verborgen belangen: een professor gespecialiseerd in energievoorziening die uitsluitend voor de nucleaire sector werkt, zal een zeer uitgesproken mening hebben ten voordele van kernenergie. NB1: Bij krantenartikels vind je vaak enkel de initialen van de auteur in kwestie. Dit wijst er echter op dat het artikel nauwelijks zijn eigen werk is, maar gebaseerd is op berichten van een persagentschap als bv. Belga, Reuters… Verder zoeken naar een auteur is dan niet zinvol. NB2: Is de auteur een student, opinieschrijver …, dan kan de gevonden informatie inspirerend zijn, maar moet je de informatie steeds verifiëren via meer betrouwbare bronnen. Indien je de informatie toch gebruikt dien je duidelijk te vermelden dat de informatie uitgaat van deze persoon, en er rekening mee te houden dat de informatie onvolledig of eenzijdig is. è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de betrouwbaarheid van de auteur van deze informatie? Vraag 3: Is de INHOUD betrouwbaar?
3.1 Betreft het een neutrale, informatieve, zakelijke tekst of cijfermateriaal (FEITEN) of betreft het veeleer een opiniestuk of een andere persuasieve boodschap (MENING)?
4
3.2 Is de toon (het karakter) van de tekst zakelijk en nuchter of eerder emotioneel, komisch, ironisch, hatelijk … bedoeld?
3.3 Worden bij de tekst bronnen vermeld? Zijn deze bronnen betrouwbaar? è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de betrouwbaarheid van de inhoud zelf?
Vraag 4: Is de informatie ACTUEEL? Vaak is het belangrijk dat de informatie up-to-date is. vb. Bbp van België, premies voor zonnepanelen, politieke standpunten… à Indien het van belang is dat je over de meest actuele gegevens beschikt, verifieer je best of je op andere sites geen recentere informatie vindt. è Wat zijn je voorlopige conclusies in verband met de actualiteit van de informatie? è Wat kan je samenvattend besluiten in verband met de kwaliteit van de informatie uit je internetbron?
DEEL 2: PERSOON Nogal wat politici of andere personen beschikken over een eigen website. Ook hier dien je een evaluatie van de bron uit te voeren. De evaluatie gebeurt ongeveer analoog. Wat betreft de aard van de website dien je er rekening mee te houden dat een persoonlijke website allicht nog meer promotioneel bedoeld is dan de website van een organisatie.
•
• •
Is de auteur betrouwbaar? à zie vraag 2 Je mag ervan uit gaan dat de persoon in kwestie zelf auteur is van zijn website, tenzij expliciet anders vermeld. Hoe dan ook is de site gemaakt in opdracht van deze persoon of onder zijn supervisie. Is de inhoud betrouwbaar? à zie vraag 3 Is de informatie actueel? à zie vraag 4
EL 1: Website van een ORGANISATIE DEEL 2: Website van een PERSOON → Vraag 1
5