Cuair-litir an Earraich - Spring 2016

Page 1

E A R R AC H 2 016 S P R I N G

CUAIRT-LITIR|NEWSLETTER


CÙRSAICHEAN GOIRID

SUMMER SHORT COURSES

Thig còmhla rinn airson seachdain san Eilean Sgitheanach as t-samhradh airson cùrsaichean air leth ann an àrainn eireachdail.

2016

Join us for a week on the Isle of Skye this summer for exceptional courses in a stunning location.

cinn-là & cùrsaichean dates & courses

20 - 24/06/16

08 - 12/08/16

Learning through Living Culture (Gaelic in Flodigarry)

Gaelic Levels 2, 4, 6, 8 The Music in the Fiddle with Charlie Mckerron Step-dance with Sophie Stephenson Beartas Cainnt with John Urquhart

04 - 08/07/16 Piping & Drumming for under 18s Family Learning Week

18 - 22/07/16 Gaelic Levels 1, 2, 3, 4 Òrain Ghàidhlig with Christine Primrose Accordion and Button Box with Addie Harper Jr, Robert Nairn & Fergie MacDonald Gaelic for Irish Speakers (Beginners)

25 - 29/07/16 Exploring Skye with Gaelic hosted by Muriel Fisher (Beginners)

15 - 19/08/16 Gaelic Levels 1, 3, 5, 7, 9 Gaelic Song with Christine Primrose Gaelic in the Landscape with Roddy Maclean

22 - 26/08/16 Gaelic Levels 2, 4, 6, 8, 10 Digital Photography with Cailean Maclean Introduction to Irish Gaelic Learning through Living Culture (Gaelic in Flodigarry)

01 - 05/08/16 Gaelic Levels 1, 3, 5, 7 Gaelic Conversation with Muriel Fisher (Intermediate Learners) Gaelic Conversation with John Urquhart (Advanced Learners) Gaelic for Irish Speakers (Advanced Learners)

cg.smo@uhi.ac.uk | 01471 888240/246


3

FACAL-TOISICH BHON PHRIONNSAPAL Tha Sabhal Mòr Ostaig aithnichte mar Ionad Nàiseanta na Gàidhlig agus mar shàr ionad cànain eadar-nàiseanta. Tha sin follaiseach, mar eisimpleir, anns an t-sreath de dh’òraidichean cliùiteach a thug seachad Òraid an t-Sabhail thar nam bliadhnaichean. Nam measg tha Ceann-suidhe na h-Èireann, Seansalair na Rìoghachd Aonaichte agus ceathrar Chiad Mhinistearan na h-Alba. Nochd Nicola Sturgeon, a tha san dreuchd sin a-nis, spèis an Riaghaltais dhan Cholaiste as ùr le bhith fosgladh Ionad Iain Nobail agus a’ lìbhrigeadh na h-òraid san Dàmhair. Chan e mhàin gu bheil an Sabhal gu h-iomlan a’ cosnadh cliù ach tha daoine is buidhnean fa leth cuideachd a’ dleasadh urraim. Chithear sin gu soilleir san iris seo far a bheil cunntas air a thoirt air an ollamhachd a chaidh a bhuileachadh air an Dr Meg Bateman le OGE agus air an duais a ghlèidh an Sgioba Margaideachd agus Cànan airson an ro-sheallaidh as fheàrr ann an colaistean na h-Alba. A bharrachd air a bhith a’ faotainn aithneachaidh, tha a’ Cholaiste ga fhaicinn cudromach a bhith a’ cur luach air na tha feadhainn eile a’ cur ri saoghal na Gàidhlig. Tha duaisean nan Sàr Ghàidheal a thathar a’ toirt seachad gach bliadhna a’ coileanadh an rùin sin. Am-bliadhna chaidh an t-urram sin a bhuileachadh air na bràithrean Ruairidh is Calum Dòmhnallach bhon chòmhlan Runrig, a tha air cur cho mòr ri cor ar cànan is ar cultar tro na h-òrain a sgrìobh iad a thug uimhir de thlachd do mhìltean luchd-èisteachd air feadh an t-saoghail. Chaidh Runrig agus an Sabhal a stèidheachadh san aon bhliadhna agus tha iad le chèile air spionnadh às ùr a chur ann an cànan nan Gàidheal.

FOREWORD FROM THE PRINCIPAL Sabhal Mòr Ostaig is the National Centre for Gaelic language and culture and is regarded as an international centre of excellence for the language. That is evident, for example, in the array of distinguished speakers who have delivered the Sabhal Mòr lecture over the years. The list includes a President of the Irish Republic, a UK Chancellor and four First Ministers of Scotland. The current First Minister, Nicola Sturgeon, demonstrated the Scottish Government’s approbation of the College in performing the official opening of the new Iain Noble Centre and delivering the annual lecture in October. While the College as a whole receives such forms of recognition, the work of individual members of staff and teams is also regularly commended by external bodies. That can be seen very clearly in reports in this newsletter on the professorial status conferred on Dr Meg Bateman by UHI and on the prize won by our Marketing team and Cànan for the best prospectus of any college in Scotland. As well as gaining recognition, the College considers it important to acknowledge the contribution others make to the Gaelic world. The Supreme Gael awards bestowed each year fulfil that function. This year, the recipients were the brothers Rory and Calum Macdonald of the band Runrig, who have contributed so much to the language and culture through their compositions which have given audiences throughout the world such pleasure. Runrig and Sabhal Mòr were established in the same year and both have injected fresh energy and vitality into the language of the Gael. Prionnsapal - An t-Oll Boyd Robasdan


4

FOSGLADH OIFIGEIL DE DH’ IONAD IAIN NOBAIL Chaidh a’ chiad togalach an lùib Leasachadh na Cille Bige fhosgladh gu h-oifigeil san Dàmhair 2015 le Ciad Mhinistear na dùthcha, Nicola Sturgeon BPA. Chaidh ainmeachadh air Sir Iain Nobail, nach maireann, a stèidhich a’ Cholaiste o chionn còrr is 40 bliadhna. Chaidh Ionad Iain Nobail a thogail airson Obair Sgoilearachd, Rannsachaidh, Aiseag Eòlais agus Tionnsgalachd agus tha e cuideachd na dhachaigh do luchd-obrach na Colaiste a b’ àbhaist a bhith ag obair san t-seann ’shabhal' aig Àrainn Ostaig. Thuirt am Morair Minginis, Cathraiche Bòrd Stiùiridh SMO aig an àm: "Tha mi airson meal-a-naidheachd a chur air a h-uile duine a thug sinn gu far am bheil sinn an-diugh. Tha iad ro lìonmhor airson an ainmeachadh ach bhiodh e iomchaidh taing a thoirt dhan Riaghaltas airson an taic aig a h-uile ìre dhen iomairt. Tha an taic a tha sin air a comharrachadh leis a’ Chiad Mhinistear a bhith seo an-diugh airson Ionad Iain Nobail ainmeachadh agus fhosgladh. Tha sinn gu mòr an eisimeil gach buidheann a chuidich le maoineachadh cuideachd. ’S e là mòr eachdraidheil a tha seo dhan an t-Sabhal Mhòr, do Shlèite agus dhan an Eilean Sgitheanach: a’ chiad cheum ann an leasachadh a mhaireas suas ri fichead bliadhna."

Fhuaireas taic-airgid le cosgaisean £6.2m airson Ìre 1 den leasachadh aig a’ Chill Bhig bho Chomhairle Mhaoineachaidh na h-Alba, Riaghaltas na h-Alba, Mhaoin Leasachaidh Roinnean na h-Eòrpa aig an Aonadh Eòrpach, Iomairt na Gàidhealtachd is nan Eilean, Chomhairle na Gàidhealtachd agus Urras Leasachaidh Sabhal Mòr Ostaig, a tha a’ gabhail a-steach Maoin na Gàidhealtachd a chleachd a bhith ann agus Urras na h-Aiseirigh. Mar thoradh air iomairt na Cille Bige, thèid a’ chiad 'bhaile ùr’ a chruthachadh san Eilean Sgitheanach o chionn cha mhòr 100 bliadhna, agus bidh sin na chloich-mhìle chudromach ann an eachdraidh an Eilein. Cuideachd, togaidh e air a' bhuaidh a tha air a bhith aig a’ Cholaiste air eaconamaidh is beatha muinntir na sgìre bho chaidh a stèidheachadh ann an 1973.

DEALBHAN / CAPTIONS 1. A' Chiad Mhinistear ann an clas Gàidhlig / First Minister joins Gaelic class 2. Cruinneachadh de dh’ aoighean / Gathering of guests

3. R.I MacLeòid, C.M., D.A MacIllinnein agus Donny MacFhionghain / R.J Macleod, F.M., D.A Maclennan and Donnie Mackinnon 4. An clach ga shealltainn / Unveiling of the plaque


5

OFFICIAL OPENING OF IONAD IAIN NOBAIL The first building in the new Kilbeg Development was officially opened in October 2015 by the First Minister of Scotland, Nicola Sturgeon MSP. The new building has been named Ionad Iain Nobail in memory of the late Sir Iain Noble who established the College over 40 years ago. Ionad Iain Nobail was built as an Academic, Research, Knowledge Transfer and Enterprise building and the new centre is also home to key College staff who previously occupied the original Ostaig Steading buildings. The Chairman of Sabhal Mòr Ostaig's Board of Directors at the time of the opening, Lord Minginish , said: "I would like to congratulate everyone who has brought us to where we are today. There are too many to name individually but it would be appropriate to give thanks to the Government for their help at every stage of the development. By being with us today to officially open and name Ionad Iain Nobail the First Minister is demonstrating that continued support. We are greatly indebted to every group involved in the funding of the project also. This is a great and historic day for

DEALBHAN / CAPTIONS 5. Ciad Mhinistear na dùthcha, Nicola Sturgeon BPA / First Minister of Scotland, Nicola Sturgeon MSP

Sabhal Mòr Ostaig, for Sleat and for the Isle of Skye: the first step in a development that will continue for the next twenty years." Funding assistance towards the £6.2m cost of Phase 1 at Kilbeg was provided by the Scottish Funding Council, the Scottish Government, the European Regional Development Fund (Convergence) of the European Union, Highlands and Islands Enterprise, The Highland Council and the Sabhal Mòr Ostaig Development Trust which incorporates the former Highland Fund and Urras na h-Aiseirigh. The Kilbeg initiative will result in the creation of the first new 'planned village' on Skye, in almost 100 years and is, therefore, of great historical significance. It will also build upon the significant socio-economic impact which the College has had in the region since its founding in 1973.


6

ÒRAID AN T-SABHAIL 2015 As dèidh an fhosglaidh oifigeil de IIN, thug Ciad Mhinistear na dùthcha, Nicola Sturgeon BPA, seachad Òraid Bhliadhnail an t-Sabhail far an do bhruidhinn i mu na ceanglaichean eadar ath-bheothachadh cànan is cultar na Gàidhlig agus dùsgadh eacanomaigeach na dùthcha, agus gu seachd àraid na tha Sabhal Mòr Ostaig air cur ris a seo bhon a chaidh a' Cholaiste a stèidheachadh. Rinn i moladh air an lèirsinn a bh’ aig Sir Iain Nobail agus mar a tha Sabhal Mòr Ostaig air fàs tro na bliadhnaichean, an dà chuid a thaobh foghlam agus leasachadh, is gu bheil e an-diugh na shàr eisimpleir don dùthaich gu lèir. Thuirt i: “Nuair a stèidhich Sir Iain Nobail a’ Cholaiste seo, bha a lèirsinn stèidhichte air a’ bheachd gum brosnaicheadh dùsgadh cultarail an t-ath-bheothachadh eacanomaigeach. Tha na dhà ceangailte gu daingeann. Tha an lèirsinn sin air tighinn gu buil thar dà fhichead bliadhna.”

Chuir i fàilte air pròiseact Baile na Cille Bige ag ràdh gu bheil e dha rìribh misneachail a bhith faicinn togalaichean agus leasachaidhean ùra sa Chill Bhig a tha a’ neartachadh na sgìre agus, nas fharsainge, a tha a’ sealltainn nan cothroman a tha againn airson Gàidhlig a bhrosnachadh gus buannachd shòisealta agus eacanomaigeach fhaighinn. Thuirt Prionnsapal Sabhal Mòr Ostaig, An t-Oll Boyd Robasdan: “’S e latha eachdraidheil a bha seo ann an sgeulachd an t-Sabhail Mhòir is a’ Chiad Mhinistear an dà chuid a’ fosgladh togalach ùr na Colaiste, Ionad Iain Nobail, mar a’ chiad cheum ann an leasachadh Baile na Cille Bige, agus a’ toirt seachad Òraid Bhliadhnail an t-Sabhail. B’ i an ceathramh Ciad Mhinistear a tha air an òraid a liubhart agus bha sinn air ar misneachadh gu mòr leis an taic a chur i an cèill do dh’obair na Colaiste agus leis an tuigse a nochd i mu shuidheachadh na Gàidhlig is mu àite foghlam agus craoladh ann an ath-bheothachadh ar cànain.”

DEALBHAN / CAPTIONS 1. An t-Oll Ian Bryden, An t-Oll Boyd Robasdan, Ruaraidh Iain MacLeòid agus A' Chiad Mhinistear / Prof. Ian Bryden, Prof. Boyd Robertson, Roddy John MacLeod and the First Minister

... NUAIR A STÈIDHICH SIR IAIN NOBAIL A’ CHOLAISTE SEO, BHA A LÈIRSINN STÈIDHICHTE AIR A’ BHEACHD GUM BROSNAICHEADH DÙSGADH CULTARAIL AN T-ATHBHEOTHACHADH EACANOMAIGEACH.


7

ANNUAL LECTURE 2015 After the official opening of Ionad Iain Noble, the First Minister of Scotland, Nicola Sturgeon MSP, delivered the annual Sabhal Mòr Ostaig Lecture where she spoke of the relationship between Gaelic linguistic and cultural regeneration and the economic vitality of the country and, in particular, of what Sabhal Mòr Ostaig has contributed since the establishment of the College. She praised Sir Iain Noble's vision and the ways in which Sabhal Mòr Ostaig has grown over the years, in regards to both education and development, and in which the College is today a great example to the entire country. She said: “When Sir Ian Noble established this college, his vision was partly based on the view that cultural regeneration would encourage economic regeneration. The two go hand in hand. That vision has been vindicated here on Sleat over the last four decades.”

She welcomed the Kilbeg Village project and said that it is truly encouraging to see the new buildings and developments at Kilbeg which are strengthening the local area and also showing the opportunities that we have available and the social and economic benefits that come from revitalising Gaelic. Sabhal Mòr Ostaig Principal, Professor Boyd Robertson commented: “Today marked an important milestone in the developing story of Sabhal Mòr Ostaig with the First Minister performing the twin functions of opening the new Iain Noble Centre, the first stage of the ambitious Kilbeg Village Development and delivering the annual SMO lecture. She was the fourth First Minister to give the lecture and we were greatly encouraged by her recognition of the work of the College and her support for it. She also exhibited a good grasp of the position of the language and the key role education and broadcasting play in reviving its fortunes.”

DEALBHAN / CAPTIONS 2. A' Chiad Mhinistear taobh a-muigh SMO / The First Minister outside SMO 3. C.M. le oileanaich SMO / F.M. with SMO students

4. C.M. a’ coinneachadh ri clann bho Fàs Mòr / F.M. meets children from Fàs Mòr 5. R.I. MacLeòid, A' Chiad Mhinistear agus An t-Oll Boyd Robasdan / R.J. MacLeod, The First Minister and Prof. Boyd Robertson


BOYD ROBASDAN

Chaidh Prionnsapal Sabhal Mòr Ostaig, An t-Oll Boyd Robasdan, ainmeachadh mar Thosgaire na Gàidhlig 2015 leis a’ Chomunn Ghàidhealach aig cuirm fhosglaidh a’ Mhòid Nàiseanta Rìoghail san Òban. Chaidh an tiotal a bhuileachadh air le Ministear Chànanan na h-Alba, An t-Oll. Alasdair Allan. Thuirt An t-Oll Robasdan, ‘Tha e na urram is na thoileachas an duais seo fhaotainn bho Riaghaltas na h-Alba agus bhon Chomunn Ghàidhealach. Tha mi ga mheas mar urram pearsanta ach cuideachd mar aithneachadh air Sabhal Mòr Ostaig, an t-ionad iomraiteach is innleachdail, a tha mi moiteil a bhith a’ stiùireadh. Bha e air leth iomchaidh gun deach an duais a bhuileachadh orm san Òban, dachaigh a’ Mhòid agus am baile san do chuir mi seachad deich bliadhna glè shona a’ teagasg san àrd-sgoil agus far an robh mi nam Neach-Gairm air a’ Mhòd Nàiseanta ann an 1978.’

"THA E NA URRAM IS NA THOILEACHAS AN DUAIS SEO FHAOTAINN..."

AM MÒD NÀISEANTA RÌOGHAIL

2015

THE ROYAL NATIONAL MOD Meal a naidheachd cuideachd air…/ Congratulations also go to… Catriona NicNèill a’ dèanamh PhD aig SMO - Bonn Òir a’ Chomainn Catriona MacNeill, PhD student, SMO – Gold Medal Alasdair MacMhuirich, oileanach SMO - An t-Aigeallan Airgid Alasdair Currie, student SMO – Silver Pendant

The Principal of Sabhal Mòr Ostaig, Professor Boyd Robertson, was named Gaelic Ambassador 2015 by An Comunn Gàidhealach at the opening of the Royal National Mod in Oban. The title was awarded to him by the Minister for Scotland’s Languages, Dr Alasdair Allan MSP.

Tormod MacLeoid, oileanach SMO – Bonn Òr an t-Seann Nòis Tormod Macleod, student SMO – Gold Medal, Traditional

Prof. Robertson said: ‘I am honoured to be given this accolade by the Scottish Government and An Comunn Gàidhealach and regard it not just as a personal award but as recognition of the work of Sabhal Mòr Ostaig, the innovative and iconic institution I am privileged to lead. It was a particular pleasure to receive the award in Oban where I spent 10 happy years teaching in the High School and where I was Convener of the National Mod in 1978.’

Iain Howieson, oileanach SMO – Treas àite, Bonn Òr John Howieson, student SMO – 3rd place, Gold Medal

Ciaran MacAonghais, oileanach SMO – Treas àite, Bonn Òr an t-Seann Nòis Kiaran MacInnes, student SMO – 3rd place, Gold Medal, Traditional

Sandy Jones, Bòrd Stiùiridh SMO – Darna àite, Bonn Òr an Oban Times Sandy Jones, SMO Board of Directors – 2nd place, Oban Times Gold Medal Krista NicAonghas, oileanach SMO – Treas àite, Cuach Chuimhneachaidh Seòras Clavey Krista MacInnes, student SMO – 3rd place, George Clavey Memorial Quaich


9

Dè an t-ainm a th’ oirbh? Eilidh Màiri NicPhàidein

What is your name? Eilidh Màiri MacFadyen

Dè an obair a th’ agaibh? Tha mi dìreach air tòiseachadh san dreuchd ùir agam mar Cho-òrdanaiche Sheirbheisean Oileanach. Tha seo a’ ciallachadh gum bi mi a’ co-òrdanachadh seirbhisean taic oileanach agus bidh mi ag obair gu dlùth leis na h-oileanaich is le Comann nan Oileanach.

What is your occupation? I’ve recently started in my post as Student Services Co-ordinator. This means I will be co-ordinating the Student Support Services while working closely with the students and Comunn nan Oileanach (Student Union).

Dè na cur-seachadan a th’ agaibh? ’S fior thoigh leam ceòl is spòrs! Bidh mi a’ cluich a’ bhogsa agus a’ seinn na pìoba is tha e a’ còrdadh rium gan cluich ann an àiteachean ùra air feadh na dùthcha leis a’ chòmhlan agam. Bidh mi a’ leantainn ball-coise gu dlùth is ’s e neach-leantainn St Johnstone a th’ annam! Tha camanachd cuideachd a’ còrdadh rium gu mòr agus bidh mi a’ cluich le sgioba Àird nam Murchan. Tha caoraich is crodh againn aig an taigh is tha e a’ còrdadh rium a bhith air a’ chroit a' biadhadh nam beathaichean nuair a tha mi air ais ann an Tiriodh – gu h-àraid as t-earrach! Ainmich aon rud a bu toil leibh a dhèanamh airson Gàidhlig a bhrosnachadh? Tha mi airson ’s gum bi Gàidhlig coionann is air a cleachdadh mar chànan sam bith eile. Tha i na pàirt mhòr dhen dualchas againn ach ’s e cànan bheò is cànan a tha air a cleachdadh gu làitheil a th’ innte! Bu toil leam Gàidhlig am measg na h-òigridh a bhrosnachadh taobh a-muigh an t-seòmairteagaisg. Ged a tha ceòl is cultar na Gàidhlig cudromach dhomhsa, tha mi a’ smaoineachadh gu bheil e cudromach gu bheil rudan ùra adhartach sa Ghàidhlig a leithid spòrs air BBC Alba, còmhlananciùil mar Niteworks agus tachartasan mar FilmG.

Where are you from and what is it like? I’m from the Isle of Tiree in Argyll, a beautiful little island filled with traditional music. Tiree is completely different to Skye – there’s not a hill or tree in sight and you don’t have to go far to find a long, sandy beach! It’s one of the sunniest places in Britain (although you wouldn’t believe that from my tan) and is also famed for its windy weather! We have a population of about 600 and the main employment sectors are crofting, fishing and tourism. What are your hobbies? I play both the accordion and bagpipes so music is something I really enjoy. I play in a cèilidh band and am fortunate to see new places with my music which I love as well! I’m an avid sports fan and particularly enjoy football. I’m a (long suffering) St Johnstone fan and enjoy getting to games when I can. I enjoy team sports in particular and started playing shinty with Ardnamurchan last season. We have a croft back home on Tiree and I love simple things such as being outdoors feeding the sheep and cows – especially in the spring! Name one thing you would like to do for Gaelic? I would really like to see Gaelic treated as an equal language in Scotland. Gaelic is an important part of our heritage but it is still very much a living language! I hope to encourage youngters to use Gaelic on a daily basis in social and informal situations and not to view it as a classroom language. Although Gaelic music and culture is hugely important to me and who I am, I think it’s important for Gaelic to be forward thinking, whether it’s through sport coverage on BBC Alba, bands such as Niteworks and events such as FilmG, these are all an important part of that development.

>>

Cò às a tha sibh agus cò ris a tha e coltach? ’S ann à Eilean Thiriodh ann an EarraGhàidheal a tha mi, eilean beag lurach làn ceòl traidiseanta! ‘S e àite gu tur eadardhealaichte bhon Eilean Sgitheanach a tha ann. ‘S e àite còmhnard, rèidh a th’ ann ’s gun sgeul air craobhan! Tha iomadach tràigh fhada, bhrèagha againn is cha mhòr gu bheil àite anns an eilean far nach faic thu an fhairge. Bidh a’ ghrian daonnan a’ deàrrsadh! Is e aon de na h-àiteachean as grianaiche ann am Breatainn - ged nach creideadh tu e leis an tan a th’ agamsa! Andiugh, tha mu 600 neach a’ fantail anns an eilean. 'S iad na prìomh obraichean a th’ aig muinntir an eilein, iasgach, croitearachd is turasachd.


10

CEUMNACHD A’ comharrachadh sàr ìrean rannsachaidh is acadaimigeach aig Ceumnachd an t-Sabhail Cheumnaich 52 oileanach aig Ceumnachd Sabhal Mòr Ostaig Dihaoine 2 Dàmhair air oidhche far an robhar a’ comharrachadh ìrean acadaimigeach fìor àrda agus far an deach an t-urram Sàr Ghàidheal a thoirt do dhithis bhall den chòmhlan ainmeil Runrig.

Thog Marcel Gurillo, à Valencia san Spàinn, duais Oileanach na Bliadhna SMO. Thòisich e ag ionnsachadh Gàidhlig air a cheann fhèin mus tàinig e don t-Sabhal agus tha e a-nis a’ dèanamh Ceum ann an Cànan is Cultar na Gàidhlig.

Thuirt Leas-phrionnsapal agus Stiùiriche an Fhoghlaim, Iain Tormod MacLeòid: “’S e fìor adhbhar toileachais a th’ ann gu bheil a-rithist còrr ’s leth-cheud oileanach a’ ceumnachadh air a’ bhliadhna seo, le luchd-ceumnachaidh ann bhon Ghàidhealtachd agus na h-Eileanan, bho air feadh Alba, bho Shasainn, bhon Ghearmailt, an Fhraing, Na Stàitean Aonaichte agus Astràilia. Tha seo a’ dearbhadh buaidh agus ruigsinneachd na Colaiste mar ionad foghlaim a tha ionadail, nàiseanta agus eadar-nàiseanta.” Am measg nan clachan-mìle eile a chaidh a chomharrachadh aig a’ chuirm bha mar a chaidh aithne nàiseanta a thoirt do shaothair luchd-rannsachaidh na Colaiste. Chaidh gu fìor mhath le SMO agus OGE ann an sgrùdadh a chaidh a dhèanamh orra mar phàirt den Fhrèam airson Sàr-mhathas ann an Rannsachadh (REF). A thaobh cuspairean co-cheangailte ri Gàidhlig, chaidh foillsichidhean agus obair rannsachaidh ochdnar neachacadaimigeach fo ainm OGE (seachdnar bho SMO) air adhart dhan REF.

Thuirt Prionnsapal na Colaiste, An t-Oll Boyd Robasdan: “Tha Ceumnachd na bliadhna-sa sònraichte ann an diofar dhòighean. B’ e seo a’ Cheumnachd mu dheireadh aig Ruaraidh Iain MacLèoid, Morair Mhinginis, mar Chathraiche an t-Sabhail. Bha e freagarrach dhà-rìribh gun robh e aig a’ Cheumnachd seo a’ buileachadh duais nan Sàr Ghàidheal air na bràithrean, Ruaraidh is Calum Dòmhnallach, dithis air an robh e cho eòlach bho òige ann an Àrd-sgoil Phort Rìgh agus a rinn na h-uimhir gus ceòl na Gàidhlig a thoirt gu aire an t-saoghail agus a chuir òrain Ghàidhlig air bilean an t-sluaigh tron chòmhlan Runrig.” Cha b’ urrainn dha na bràithrean a bhith an làthair air an oidhche, ach chaidh dìnnear a chumail le Sabhal Mòr Ostaig san Dùbhlachd son na duaisean a thoirt seachad.

DEALBHAN / CAPTIONS 1. Na h-Oileanaich Ceumnachaidh 2. Éadain Ní Mháille, An t-Oll Boyd Robasdan & Marcel Gurillo

3. Eilidh NicPhàidein, Dr. Decker Forrest & Màiri NicDhòmhnaill 4. Na h-Oileanaich Ceumnachaidh


11

GRADUATION Sabhal Mòr Ostaig graduation celebrates academic excellence and the success of the research programme 52 students graduated on Friday 2 October on an evening when the academic excellence of the College’s students was celebrated and when two of the founding members of the renowned Gaelic group Runrig were awarded the ‘Supreme Gael’ honour. The College’s Vice-Principal and Director of Studies, John N. MacLeod said: “We are particularly delighted that there are over fifty students graduating again this year, with the graduands coming from the Highlands and Islands, from across Scotland, from England, Germany, the United States and Australia. This clearly demonstrates the influence and reach of the College as an institution serving a local, national and international community.” There was also special mention for the national recognition earned by the College’s research staff during the academic year. SMO and UHI were very successful with their submissions to the Research Excellence Framework. UHI submitted work related to Gaelic from eight researchers (seven of whom were from SMO) to the REF. Marcel Gurillo, from Valencia in Spain, received the Student of the Year at SMO award. He began learning Gaelic on his own in

DEALBHAN / CAPTIONS 5. Ruaraidh is Calum Dòmhnallach le Bòrd Stiùiridh SMO 6. Na Sàr Ghàidheil - Ruaraidh agus Calum Dòmhnallach bho Runrig 7. Dioplòma sna Meadhanan Gàidhlig

Spain before coming to the College and is currently undertaking a degree in Gaelic Language and Culture. College Principal, Professor Boyd Robertson said: “This year’s graduation was significant in a number of ways. This was also the last graduation ceremony to be presided over by Roddy John MacLeod, Lord Minginish, as Chair of the College’s Board of Directors. It was eminently fitting that he was able to bestow the accolade of Sàr Ghàidheal on Rory and Calum MacDonald, brothers whom he knew from his schooldays at Portree High and who did so much to bring Gaelic music to an international stage and Gaelic song to the attention and lips of mass audiences through the band Runrig.” The brothers were unable to attend the ceremony but a celebratory dinner was held by Sabhal Mòr Ostaig in December to present them with their awards.


12

SORAIDH SLÀN

FOND FAREWELL

Leig Cathraiche Bòrd Stiùiridh an t-Sabhail, am Morair Minginis, Ruaraidh Iain MacLeòid, dheth a dhreuchd aig deireadh 2015 as dèidh seachd bliadhna fìor shoirbheachail sa chathair. Thòisich e mar urrasair ann an 2006 agus tha e air a bhith na thosgaire ealanta is na neach tagraidh deasbhriathrach dhan Cholaiste bhon uairsin. Rugadh is thogadh Ruaraidh Iain anns an Eilean Sgitheanach. Chaidh e gu Sgoil Phort nan Long agus gu ÀrdSgoil Phort Rìgh mus tug e mach ceum ann an lagh aig Oilthigh Dhùn Èideann. Bha e na Shiorram is na QC agus tha e nis na Chathraiche air Cùirt an Fhearainn, a’ chiad fhear le Gàidhlig. A bharrachd air a bhith an sàs anns an lagh, bha Ruaraidh Iain gu mòr an sàs ann an gnothaichean craolaidh Gàidhlig agus chuir e seachad dà bhliadhna ag obair dhan BhBC. Fhad ’s a bha e na chathraiche aig an t-Sabhal, chaidh leasachadh mòr a dhèanamh air oighreachd is goireasan na Colaiste le togalaichean ùra Fàs (2008) agus Ionad Iain Nobail (2015) agus toiseach pròiseact Baile na Cille Bige. Bha ùidh àraidh aige ann an dòigh-riaghlaidh na colaiste agus ciamar a b’ fheàrr a leasachadh gu maith nan oileanach agus adhbhar na Gàidhlig. Tha sinn fada na chomain agus tha sinn a’ guidhe gach toileachas is sonas dha sna bliadhnaichean ri thighinn.

Lord Minginish, Roddy John Macleod, retired as Chair of the Sabhal Mòr Board of Directors at the end of 2015, after a highly successful seven years in post. He began as a trustee in 2006 and has been an eloquent advocate and ambassador for the College ever since. Roddy John was born and brought up on the Isle of Skye. He attended Portnalong Primary School and Portree High School before studying law at Edinburgh University. He became a Sherriff and a QC and is now Chairman of the Scottish Land Court, the first Gaelic speaker to hold that position. As well as practising law, Roddy John was also involved in Gaelic broadcasting and spent two years working with the BBC. During his time at Sabhal Mòr Ostaig, he presided over a major expansion of the College estate including the Fàs building (2008), the Iain Noble Centre (2015) and the first phase of the Kilbeg Village development. He took a particular interest in the governance of the College and how best to develop it for the benefit of students and the language. We are greatly indebted to him and wish him every happiness in the years to come.

gu Ruairidh Iain MacLeòid

to Roddy John Macleod

Chaidh inbhe Ollaimh a bhuileachadh air an Dr Meg Bateman san Dùbhlachd, le Oilthigh na Gàidhealtachd agus nan Eilean, mar aithneachadh air na chuir i ri sgoilearachd agus rannsachadh ann an eòlas Ceilteach is Gàidhlig. Ghluais an t-Oll Bateman gu Sabhal Mòr Ostaig ann an 1998 agus ’s i a’ chiad bhoireannach aig an t-Sabhal a choisinn an inbhe. A’ bruidhinn mun tiotal ùr aice, thuirt Meg: “Tha mi a’ faireachdainn gu bheil seo a’ daingneachadh nan oidhirpean a rinn mi agus a’ toirt dhomh misneachd airson na tha romham. Mo bhuidheachas do dh’ Oilthigh na Gàidhealtachd agus nan Eilean airson a’ mhisneachaidh; tha mi an dòchas gun coilean mi na thathar an dùil bhuam.” Thuirt an t-Oll Boyd Robasdan, Prionnsapal SMO: “A bharrachd air a’ chomas acadaimigeach aice, tha cliù eadarnàiseanta aig an Oll Bateman mar bhàrd agus sgrìobhadair. Tha i gun teagamh am measg nam prìomh bhàrd ann an Alba. Tha i a’ toirt mòr-chliù don cholaiste agus don oilthigh agus tha mi fìor thoilichte gun deach an t-seirbheis air leth aice aithneachadh leis an duais seo.”

MEG BATEMAN

INBHE ÀRD OLLAMH DO MEG PROFESSORSHIP FOR MEG

Dr Meg Bateman was awarded the title, Professor, by the University of the Highlands and Islands, in December, in recognition of her contribution to scholarship and research in Celtic and Gaelic studies. Professor Bateman moved to Sabhal Mòr Ostaig in 1998 and is the first female member of staff at SMO to be awarded the title. Speaking about her new title, Meg said: “It feels consolidating of past efforts and like a vote of confidence for things to come. My thanks to the University of the Highlands and Islands for the encouragement; I hope I will live up to your expectations.” Professor Boyd Robertson, Principal of Sabhal Mòr Ostaig UHI, commented: “In addition to her academic prowess, Professor Bateman has an international reputation as a poet and writer. She is undoubtedly one of the leading poets in Scotland. She adds lustre to the college and university and I am delighted that her sterling service has been recognised with this award.”


13

IIN Latha fosgailte don choimhearsnachd aig Ionad Iain Nobail Chaidh latha fosgailte a chumail aig Ionad Iain Nobail air Diciadain 3 Gearran airson cothrom a thoirt do mhuinntir na coimhearsnachd tighinn a thadhal air an togalach ùr. Am measg na bha a’ dol air an fheasgair seo, bha taisbeanadh clàr-cuimhne Iain Nobail le bhanntrach, a’ Bhaintighearna Lucilla Nobail; òraid bhon eòlaiche eachdraidh, Dr Seumas Mac an t-Sealgair; ceòl bho oileanaich ciùil an t-Sabhail agus cuairt den togalach. B’ e tachartas air leth soirbheachail a bh’ ann a chuir gu mòr ris na bannan eadar a’ Cholaiste agus a’ choimhearsnachd. Chòrd e ris na daoine a thadhail oirnn an togalach ùr fhaicinn agus blasad fhaighinn dhe na tha dol air adhart ann.

An open day was held at Ionad Iain Nobail on Wednesday 3 February to allow members of the public the opportunity to come and visit the College’s new building. The informal afternoon comprised of the unveiling of a memorial plaque by Sir Iain’s widow, Lucilla, Lady Noble; a lecture from eminent historian, Dr James Hunter; a musical performance from Sabhal Mòr Ostaig’s BA Traditional Music students and a tour of the building. It was a very successful event and it was wonderful to welcome so many members of the public. All those who came enjoyed seeing the building and the activities undertaken there.

...IT WAS WONDERFUL TO WELCOME SO MANY MEMBERS OF THE PUBLIC LUCILLA NOBLE

Community Open day at Ionad Iain Nobail

TACHARTAS ... A CHUIR GU MÒR RIS NA BANNAN EADAR A’ CHOLAISTE AGUS A’ CHOIMHEARSNACHD


14

NA MEADHANAN AIG SMO

Tha Skyespace, an àrainn stiùideo aig Sabhal Mòr Ostaig, a’ leudachadh a chuid ghoireasan an-dràsta agus tha mòran air a bhith tachairt o chionn ghoirid. Tha an goireas rèidio ùr aig a’ BhBC ann an stiùideo fuaim Skyespace na dheagh eisimpleir den leudachadh sin. Tha BBC Radio nan Gàidheal, Radio Alba agus RTE air an goireas a chur gu feum bhon t-Samhain 2015 airson craolaidh bheò agus phrògraman ro-chlàraichte. Chaidh cuideachd guthan a chlàradh o chionn ghoirid an lùib a’ chiad shanais telebhisein againn dhan uisge-beatha Ardbeg. Thàinig cleasaiche gutha às an Eilean Sgitheanach a-steach gu Skyespace airson sgriobt an t-sanais sin a leughadh air an loidhne dha stiùideo neo-eisimeileach ann an Dùn Èideann. Tha Skyespace cuideachd air tòiseachadh air sanasachd a dhèanamh airson chùrsaichean sònraichte anns na gnìomhachasan cruthachail. Bha sinn glè thoilichte gun deach sreath chùrsaichean beò-dhealbhaidh a chumail aig SMO fo stiùir na companaidh proifeiseanta beò-dhealbhaidh à Devon, King Rollo Films. Fhuair na cùrsaichean seo taic bho Iomairt na Gàidhealtachd is nan Eilean, MG Alba is XpoNorth agus tha sinn an dòchas gun tèid barrachd phròiseactan a leithid seo a chumail aig a’ Cholaiste. Anns a’ Ghiblean 2016, thèid a’ chiad chùrsa againn ann an trèanadh gutha a chumail a’ cleachdadh dòigh ùr a chaidh leasachadh anns an Danmhairg. ’S e neach-craolaidh neoeisimeileach a th’ ann am Mìcheal Hill aig a bheil a’ Ghàidhlig agus ’s e an aon chòidse gutha Albannach a tha a’ cur na dòigh sònraichte seo gu feum a tha feumail dha seinneadairean, luchdgnìomhachais agus daoine eile a bhios a’ cleachdadh an gutha gu poblach. Thèid an cùrsa seo a chumail anns a’ Ghàidhlig agus anns a’ Bheurla. Tha cùrsaichean is bùithtean-obrach dha oileanaich is sgoilearan air a bhith a’ cur a’ phrìomh stiùideo againn aig Skyespace gu feum gu cunbhalach. Agus chaidh a’ chiad obair ealain fheuchainn anns an àrainn stiùideo nuair a thàinig Mhàiri Killin, a bha na neach-ealain air mhuinntireas aig a’ Cholaiste, agus a co-obraiche, Hugh Watt, a tha na neach-ealain lèirsinneach aig Sgoil Ealain Ghlaschu, airson an obair aca a chur an sàs. Thèid an taisbeanadh aca Re-Soundings air chuairt as t-Earrach 2016. http://re-soundings.com/

Skyespace, the recently rebranded studio facility at SMO is in the process of broadening the range of activities it can offer and there has been much happening over the last few months. The newly improved BBC radio facility based in the Skyespace sound studio is an example of that. This has been in regular use since November 2015 with BBC Radio nan Gàidheal, Radio Scotland and even RTE using the facility for live input and pre-record programming. We have also recently recorded a voice-over for our first TV advert for Ardbeg Whisky. This involved a Skye based voice-over artist coming into Skyespace and recording the script down the line to an independent studio in Edinburgh. Skyespace is also beginning to advertise specialist courses for the creative industries. We were delighted to host a series of animation courses at SMO under the tutelage of Devon based professional animation company, King Rollo films. These courses received support from HIE, MG Alba and XpoNorth and it is hoped that we will see further projects of this type based at the College. In April 2016 we will be hosting our first specialist voice coaching course using a new technique in voice delivery developed in Denmark. Gaelic speaking Michael Hill is a freelance broadcaster based in London but is also Scotland’s only voice coach trained in this particular technique which is useful for singers, actors, business people and in fact anyone who uses their voice publicly. This course will be available in Gaelic and English. Our main studio at Skyepace has been in regular use too for student and school pupil courses and workshops. However, we also had our first art installation tested in the studio space with professional artists and former SMO Artist in Residence Mhàiri Killin and her colleague visual artist Hugh Watt from Glasgow’s School of Art using the facility to experiment with their piece. Their Re-Soundings exhibition will be on tour in Spring 2016. http://re-soundings.com/

SMO TBH

SMO TV

Tha cothrom ann a-nis faicinn dè tha dol aig Sabhal Mòr Ostaig tron t-sianail You Tube againn fhìn, SMO TBH. Tha e comasach filmichean fhaicinn a chaidh an clàradh le oileanaich a’ Chùrsa Tbh aig a’ Cholaiste agus chìthear cuideachd cuid de na tachartasan de gach seòrsa a th’ air an cumail aig Sabhal Mòr gach bliadhna. Le bhith a’ leantainn an t-sianail, faodar cumail suas ris na filmichean as ùire a tha a’ nochdadh. www.youtube. com/SMOTBH

Sabhal Mòr Ostaig is also available to view online via its own dedicated You Tube channel, SMO TBH. It is now possible to view films by the College’s media students and also see some of the many varied events that take place at Sabhal Mòr Ostaig each year. By subscribing to the channel, viewers can keep up with the latest films available. www.youtube.com/SMOTBH


15

DIOPLÒMA ANNS NA MEADHANAN GÀIDHLIG

DIPLOMA IN GAELIC MEDIA

Tha oileanaich a’ chùrsa Tbh a’ faighinn sàr eòlais is brosnachadh bho na diofar òraidichean a bhios a’ tadhal orra, a tha ag obair gu proifeiseanta sa ghnìomhachais, agus ‘s ann a sìor fhàs a tha na cothroman an lùib a’ chùrsa ionmholta seo.

Students on the Diploma in Gaelic Media course at SMO gain a vast amount of knowledge, expertise and encouragement from the wide variety of industry professionals who visit the college as guest lecturers, and opportunities on this unique course have expanded again this year.

Chaidh fàilte a-rithist a chur air Iain Mac a’ Ghobhainn, an riochdaire is stiùiriche ioma camara. ‘Se sàr eòlaiche a th’ ann an Iain agus e a’ stiùireadh iomadh thachartas poblach a leithid an Cenotaph, T in the Park, Clann ann an Èis agus Prògram na Bliadhn’ Ùire. ‘S e seachdain thrang a bha aig na h-oileanaich ann an stiùidio Skyespace as dèidh a bhith aig a Mhòd an t-seachdain ro–làimh agus bha Joe Breslin, a tha na sàr neach-eòlais solais agus aig a bheil a chompanaidh Solas Alba, a’ toirt ionnsachadh dhaibh cuide ri Iain.

We welcomed once again producer and multi-camara director, John Smith. John is one of the most experienced multi-cam directors in the country and directs a wide range of public events including The Cenotaph, T in the Park, Children in Need and Hogmanay Live. The students had a busy week in the Skyespace studio after they returned from the Mod and Joe Breslin, expert lighting designer and company director of Solas Alba, joined John for the week’s teaching.

Bha an stiùiriche Aisling Walsh a tha an-dràsta a’ cur crìoch air an fhiolm ‘Maudie’ le Sally Hawkins agus Ethan Hawke air ais airson an treas turas anns an t-Samhain. Bhuannaich Aisling Best Single Drama aig Duaisean am Press Guild ann an 2015 airson ‘An Inspector Calls’ leis a’ chleasaiche David Thewlis agus chaidh a cur air adhart airson BAFTA ann an 2104 airson Best Single Drama airson A Poet in New York leis a' chleasaiche Tom Hollander. Thill an sgrìobhadair Cailean Dòmhnallach a tha aithnichte airson a chuid sgrìobhaidh airson ioma program rèidio agus airson an sgrion agus an àrd-ùrlar cuideachd. Sgrìobh Cailean ron a seo sgriobtaichean airson leithid Sharpes Honour, Heartbeat, Casualty agus BBC Rèidio 4.

Director Aisling Walsh, who is currently working on the film ‘Maudie’ with Sally Hawkins and Ethan Hawke, joined us in September for the third time. Aisling won Best Single Drama at the Press Guild Awards in 2015 for ‘An Inspector Calls’ with actor David Thewlis and was put forward for a BAFTA in 2014 for Best Single Drama for A Poet in New York with actor Tom Hollander. Prolific writer for television and radio, Colin MacDonald, also returned. Colin has written scripts for the likes of Sharpes Honour, Heartbeat, Casualty and BBC Radio 4.

BANNAN: AIR CÙL A’ CHAMARA Rinn ceumnaiche SMO, Keir Greatorex, prògram sònraichte ‘Bannan: Air Cùl a’ Chamara’ - sealladh den dràma ùr Ghàidhlig – a chaidh a shealltainn san Dùbhlachd air BBC Alba. Bha Keir air greis gnìomhachais le Young Films aig an àm, is e na oileanach air an Dioplòma anns na Meadhanan Gàidhlig aig SMO agus chaidh am prògram a dhèanamh mar phàirt den chùrsa. B’ e a’ chiad uair riamh a tha pròiseact oileanach a’ Chùrsa Tbh aig SMO air nochdadh air BBC Alba.

BANNAN: BEHIND THE SCENES

KE

IR

GR

EA TO

RE

X

SMO graduate, Keir Greatorex, produced ‘Bannan: Air Cùl a’ Chamara’ – an exclusive behind-the-scenes access to the Gaelic drama series, which was broadcast on BBC Alba in December. The project was undertaken during his placement at Young Films, in his second year of the Diploma in Gaelic Media course at SMO. The programme was made as part of his course and with support from Young Films and is the first time a student project such as this has been broadcast on BBC Alba.


16 16

ÒRAID SHIR IAIN NOBLE Chaidh an treas Òraid Chuimhneachaidh air Sir Iain Noble a chumail san t-Sultain. Bha i air a toirt seachad le Jo NicDhòmhnaill, a bhruidhinn mun leabhar ùr Cuimhneachan: Bàrdachd a’ Chiad Chogaidh a dheasaich i-fhèin. Sheinn Art MacCarmaig grunn òrain Ghàidhlig bhon leabhar agus chluich an Dr Aonghas Dòmhnallach fuinn co-cheangailte ris a' Chogadh. Chaidh an òraid a stèidheachadh ann an 2012 le Sabhal Mòr Ostaig agus Urras an Eilein, ris an robh dlùth cheangal aig Sir Iain fad iomadh bliadhna.

SIR IAIN NOBLE LECTURE The third Sir Iain Noble Memorial Lecture, held in September, was delivered by Jo MacDonald, who spoke about the book Remembrance: Gaelic Poetry of World War One which she edited. Arthur Cormack sang several compositions featured in the collection and Dr Angus Macdonald played tunes associated with the War. The lecture was established in 2012 by Sabhal Mòr Ostaig and the Island’s Trust, with which Sir Iain had close ties.

Farpais Bàrdachd MhicDhòmhnaill Shlèite

MacDonald of Sleat poetry competition

Chaidh a’ chiad Fharpais Bàrdachd MhicDhòmhnaill Shlèite a stèidheachadh sa Mhàrt 2015 le Sir Iain MacDhòmhnaill Shlèite mar chuimhneachan air an nighinn aige, Deborah, a chaochail ann an 2014. Chaidh a’ chiad dhuais a bhuileachadh air dithis bhàrd, Eòghann MacEanraig, leis an dàn ‘Foghar nan Gallan’, agus Eòghan Stiùbhart, leis an dàn ‘Panolis Flammea’. Thuirt Sir Iain MacDhòmhnaill: “Tha an dà dhàn a thagh na britheamhan dha-rìribh brèagha agus tha mi a’ faicinn carson a bha e cho doirbh aon seach aon dhiubh a chur air thoiseach air an fhear eile. Bha an nighean phrìseil againn fada ro òg nuair a chaochail i, agus tha an dà dhàn seo nan cuimhneachan ealanta dhuinn oirre. Bu mhath leinn taing a thoirt don fheadhainn a sgrìobh faclan cho àlainn is brìoghmhor aig àm cho duilich dhuinn. B' e cuspair na bliadhna, ‘Craobh a tha air leth-fhàs’.” Thuirt Prionnsapal Sabhal Mòr Ostaig, An t-Oll Boyd Robasdan: “Bha sinne aig an t-Sabhal glè thoilichte nuair a thàinig Sir Ian thugainn leis a’ bheachd gun robh e airson farpais a chur air chois airson bàrdachd ùr Ghàidhlig mar chuimhneachan air a nighinn Deborah agus ghabh sinn gu toileach ris a’ chuireadh aige an fharpais a chur air dòigh. Bha e na bhrosnachadh gun do nochd uimhir de sgrìobhadairean ùidh san fharpais agus gun deach 18 dàn ùr a chruthachadh. Tha e na thoileachas gur e dithis a bha nan oileanaich aig a’ Cholaiste a ghlèidh an duais eatorra.” Chaidh na duaisean a thoirt seachad le Sir Iain MacDhòmhnaill, Cathraiche Urras Fearann Chlann Dòmhnaill, aig Taigh-tasgaidh nan Eilean, Caisteal Armadail.

The inaugural MacDonald of Sleat poetry competition was established in 2015 by Sir Ian MacDonald of Sleat in memory of his daughter, Deborah, who died the previous year. The prize was jointly awarded to two poets, Ewen Henderson, with his poem ‘Foghar nan Gallan’ (Autumn of the Saplings), and Eoghan Stewart, who wrote ‘Panolis Flammea’. Sir Ian MacDonald said: “The two poems chosen by the judges are quite beautiful and I can see why it was so difficult to choose an outright winner. Our darling daughter died much too young and these poems are skilfully crafted memorials to her. We would wish to thank those who wrote such fine and meaningful words at such a sad time for us. The theme this year was the ‘half-grown tree’.” Sabhal Mòr Ostaig Principal, Professor Boyd Robertson, said: “We were pleased when Sir Ian approached us at Sabhal Mòr Ostaig with the idea of staging a competition for new Gaelic poetry in memory of his daughter Deborah and we were happy to accept the invitation to organise the competition. It was gratifying that so many writers expressed interest in the competition and that 18 new poems were submitted. We are delighted that two former SMO students shared the prize.” The prizes were awarded by Sir Ian MacDonald, Chairman of the Trustees of Clan Donald Lands Trust, at a reception at the Museum of the Isles, Armadale Castle. DEALBHAN / CAPTIONS - Eòghan Stiùbhart, Eòghann MacEanraig, Sir Iain MacDhòmhnaill agus Jan Wallwork Clarke / Eoghan Stewart, Ewen Henderson, Sir Ian MacDonald and Jan Wallwork Clarke.


CUAIRT CHIÙIL MUSIC TOUR 2016 2016 17

Chaidh na h-oileanaich-ciùil bho Sabhal Mòr Ostaig air a’ chuairt bhliadhnail aca as t-Earrach. Am-bliadhna, thadhail iad air Àrd-Sgoil Aird nam Murchan, Am Ploc, agus Sabhal Mòr Ostaig fhèin far an do chluich iad còmhla ri Ailean Dòmhnallach, Gleann Uig. Anns a’ Ghiblean, tillidh na h-oileanaich gu ‘Ceòl is Craic’ ann an Glaschu far am bi iad a’ cluich còmhla ri Kathleen NicAonghais agus feadhainn eile aig a’ chuirm-chiùil mu dheireadh sa chuairt aca. Thuirt Stiùiriche a’ Chùrsa airson am BA (le Urram) Gàidhlig is Ceòl Traidiseanta, Dr Decker Forrest: “Tha an cùrsa air a bhith a’ dol air chuairt gach bliadhna bho 2013 agus tha e follaiseach gur e pàirt mhòr de dh’ fhoghlam nan oileanach a th’ ann. Cuideachd, tha e uabhasach cudromach dhan Cholaiste gu bheil sinn ancòmhnaidh a’ feuchainn ri barrachd cheanglaichean a thogail eadar sinn fhìn agus coimhearsnachdan Gàidhlig air feadh na dùthcha. Mar sin, tha sinn gu math toilichte a bhith a’ tilleadh gu àite no dha far an robh sinn cheana agus gu àitichean ùra mar Sròn an t-Sìthein.”

Sabhal Mòr Ostaig’s Music students went on their annual tour in March and this year they visited Ardnamurchan High School, Plockton High School and Sabhal Mòr Ostaig itself where they were joined by Allan MacDonald, Glenuig. In April, they will return to ‘Ceòl is Craic’ in Glasgow where they will play alongside Kathleen MacInnes and others on the last performance of their tour. BA (Hons) Gaelic and Traditional Music course leader, Dr Decker Forrest, said: “The course has been going on tour each year since 2013 and it’s a great learning experience for the students. Also, it’s very important to the College that we always endeavour to create more links between ourselves and the wider Gaelic community. We are therefore very pleased to return to a few places we’ve been previously but also to visit new ones like Strontian.”


18

Dr Donnie Rothach, DA Hons, PGCSE, Stiùiriche Leasachaidh, Maoineachaidh agus nan Ealain Tha an ceangal eadar mi fhìn agus Sabhal Mòr Ostaig a’ dol air ais gu bliadhnaichean tràth na Colaiste an dèidh dhomh ceumnachadh mar thidsear ann an Ealain agus Dealbhaidh is mi a’ teagasg aig Acadamaidh Rìoghail Inbhir Nis. Dh’iarr Donnchadh MacGuaire, a bha na urrasair aig an àm, agus a bha cuideachd na Cheannard Gàidhlig aig an Acadamaidh, orm aon de na ciad leabhranan a dhealbhadh do na Cùrsaichean Goirid. A bharrachd air a’ cheangal sin, b’ e caraid dhomh sa chòmhlan Runrig, Ruairidh MacDhòmhnaill, a bha na dhealbhaiche, a rinn suaicheantas na Colaiste, tarbh ainmeil an t-Sabhail. Chòrd e ris a h-uile duine ann an Runrig cuideachd nuair a fhuair sinn cothrom air cluich do dh’oileanaich an t-Sabhail Mhòir ann am bliadhnaichean tràth a’ chòmhlain. Fada an dèidh sin, fhad ’s a bha mi a’ cluich le Runrig fhathast agus nam Reachdair aig Oilthigh Dhùn Èideann, fhuair mi cuireadh bho Bhòrd agus Prionnsapal an t-Sabhail Mhòir, a dhol nam Urrasair air Moladh Coimisean nam Mìle Bliadhna aig a’ Cholaiste, air an robh ‘Baile ùr Ostaig’, a bhathar a’ cur air adhart mar phròiseact nam Mìle Bliadhna. Choisinn am pròiseact moladh mòr ged nach deach an latha leinn aig a’ cheann thall agus b’ e pròiseact eile na bu mhotha, stèidheachadh Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean, a bha soirbheachail. Ach tha e uabhasach brosnachail gu bheil sinn a’ faicinn, 16 bliadhna an dèidh a’ phròiseict, brìgh an leasachaidh sin a’ tighinn gu bith an lùib baile ùr na Cille Bige. An dèidh dhomh a bhith nam Urrasair air Baile Ùr Ostaig, chaidh mi nam bhall den Sgioba Stiùiridh mar Stiùiriche Leasachaidh, Maoineachaidh agus nan Ealain, dreuchd anns a bheil mi fhathast agus anns a bheil mi air a bhith an sàs ann am maoineachadh agus leasachadh iomadh pròiseact leithid: Àrainn Chaluim Chille, Amharclann Calor Alba, Ionad Chaluim Chille Ìle, an àrainn càraid againn ann an Ìle, Iomairt Chaluim Chille, air a bheil Colm Cille a-nis, Ionad Fàs airson nan Gnìomhachasan Cruthachail is Cultarail, Fèis Chaluim Chille 2000, Tobar an

Dualchais, air a bheil mi air a bhith nam Chathraiche bho chaidh a stèidheachadh, prògram Luchd-ealain air Mhuinntireas aig SMO is ‘Creative Futures’, stèidheachadh sgoilearachdan Jon Schueler, sgoilearachdan Leitir Iùbh, stèidheachadh Urras Leasachaidh Sabhal Mòr Ostaig, stèidheachadh is maoineachadh leabhar an t-Sabhail Mhòir, ‘Gealach an Fhàis’, sgrìobhadh is ullachadh an tagraidh shoirbheachail airson Duais na Bànrigh, consairt SMO @40 air telebhisean an lùib Celtic Connections, clàradh is craoladh ‘Pilgrim’ le Sean Davey, greis-obrach Carlos Nuñez agus coimisean Slighe a’ Chuain Shiair aig Celtic Connections, cuirm is òraid Mheichíl Uí Súileabháin ann an Ìle, am pròiseact rannsachaidh Uinneag dhan Àird an Iar, Leabhar Mòr na Gàidhlig agus an sreath de dh'Òraidean an t-Sabhail. Tha mi cuideachd air a bhith nam bhall bùird aig Pròiseact nan Ealan, Buidheann Comhairle Mhinistreil air Ro-innleachd Chultarail na h-Alba, Buidheann Comhairle Mhinistreil air Stèidheachadh ICT agus air Bòrd Stiùiridh Lìonra Trèanaidh Dràma na h-Alba. Chaidh mo thaghadh cuideachd mar a’ chiad reachdair aig Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean, Institiùd nam Mìle Bliadhna agus mar Chathraiche Bun-stèidh OGE. ’S iad leasachadh oighreachdan is phròiseactan, leasachadh nan ealain, maoineachadh san roinn phoblaich is phrìobhaidich, co-obrachadh poilitigeach agus co-obrachadh gu cruthachail le Oifigich is Ministearan Riaghaltas na h-Alba na prìomh dhleastanasan a th’air a bhith agam air an Sgioba Stiùiridh airson dèanamh cinnteach gu bheil Sabhal Mòr Ostaig a’ faighinn taic leantainneach mar Ionad Nàiseanta Cànan, Foghlam, Cultair agus Ealain na h-Alba. Tha e air a bhith na urram mòr dhomh gu bheil cothrom air a bhith agam cur ri leasachadh leantainneach Sabhal Mòr Ostaig, gu bheil mi air a bhith an sàs ann an £50 millean de mhaoineachadh calpa is pròiseict a ghleidheadh agus gu bheil mi air a bhith ag obair cuide ri daoine cruthachail is èasgaidh ann an àite lèirsinneach a tha aithnichte airson a chuid innleachdais, dànachd agus tionnsgalachd.


19

DONNIE MUNRO

Dr Donnie Munro, DA Hons, PGCSE, Director of Development, Fundraising and the Arts My first direct involvement with Sabhal Mòr Ostaig goes back to it very early years when, as a newly graduated Teacher of Art and Design, teaching in Inverness Royal Academy, I was asked by the then Head of Gaelic at the Academy, one of the early Sabhal Mòr Ostaig Trustees, Mr Duncan McQuarrie, to design what was probably one of the very first Short Course Brochures for the College. In addition to that rather tentative link, my friend and Runrig colleague of that time, Rory Macdonald, a graphic designer, also designed the original College Logo featuring the now very familiar ‘SMO Bull’ image. We also had the pleasure of performing for the students at Sabhal Mòr, in Runrig’s early days Much later, whilst still with Runrig and whilst also serving as Rector at the University of Edinburgh, I received an invitation from the SMO Board and Principal, to become a Trustee of the Sabhal Mòr Ostaig’s Millennium Commission Proposal, ‘Baile ur Ostaig’ which was being put forward at that time as a Millennium project. It was very well received although ultimately unsuccessful, losing out to the larger and competing bid for the creation of UHI. However, it is very heartening to note that 16 years down the line, we now see the ‘’flowering’ of that original intention with the development of the new village at Kilbeg Village. Following my period as a Trustee of Baile Ur Ostaig, I was invited to join the Senior Management Team as Director of Development, Fundraising and the Arts, a role in which I have continued since and which has seen me heavily involved in the fundraising and development of many projects including : the Àrainn Chaluim Chille Campus, the Calor Alba Amphitheatre, Ionad Chaluim Chille Ile, our ‘sister campus’ on Islay, Iomairt Chaluim Chille, now Colm Cille, the Fàs Centre for Creative and Cultural Industries, Fèis Chaluim Chille 2000, Tobar an Dualchais, of which I have been Chair almost since its inception, the SMO and ‘Creative Futures’ Artists in Residence programme, the setting up of the Jon Schueler Scholarships, the Letterewe Scholarships, the setting up of Sabhal Mòr Ostaig

Development Trust, the commissioning and funding of the Sabhal Mòr Ostaig Book, ‘A waxing Moon’, the writing and preparation of the successful Queens Anniversary Award submission, the SMO @40 televised concert from Celtic Connections, Sean Davey’s ‘Pilgrim’ recording and broadcast from SMO, Carlos Nuñez Residency and Atlantic Corridor Commission and Concert at Celtic Connections, the Michael O’ Suilleabhain Islay and SMO Recitals and Lecture, the Window to the West Research Project, Leabhar Mòr na Gàidhlig and the Sabhal Mòr Ostaig Lecture series. During that period, I also served on the Boards of, Pròiseact nan Ealain, the Ministerial Advisory Group on the Scottish Cultural Strategy, the Ministerial Advisory Group on ICT Implementation and on the Board of Management of the Scottish Drama Training Network. I was also elected first Rector of the new University of the Highlands and Islands Millennium Institute and Chair of UHI Foundation. Working within the Senior Management Team, my role has been primarily that of, estate and project development, arts development, fundraising, both public and private sector, and political liaison, working positively and constructively with Scottish Government Officials and Ministers to ensure that Sabhal Mòr continues to be supported in its regenerative role as the National Centre for Gaelic Language, Education Culture and the Arts. I feel immensely fortunate to have had the opportunity to contribute to SMO’s on-going development, to have been involved with others in securing almost £50 million pounds capital and project investment and to have worked with so many fantastically creative and committed people in a visionary place which has become known for its innovation, boldness and holistic creativity.


20

NA H-EALAIN THE ARTS ‘AN LINNE’ - CUIMHNEACHAN 100 BLIADHNA JON SCHUELER

Thèid beatha is obair an neach-ealain iomraitich, Jon Schueler, a chomharrachadh ceud bliadhna às dèidh a bhreith le co-labhairt is taisbeanadh eadar-nàiseanta aig Sabhal Mòr Ostaig.

JON SCHUELER CENTENARY SYMPOSIUM – ‘AN LINNE’

Bidh ‘An Linne: Ath-Ghairm, Ath-Thilgeil, Ath-Dhealbhadh’ a’gabhail àite eadar 27 agus 29 Cèitean 2016 an cois cladach na Linne Slèitich a thug buaidh mhòr air obair Schueler fad iomadh bliadhna. Ghluais Schueler gu baile iasgaich Mhalaig ann an 1957 far an robh buaidh na h-aimsire is na mara a’ stiùireadh a chuid ealain. Fiù’ s nuair a thill e a New York, bha an ùine a chuir e seachad air costa an iar na h-Alba fhathast a’ tighinn troimhe na chuid obrach. Thèid sgrùdadh mionaideach a dhèanamh air obair is buaidh Schueler cho math ri bhith a’ toirt sùil air a bheatha gu mì-fhoirmeil le òraidichean a b’ aithne dha is a bha ag obair cuide ris ann an Alba agus tro thaisbeanaidhean acadaimigeach. Bidh taisbeanadh aonair ann aig a’ cho-labhairt anns am bi obair ealain a rinn e ann am Malaig, an dà chuid obair ola is obair pàipeir, cuide ri taisbeanadh de thriùir luchd-ealain a rinn greisean obrach tro Sgoilearachd Jon Schueler aig Sabhal Mòr Ostaig eadar 2013 agus 2015 - Takeshi Shikama, Helmut Lemke agus Oliver Mezger. Thuirt Donaidh Rothach, Stiùiriche Leasachaidh, Maoineachaidh agus nan Ealain aig Sabhal Mòr Ostaig: 'Tha Sabhal Mòr Ostaig fìor thoilichte a bhith a’ stèidheachadh agus a’ toirt taic an seo don tachartas chudromach eadar-nàiseanta seo sna h-ealain lèirsinneach, a tha a’ comharrachadh ceud bliadhna bhon a rugadh Jon Schueler, a bha cliùiteach am measg nam peantairean easchruthach ann an New York agus na neach-ealain aig an robh eòlas agus meas air an Linne Shlèitich, a thug air an obair ealain a b’ ainmeile leis, a rèir cuid, a chruthachadh. Tha luchd-ealain Sgoilearachd Jon Schueler air a bhith stèidhichte aig Sabhal Mòr Ostaig fad trì bliadhna le taic fhialaidh Urras Jon Schueler agus tha e glè fhreagarrach gur ann aig Sabhal Mòr Ostaig a tha an taisbeanadh is co-labhairt chudromach seo a’ tachairt agus sinn a’comharrachadh na bliadhna cudromaich seo.’ A bharrachd air an tachartas shònraichte a tha seo, tha Sabhal Mòr Ostaig cuideachd toilichte gum bi a’ cheathramh sgoilearachd Jon Schueler a’ gabhail àite aig a’ Cholaiste bho 18 Iuchar gu 7 Dàmhair.

JON SCHUELER


21

ZENNA TAGNEY

The life and work of the internationally renowned artist, Jon Schueler, will be celebrated at Sabhal Mòr Ostaig with an international arts symposium and exhibition marking the centenary of his birth. ‘An Linne’ (The Sound of Sleat): Echoes, Reflections and Transfigurations’ will take place from 27 – 29 May 2016, overlooking the Sound of Sleat, the inspiration for Schueler's work over many decades. Schueler moved to the small fishing village of Mallaig in 1957 where his work became imbued with the intense seascape and ever changing weather. Even after he returned to New York, his time in Mallaig became a touchstone for his preoccupation with the power of nature. Marking the centenary year of Jon Schueler’s birth, this will be both an in-depth look at Schueler’s work and influence as well as a more informal celebration of his life with speakers who knew and worked with Schueler here in Scotland, alongside academic presentations. A solo exhibition of selected work from his Mallaig years, both oils and works on paper will open at the symposium alongside an exhibition by three international Jon Schueler Scholarship artists who undertook residencies at Sabhal Mòr Ostaig 2013 – 2015, Takeshi Shikama, Helmut Lemke and Oliver Mezger.

Sabhal Mòr Ostaig is also delighted that the fourth Jon Schueler Residency will take place at the College from 18 July to 7 October 2016.

TOSTA

2016 ZENNA TAGNEY

Donnie Munro, Director of Development, Fundraising and the Arts at SMO said: ‘Sabhal Mòr Ostaig is delighted to be initiating, hosting, and co-promoting this important international visual art event, which celebrates the birth of internationally renowned artist, Jon Schueler, a prominent member of the New York School of Abstract Expressionist painters an artist who developed a profoundly deep experiential affinity with the Sound of Sleat, leading, arguably, to the production of some of his most celebrated works. Over the last three years and with the generous support of the Jon Schueler Trust, Sabhal Mòr Ostaig has also hosted the Jon Schueler International Artist’s Residency and it is most fitting that this important exhibition and symposium will now take place at Sabhal Mòr Ostaig in this centenary year.’

Mar phàirt den phròiseact ealain #Tosta2016 le Donostia/San Sebastián (European City of Culture2016), agus ann an cobhanntachd le Golden Tree Productions sa Chòrn, tha Sabhal Mòr Ostaig air leth toilichte innse gum bi an neach-ealain Zenna Tagney, as a’ Chòrn, an seo mar Neach-ealain Lèirsinneach air Mhuinntireas bho 27 Gearran gu 1 Giblean. ‘Se co-obrachadh ealain eadar seachd dùthchannan Eòrpach aig a bheil dlùth cheangal leis a’ mhuir a th’ ann an Tosta2016. Tha na cothroman air Mhuinntireas airson ceanglaichean chultarach eadar choimhearsnachdan mhion-chànain a bhrosnachadh agus aire a thogail do #DSS2016. As part of the pan European arts project #TOSTA2016 with Donostia/San Sebastián (European City of Culture 2016), and in partnership with Golden Tree Productions, Sabhal Mòr Ostaig is delighted to have Zenna Tagney, from Cornwall, join us as Visual Artist in Residence from 27 Feb to 1 April. Tosta2016 is an artistic collaboration between seven of Europe’s small language nations with strong maritime traditions. The aim of the residencies is to promote cultural exchanges between minority language communities and to spread the values of the #DSS2016.


Duaisean Margaideachd CDN

CDN Marketing Awards

Bhuannaich an Sgioba Margaideachd a’ chiad duais san roinn ‘Duais nan Oileanach airson Ro-shealladh’ aig Duaisean Margaideachd CDN ann an Glaschu sa Mhàrt. Chaidh moladh a dhèanamh air an dealbhachadh, na dealbhan fhèin agus mar a dh’ obraich an Gàidhlig is a’ Bheurla còmhla. Chaidh an Ro-shealladh ùr a dhealbhachadh le Steve MacCoinnich, Cànan Eta.

SMO’s Marketing Team won gold in the ‘Students’ Award for Prospectus’ category at this year’s CDN Marketing Awards in Glasgow. The judges were impressed with the innovative design, student focused images and good bi-lingual integration. The Prospectus was designed by Steve McKenzie, Cànan Ltd.

FILMG Chaidh Cuirm Dhuaisean àibheiseach eile a chumail air 19 Gearran san Old Fruitmarket agus Fiona NicCoinnich is Niall Iain Dòmhnallach aig an stiùir. Am measg nan aoighean bha rionnagan bho shaoghal craolaidh na Gàidhlig leithid Cathy NicDhòmhnaill agus Donnie ‘Dòtaman’ MacLeòid, cuide ris a’ bhana-chleasaiche ainmeil Albannach, Dawn Steele. Bha an dà chuid a’ cholaiste agus an sgìre air an deagh riochdachadh is Calum MacIlleathain, a bha uair na oileanach air a’ Chùrsa TBh a’ togail duais Film Fònlàimhe as Fheàrr, agus Ross MacCoinnich à Fearann Dòmhnaill a’ glèidheadh duais Filmeadair Òg as Fheàrr! Chithear na filmichean air fad aig FILMG.CO.UK.

Another fantastic FilmG Awards Ceremony took place on 19 February, with Fiona MacKenzie and Niall Iain MacDonald at the helm. In attendance were some of Gaelic broadcasting’s bestloved stars, such as Cathy MacDonald and Donnie Dòtaman MacLeod, alongside Scottish actress Dawn Steele. Both the college and south Skye were well-represented with TV Course graduate Calum MacLean scooping Best Mobile Short and Ross McKenzie of Ferindonald being named Best Young Filmmaker! All the films can be viewed online at FILMG.CO.UK.

DEALBHAN / CAPTIONS 1. Linda NicLeòid & Donnie MacAoidh 2. Buannaichean Comadaidh As Fheàrr, The League of Highland Gentlemen

3. Cleasaichean River City, Dawn Steele & Sanjeev Kohli 4. Neach-lìbhrigidh nan duaisean, Fiona NicCoinnich 5. Anne Lundon & Donnie ‘Dòtaman’ MacLeòid

6. Sgioba Cànan, Flòraidh Forrest & Eilidh NicFhraing 7. Neach-film Òg As Fheàrr, Ross MacCoinnich

Dealbhan le Stuart Nicol and Alan Peebles


23

ÒRAID LEIS AN OLLAMH CONCHÚR Ó GIOLLAGÁIN Inaugural lecture with Professor Conchúr Ó Giollagáin Ath-sgrùdadh air ar Suidheachadh: Na Mion-chànanan ann an Nua-aimsireachd an t-Saoghail Mhòir Rethinking Our Condition: Language Minorities in Globalised Modernity

19/04/16 - 17.00 - 19.00 @ Sabhal Mòr Ostaig Saor an-asgaidh / Free Entry Airson àite a ghleadhadh / to book go to : www.eventbrite.co.uk or contact events@uhi.ac.uk

FÈILL NA GAIDHLIG 1F - 5f Disathairne 23 An Giblean 2016 Saor an-asgaidh! COMMUNITY FUN DAY 1-5 pm 23 April 2016 All Welcome! Cuirm-chiùil | Concert 8f - 8pm Cèilidh | cèilidh with Fras £9/£5 airson oileanaich/Clann as asgaidh/Gheibh buill SEALL ìsleachadh £9/£5 for students/Kids free/SEALL discounts apply

BARRACHD FIOS/FURTHER INFO: GAIDHLIG@SMO.UHI.AC.UK | 01471 888 440

21-24 JUNE


1 2

AG ALL AMH ANN AN 60 DIOG CÒMHL A RI

3 4 5 6 7 8 9 10 11

AILEAS

NICLEÒID

12

Facebook no Twitter?

13

Facebook

14 15 16

Teanta no taigh-òsta?

17

Teanta

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Tì no cofaidh?

Tì Nan robh thu air chall anns an fhàsach, cò bu mhiann leat (beò no nach maireann) a bhith còmhla riut?

Bear Grylls gus am b’ urrainn dha mo chuideachadh a chumail beò Sneachd no grian?

Sneachd Samhradh no Geamhradh?

Samhradh

37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52

60

53 54 55 56 57 58 59

An t-Eilean Sgitheanach no A' Mhuir Mheadhan-thìreach?

An t-Eilean Sgitheanach – far a bheil mo chridhe! Sgiort/dreasa no briogais?

A rèir ciamar a tha mi a’ faireachdainn an latha ud Justin Bieber no Mànran?

Mànran Cait no coin?

Cait gu bràth! Dè am facal Gàidhlig as fheàrr leat?

Snasail

60

Mas ann air post-d a b’ fheàrr leibh a’ chuairt-litir fhaighinn cuiribh fios gu litir@smo.uhi.ac.uk If you would prefer to receive an electronic copy of the newsletter please email litir@smo.uhi.ac.uk Sabhal Mòr Ostaig, Ionad Nàiseanta Cànan is Cultar na Gàidhlig • National Centre for Gaelic Language & Culture Slèite, An t-Eilean Sgitheanach, Alba IV44 8RQ • +44 (0)1471 888000 • fios@smo.uhi.ac.uk • www.smo.uhi.ac.uk Tha Sabhal Mòr Ostaig na chompanaidh earranta clàraichte ann an Alba, àireamh 361752. Àireamh Carthannas Albannach Clàraichte SC002578. Sabhal Mòr Ostaig is a company limited by guarantee, registered in Scotland Number 361752 Registered charity no: SC002578.

Dealbhte le Cànan | www.canan.co.uk


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.