"Automatyka" 5/2015 by AUTOMATYKA miesięcznik

TEMAT WYDANIA Energooszczędna produkcja CENA 10,00 ZŁ (W TYM 8 % VAT)

ROZMOWA 18 9 772392 10550 2

Krystian Korgiel, Guenther Polska, Timo Guenther, Guenther GmbH

TECHNIKA 22

SPRZĘT I APARATURA 44

Energia pod kontrolą

Systemy chłodzenia szaf sterowniczych

AUTOMATYKA ISSN 2392-1056

INDEKS 403024

AUTOMATYKAONLINE.PL

5/2015

98 %

Sprawność

Znacząca oszczędność energii i pieniędzy dzięki przetwornicom częstotliwości VLT® o sprawności nawet do 98 %

Przetwornice częstotliwości Danfoss VLT® to niezawodność, dedykowanie aplikacyjne i moc, której potrzebujesz. Przetwornice częstotliwości VLT® firmy Danfoss dostępne są w zakresie mocy do 1,4 MW. Duży wybór opcji i modułów funkcyjnych pozwala na aplikacyjne dopasowanie napędu. Umożliwia to prostą i szybką instalację, przyjazne dla użytkownika uruchomienie i niezawodne działanie. Wszystko po to, aby zapewnić najwyższą jakość, sprawność i spełnić specjalne wymagania aplikacji.

www.danfoss.pl/vlt

BEZKONTAKTOWY ENKODER INDUKCYJNY  Bezkontaktowy sprzęg indukcyjny eliminujący klasyczne sprzęgła mechaniczne i związane z tym problemy eksploatacyjne

www.turck.com ZDOBYWCA ZŁOTEGO MEDALU AUTOMATICON 2015

 Doskonała odporność na zakłócenia

elektromagnetyczne, dzięki zastosowanej metodzie indukcyjnej

 Wersje inkrementalne, absolutne (jedno-

i wieloobrotowe) oraz analogowe 4...20 mA

 Swobodna parametryzacja po IO-Link  Wysoki stopień ochrony IP67/IP69K

gwarantujący niezawodną pracę w najcięższych warunkach

Sense it! Connect it! Bus it! Solve it!

Więcej informacji dostępnych po zeskanowaniu kodu

TURCK sp. z o.o. ul. Wrocławska 115, 45-836 Opole tel. 77 443 48 00, fax 77 443 48 01 internet: www.turck.pl e-mail: poland@turck.com

SPIS TREŚCI REDAKTOR NACZELNY Jan Jabłkowski REDAKCJA MERYTORYCZNA Małgorzata Kaliczyńska

Z BRANŻY

PRODUKTY

WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA Andrzej Barciński, Przemysław Gogojewicz, Jolanta Górska-Szkaradek, Krzysztof Jaroszewski

ROZMOWA

SEKRETARZ REDAKCJI Urszula Chojnacka tel.: (+48) 22 874 01 85 e-mail: uchojnacka@piap.pl

Rozmowa z Krystianem Korgielem, prezesem Guenther Polska Sp. z o.o. i Timo Guentherem, General Managerem Guenther GmbH

REKLAMA Jolanta Górska-Szkaradek tel.: (+48) 22 874 01 91 e-mail: jgorska@piap.pl Paulina Siódmak tel.: (+48) 22 874 02 02 e-mail: psiodmak@piap.pl PRENUMERATA I KOLPORTAŻ Elżbieta Walczak tel.: (+48) 22 874 03 51 e-mail: ewalczak@piap.pl

Eliminacja błędów pomiarowych to oszczędność energii i brak strat

TECHNIKA

Klasa super premium w ofercie HF Inverter Polska

22 30 32

Wolność wyboru technologii silnikowej dzięki Danfoss VLT AutomationDrive

Energia pod kontrolą Koszty energii pod kontrolą: z S-Monitoring to łatwe!

SKŁAD I REDAKCJA TECHNICZNA Ewa Markowska, Studio EDIT KOREKTA Elżbieta Walczak, Ewa Markowska, Urszula Chojnacka DRUK Zakłady Graficzne „Taurus” Roszkowscy Sp. z o.o. Nakład: 4 tys. egzemplarzy REDAKCJA Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa tel.: (+48) 22 874 00 66, fax: (+48) 22 874 02 02 e-mail: redakcja@automatykaonline.pl www.AutomatykaOnline.pl WYDAWCA Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa KIEROWNIK PROJEKTU WYDAWNICZEGO Seweryn Ścibior Szczegółowe warunki prenumeraty wraz z cennikiem dostępne są na stronie automatykaonline.pl/prenumerata. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i modyfikacji nadesłanych materiałów oraz nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i materiałów promocyjnych.

ELIMINACJA BŁĘDÓW POMIAROWYCH TO OSZCZĘDNOŚĆ ENERGII I BRAK STRAT

O przyczynach najczęstszych błędów pomiarowych, rozwiązaniach, które mogą je wyeliminować i norweskim programie Green Innovations z Krystianem Korgielem, prezesem Guenther Polska Sp. z o.o. i Timo Guentherem, General Managerem Guenther GmbH rozmawiają Urszula Chojnacka i Jolanta Górska-Szkaradek. AUTOMATYKA

SPIS TREŚCI

ENERGIA POD KONTROLĄ Osobom, które nigdy nie miały w praktyce do czynienia z produkcją przemysłową, często wydaje się, że koszty działalności zakładu fabrycznego koncentrują się na zakupie surowców i wynagrodzeniach pracowników. Tymczasem w rzeczywistości bardzo duży wpływ na opłacalność działalności firmy ma zużycie energii. Bywa, że koszty prądu elektrycznego lub innych nośników energii przewyższają wartość samych surowców, a wraz z rosnącą automatyzacją linii produkcyjnych i ograniczaniem zatrudnienia, będą coraz bliższe kosztom wynagrodzeń. Jak więc zminimalizować zużycie energii w fabryce? Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

PRAWO I NORMY Normy techniczne wczoraj i dziś Audyt efektywności energetycznej w zakładzie przemysłowym

Rosemount 5708

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Systemy chłodzenia szaf sterowniczych

Wiele stron ochrony w RiMatrix S

Bezpieczeństwo w standardowym formacie

RYTRO 2015 Wyzwania dla automatyków

Elektrody do zadań specjalnych

Kombinowane elektrody JUMO tecLine dostępne w wersji heavy-duty 5/2015

Skaner 3D do materiałów sypkich

Micro Motion 5700

58 60

Certyfikowane pomiary temperatury

Skuteczne wdrożenia ze Skamer-ACM

Urządzenia iskrobezpieczne

Ochrona przed niebezpieczeństwem

Nowatorskie rozwiązania Eaton do systemów automatyki

Centrum szkoleniowe Turck

Liniowa różnorodność

Enkodery obrotowe firmy Pepperl+Fuchs

Kable i przewody Technokabla o podwyższonych wymaganiach

Danfoss Drives

72 5

SPIS TREŚCI

PÓŁ WIEKU PIAP 15 marca 1965 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o utworzeniu Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP. Od tego czasu minęło 50 lat wytężonej pracy inżynierów i konstruktorów, przez lata budujących renomę instytutu.

RYNEK Pół wieku PIAP Szybciej, wyżej, dalej

BIBLIOTEKA

112

74 79

WSPÓŁPRACA

114

LUDZIE

Optyczne łącze danych LS682 firmy Pepperl+Fuchs

Koła przemysłowe Elesa+Ganter Nowe zestawy kołowe do średnich i dużych obciążeń

Wydajność w kompakcie

116

Mirosław Sarzyński, Skamer-ACM

Nowe komputery przemysłowe Automation PC 2100 i Panel PC 2100

Intuicyjne okablowanie złączy przemysłowych Ergonomiczne podnoszenie z użyciem podciśnienia Kable? Nie, dziękuję

84 86 88

Komunikacja bezprzewodowa Anybus Wireless Bridge

Niezawodne rozwiązania pick&place

Układy firmy SCHUNK najszybsze na rynku!

Indukcyjne enkodery Turck nagrodzone złotym medalem

Pompa EHP firmy Parker złotym medalistą targów Automaticon

WYDARZENIA Bilans na plus

Automaticon 2015

CeBIT 2015: Industry 4.0 EuroLab i CrimeLab 2015 6

104 110

BILANS NA PLUS AUTOMATICON 2015

Za nami kolejna, 21. już odsłona Międzynarodowych Targów Automatyki i Pomiarów Automaticon. Przysłowiowe „oczko” okazało się szczęśliwe zarówno dla organizatorów, jak i dla wystawców, z których zdecydowana większość liczy zyski, także te niewymierne, i planuje powrót za rok. Automaticon po raz kolejny potwierdził, że w Polsce nie ma konkurencji. Jedyne wyzwanie to więc rywalizacja z samym sobą. A ta bywa najtrudniejsza. AUTOMATYKA

Z BRANŻY

ZMIANA U STERÓW POLSKIEGO ODDZIAŁU FANUC

PIERWSZY OPATENTOWANY CZUJNIK TEMPERATURY

Jędrzej Kowalczyk został nowym prezesem zarządu FANUC Polska. Z firmą związany jest od stycznia 2009 r. Początkowo zatrudniony był jako inżynier serwisu robotów, później awansował na szefa serwisu robotów, by w końcu stać się doradcą klientów w zakresie robotyzacji produkcji. Dotychczasowy prezes i założyciel polskiego oddziału FANUC – Konrad Grohs – otrzymał nominację na stanowisko dyrektora generalnego europejskiego działu marketingu oraz pionu wsparcia sprzedaży w europejskiej centrali FANUC. Jędrzej Kowalczyk dotychczas piastował stanowisko dyrektora FANUC Polska odpowiedzialnego za koordynowanie działu sprzedaży wszystkich produktów firmy na rynku krajowym.

Limatherm Sensor jako pierwsza firma w Polsce otrzymała patent na wysokotemperaturowy termoelektryczny czujnik temperatury. Spółka Limatherm Sensor, przy współpracy z Akademią Techniczno-Humanistyczną w Bielsku-Białej, zaprojektowała i wykonała nowatorską konstrukcję czujnika wykazującą odporność pomiarową na temperaturę do +2300 °C. Konstrukcja czujnika oparta jest na termoelemencie wolframowo-renowym z zastosowaniem osłony molibdenowej. Źródło: Limatherm Sensor

Źródło: FANUC

KANCLERZ NIEMIEC I PREMIER INDII NA STOISKU HARTING

R E K L A M A

Nasze bezpieczniki, gniazda, podstawy bezpiecznikowe to bezpieczeństwo ludzi, maszyn i systemów

Podczas otwarcia targów Hannover Messe na stoisku Grupy Technologicznej HARTING gościli kanclerz Niemiec Angela Merkel oraz premierem Indii Narendra Modi, którzy spotkali się z rodziną Harting, właścicielami firmy i otrzymali spersonalizowane złącza serii Han-Modular, opracowane w czasie ich obecności na stoisku przy pomocy pokazowej linii produkcyjnej HAII4YOU Factory. Gośćmi HARTING byli ponadto minister edukacji prof. dr Johanna Wanka oraz sekretarz stanu Ministerstwa Ekonomii Matthias Machnig. Rodzina Harting zaprezentowała swoim gościom najnowsze rozwiązania i innowacje Grupy Technologicznej HARTING związane z ideą przemysłu zintegrowanego oraz przedstawiła aktywność firmy w Indiach. Indie były tegorocznym krajem partnerskim targów Hannover Messe. Kraj ten notuje ponadprzeciętny potencjał wzrostu gospodarczego na przyszłe lata. Jest to bardzo znaczący sygnał dla firmy HARTING, co zostało podkreślone przez Philipa Hartinga, prezesa dywizji Connectivity & Networks. Źródło: HARTING

5/2015

Z nami pracujesz bezpiecznie SIBA Polska Sp. z o.o. 05-092 Łomianki Dąbrowa Leśna, ul. Grzybowa 5G www.siba-bezpieczniki.pl

tel. 22 832 14 77 faks 22 833 91 18 tel. kom. 601 241 236 e-mail: siba@sibafuses.pl

BEZPIECZNIKI

Z BRANŻY

MOBILNE CENTRUM OPERATORÓW ROBOTÓW BĘDZIE SŁUŻYĆ W POLICJI

MOXA SOLUTION DAY – KATOWICE 2015

26 maja w Katowicach odbędzie się kolejne spotkanie z firmą Moxa, na którym zostaną zaprezentowane najnowsze rozwiązania komunikacji przemysłowej do szeroko pojętej automatyki przemysłowej, elektroenergetyki oraz dziedzin pokrewnych. Gościnnie zostaną także zaprezentowane rozwiązania firmy Mean Well. Dodatkowo podczas spotkania uczestnicy będą mieli możliwość zapoznania się realnymi przykładami omawianych rozwiązań z uwzględnieniem praktycznych aspektów konfiguracji prowadzonych w formie warsztatów. Na stronie internetowej https://www.elmark. com.pl/moxa-moxa-solution-day-2015 można zapoznać się z agendą oraz szczegółami dotyczącymi wydarzenia.

Lekka i mobilna ciężarówka wyposażona w sprzęt do szybkiego załadunku i rozładunku robotów, przenośne lekkie konsole operatorów robotów oraz system łączności z centrum dowodzenia trafiła do Komendy Głównej Policji. Uroczyste przekazanie kluczyków do Mobilnego Centrum Operatorów Robotów odbyło się 16 kwietnia na targach Europoltech, które organizowane są dla funkcjonariuszy służb policyjnych oraz cywilnych i wojskowych formacji bezpieczeństwa państwa. Przekazanie MCOR Policji to ukoronowanie ponad pięciu lat pracy nad jednym z największych projektów badawczo-rozwojowych w Polsce (całkowity budżet ponad 68 mln zł), zrealizowanym przez konsorcjum jednostek naukowych pod przewodnictwem Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP. Źródło: PIAP

Źródło: Elmark Automatyka R E K L A M A

CIŚNIENIE

TEMPERATURA

POZIOM

PRZEPŁYW

KALIBRACJA

SILNA GRUPA WSPOMAGA TWÓJ SUKCES

JESTEŚMY OBECNI NA CAŁYM ŚWIECIE

Jesteśmy obecni w ponad 75 krajach jako silna grupa. Korzyści dla Państwa to know-how naszych 7900 wysoko wykwalifikowanych pracowników, potwierdzone doskonałą obsługą i szeroką ofertą produktową. Niezależnie od tego, czy jest to produkt standardowy, czy też wykonany według specyfikacji klienta, bliska współpraca z Państwem pozwala na znalezienie odpowiedniego rozwiązania, zgodnie z wymaganiami użytkownika. www.wikapolska.pl

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

ITM POLSKA 2015 JUŻ W CZERWCU

WIĘCEJ HMI. WIĘCEJ PC. WIĘCEJ MOCY.

Od 9 do 12 czerwca odbędzie się w Poznaniu kolejna edycja targów Innowacje Technologie Maszyny – ITM Polska. To jedyne tego typu wydarzenie w Polsce na tak dużą skalę i jedno z najważniejszych w Europie. Skupia ono wszystkie branże związane z przemysłem metalowym. Targi ITM Polska z roku na rok notują wzrosty liczby wystawców oraz zwiedzających. W 2014 r. w Poznaniu wystawiały się setki firm z 30 krajów, a ekspozycję odwiedziło blisko 17 tys. zwiedzających z Polski i z zagranicy. Targom ITM Polska towarzyszyć będą Targi Kooperacji Przemysłowej Subcontracting oraz spotkania matchmakingowe i Subcontracting ITM Meetings.

www.br-automation.com/multitouch

Źródło: ITM

EXPOPOWER: ENERGETYCZNA BURZA SPOTKAŃ

Źródło: Expopower

5/2015

R E K L A M A

Znane marki z branży energetycznej już niedługo zagoszczą w Poznaniu. Wszystko za sprawą odbywających się od 26 do 28 maja 2015 r. w stolicy Wielkopolski Międzynarodowych Targów Energetyki Expopower oraz wydarzeń im towarzyszącym: Międzynarodowego Kongresu Naukowo-Przemysłowego Energia.21 (www.energy21.pl), wystawy i forum InnoPower – innowacje w energetyce (www.innopower.pl) oraz cyklicznych konferencji i seminariów z udziałem ekspertów, naukowców i praktyków z liczących się na rynku firm oraz instytucji branżowych.

Z BRANŻY

PIĄTA EDYCJA RENEXPO POLAND

IGUS POD NOWYM ADRESEM Firma igus w połowie kwietnia przeniosła się do nowej siedziby w Warszawie – nowy adres firmy to ul. Działkowa 121C, 02-234 Warszawa. Wraz ze zmianą lokalizacji powiększeniu uległa powierzchnia magazynowa – do 1000 m2 oraz powierzchnia biurowa – do blisko 800 m2, dzięki czemu będzie możliwe jeszcze sprawniejsze i szybsze odpowiadanie na zapytania klientów oraz realizowanie zamówień. Źródło: igus

Warszawskie Centrum EXPO XXI będzie od 22 do 24 września gościło uczestników V Międzynarodowych Targów Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO Poland 2015. Targom towarzyszyć będą specjalistyczne konferencje i fora branżowe. Wśród nich będą m.in. organizowana przy współpracy z Polskim Towarzystwem Fotowoltaiki V Międzynarodowa Konferencja Fotowoltaiki w Polsce, organizowany przez Polską Organizację Rozwoju Technologii Pomp Ciepła IV Kongres PORT PC i konferencja „Dziś i jutro energetyki wodnej w Polsce i w Europie”. Źródło: Reeco

ABB DOSTARCZY KOMPONENTY NA PŁYWAJĄCY TERMINAL LNG Spółka ABB podpisała umowę na dostarczenie systemu elektrycznego dla jednego z pierwszych komercyjnych pływających terminali skroplonego gazu ziemnego (FLNG) na świecie, a drugiego, który będzie własnością malezyjskiego koncernu naftowego Petronas. Terminal będzie nazywać się „PFLNG2”. W ramach wartego ponad 50 mln dolarów zamówienia firma wyposaży terminal w bezpieczne i niezawodne systemy elektryczne. Terminal PFLNG2 zostanie zbudowany w 2015 r. w stoczni Samsung Heavy Industries w Geoje (Korea Południowa). Początek eksploatacji zaplanowano na 2018 rok. Źródło: ABB

OMRON, KUKA I TMA ŁĄCZĄ SIŁY NA TARGACH PLASTPOL W czasie najbliższych targów Plastpol 2015 firmy TMA Automation oraz Omron Electronics i KUKA Roboter zaprezentują się wspólnie na stoisku nr F4 w hali F – w jednym miejscu odwiedzający będą mogli zobaczyć roboty Delta, sześcioosiowy robot KUKA oraz trzyosiowy robot kartezjański. – Pomysł połączenia sił w ramach prezentacji na targach Plastpol zrealizowany został po raz pierwszy w zeszłym roku. Rezultaty były na tyle satysfakcjonujące, że zdecydowaliśmy się na powtórzenie tego rozwiązania również w tym roku. Zyskujemy w ten sposób synergię, oferując zwiedzającym szczególną wartość dodaną: na jednej przestrzeni mogą oni zobaczyć trzy typy różnych robotów i porównać na bieżąco ich właściwości pod kątem specyfiki potrzeb w swojej branży. Gościom na naszym stoisku oferujemy zatem to samo, co przedstawiane przez nas roboty: efektywność działania i oszczędność czasu – mówi Magdalena Jaworowicz, koordynator komunikacji marketingowej w firmie OMRON. Roboty będą skoncentrowane na dwóch stanowiskach. Jednym z nich będzie stanowisko wyposażone w robota typu DELTA firmy OMRON kooperującego ze stanowiskiem wyposażonym w robota typu sześcioosiowego firmy KUKA. Drugie stanowisko to trzyosiowy robot kartezjański firmy TMA Robots. Źródło: Omron Electronics

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

DRUK 3D W PRZEMYŚLE SAMOCHODOWYM Volkswagen rozwija zastosowanie cyfrowego metalowego druku 3D w przemyśle samochodowym. W fabryce w Wolfsburgu znalazły zastosowanie pierwsze narzędzia stworzone za pomocą tej technologii. Dodatkowo drukarki 3D wytwarzają z metalu coraz więcej elementów potrzebnych do konstrukcji pojazdów. – Możliwości wykorzystania druku 3D w przemyśle samochodowym są ogromne. W Volkswagenie chcemy rozbudować naszą przewagę także w tej dziedzinie – zadeklarował prof. dr Martin Winterkorn, prezes zarządu Volkswagen AG podczas swojej wizyty w dziale pro-

dukcji narzędzi w fabryce w Wolfsburgu. Tam właśnie cyfrowa technologia jest w koncernie najmocniej rozwijana. Źródło: Universal Robots

OTWARCIE NOWEJ SIEDZIBY PHOENIX CONTACT

Firma Phoenix Contact przeniosła siedzibę do nowego biura o powierzchni ponad 2500 m², które mieści się we Wrocławskim Parku Biznesu. W nowocześnie urządzonych wnętrzach znajdują się nie tylko biura, ale także sale szkoleniowe i show room produktowy. Na powierzchni ponad 1000 m² przygotowano nowoczesny i ergonomiczny magazyn na ponad 12 tys. lokalizacji. Z okazji poznania nowego miejsca pracy zlokalizowanego we Wrocławskim Parku Biznesu skorzystało ponad 100 członków rodzin. Źródło: Phoenix Contact

Dni otwarte poświęcone paletyzacji i pakowaniu zrobotyzowanemu, które odbyły się 13 i 14 kwietnia w Kielcach, były okazją do poznania historii i planów firm Comau i Gema, a także przyjrzenia się z bliska konkretnym rozwiązaniom. Zaprezentowano krótką linię pokazową do paletyzacji i depaletyzacji z użyciem dwóch robotów Comau oraz owijarkę pierścieniową do zabezpieczania ładunków folią stretch. Źródło: Comau Dział powstaje we współpracy z portalem

5/2015

R E K L A M A

DNI OTWARTE GEMA I COMAU

PRODUKTY

PRZETWORNIK CIŚNIENIA IS-3 Z APROBATĄ IECEX WIKA wprowadza na rynek nowy przetwornik ciśnienia IS-3 do zastosowań w strefach wybuchowych na całym świecie. Model IS-3 ma zarówno aprobatę ATEX i IECEx, jaki i klasyfikację SIL. Oprócz przydatności do pracy w strefach Ex, przetwornik IS-3 oferuje szeroki zakres wariantów. Jest dostępny w zakresach pomiarowych do 6000 barów i pracuje z dokładnością do 0,25 % zakresu. Różnorodność przyłączy procesowych, a także opcjonalna obudowa polowa, zwiększają uniwersalność tego nowego przetwornika ciśnienia. Wszystkie części zwilżane wykonane są ze stali nierdzewnej i w pełni spawane. Nie stosuje się wewnętrznych elementów uszczelniających, tak aby przyrząd mógł być użyty z prawie wszystkimi mediami. Solidna obudowa jest także wykonana ze stali nierdzewnej i zapewnia minimalny stopień ochrony IP65. Dostępne są także wersje z IP68. IS-3 dostępny jest także w wersji z membraną czołową, do pomiaru mediów lepkich i zanieczyszczonych oraz z portem ciśnieniowym, do aplikacji gazowych i hydraulicznych. Źródło: WIKA Polska

UR3: NOWY ROBOT OD UNIVERSAL ROBOTS Universal Robots zaprezentował nowego elastycznego i lekkiego robota UR3. Duńska firma wyprodukowała jeszcze mniejszego robota przeznaczonego do lekkich zadań na zautomatyzowanych stanowiskach montażowych. Roboty UR3 będę dostępne w Polsce oraz całym regionie Europy Środkowo-Wschodniej od 1 maja 2015 r. Nowy przegubowy robot waży jedynie 11,2 kg i zapewnia udźwig do 3 kg. Ma możliwość obrotu o 360° na wszystkich przegubach oraz nieograniczoną swobodę obrotu na przegubie końcowym. Cechy te czynią robota UR3 najbardziej elastycznym i lekkim robotem na rynku, przeznaczonym do pracy z człowiekiem na stanowiskach montażowych. Roboty UR3 znajdują zastosowanie w różnych sektorach przemysłu – od produkcji urządzeń medycznych, po wytwarzanie drukowanych obwodów i elementów elektronicznych. Robot UR3 wyposażony jest w 15 zaawansowanych, regulowanych ustawień bezpieczeństwa. Jednym z nich jest unikalne wykrywanie nacisku, co umożliwia robotowi UR3 ograniczenie siły w momencie kolizji z pracownikiem. Domyślna wartość wyczuwanego nacisku wynosi 150 N. Możliwe jest także zaprogramowanie zatrzymania robota, jeżeli na swojej drodze napotka opór o sile wynoszącej tylko 50 N. UR3 zapewnia powtarzalność z dokładnością do 0,1 mm, podobnie jak UR5 i UR10. Potrafi dostosować swoje ruchy do obrysu powierzchni, np. do aluminiowej krawędzi smartfonu, „wyczuwając” kształt przedmiotu. Pozwala to uniknąć programowania, ruchów i współrzędnych, co wymagałoby wprowadzenia ponad 100 różnych danych. Źródło: Universal Robots

R E K L A M A

PROWADNICA SZYNOWA WAŁECZKOWA RSHP

Wysokowydajne obrabiarki wymagają wysokowydajnej prowadnicy szynowej – szyny i wózki prowadzące najnowszej generacji z opatentowanym systemem elementów tocznych pozwalają przemieszczać nawet najcięższe ładunki w bardzo precyzyjny i płynny sposób. Dzięki nowej generacji prowadnic szynowych wałeczkowych RSHP firma Bosch Rexroth rozszerza ofertę o szynę i wózek prowadzący, które poprzez szczególnie spokojne zachowanie podczas ruchu zapewniają optymalną jakość i najwyższą precyzję. Umożliwia to otrzymanie najlepszych wyników i nieosiągalnej do tej pory jakości wykończenia powierzchni w procesie obróbki skrawaniem. Źródło: Bosch Rexroth

AUTOMATYKA

ad_NewProd

PRODUKTY

CERTYFIKAT PROFINET 2.31 DLA BRAMEK DOSTĘPOWYCH OD ANYBUS Bramki dostępowe Anybus CompactCom 40-series firmy HMS Industrial Networks przeszły proces certyfikacyjny dla PROFINET Version 2.31. Bramki zapewniają kompatybilność z najwyższą klasą zgodności (C) oraz z najwyższą, III klasą netload. Bramki dostępowe Anybus CompactCom 40-series umożliwiają urządzeniom przemysłowym możliwość komunikacji w sieciach różnych standardów, w tym również w przemysłowych sieciach Ethernet. Nadają się zwłaszcza do aplikacji przemysłowych high-end o najwyższych parametrach technicznych. Występują w trzech formatach: chip (układ scalony), brick (płytka drukowana) i module (gotowy moduł z gniazdami połączeniowymi). Bramki 40-series dla sieci PROFINET zapewniają bardzo szybką transmisję danych między urządzeniem host i siecią (opóźnienie danych procesowych przechodzących przez moduł nie przekracza 15 µs) i wspierają standard PROFINET RT w klasie 1 i 3. Zawierają wbudowany switch ethernetowy PROFINET IRT. Zapewniają obsługę funkcji PROFINET, takich jak MRP (Media Redundancy Protocol), Clock-Synchronous Operation, Fast Start Up i PROFIenergy. Ponadto wyposażono je w interfejs „black channel” do komunikacji PROFIsafe. Wraz z modułem bezpieczeństwa IXXAT Safe T100 firmy HMS stanowią kompletny system komunikacyjny, zapewniający bezpieczeństwo funkcjonalne.

NOWA WERSJA OPROGRAMOWANIA LMS IMAGINELAB Siemens PLM Software wydał nową, 14. wersję oprogramowania LMS ImagineLab. Najnowsza wersja platformy ukierunkowana jest na symulację systemów wielomodemowych. Imagine.Lab oferuje otwarte podejście do rozwoju produktu, począwszy od funkcjonalnego modelowania, do szczegółowego projektowania. Na oprogramowanie składają się trzy moduły LMS ImagineLab: Amesim, Sysdm oraz System Synthesis.

LMS Imagine.Lab 14 daje szeroki zakres usprawnień, mających na celu zapewnienie wygody użytkowania we wszystkich fazach cyklu projektowania. Aby zaspokoić potrzeby coraz bardziej złożonych organizacji inżynierskich, LMS Imagine.Lab 14 kontynuuje trend w kierunku otwartości, będącej kluczowym elementem zwiększania wydajności pracy zespołowej. W celu ułatwienia bazującej na modelach inżynierii systemów LMS Imagine.Lab dostarcza usprawnione, oparte na architekturze środowisko konfiguracji. Źródło: Siemens

Źródło: HMS Industrial Networks R E K L A M A

Standardowe Elementy Maszyn Nowości ELESA+GANTER już dostępne! Zamów bezpłatny egzemplarz katalogu Nowe Produkty Elesa+Ganter w języku polskim. egp@elesa-ganter.com.pl Elesa+Ganter oferuje najszerszy zakres standardowych elementów maszyn na świecie. Unikalne wzornictwo produktów, najwyższa jakość, magazyn w Polsce, dostawa 24 h to tylko niektóre z naszych atutów.

5/2015

ad_NewProduct_pl_205x95.indd 1

www.elesa-ganter.pl

ELESA+GANTER Polska Tel: 22 737 70 47 Fax: 22 737 70 48 www.elesa-ganter.pl

16.02.2015 12:36:12

PRODUKTY

BEZPRZEWODOWA TRANSMISJA Z SAIA PCD

Moduły radiowe PCD7.T4850-RF firmy Saia Burgess Controls umożliwiają bezprzewodową transmisję danych w nielicencjonowanym paśmie częstotliwości 868 MHz. Pozwalają na komunikację z urządzeniami zdalnymi wyposażonymi w dowolny protokół oparty na standardzie RS-485, w którym długość ramki nie

przekracza 500 bajtów. Urządzenia mają wbudowaną antenę wewnętrzną, która umożliwia transmisję w nieuciążliwym środowisku (do 2000 m). Zastosowanie modułu radiowego stanowi alternatywę dla komunikacji kablowej w miejscach, gdzie położenie okablowania jest trudne lub wręcz niemożliwe (np. w istniejących budynkach, obiektach zabytkowych itp.). Moduł PCD7.T4850-RF jest bardzo prosty w obsłudze, a jego konfiguracja ogranicza się do ustawienia dwóch parametrów: szybkości transmisji radiowej (RF Baudrate) i numeru kanału

radiowego (RF Channel). Parametry te modyfikowane są za pomocą przełączników, które znajdują się na płycie czołowej urządzenia. Moduł pracuje w trybie anteny wewnętrznej (którą ma wbudowaną), ale możliwe jest również użycie anteny zewnętrznej (PCD7.K840), podłączanej do gniazda micro-USB za pomocą łączówki dostępnej w ofercie producenta. Z anteną wewnętrzną moduł osiąga zasięg do 2000 m, z pomocą anteny zewnętrznej – do 4000 m. Temperatura pracy wynosi od –25 °C do +55 °C. Źródło: Sabur

KOMUNIKACJA URZĄDZEŃ POMIAROWYCH M-BUS Z SIECIĄ MODBUS-TCP Nowa bramka dostępowa firmy HMS Industrial Networks umożliwia monitorowanie danych z urządzeń pomiarowych M-Bus za pośrednictwem sieci Modbus-TCPM-Bus (Meter-Bus). Jest to standard komunikacyjny szeroko stosowany w urządzeniach pomiarowych. Znajduje zastosowanie głównie w budynkach do transmisji danych z liczników poboru energii elektrycznej, gazomierzy, wodomierzy i innych mierników zużycia mediów. Wprowadzając dane z tego typu urządzeń do sterownika PLC

lub systemu SCADA, użytkownik zyskuje możliwość podglądu zarówno całkowitego zużycia energii, jak i poszczególnych parametrów, które wcześniej musiały być sprawdzane oddzielnie. Istnieje możliwość rozbudowy instalacji poprzez sparowanie bramki dostępowej M-Bus z bramką Anybus X-gateway Modbus-TCP, co w rezultacie daje możliwość transmisji danych z urządzeń M-Bus do większości sieci przemysłowych. Dostępne są wersje dla standardów CANopen, CC-Link, ControlNet,

DeviceNet, EtherCAT, EtherNet/IP, Modbus RTU, PROFIBUS i PROFINET. Źródło: HMS Industrial Networks

R E K L A M A

Sieć AS-Interface Główne zalety:

jeden przewód do zasilania i przesyłania sygnałów minimalny koszt instalacji i połączeń montaż niezależny od topologii praca urządzeń standardowych i bezpieczeństwa na jednym przewodzie zabezpieczenia do poziomu PLe/SIL3 szerokie możliwości diagnostyczne automatyczne adresowanie po wymianie urządzenia elastyczne możliwości rozbudowy systemu zgodność ze wszystkimi magistralami 14 fieldbus R_Pepperl_Fuchs_Automatyka_5_2015.indd 1

Moduł I/O Moduł I/O Moduł I/O

Moduł I/O Moduł I/O

Pepperl+Fuchs Sp. z o.o. ul. Marsa 56b, 04-242 Warszawa tel. +48 607 857 303 fax. +48 22 256 97 73 e-mail: info@pl.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.pl

Moduł I/O

AUTOMATYKA

2015-04-20 10:49:35

PRODUKTY

MODUŁY DO POMIARU DRGAŃ FIRMY DATA TRANSLATION Firma Data Translation wprowadziła do swojej oferty kolejne moduły do pomiaru drgań i wibracji czujnikami IEPE. Seria DT9857 wyróżnia się liczbą kanałów – w zależności od modelu wynosi ona 8 lub 16. Producent zastosował 24-bitowe przetworniki analogowo-cyfrowe, które mogą być próbkowane z częstotliwością 105,4 kHz. Oprócz tego moduły mają dwa wyjścia 32-bitowe analogowe, mogące generować przebiegi z częstotliwością 216 kHz. DT9857 ma magistralę synchronizacyjną, dzięki której można zsynchronizować do czterech modułów, co przekłada się na maksymalnie 64 kanały IEPE w jednym, w pełni zsynchronizowanym systemie pomiarowym. Moduły z serii DT9857 dostarczane są w metalowej obudowie lub w wersji OEM (bez obudowy) – do zabudowy w systemie użytkownika. Wraz z modułem dostarczane są sterowniki do programów LabView i MATLAB oraz biblioteki programistyczne (Visual C#, Visual Basic.NET). Można również dodatkowo zamówić oprogramowanie Data Translation VIBPoint Framework przeznaczone do pomiarów drgań i wibracji. Źródło: Elmark Automatyka

EGM – CHWYTAK MAGNETYCZNY SCHUNK

Moduł I/O

Do aktywacji i dezaktywacji energooszczędnego chwytaka EGM niezbędny jest pojedynczy impuls elektryczny, który trwale namagnesowuje chwytak, co sprawia, że przedmiot jest pewnie trzymany także w przypadku przerwy w zasilaniu lub zatrzymania awaryjnego. EGM jest lekki, a jednocześnie na tyle silny, aby poradzić sobie z trudnymi aplikacjami. Dostępność różnorodnych wymiennych par pól magnetycznych pozwala na optymalną adaptację. Źródło: SCHUNK

R E K L A M A

Chwytak magnetyczny EGM firmy SCHUNK to odpowiedź na potrzebę elastycznego przenoszenia i pewnego trzymania różnorodnych przedmiotów ferromagnetycznych. Minimalny czas konfiguracji, brak ograniczających konturów palców chwytających oraz łatwa, pięciostronna dostępność do detalu czynią EGM doskonałym rozwiązaniem.

5/2015

-20 10:49:35

Bez nazwy-1 1

2015-02-27 12:47:12

PRODUKTY

PRODUKTY PRÓŻNIOWE W KORZYSTNEJ CENIE Firma Piab, światowy lider w technologii eżektorów próżniowych, przedstawia nową linię produktów o nazwie Value Line. Ta konkurencyjna cenowo linia składa się z 21 przyssawek w trzech różnych kształtach oraz dwóch małych, lekkich eżektorów próżniowych. Produkty te są idealne dla bardziej podstawowych aplikacji, w których prędkości i powierzchnie do chwytania są mniej wymagające, jak np. w przypadku rozkładania pudełek i kartonów. Innymi przykładami są urządzenia do załadunku i rozładunku lub sortowania arkuszy blach w maszynach do formowania (cięcie laserowe i strumieniem wody, wy-

krawanie itp.) oraz pobierania części z form wtryskowych. Przyssawki dostępne są w wymiarach 20–75 mm w obydwu kształtach: płaskim i mieszkowym. Wytrzymały materiał TPE-U zapewnia dobrą odporność na ścieranie. Wszystkie przyssawki mają długą szyjkę i mogą być wciśnięte bezpośrednio na rurkę lub montowane z opcjonalnym gwintowanym, mosiężnym mocowaniem. Przy zamówieniach na duże paczki przyssawek udzielane są rabaty. Małe i lekkie eżektory próżniowe mogą być instalowane bezpośrednio na wężu, bardzo blisko punktu ssania. Funkcja ta zapewnia korzyści z krótszego czasu zwalniania, pozwalającego na wyższą prędkość maszyny. Eżektory próżniowe inline nadają się również do za-

stosowań w pomieszczeniach sterylnych i są idealne do zastosowań w zakresie 20–50 proc. poziomu podciśnienia. Wszystkie produkty dostępne są na całym świecie z dostawą „od ręki”. Więcej informacji o rozwiązaniach próżniowych Piab w różnych aplikacjach można znaleźć na stronie internetowej www.piab.com. Źródło: PIAB

NOWOCZESNY SYSTEM TRANSPORTOWY XTS System XTS – eXtended Transport System – firmy Beckhoff to bez wątpienia nowatorski i innowacyjny produkt. Jest to pierwszy na świecie system transportowy, który nie wymaga powrotu karetki do pozycji startowej. Produkt firmy Beckhoff Automation został w tym roku nagrodzony Złotym Medalem targów Automaticon. System XTS łączy zalety dwóch dobrze znanych systemów napędowych: liniowego i obrotowego. Odwracając i usprawniając ich zasady działania, Beckhoff Automation zaprezentował dynamiczne sterowanie zdalnymi karetkami poruszającymi się z prędkością do 4 m/s po praktycznie dowolnym, zamkniętym torze. XTS jest w pełni zgodny z ideologią firmy Beckhoff – gwarantuje elastyczność poprzez systemy modułowe.

Kompletny system transportowy składa się ze złożonych ze sobą odcinków toru (elementy napędowe): prostych, krzywych 90°, krzywych +22,5° i krzywych –22,5°; a ponadto jednej lub więcej karetek w roli urządzeń wykonaw-

czych, z poziomu systemu sterowania widzianych jak dodatkowe osie serwo, stalowej prowadnicy, która stanowi jedyne miejsce styku z wykonanymi z trudno ścieralnego tworzywa sztucz-

nego rolkami karetek oraz komputera przemysłowego z oprogramowaniem TwinCAT 3, stanowiącego serce i rozum tego systemu. System XTS otwiera zupełnie nowe możliwości w dziedzinie inżynierii mechanicznej i pozwala na opracowanie projektów całkowicie nowych generacji maszyn. Pełna kontrola nad ruchem każdej z karetek oraz modułowa budowa świadczą o elastyczności systemu i niewielkich kosztach jego rozbudowy czy też dostosowania do nowego procesu technologicznego. Warto też zwrócić uwagę na niewielkie zużycie energii XTS’a, co ma znaczący wpływ na współczynnik zwrotu z inwestycji. Więcej informacji na stronie producenta: www.beckhoff.com/xts. Źródło: Beckhoff

AUTOMATYKA

PRODUKTY

ZADAJNIK DO STEROWANIA KOMFORTEM Saia PCD7.L645 firmy SBC to panel dotykowy o przekątnej 3,2”, przeznaczony do współpracy ze sterownikami pomieszczeniowymi i zadawania parametrów komfortu w pomieszczeniach. Nowoczesny i elegancki zadajnik, po integracji ze sterownikami serii PCD7.L62xN i PCD7.L60x-1, pozwala na ustawianie najważniejszych parametrów stanowiących o komforcie w pomieszczeniu (jak oświetlenie, temperatura, prędkość wentylatorów, kontrola obecności). PCD7.L645 umożliwia zdefiniowanie i zapamiętanie czterech scen określających warunki panujące w pomieszczeniu (aktywacja grup oświetlenia, stopień otwarcia rolet, temperatura i ustawienia wentylatorów) i przywołanie ich za pomocą jednego przycisku. Zielone listki ECO-Vue graficznie informują o zużyciu energii elektrycznej w czasie rzeczywistym. Ma to na celu wspieranie świadomych zachowań energooszczędnych użytkowników pomieszczeń. Te natychmiastowe, bezpośrednie informacje zwrotne mogą według badań Uniwersytetu Cornell zwiększyć efektywność energetyczną aż o 15 proc. PCD7.L645 ma zintegrowany czujnik temperatury NTC 10k. Źródło: Sabur

ICF-1170I – KONWERTERY CAN NA ŚWIATŁOWÓD Konwerter Moxa ICF-1170I umożliwia konwersję sygnału CAN z miedzi na światłowód. Transmisja odbywa się z wykorzystaniem światłowodu wielomodowego, co zapewnia transmisję na dystansie do 2 km. Aby zapewnić niezawodność, producent wyposażył urządzenie w optoizolację 2 kV, podwójne wejście zasilania oraz w przekaźnik alarmowy. ICF-1170I ma solidną metalową obudowę, przystosowaną do montażu na szynie DIN. W ofercie są dwa modele: ICF-1170I-M-ST może pracować w zakresie temperatury 0–60 °C oraz model ICF-1170I-M-ST-T, dla którego zakres temperatury pracy jest znacznie szerszy i wynosi od –40 °C do +85 °C. Źródło: Elmark Automatyka Dział powstaje we współpracy z portalem

R E K L A M A

5/2015

ROZMOWA

ELIMINACJA BŁĘDÓW POMIAROWYCH O przyczynach najczęstszych błędów pomiarowych, rozwiązaniach, które mogą je wyeliminować i norweskim programie Green Innovations z Krystianem Korgielem, prezesem Guenther Polska Sp. z o.o. i Timo Guentherem, General Managerem Guenther GmbH rozmawiają Urszula Chojnacka i Jolanta Górska-Szkaradek.

AUTOMATYKA

Fot. K. Lipiec (PIAP)

TO OSZCZĘDNOŚĆ ENERGII I BRAK STRAT

ROZMOWA

Fot. K. Lipiec (PIAP)

Niedawno logo firmy Guenther Polska pojawiło się w zupełnie nowej odsłonie, która nawiązuje do energooszczędnych rozwiązań, a towarzyszyło temu wprowadzenie na rynek czujników GreenTech, pozwalających na oszczędność energii przy pomiarach temperatury. Skąd decyzja o takich zmianach i jak oceniają Panowie potencjał tego typu produktów w Polsce? Krystian Korgiel: Wprowadzenie nowego loga związane jest z przystąpieniem Guenther Polska do norweskiego programu Green Innovations, promującego wdrażanie ekologicznych rozwiązań. Program, dotowany bezpośrednio przez norweskiego króla, powstał w celu wspierania krajów, które nie do końca nadążają za innymi pod względem postępu technologicznego, a co za tym często idzie – także ekologicznego. Chodzi nie tylko o samo wdrażanie rozwiązań proekologicznych, ale przede wszystkim o zrozumienie wagi problemu. Polska – obok krajów nadbałtyckich, Bułgarii, Grecji i Hiszpanii – znalazła się w gronie siedmiu państw, które zostały zaliczone do tej grupy. Zdaniem Norwegów nie nadążamy przemysłowo za takimi krajami, jak Belgia, Niemcy czy Francja z powodu braku odpowiedniej świadomości ekologicznej. Program oferuje wsparcie technologiczne i finansowe do realizacji celu, jakim jest dogonienie w tym zakresie zachodnich konkurentów. W jaki sposób firma Guenther trafiła do Green Innovations? KK: Program nas zainteresował, więc zgłosiliśmy się do niego. Początkowo jego organizatorzy byli sceptycznie nastawieni, ponieważ jest on kierowany przede wszystkim do firm, których działalność jest związana z ekologią i wpływa na środowisko naturalne. Jednak jednym z jego celów jest ograniczenie ilości spalin, co dla wielu firm, zwłaszcza tych, które mają wdrożony system jakości ISO, staje się coraz bardziej istotne, a dodatkowo pozwala na zaoszczędzenie energii. Uznaliśmy więc, że poprzez udział w programie moglibyśmy uświadamiać klientom, z jak dużymi niedokładnościami i błędami pomiarowymi mogą mieć do czynienia, ile energii z tego powodu tracą i jak wiele w tym zakresie można zmienić, wdrażając odpowiednie rozwiązania. 5/2015

Propozycja Guenther bardzo spodobała się Norwegom. Nasza firma jako pierwsza polska spółka została włączona do programu i otrzymała grant. W ramach Green Innovations zobowiązujemy się do przygotowania cyklu szkoleń, w których będziemy edukować klientów w tej dziedzinie. Aby móc przystąpić do programu, który w całości finansowany jest przez stronę norweską, trzeba spełniać kilka warunków. Firma musi funkcjonować na rynku co najmniej pięć lat i osiągać w tym czasie zyski. Ciekawostką jest, że nie może być to instytut badawczy czy uczelnia. Poza nami o finansowanie starało się około 230 innych firm z Polski, a zakwalifikowało się niespełna 40. W tym roku tylko dla firm z naszego kraju Norwegowie przeznaczyli około dwa miliardy dolarów. Z czego wynika nieświadomość dotycząca błędów pomiarowych i jak przekładają się one na ewentualne straty? Timo Guenther: Niewielu odbiorców zdaje sobie sprawę, że czujniki temperatury de facto nie są sprawdzane w zakresie dokładności pomiarów. Oczywiście

skalibrować, by mieć gwarancję, że będą mierzyły zgodnie z deklarowanym zakresem. Natomiast w przypadku czujników temperatury z założenia przyjmuje się, że jeżeli element, który jest ich sercem – drut termoparowy kupowany od producenta – jest w określonej klasie, którą ten producent deklaruje, to i końcowy produkt jest w tej klasie. To oznacza, że jeżeli producent drutu coś zaniedba, to również finalny produkt nie będzie zgodny z oczekiwaniami. Oczywiście jeśli okaże się, że to producent nie dotrzymał deklarowanej czy określonej w zamówieniu klasy, to musi ponieść koszty reklamacyjne, jednak dla naszego odbiorcy to my jesteśmy gwarantem, bierzemy odpowiedzialność i to my w takim przypadku tracimy klienta. Kolejny przykład to termopary. Klienci często nie rozróżniają klas dokładności, wyników i rodzajów termopar, poza dwiema czy trzema najczęściej stosowanymi. Tymczasem nie zawsze najpopularniejsze termopary są odpowiednie do każdego zastosowania. Ich użytkownicy – nawet duże firmy – nie mają też świadomości, że termopary się starzeją.

POZYTYWNYM SYGNAŁEM JEST WIDOCZNY WZROST ŚWIADOMOŚCI, JAK ISTOTNY WPŁYW NA DZIAŁALNOŚĆ FIRMY MOGĄ MIEĆ EWENTUALNE BŁĘDY POMIAROWE. są firmy, które mają laboratoria i przeprowadzają odpowiednie badania, ale robią to odpłatnie, wyłącznie wtedy, gdy klient tego zażąda. Nie ma natomiast takiego obowiązku. Są branże, na przykład branża lotnicza, w których określone wymogi są narzucone i takie badania są wymagane, jednak w większości żadne odgórne normy nie funkcjonują. Pozytywnym sygnałem jest widoczny wzrost świadomości, jak istotny wpływ na działalność firmy mogą mieć ewentualne błędy pomiarowe. Za tym idzie zwracanie coraz większej uwagi na dokładność pomiarów i danych telemetrycznych. KK: To wyjątkowo ciekawy temat. Otóż wszystkie przetworniki ciśnienia, przepływomierze i tym podobne urządzenia elektroniczne trzeba w końcowej fazie

Nie dość więc, że już na początku taka termopara może nie być dokładna, to dodatkowo na niekorzyść dokładności odczytu pomiaru działa jeszcze jej wiek. Kolejna kwestia to wpływ temperatury. Przykładowo najpopularniejsze na rynku termopary typu K przy pracy w niskiej temperaturze zachowują się stabilnie przez długi okres czasu, ale przy wyższych temperaturach ta stabilność już nie jest tak dobra i zaczynają coraz bardziej „odstawać” od deklarowanej klasy dokładności. Jeśli klienci tego nie wiedzą, to przegrzewają piece, ponieważ w piecu będzie panowała przykładowo temperatura rzędu 800 °C zamiast na przykład pożądanych 780 °C. To może prowadzić po pierwsze do braków produkcyjnych – przy czym najgorsze jest to, że klienci mogą nawet nie zdawać 19

ROZMOWA

Pracuje w firmie Guenther GmbH od 1998 r., przy czym od 2008 r. na stanowisku wiceprezesa, a od 2012 r. – prezesa zarządu. Ma wykształcenie techniczne, a jego hobby to piłka nożna, jazda na rowerze, bieganie i literatura historyczna.

sobie sprawy, dlaczego one występują, zaś po drugie – do niepotrzebnej straty energii elektrycznej albo gazowej, a w końcowym aspekcie – do produkcji zbyt dużej ilości spalin. W ten sposób tworzy się łańcuszek przyczynowo-skutkowy i stąd właśnie nasz pomysł na udział w Green Innovations i edukowanie klientów, by ten łańcuszek przerwać. Udział w programie i wynikająca z tego norweska dotacja pozwoli nam między innymi na rozbudowę laboratorium, dzięki czemu wszystkie partie produkcyjne będą automatycznie sprawdzane. To jest nasz główny cel – poprawa jakości końcowego produktu tak, by klienci mieli pewność co do pomiarów i zdeklarowane – a nie szacowane, jak to ma miejsce obecnie – odchyłki programowe. Przygotowaliśmy też specjalny program, którego celem jest uświadamianie klientom, z jakimi błędami mogą się spotkać i gdzie mogą być one generowane. Takich miejsc jest bowiem wiele – połączenie głowicy, przejścia wtyczki na gniazdo, przewód kompensacyjny, przetwornik czy sterownik. Odbiorcy są zdziwieni, gdy dowiadują się, że błąd, którego w ogóle nie brali pod uwagę przy sterowaniu maszyn, może być nawet rzędu ± 20°. Teraz klient będzie od 20

Jakie rozwiązania w tym zakresie proponuje Guenther Polska? KK: Jednym z rozwiązań, które można nazwać dopasowanym do współczesnych możliwości technologicznych jest oferowany przez nas bardzo szybki czujnik oporowy, który może mierzyć temperaturę co dwie sekundy, tak więc sprawdzi się w temperaturze szybkozmiennej. Oczywiście ma też swoje ograniczenia, na przykład nie można go stosować w szerokim zakresie temperatury, ale to jest typowa cecha czujników oporowych, która wynika między innymi z faktu, że taki czujnik musi być odpowiednio zaizolowany. Mamy też rozwiązanie służące do testowania termopar. Zainstalowana w piecu termopara często w ogóle nie jest sprawdzana. Klienci, którzy chcieli lub musieli ją skontrolować, realizowali to do tej pory zwykle na dwa sposoby – albo ściągali termoparę z pieca, co jest problematyczne, ponieważ oznacza konieczność wstawienia na ten okres zamiennej termopary, albo blokowali miejsce pomiarowe. Następnie testowali termoparę sami – jeśli mieli taką możliwość – albo wysyłali do GUM-u,

co jest kosztowne i kłopotliwe. Nasza metoda jest prostsza. Odbiorca otrzymuje do dyspozycji miernik, który jest w odpowiedniej klasie dokładności, a do tego dobraną termoparę kontrolną i ten układ, skalibrowany w naszym akredytowanym laboratorium, bądź w laboratorium zakładowym, pozwala sprawdzić termoparę „w ruchu”, a więc bez demontażu. Takie rozwiązanie – termoparę z otworem referencyjnym, czyli kontrolnym, która jest całkowitą nowością – prezentowaliśmy na tegorocznych targach Automaticon. Czy w związku z rozszerzeniem portfolio i nowymi aktywnościami wynikającymi z przystąpienia do programu Green Innovations, można spodziewać się zmian w zakresie odbiorców, do których dociera Guenther Polska? KK: Tak. Chcemy rozszerzyć liczbę branż, które korzystają z naszych rozwiązań. W ramach programu Green Innovations otrzymaliśmy możliwość uzyskania certyfikatów norweskich DRV1, które upoważniają nas do tworzenia czujników na potrzeby przemysłu morskiego na niemal cały świat, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych. Już teraz produkujemy czujniki dla polskiej marynarki wojennej, ale jeszcze bez certyfikatu, co oznacza, że mogą być one stosowane tylko na statkach starszego typu. Wspomniane certyfikaty DRV1 będą przyznane firmie Guenther Polska i nasze certyfikowane produkty będą dystrybuowane przez niemiecką spółkę Guenther także na innych rynkach. Już mamy sygnały, między innymi z Niemiec i Holandii, o zainteresowaniu czujnikami z certyfikatem. Jakie są warunki uzyskania takich certyfikatów? KK: Musi zostać przeprowadzonych szereg prób i badań, między innymi sprawdzających odporność na wibracje oraz długofalową wysoką temperaturę, a także wiele innych czynników. Badania będą przeprowadzone w instytutach, z którymi współpracują Norwegowie. Liczymy, że uzyskamy certyfikaty do końca przyszłego roku. Chcemy uzyskać certyfikaty dla czujników pracujących w szerokim zakresie AUTOMATYKA

Fot. K. Lipiec (PIAP)

TIMO GUENTHER

nas otrzymywał świadectwo, jakiego rzędu odchyłki od normy są do przyjęcia i zyska gwarancję, że jeśli ustawi w piecu temperaturę 730 °C, to taką temperaturę będzie miał. W tej chwili klienci często korzystają z rozwiązań, które zastali, gdy przyszli do firmy. Dopiero, gdy zaczynamy rozmawiać i pokazujemy różnice między tym, co mają, a tym, co mogą mieć, widzą, jak i co mogą poprawić. TG: Problemem jest też fakt, że wiele rozwiązań w zakresie czujników temperatury jest niedostosowanych do wymogów rynku i możliwości technologicznych, jakie są dziś dostępne. Nasze firmy, Guenther GmbH i Guenther Polska, jako producenci czujników, mogą często zaproponować dużo lepsze rozwiązanie i nierzadko także dużo tańsze, a przy okazji o wiele bardziej żywotne niż obecnie stosowane przez klientów. Takie podejście – oferowanie rozwiązań, które mogą sprawdzać się przez lata – sprawia, że odbiorca jest o wiele bardziej lojalny i wiąże z nami swoje długofalowe działania.

ROZMOWA temperatury. Ciekawostką jest fakt, że certyfikaty dla czujników w tak szerokim zakresie temperatury, w jakim chce mieć je Guenther Polska, mają na razie jedynie trzy firmy, z czego dwie niemieckie i jedna norweska. Co więcej, ta norweska firma jest liderem rynkowym, więc niektórzy mogliby powiedzieć, że przyznawanie takich certyfikatów firmom z innych krajów jest podcinaniem gałęzi, na której się siedzi. Jednak Norwegowie mają zupełnie inne podejście – świadomie wprowadzają konkurencyjność i stawiają na upowszechnianie sprawdzonych, certyfikowanych rozwiązań.

Fot. K. Lipiec (PIAP)

Inwestujecie w rozwój ekologicznych i technologicznie zaawansowanych rozwiązań, tymczasem nierzadko słychać głosy, że sporym zagrożeniem dla producentów czujników jest konkurencja firm z Dalekiego Wschodu i oferowane w niższych cenach czujniki produkcji chińskiej. Jak Panowie oceniacie to zagrożenie? TG: Producenci z Dalekiego Wschodu są pewnym zagrożeniem dla takich firm, jak Guenther Polska czy Guenther GmbH, ale tylko w wybranych grupach produktów – na przykład w zakresie oferowania prostych czujników konkurencja z Chin jest rzeczywiście dość duża – oraz w określonych branżach, do których należy przykładowo produkcja związana z klimatyzacją i wentylacją, gdzie nie wymaga się wysokich klas dokładności. Dotyczy to prostszych czujników, w tym czujników temperatury, przede wszystkim w pomieszczeniach mieszkalnych czy ogólnoużytkowych, gdzie ewentualne błędy nie generują dużego zagrożenia i gdzie pomiar nie musi być bardzo dokładny. Jakiś czas temu firma Guenther Polska rozszerzyła ofertę o czujniki iskrobezpieczne. Co o tym zdecydowało i na ile duże zainteresowanie takimi produktami notujecie? KK: Rynek czujników iskrobezpiecznych wciąż się rozwija. Czujniki tego typu znajdują szerokie zastosowanie we wszelkiego typu zakładach chemicznych czy petrochemicznych oraz wszędzie tam, gdzie występują strefy zagrożenia wybuchem. 5/2015

Widzimy duży potencjał tego rynku, ponieważ zauważamy, że w branżach, o których wspomniałem, często wprowadza się różne rozwiązania niejako na wyrost i stosuje się wykonania iskrobezpieczne niemal wszędzie, zamieniając nawet te standardowe na wykonania tego typu. Dzięki temu wszystkie obszary, a nie tylko te najbardziej wrażliwe, są lepiej zabezpieczone. Jestem przekonany, że ten rynek będzie nadal dynamicznie się rozwijał. Rozwój techniki półprzewodnikowej daje nowe możliwości pomiaru temperatury, w tym wykorzystanie podczerwieni. Jakie są Państwa obserwacje? KK: Widzimy rozwój bezprzewodowych systemów pomiarowych, ale głównie takich, w których mamy do czynienia z czujnikami z nadajnikami i odbiornikami w szafie sterowniczej, czyli bezkablowymi, jednak nie z wykorzystaniem podczerwieni. Podczerwień nie jest na razie zbyt powszechnie wykorzystywana. W obszarach przemysłowych, gdzie występują różne częstotliwości i różne napięcia, pomiary bezprzewodowe przez długi czas cieszyły się nie najlepszą opinią. Czy dziś to się zmieniło i ryzyko błędu pomiarowego jest mniejsze? Rzeczywiście, pomiar bezprzewodowy był problematyczny, ale dotyczyło to głównie początków rozwoju tej technologii pomiaru, która debiutowała około 10 lat temu. Dziś jej możliwości są tak dobrze rozwinięte, że takie zagrożenie nie istnieje. Nadal jednak nierzadko odbiorcy nie zdają sobie sprawy, że pomiary przenośne, które dziś stosują, mogliby zastąpić technologią bezprzewodową. W jakim zakresie współpracujecie z firmami dystrybucyjnymi? Firmy te mają kompetencje, by podpisywać umowy handlowe z naszymi odbiorcami, ale szczegóły, dane techniczne i pozostałe uzgadniamy z klientem końcowym sami. W innym wypadku taka współpraca byłaby praktycznie niemożliwa, ponieważ przedstawiciele firm dystrybucyjnych nie byliby w stanie doradzić odpowiedniego rozwiązania.

KRYSTIAN KORGIEL Współzałożyciel firmy Guenther Polska, którą stworzył w 2008 r. wraz z Paulem Guentherem seniorem, założycielem firmy Guenther GmbH, i Timo Guentherem. Na stanowisku prezesa zarządu od początku powstania firmy w Polsce. Ma wykształcenie techniczne (technikum elektroniczne) i wyższe ekonomiczne. Jego hobby to bilard, golf i literatura beletrystyczna.

Proszę na koniec przybliżyć nam historię firmy Guenther. TG: Firma Guenther jest firmą rodzinną. Założył ją mój ojciec, który wciąż, mimo że ma już 75 lat, pracuje na rzecz rozwoju firmy. Ponadto wspierają go dwaj synowie – mój brat i ja. Aby lepiej zrozumieć potrzeby naszych odbiorców, zanim zacząłem pracę na rzecz Guenther GmbH przepracowałem dwa lata w zakładzie produkcyjnym w największej na świecie firmie produkującej piece – Riedhammer. Również po przejściu do rodzinnego biznesu najpierw byłem zaangażowany przy produkcji, zanim przeszedłem na wyższe stanowisko. Bardzo cieszy nas, że nasza firma jest obecna dzięki Guenther Polska na tak ciekawym rynku, jak Polska. Od blisko 50 lat niezmiennie specjalizujemy się w czujnikach temperatury. Przy tym chcemy pozostać, ale chcemy robić to kompleksowo, to znaczy rozszerzać zakres branż, w których będą one znajdywały zastosowanie. Rozmawiały

Urszula Chojnacka i Jolanta Górska-Szkaradek AUTOMATYKA

TECHNIKA

ENERGIA POD KONTROLĄ

Andrzej Barciński 22

ypada zacząć od zastanowienia się, na co przeznaczana jest energia zużywana w zakładach przemysłowych i w jakich formach jest dostarczana, a także które z urządzeń i procesów pobierają jej najwięcej. Wydaje się, że listę tych obszarów można sprowadzić do następujących pozycji: • zasilanie urządzeń mechanicznych, • zasilanie urządzeń elektrycznych i elektronicznych, • utrzymanie ogrzewania i klimatyzacji oraz innych parametrów środowiskowych, • dostarczanie energii na potrzeby procesów grzewczych, • zasilanie oświetlenia, • utylizacja odpadów, • utrzymanie biur i zaplecza socjalnego. Samym nośnikiem energii nie musi być jednak prąd elektryczny. Może to być też paliwo płynne (np. gaz) lub stałe, ciepło sieciowe, biomasa, energia słoneczna, a w niektórych przypadkach nawet ciśnienie. Wszystkie charakteryzują się różnymi kosztami

w przeliczeniu na parametry energetyczne, trudność ich użycia i gromadzenia jest różna, a ponadto mogą być bardziej lub mniej skutecznie przetwarzane na energię potrzebną w danym procesie.

ENERGOOSZCZĘDNE MASZYNY Produkcja przemysłowa kojarzy się najczęściej z ruchem maszyn, prasami, robotami i taśmociągami. Wszędzie tam, gdzie czynności wykonywane ręcznie zostały zastąpione maszynami, następuje zużycie energii. W praktyce i tak jest to niemal zawsze bardziej opłacalne niż zatrudnienie personelu, ale rosnące koszty energii oraz moda na ekologię zachęcają właścicieli fabryk do poszukiwania oszczędności właśnie przez redukcję zużycia energii. W zdecydowanej większości przypadków w nowoczesnym przemyśle maszyny napędzane są prądem, który jest najwygodniejszy w użyciu oraz pozwala uzyskać bardzo wysoką sprawność wykorzystania energii, ale niestety jest też najdroższym jej nośniAUTOMATYKA

Fot. Sera GmbH, Oemer, Ecoxotic

Osobom, które nigdy nie miały w praktyce do czynienia z produkcją przemysłową, często wydaje się, że koszty działalności zakładu fabrycznego koncentrują się na zakupie surowców i wynagrodzeniach pracowników. Tymczasem w rzeczywistości bardzo duży wpływ na opłacalność działalności firmy ma zużycie energii. Bywa, że koszty prądu elektrycznego lub innych nośników energii przewyższają wartość samych surowców, a wraz z rosnącą automatyzacją linii produkcyjnych i ograniczaniem zatrudnienia, będą coraz bliższe kosztom wynagrodzeń. Jak więc zminimalizować zużycie energii w fabryce? Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

TECHNIKA

Fot. Sera GmbH, Oemer, Ecoxotic

kiem. Prąd potrzebny jest do wprawiania maszyn w ruch, a więc do zasilania napędów. Oczywiście stosowane są jeszcze maszyny zasilane np. pneumatycznie, ale w praktyce, w nowych instalacjach, pompy zasilające instalację pneumatyczną w powietrze są urządzeniami elektrycznymi. Tymczasem w dziedzinie napędów elektrycznych nastąpił w ostatnich latach niemały postęp, jeśli chodzi o energooszczędność. Jest on nie tylko wynikiem starań producentów, mających na celu wytworzenie i dostarczenie klientom jak najlepszych produktów. Został on podyktowany również uregulowaniami prawnymi, wprowadzonymi przez Unię Europejską, a później także USA. Zdefiniowano szereg klas sprawności silników. Najpierw były to klasyfikacje CEMEP, obejmujące napędy trójfazowe, dwu- i czterobiegunowe, o mocy od 1,1 kW do 90 kW: • EFF 1 – silniki o wysokiej sprawności, • EFF 2 – wersje standardowe o średnim poziomie sprawności, • EFF 3 – silniki o niskiej sprawności. Później klasyfikacja została nieco zmodyfikowana i rozszerzona (dla mocy od 0,75 kW do 375 kW oraz dodatkowo dla silników sześciobiegunowych) tak, by ją ujednolicić, a jej parametry opisano w normie IEC 60034-30-1:2014. Nowy podział obejmuje klasy: • IE1 – Standard – silniki standardowe. • IE2 – High Efficiency – podwyższona sprawność, • IE3 – Premium – najwyższy poziom sprawności, • IE4 – Super Premium – zarezerwowany na przyszłość – jeszcze wyższy poziom sprawności. Klasa IE3 jest niemal identyczna z amerykańską normą NEMA Premium. Następnie narzucono wymagania w ramach Unii Europejskiej: • od 16 czerwca 2011 r., wszystkie silniki (mieszczące się w klasyfikacji) 5/2015

Oemer: Najbardziej energooszczędne silniki klasy IE4 Super Premium

instalowane w zakładach przemysłowych muszą spełniać wymagania klasy IE2; • od 1 stycznia 2015 r. silniki o mocy od 7,5 kW do 375 kW muszą spełniać wymagania klasy IE3, a w przypadku gdy w układzie napędowym stosowana jest regulacja prędkości obrotowej – wymagania klasy IE2; • od 1 stycznia 2017 r., powyższe wymaganie zostanie rozszerzone do silników od mocy 0,75 kW do 375 kW. Obecnie na rynku dostępne są już nawet silniki klasy IE4, a więc znalezienie energooszczędnej jednostki napędowej dla zakładu nie powinno nastręczać zbyt dużych problemów. Ważne, by moc silnika jak najlepiej odpowiadała danej aplikacji. Duże napędy, pracujące ze względnie niskimi mocami, nie są efektywne, gdyż ich najwyższa sprawność uzyskiwana jest przy mocach niewiele mniejszych od znamionowej. Napędy odgrywają istotną rolę w fabrykach, zużywają dużo energii i same niemało kosztują. Podczas ich zakupu należy pamiętać, że w ogólnym rozrachunku istotny będzie tzw. całkowity koszt posiadania, który uwzględnia właśnie zużycie energii w trakcie pracy napędu.

Dlatego warto stosować szereg czujników, które pozwalają dostosowywać pracę silników do aktualnych potrzeb. Jeśli proces technologiczny na to pozwala, warto spowalniać pracę taśmociągów, gdy akurat nic się na nich nie znajduje. Przy dłuższych przerwach w dostawie towaru można je nawet zatrzymywać, choć trzeba mieć na uwadze, że rozruch powoduje zwiększony pobór energii, a dodatkowo częste zatrzymywanie maszyn zwiększa ich zużywanie się. Niemniej wszelkiego rodzaju czujniki pozwalają na uzyskanie znacznych oszczędności energii. Zliczanie, mierzenie czy nawet ważenie towarów podlegających wszelkim procesom umożliwia dostosowywanie sposobu działania maszyn tak, by nie zużywały nadmiernej ilości zasobów. Dotyczy to nie tylko napędów, ale także innych elementów korzystających z energii w fabryce, o których będzie mowa w dalszej części artykułu. Same czujniki nie pobierają zazwyczaj na tyle dużych ilości energii, by się nią przejmować. Warto też zainwestować w zintegrowany system elektroniczny, nadzorujący pracę maszyn i czujników, gdyż w przeciwnym razie konieczne byłoby indywidualne prowadzenie sygnałów między komponentami maszyn, co przy większych instalacjach byłoby bardzo niewygodne, a nawet niemal niemożliwe.

Lampa LED

INTELIGENTNA PRACA Sam napęd to nie wszystko – nawet model o najwyższej sprawności będzie mniej energooszczędny od silnika niższej klasy, jeśli ten drugi będzie lepiej sterowany niż pierwszy. 23

TECHNIKA

SONDA

KOSZTY I ZYSKI Z WPROWADZANIA POLITYKI ENERGOOSZCZĘDNOŚCI

ENERGOOSZCZĘDNA ELEKTRONIKA Zintegrowany system do zarządzania produkcją, który pozwala skorzystać z informacji odczytywanych z czujników, wymaga różnego rodzaju komputerów, na których będzie zainstalowany. Niezależnie od tego, czy będą to komputery panelowe, czy sterowniki PLC z podłączonymi, zewnętrznymi panelami operatorskimi oraz czy konieczne będą oddzielne serwery, wszystkie te urządzenia mogą być wykonane w wersji energooszczędnej lub nie. Aktualnie zdecydowana większość producentów oferuje niemal wyłącznie bardzo energooszczędne przemysłowe systemy komputerowe, ale nie oznacza to, że nie ma między nimi różnic w poborze prądu. Zazwyczaj starsze komputery przemysłowe, szczególnie te „z górnej półki” bazują na najbardziej wydajnych podzespołach, które

nia, że pracuje on zawsze z wysoką sprawnością, umożliwiając użytkownikom zmniejszenie zużycia energii i kosztów eksploatacji. Zakładamy dalszy wzrost zainteresowania klientów nowymi technologiami napędowymi za sprawą dyrektywy unijnej dotyczącej energosprawności silników dopuszczającej w określonych zakresach stosowanie silników kategorii IE2, wyłącznie z przetwornicami częstotliwości. Rozwiązania, jakimi się zajmujemy, stosowane są powszechnie, a zainteresowanie klientów stale rośnie. W przypadku naszych rozwiązań główny koszt związany jest z zakupem urządzeń i modernizacją układu sterowania. Krótki czas zwrotu inwestycji wpływa na rosnące zainteresowanie klientów, przekładające się na znaczny wzrost tego typu aplikacji na rynku. Marek Szwonek dyrektor sprzedaży Danfoss Napędy Elektryczne VLT

pobierają znacznie więcej energii niż tańsze modele. Gdy pojawia się kolejna generacja układów, producenci odświeżają ofertę, wprowadzając do serii energooszczędnej urządzenia o wydajności zbliżonej do osiągów najlepszych komputerów poprzedniej generacji. Nowe urządzenia cechują się mniejszym poborem prądu, gdyż ich podzespoły są produkowane w bardziej precyzyjnych procesach technologicznych. Można więc podmienić starszy komputer na nowszy, który pobiera mniej prądu, a cechuje się niemniejszą wydajnością. Naturalnie większość automatyków będzie unikać takiego rozwiązania i o ile dotychczasowy sprzęt elektroniczny działa poprawnie, nie będzie on podlegał wymianie dla zaoszczędzenia kilkunastu watów na każdym działającym urządzeniu. Dokonując kalkulacji trzeba jednak wziąć pod uwagę koszty chłodzenia serwerowni

SAM NAPĘD TO NIE WSZYSTKO – NAWET MODEL O NAJWYŻSZEJ SPRAWNOŚCI BĘDZIE MNIEJ ENERGOOSZCZĘDNY OD SILNIKA NIŻSZEJ KLASY, JEŚLI TEN DRUGI BĘDZIE LEPIEJ STEROWANY NIŻ PIERWSZY. 24

i utrzymania odpowiednich warunków pracy sprzętu.

CHŁODZENIE To, jak wysokie mogą być koszty chłodzenia urządzeń elektronicznych wie każdy, kto musiał wdrożyć klimatyzację dla serwerowni złożonej z kilku szaf. Komputery nagrzewają się, zależnie od pobieranej mocy, a im gęściej są upakowane w cennej przestrzeni szafy sterowniczej, tym trudniej od nich odbierać ciepło. Dlatego tak ważne jest korzystanie z energooszczędnej elektroniki. Nie tylko pozwala ona zmniejszyć koszty zasilania, ale też obniża nakłady potrzebne na chłodzenie oraz redukuje szanse awarii. Trudność szybkiego odbioru ciepła może prowadzić do przegrzewania się niektórych komponentów, co najczęściej jedynie nieznacznie skraca ich żywotność, ale może też powodować awarie. Awaryjne są też wszystkie urządzenia mechaniczne stosowane do chłodzenia, takie jak wentylatory i dmuchawy. Ich uszkodzenie, np. w wyniku nagromadzenia się zbyt dużych ilości kurzu, spowoduje szybkie podniesienie temperatury i – najczęściej – automatyczne wyłączenie zagrożonych urządzeń, czyli przestój w zakładzie. A im większa ilość energii emitowana w postaci ciepła, AUTOMATYKA

Fot. Pro-rent, Philips

Reprezentujemy zespół Napędów Elektrycznych w firmie Danfoss, a głównym oferowanym przez nas produktem są przetwornice częstotliwości VLT. Jednym z podstawowych zadań, które realizują te urządzenia są płynna regulacja obrotów i łagodny rozruch silników elektrycznych AC. Dzięki temu możliwe jest dostosowanie wydajności m.in. systemów sprężarek, pomp i wentylatorów do aktualnych potrzeb instalacji i osiąganie wymiernych oszczędności energii elektrycznej właśnie poprzez regulację obrotów układu napędowego. Typowe okresy zwrotu inwestycji w przypadku tego typu aplikacji często wynoszą 1,5 roku. Dodatkową kwestią są oszczędności wynikające z poprawy sprawności urządzeń. Wiele silników i napędów elektrycznych marnuje energię z powodu pracy w nieoptymalnym zakresie. Przetwornice częstotliwości Danfoss wyróżnia wysoka sprawność rzędu 98 proc., a funkcja automatycznej adaptacji silnika zapew-

TECHNIKA

Fot. Pro-rent, Philips

tym większe strumienie powietrza potrzebne do odbierania energii cieplnej, a więc i wyższe moce zastosowanych komponentów do wymuszania obiegu powietrza oraz większa ilość kurzu, który się do nich dostaje. By uniknąć problemów, stosuje się filtry kurzu, które niestety przy okazji wymuszają zastosowanie mocniejszych wentylatorów w celu pokonania oporu stawianego przez warstwy powstrzymujące zabrudzenia. Bywają też sytuacje, że bardziej opłacalne niż powiększenie szafy okazuje się użycie ogniw Peltiera do szybkiego odbioru ciepła z najbardziej nagrzewających się komponentów. Są to jednak elementy zużywające bardzo dużo prądu (mają niską sprawność) i każdy wat mocy odebranej w postaci energii cieplnej skutkuje pobraniem dodatkowych watów mocy z zasilacza i wyemitowaniem ich jako ciepła w innym miejscu. Ile więc trzeba dostarczyć energii elektrycznej, by odprowadzić ciepło powstające w szafie sterowniczej? Aktualnie produkowane klimatyzatory mają sprawność na poziomie przekraczającym 300 proc., co oznacza, że mogą odebrać ponad trzy razy więcej energii (i wypromieniować ją poza obszar chłodzony) niż pobierają z sieci elektrycznej. Współczynnik ten podawany jest w postaci parametru EER (znormalizowany), CEP albo ESSER, gdzie uwzględniany jest cały rok użytkowania i zmieniające się temperatury otoczenia. Obliczając więc zużycie ener-

gii w szafie sterowniczej należy wziąć pod uwagę sumę mocy wszystkich zainstalowanych w niej urządzeń, pomnożyć ją przez około 4/3 (zależnie od wybranego klimatyzatora) i obliczyć dla pożądanego okresu pracy – miesiąca lub roku. Bywa, że warunki panujące w otoczeniu szafy sterowniczej są na tyle nietypowe, iż konieczne jest jej dogrzewanie. To znacznie rzadsza sytuacja, ale 5/2015

Rekuperatory umożliwiają odzysk energii cieplnej z powietrza i ponowne jej wykorzystanie

podczas kalkulacji zużycia energii trzeba wziąć pod uwagę także ten element.

PROCESY GRZEWCZE Pisząc o zużyciu energii i ogrzewaniu nie można nie wspomnieć o procesach grzewczych, niezbędnych podczas produkcji. Niemal każdy zakład przemysłowy realizuje procesy technologiczne, w których coś jest podgrzewane. Czasem konieczne jest podgrzanie surowców, czasem ich suszenie, innym razem dostosowanie temperatury elementów maszyn do temperatury produktów, a niekiedy termicznie zgrzewa się ze sobą fragmenty produktów lub po prostu pakuje się je za pomocą zgrzewarki termicznej. Ilość energii wykorzystana podczas tego typu zabiegów, choć jest kluczowa dla działalności zakładu przemysłowego, często umyka osobom analizującym koszty wytworzenia poszczególnych produktów czy ich wpływ na środowisko. Świetnym przykładem jest wymóg stosowania

lutowania bezołowiowego, które – choć mniej szkodliwe dla organizmów żywych – wymaga obróbki w wyższej temperaturze i tym samym powoduje wzrost emisji gazów cieplarnianych. Precyzyjna regulacja procesów grzewczych (a także chłodniczych) pozwala zminimalizować zużycie energii potrzebnej do wytworzenia gotowych produktów. Aby móc zaoszczędzić na kosztach energii, bez pogorszenia jakości wyrobów, konieczne jest precyzyjne monitorowanie temperatury oraz sterowanie urządzeniami grzejącymi, w zależności od parametrów obrabianych surowców. W tym celu bardzo użyteczne będą liczne czujniki oraz system zarządzania produkcją – takie, jak opisano wcześniej. To właśnie one umożliwiają osiągnięcie największych oszczędności zużycia energii, gdyż dopracowanie procesów technologicznych daje najczęściej lepsze rezultaty niż stosowanie nowszych, bardziej energooszczędnych napędów. Ciekawym rozwiązaniem jest wybór medium będącego źródłem energii.

Zastosowanie nowoczesnych, energooszczędnych źródeł światła daje w dłuższej perspektywie wymierne korzyści finansowe

TECHNIKA

SONDA Zużycie energii jest często pomijanym aspektem w sieciach domowych czy korporacyjnych. Niemniej jednak zastosowanie rozwiązań energooszczędnych przy tworzeniu dużych projektów może przynieść znaczące redukcje kosztów związanych z eksploatacją, a przez to skrócić czas amortyzacji i zwiększyć opłacalność. Takie rozwiązania w swojej ofercie promuje firma Advantech, światowej klasy wytwórca automatyki przemysłowej. W najnowszej serii switchy producent wprowadził technologię Green Ethernet zgodnie z normą IEEE 802.3az, która dopasowuje zużycie energii do ilości wykorzystywanych portów oraz do długości podłączonych kabli. Technologia ta pozwala na przejście nieużywanych portów w stan uśpienia, jeśli podłączone urządzenia są nieaktywne. Przykładowo switch wyposażony w pięć portów Fast Ethernet w przypadku podłączenia tylko

Tam, gdzie to możliwe często stosuje się w fabrykach do podgrzewania surowców np. gaz zamiast prądu elektrycznego. Jest on znacznie tańszy i wciąż dosyć wygodny w użyciu. Nie da się jednak uzyskać takiej precyzji sterowania temperaturą z użyciem palników gazowych, dlatego istnieje wiele dziedzin, gdzie bardziej opłacalne (np. ze względu na otrzymywany uzysk produkcyjny) okazują się piece oporowe. Jeszcze tańsze będzie zastosowanie węgla lub koksu, ale jego dostarczanie jest najbardziej problematyczne i w praktyce używa się go tylko tam, gdzie prowadzi się ciągłe, długotrwałe procesy grzewcze w wysokich temperaturach, a nie zachodzi potrzeba szybkiego włączania i wyłączania pieca.

jednego z portów zużyje aż o 60 proc. mniej mocy od tej zdefiniowanej przez producenta, czyli około 1 W. Wykrywana jest również długość kabla, co znacząco zmniejsza zużycie energii w przypadku mniejszych, kilkunastometrowych połączeń. Obecnie stosowany standard Ethernet z góry zakłada moc sygnału przełączników, która pozwala na transmisję na odległości 100 m i w efekcie bardzo często nie jest ona w pełni wykorzystywana. Dzięki takim rozwiązaniom nie tylko zmniejsza się koszty utrzymania, ale zapewnia dłuższą pracę przy korzystaniu ze źródeł odnawialnych. Porównując koszty zakupu z potencjalnymi zyskami są to rozwiązania naprawdę opłacalne, często nawet tańsze od standardowych modeli. Jarosław Molenda inżynier sprzedaży, Elmark Automatyka sp. z o.o.

ona następnie służyć do ogrzania wyrobów na innych etapach produkcji lub nawet do wstępnego podgrzania surowców na chwilę przed właściwym ogrzewaniem, z którego później odzyskiwane jest ciepło. Modyfikacja działania zakładu przemysłowego, tak by mógł on sprawnie odzyskiwać ciepło z procesów, nie jest łatwym zadaniem, ale biorąc pod uwagę nowoczesne narzędzia kontrolno-pomiarowe oraz systemy elektroniczne wspierające produkcję, wprowadzenie tego typu optymalizacji jest często możliwe. Można zaryzy-

kować stwierdzenie, że aktualnie jest to obszar, w którym można uzyskać najbardziej spektakularne, zaskakujące rezultaty, których pierwotni twórcy instalacji zupełnie nie przewidzieli.

OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ Jeśli odzyskane z produkcji ciepło ma postać medium o zbyt niskiej temperaturze, by zastosować je do innych procesów technologicznych, można pomyśleć o spożytkowaniu go do ogrzania pomieszczeń roboczych. W polskich warunkach koszt

Dobry wybór nośnika energii na potrzeby procesów grzewczych nie jest jedynym sposobem na uzyskanie oszczędności w tym zakresie. Warto zwrócić uwagę, że po podgrzaniu zazwyczaj następuje studzenie. Wówczas ciepłe spaliny najczęściej ulatują do atmosfery, a zawarta w nich energia jest marnowana. W nowoczesnych zakładach przemysłowych coraz częściej stosuje się więc odzysk ciepła – w najprostszej formie przez różnego rodzaju wymienniki. Im wyższa różnica temperatury między ośrodkami, tym więcej energii cieplnej można odzyskać. Może 26

W pompach ciepła stosuje się nowoczesną technologię, wykorzystującą energię z naturalnych źródeł ciepła

AUTOMATYKA

Fot. Dimplex, Inoveco, Sharif University of Technology, Rittal

ODZYSK CIEPŁA

Fot. Dimplex, Inoveco, Sharif University of Technology, Rittal

TECHNIKA ogrzewania fabryk oraz znajdujących się przy nich biur jest niemały, a wystarczy już woda podgrzana do temperatury około 50 °C, by skutecznie ogrzać pomieszczenia. Energooszczędność w tym zakresie sprowadza się nie tylko do ponownego odzysku ciepła, ale polega również na zastosowaniu odpowiednich materiałów budowlanych na etapie budowy hal i biur. Obecne przepisy nakładają na projektantów obowiązek konstruowania budynków o małym zapotrzebowaniu na energię cieplną (w przeliczeniu na rok na m2), ale regulacje są tak sformułowane, że w praktyce nie zawsze liczy się realna energooszczędność, lecz teoretyczny wpływ konstrukcji budynku na środowisko. Dlatego decydując się na budowę nowego zakładu produkcyjnego lub rozbudowę istniejącego, warto dołożyć starań, by faktycznie był on energooszczędny. Zazwyczaj warto też zainwestować w termomodernizację dotychczasowych budynków, co jeszcze do niedawna było hojnie dotowane przez polskie państwo (głównie ze środków z UE). Sensownie przeprowadzona modernizacja prowadzi do realnych oszczędności, które zwracają się niekiedy już po kilku latach ogrzewania (lub chłodzenia) budynku. Do najczęstszych zabiegów należy docieplenie ścian, wymiana starych okien, redukcja tzw. mostków cieplnych oraz modernizacja systemu grzewczego. Coraz częściej stosowana jest też rekuperacja, czyli odzysk ciepła z systemu wentylacji, którym również dużo energii ulatuje do atmosfery. W ramach modernizacji systemu ogrzewania budynków warto też zwrócić uwagę na stosowane nośniki energii. Kosztowny prąd albo niewygodny w użyciu węgiel można zastąpić nowoczesnymi gazowymi kotłami kondensacyjnymi o bardzo wysokiej sprawności. Można też sięgnąć po tak nowoczesne źródła energii, jak ogniwa fotowoltaiczne i pompy ciepła. Te pierwsze mogą cieszyć się w najbliższym czasie rosnącą popularnością, ze względu na nowe przepisy odnośnie możliwości odsprzedaży energii do sieci elektrycznej. Te drugie natomiast są po prostu bardzo ekonomicz5/2015

Fotowoltaika to coraz bardziej popularny sposób pozyskiwania energii elektrycznej

Procesy grzewcze są bardzo często najbardziej energochłonne

Chłodzenie szaf sterowniczych również wymaga zużycia niemałych ilości energii

TECHNIKA nym rozwiązaniem, którego instalacja – choć początkowo kosztowna – jest bardzo pozytywnie oceniana przez jej użytkowników. Można też pokusić się o zastosowanie biomasy, a być może nawet o spalanie odpadów poprodukcyjnych z procesów technologicznych, o ile da się dobrze oczyścić powstałe spaliny. Na świecie istnieje wiele imponujących przykładów, gdzie coś, co dotąd było traktowane jako odpad, za którego utylizację trzeba było płacić, okazało się świetnym paliwem, znacząco obniżającym koszty ogrzewania czy nawet prowadzenia procesów grzewczych.

POZOSTAŁE OSZCZĘDNOŚCI Energia jest także zużywana na podgrzanie ciepłej wody użytkowej. O ile zapotrzebowanie na nią nie jest duże, jednym z niedrogich sposobów jej przygotowania jest zastosowanie ogrzewaczy słonecznych, montowanych na dachach budynków. W okresie letnim pozwalają one uzyskiwać wodę przydatną w pomieszczeniach socjalnych, bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Warto też zwrócić uwagę na kwestię oświetlenia biur i hal. Różne źródła światła cechują się różną skutecznością świetlną, w związku z czym zamiana np. tradycyjnych żarówek na oświetlenie typu LED przyniesie

duże oszczędności energii. Niestety, w praktyce nie są to oszczędności finansowe, gdyż wciąż bardzo często okazuje się, że koszt energooszczędnych świetlówek czy lamp LED, po uwzględnieniu ich żywotności i różnicy w poborze energii, nie jest opłacalny. Ma to szczególnie znaczenie w przypadku świetlówek kompaktowych, jeśli są one często włączane i wyłączane. Wydaje się jednak, że już teraz lampy LED stanowią atrakcyjną alternatywę dla innych źródeł światła. Choć ich ceny są wciąż dosyć duże, ich żywotność, skuteczność świetlna, a także inne parametry są bardzo korzystne i na dłuższą metę prowadzą nie tylko do oszczędności energii, ale i umożliwiają pewne oszczędności finansowe. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że lampy LED z długim czasem pracy trzeba rzadziej wymieniać niż tradycyjne żarówki, a więc koszty robocizny związanej z prowadzeniem takiej wymiany też są niższe. W końcu – aby zapewnić dobre oświetlenie powierzchni biur i hal produkcyjnych – warto instalować w budynkach wiele okien o niskim współczynniku przewodzenia ciepła. Choć nie stanowią one najlepszego izolatora w budownictwie, to ilość światła docierającego do budynku pozwala zaoszczędzić na kosztach oświetlenia. W najnowocześniejszych budynkach – głównie biurowcach najwyższej kla-

Do określania sprawności klimatyzatorów stosuje się kilka różnych współczynników. Dawniej posługiwano się przede wszystkim współczynnikami EER i COP według nomenklatury Eurovent. Pierwszy z tych współczynników określa stosunek mocy chłodniczej (wydajności chłodniczej) agregatu chłodniczego do zużycia mocy w pobieranej w postaci prądu elektrycznego przez sprężarkę w agregacie. Współczynnik ten jest niemianowany. Analogicznie oblicza się współczynnik COP, który dotyczy sprawności klimatyzatora w trybie grzania. Oba powyższe współczynniki były określane dla ustandaryzowanych przez Eurovent warunków pracy agregatów, a w praktyce dotyczyły sytuacji, gdy agregaty pracowały przy pełnym obciążeniu. Jednakże sprawności poszczególnych elementów elektrycznych agregatów, jak i całej instalacji są różne, w zależności od stopnia obciążenia, a w rzeczywistych sytuacjach klimatyzatory tylko czasem pracują przy pełnym obciążeniu. Dlatego w efekcie prac Komisji Europejskiej, przygotowano inny współczynnik, w którym uwzględ-

sy – tworzy się nawet złożone systemy automatycznej regulacji oświetlenia, które dostosowują natężenie światła sztucznego do aktualnych warunków oraz pozwalają na zautomatyzowane przysłanianie (a nawet przyciemnianie) okien w okresie letnim, by zmniejszyć szybkość nagrzewania się pomieszczeń i koszty ich klimatyzacji.

PODSUMOWANIE Jak widać, na energooszczędną produkcję składa się wiele czynników. Poza tym, że wdrożenie oszczędności energii pozwala zmniejszyć koszty funkcjonowania zakładu przemysłowego, zazwyczaj skutkuje też redukcją negatywnego wpływu fabryki na środowisko. W sytuacji, gdy koszty energii rosną, a kolejne państwa wprowadzają coraz ostrzejsze przepisy ograniczające np. emisję gazów cieplarnianych, dążenie do minimalizacji zużycia energii jest koniecznością. Plusem całej sytuacji jest fakt, że ekologia jest obecnie bardzo modna i wiele firm, aby zdobyć klientów, stara się pokazać, że prowadzone przez nie procesy są wykonywane z poszanowaniem środowiska. Dlatego warto się zastanowić nad możliwościami redukcji zużycia energii w zakładzie oraz nad tym, jakie korzyści to przyniesie. Andrzej Barciński AUTOMATYKA

niono typowe warunki pracy agregatów w Europie, biorąc pod uwagę dane pogodowe, sposób funkcjonowania budynków, a nawet godziny pracy. Takie szacunki są oczywiście z założenia mało dokładne, gdyż poszczególne kraje europejskie mają różny klimat i różny tryb pracy, ale ważne jest, że brana jest pod uwagę nie tylko praca przy pełnym obciążeniu, ale też przy obciążeniach 25 %, 50 % i 75 %. W rzeczywistości opracowany przez europejskie instytucje współczynnik ESEER jest średnią ważoną sprawności liczonych jak w przypadku EER, tyle że dla czterech stopni obciążenia. Największą wagę przykłada się przy obciążeniu 50% (waga 0,41), a najmniejszą przy 100% obciążenia (waga jedynie 0,03). Wzór potrzebny do obliczenia ESEER przedstawia się następująco: ESEER = 0,03EER100 % + 0,33EER75 % + 0,41EER50 % + 0,23EER25 % Współczynnik ESEER nosi miano Europejskiego Sezonowego Współczynnika Efektywności Energetycznej.

AUTOMATYKA

CENA 10,00

ZŁ (W TYM

9 772 392 105 50 2

8 % VAT)

TEMAT

WYDAN

ROZMOW A

Konrad Gro hs, FANUC Sp . z o.o.

IA Robo tyzac

ja proces

PRAWO

I NO

ów techno

RMY 64 Odpowied zialność pracown za robota ika przemysł owego

logicznych

SPRZĘT

AUTOM ATYKA ISSN 2392

-1056

INDEKS

403024

I AP

ARATUR Roboty i A manipula tory o kinematy ce równo ległej

AUTOMA TYKAON

LINE.PL

3/2015

Han ® M

Plus

Nieporów nywalnie trwałe ro Pierwsze związan złącze z ie. ochronny powlecze m niem po liuretano wym

AUTOMATYCZNIE

NAJLEPSI Z E S K A N UJ KO D I C Z Y TA J M A G A Z Y N „ A U T O M AT Y K A ” W W E R S J I N A TA B L E T Y * W Y D AW C A

P R Z E M Y S Ł O W Y I N S T Y T U T A U T O M AT Y K I I P O M I A R Ó W P I A P, A L . J E R O Z O L I M S K I E 2 0 2 , 0 2 - 4 8 6 WA R S Z AWA

*APLIKACJA MOBILNA DOSTĘPNA NA PLATFORMY IOS ORAZ ANDROID

autoreklama_tablet.indd 1

2015-03-24 12:33:36

TECHNIKA

KOSZTY ENERGII POD KONTROLĄ Z S-MONITORING TO ŁATWE!

ążenie do efektywności energetycznej to jeden z priorytetów w działalności wielu przedsiębiorstw i zakładów przemysłowych. W firmach produkcyjnych zużyta energia, obok kosztów surowców, stanowi najwyższy koszt operacyjny. Także w przedsiębiorstwach z innych sektorów gospodarki koszty zużycia energii są znaczącą pozycją w zestawieniu wydatków. Działania zmierzające do ich zmniejszenia są traktowane coraz poważniej, ponieważ redukcja tych kosztów może zwiększyć rentowność firmy. S-Monitoring to przyjazne dla użytkowników rozwiązanie, opracowane przez szwajcarską firmę Saia Burgess

Controls (SBC). Nie wymaga pracochłonnej konfiguracji, specjalnych narzędzi programistycznych, a jego obsługa ‒ zaawansowanej wiedzy. S-Monitoring to także nazwa aplikacji wizualizacyjno-sterującej opartej na stronach www, która jest zaimplementowana w urządzeniach nadzorujących pracę systemu (panele operatorskie lub sterowniki PLC). A zatem S-Monitoring to rozwiązanie, które łączy środowiska sprzętowe i programowe. Jego podstawowe elementy stanowią: • jednostka nadrzędna: sterownik PLC lub panel webowy, • liczniki energii elektrycznej Saia PCD z interfejsem S-Bus, • koncentratory liczników impulsowych PCD7.H104SE, • aplikacja wizualizacyjna wyświetlana za pomocą przeglądarki internetowej. Unikalną cechą systemu S-Monitoring jest możliwość jego modyfikacji w zależności od potrzeb użytkownika. Zarówno algorytmy programu, jak i kształt wizualizacji mogą być konfigurowane za pomocą PG5 Controls Suite, P R O M O C J A

narzędzia do programowania i diagnostyki sterowników i paneli SBC. Niemniej ważną cechą rozwiązania jest możliwość prostego i szybkiego uruchomienia. S-Monitoring to tzw. system out-of-the-box, co oznacza, że użytkownik nie musi wykonywać żadnej dodatkowej konfiguracji w celu jego uruchomienia. Funkcja automatycznego odczytu danych z liczników energii z interfejsem S-Bus zapewnia natychmiastowe monitorowanie zużycia zaraz po podłączeniu liczników do sterownika. S-Monitoring bez problemu radzi sobie także z obsługą liczników dwukierunkowych i impulsowych (za pośrednictwem koncentratorów liczników impulsowych). Umożliwia to monitorowanie nie tylko zużycia energii elektrycznej, ale także wody, gazu, ciepła itp.

KORZYŚCI Z WDROŻENIA Wdrożenie S-Monitoringu ma wiele zalet. Należą do nich: • bieżąca, wiarygodna informacja o zużyciu energii przez poszczególne urządzenia, maszyny, linie technologiczne lub podnajemców itp., AUTOMATYKA

Fot. Sabur

Na rynku jest dostępnych wiele rozwiązań do opomiarowania i monitoringu zużycia energii elektrycznej. Artykuł przybliża jedno z nich – system S-Monitoring, który pozwala na stopniowe wdrażanie, jego instalacja nie rujnuje budżetu firmy, a zużycie energii elektrycznej monitorowane jest już od momentu podłączenia systemu do liczników.

TECHNIKA • stały monitoring napięcia i jakości zasilania, • szybka reakcja w przypadku wystąpienia niewłaściwych parametrów poboru energii elektrycznej, • weryfikacja informacji o zasilaniu, pochodzących z zakładu energetycznego, • oszczędność czasu poświęcanego na obsługę rozliczania energii, a także wyeliminowanie błędów powstających podczas zbierania i księgowania danych, • możliwość obniżenia mocy zamówionej, • elastyczne i indywidualne dopasowanie systemu do potrzeb i możliwość rozbudowy instalacji w przyszłości.

CENTRUM DOWODZENIA: STEROWNIK LUB PANEL Serce systemu S-Monitoring stanowi sterownik lub panel webowy Saia PCD (do nich podłączane są liczniki energii). Aplikacja realizująca funkcje S-Monitoringu jest dostępna bezpłatnie i wbudowana w sterowniki: E-Controller, PCD1.M2160 i PCD3.Power, a także panele webowe: E-Monitor i panele programowalne. Rozbudowane możliwości komunikacyjne sterowników i paneli obsługujących system S-Monitoring pozwalają na rejestrowanie danych z liczników energii z interfejsami M-Bus, Modbus i S-Bus, a także z wyjściami impulsowymi.

APLIKACJA WIZUALIZACYJNA S-MONITORING Aplikacja S-Monitoring służy do rejestracji i kontroli zużycia energii, prezentacji w różnych ujęciach oraz udostępniania danych pomiarowych lokalnie i zdalnie. Aplikacja udostępnia wiele funkcji do szybkiej analizy danych odczytywanych z liczników, np. porównywanie odczytów pomiędzy różnymi licznikami w różnych przedziałach czasowych. Dane dotyczące zużycia i kosztów prezentowane są na czytelnych wykresach słupkowych. Istnieje także funkcja grupowania liczników, co pozwala na wygodną prezentację danych dotyczących np. określonej instalacji, budynku i obiektu. S-Monitoring rejestruje w pamięci sterownika dane z liczników w postaci plików CSV, dzięki czemu mogą być one pobrane na dysk twardy komputera i poddane zaawansowanej analizie np. w arkuszu kalkulacyjnym. Za pomocą darmowego programu S-Energy Report, na podstawie danych ze sterownika, można automatycznie generować raporty. Dostęp do aplikacji wizualizacyjnej systemu jest kontrolowany. S-Monitoring ma zdefiniowane dwa poziomy użytkowników (o prawach administratora i gościa), dzięki czemu istnieje możliwość limitowania praw dostępu do niektórych danych aplikacji osobom niepowołanym.

Aplikacja udostępnia także funkcje automatycznego wysyłania SMS-ów lub e-maili z raportami do zdefiniowanej grupy odbiorców.

NAJWAŻNIEJSZE FUNKCJE Do kluczowych funkcji aplikacji S-Monitoring należą: • automatyczne wykrywanie liczników wpiętych do systemu, • porównywanie zużycia z poszczególnych liczników i cykli rozliczeniowych (zestawienia tygodniowe, dzienne, miesięczne, roczne), • łatwe tworzenie zestawień i raportów, • monitorowanie profilu obciążenia, • rejestracja danych w plikach CSV, • automatyczne wysyłanie e-maili z danymi i alarmami, • zdalny dostęp przez www dzięki aplikacji Saia Microbrowser dla urządzeń mobilnych z systemem Android i iOS.

ELASTYCZNOŚĆ SYSTEMU I STOPNIOWA ROZBUDOWA Elastyczność i otwartość pozwalają na łączenie systemu monitoringu zużycia energii w większe systemy oraz integrację z systemami MES, ERP czy BI. System S-Monitoring umożliwia również stopniowe wdrażanie i dopasowanie rozwiązania do aktualnych potrzeb przedsiębiorstwa. Prace nad instalacją mogą być realizowane krok po kroku, bez konieczności ponoszenia początkowych, znaczących wydatków na prace inżynierskie i system informatyczny. Takie stopniowe działania dają wymierne efekty już od samego początku po zainstalowaniu i uruchomieniu systemu, którego rozbudowa jest możliwa w indywidualnym tempie.

SABUR Sp. z o.o.

Fot. Sabur

ul. Puławska 303 02–785 Warszawa tel. 22 549 43 53 fax 22 549 43 50 e-mail: sabur@sabur.com.pl www.sabur.com.pl

5/2015

TECHNIKA

KLASA SUPER PREMIUM

W OFERCIE HF INVERTER POLSKA

Mariusz Snowacki, Zbigniew Kilichowski

ynaleziony w 1889 r. przez Michała Doliwo-Dobrowolskiego, genialny w swojej prostocie konstrukcyjnej, trójfazowy silnik indukcyjny z wirnikiem klatkowym stanowi obecnie podstawę napędów przemysłowych. Urządzenia te są największym odbiorcą energii elektrycznej zużywanej w europejskiej gospodarce. Ostatnie lata, w przeszło stuletniej historii produkcji i użytkowania silników indukcyjnych, to czas ważnych wydarzeń o charakterze legislacyjno-naukowym, wpływającym w istotny sposób – szczególnie w Europie – na zasady projektowania, badania, produkcji i sprzedaży silników indukcyjnych. Do wydarzeń tych należy zaliczyć ustanowienie w latach 2007–2008

dwóch nowych norm międzynarodowych IEC dotyczących wyznaczania sprawności i oznaczania klasami sprawności silników indukcyjnych, przyjętych następnie jako normy europejskie EN, oraz przyjęcie w lipcu 2009 r. rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 640/2009 w sprawie wdrażania dyrektywy 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego dotyczącej wymogów ekoprojektu dla silników elektrycznych. W Europie przez dziesiątki lat sprawność silników elektrycznych, w tym indukcyjnych, traktowana była de facto jako drugorzędny parametr. Dzięki przyjętym przepisom prawa i nowym normom w tym roku ma to ulec zmianie.

LEPSZA EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA DZIĘKI PRZEKŁADNIOM THF HF Inverter Polska, z siedzibą w Toruniu, od 2012 r. ma w ofercie silniki o klasie sprawności

Nagrodzona rodzina silników EVPM super premium IE4 firmy EURA Drives P R O M O C J A

IE2 oraz IE3. Zgodnie z przyjętą strategią rozwoju firma promuje i wdraża nowoczesną technikę napędową, zapewniającą najwyższe klasy efektywności energetycznej. Przykładem działania jest wprowadzenie w 2012 r. na polski rynek nowoczesnej konstrukcji przekładni hipoidalnej THF, która dzięki swoim cechom technicznym jest z powodzeniem stosowana zamiast przekładni ślimakowych. Różnica w sprawności tych przekładni sięga 40 proc., co przekłada się na poprawę efektywności energetycznej maszyn, w których zastosowano przekładnie hipoidalne THF zamiast przekładni ślimakowych. Rozwiązanie to zyskało uznanie szeregu specjalistów branżowych, a zwieńczeniem tego było otrzymanie wyróżnienia „Najbardziej Innowacyjny Produkt Roku 2013” w konkursie organizowanym przez miesięcznik „Napędy i Sterowanie” pod patronatem Polskiej

Fot. HF Inverter

HF Inverter od trzech lat współpracuje z firmą EURA Drives Electric w zakresie tworzenia konstrukcji wysoce sprawnych układów napędowych. Najnowszym efektem kooperacji jest wprowadzenie do przetwornic częstotliwości EURA funkcji umożliwiających sterowanie silnikiem PMSM, który odpowiada najwyższej klasie sprawności – IE4, czyli super premium.

TECHNIKA Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

SILNIK Z KLASĄ SPRAWNOŚCI IE4

Fot. HF Inverter

Od 2012 r. HF Inverter współpracuje z firmą EURA Drives Electric w zakresie opracowania konstrukcji wysoce sprawnego układu napędowego. Pierwszym etapem było wprowadzenie do wszystkich serii przetwornic częstotliwości EURA funkcji wpływających bezpośrednio na poprawę efektywności energetycznej silnika elektrycznego. W kolejnym etapie wprowadzono funkcje umożliwiające sterowanie silnikiem PMSM (ang. Permament Magnet Synchronous Motor, silnik synchroniczny z magnesem trwałym), który odpowiada najwyższej klasie sprawności IE4 (klasa super premium). Wprowadzenie do oferty silnika odpowiadającego klasie sprawności super premium IE4 to kolejny etap współpracy obu firm. Premiera nowego silnika w ofercie HF Inverter odbyła się podczas edycji targów SPS IPC Drives 2014 w niemieckiej Norymberdze. Na stoisku EURA Drives zaprezentowano silniki serii EVPM. W porównaniu z dotychczasowymi silnikami trójfazowymi seria EVPM cechuje się bardzo wysokimi parametrami technicznymi i kulturą pracy, m.in. dzięki wysokiej sprawności energetycznej (spełnia wymogi klasy IE4 super premium), dynamice oraz kompaktowej budowie. EVPM to silnik synchroniczny z magnesami trwałymi (PMSM), charakteryzujący się wyjątkowymi zaletami. Użycie magnesów trwałych zapewniło większą gęstość energii w stosunku do wielkości silników indukcyjnych. Dzieje się tak, ponieważ w silnikach indukcyjnych część prądu stojana jest zużywana do „wywołania” prądu wirnika w celu wytworzenia strumienia wirnika. Te dodatkowe prądy generują ciepło wewnątrz silnika, co oznacza straty. W silnikach PMSM strumień wirnika jest ustalony przez magnesy stałe na wirniku, co pozwoliło uzyskać dużą sprawność. Silniki PMSM wykorzystują magnesy trwałe, które są zamontowane na powierzchni wirnika. To sprawia, że sil5/2015

Porównanie sprawności silników o różnych klasach

nik staje się magnetycznie „okrągły”, a moment obrotowy silnika jest wynikiem siły reakcji między magnesami na wirniku i elektromagnesami stojana. Zapewnia to optymalne wartości kąta siły elektromotorycznej, co uzyskuje się poprzez regulację prądu.

POŁĄCZENIE WIELU ZALET W JEDNYM URZĄDZENIU Z punktu widzenia użytkownika silniki EVPM łączą cechy napędu wykorzystującego bezszczotkowe silniki prądu stałego (BLDC) i zalety silnika indukcyjnego. Silniki dostępne są w zakresie mocy od 0,75 kW do 30 kW z dwiema prędkościami obrotowymi: 1500 rpm i 3000 rpm. Przystosowane są do pracy z przemiennikami częstotliwości, które mają funkcje sterowania silników PMSM. Dzięki kompaktowej budowie silniki EVPM mają mniejsze gabaryty niż silniki indukcyjne. Można to stwierdzić na przykładzie silników EVPM o mocy 1,50 kW i wielkości obudowy 71M. Dla porównania – aby zapewnić taką samą moc, silniki indukcyjne dostępne są w obudowie 90S. Mniejsza wielkość obudowy silników serii EVPM (mniejszy wznios wału), przy zachowaniu tych samych parametrów mocy i momentu, jak w silnikach indukcyjnych, daje mniejszą bezwładność, co poprawia dodatkowo sprawność całego układu napędowego. Dzięki parametrom technicznym nowy produkt w ofercie HF Inverter można ulokować

pomiędzy standardowymi silnikami indukcyjnymi a silnikami serwo.

KLUCZOWE ATRYBUTY Najważniejsze cechy techniczne silników EVPM to: • wysoka sprawność – spełnia wymogi klasy IE4 super premium, • kompaktowa budowa – większa moc w mniejszej obudowie, • wysoka dynamika wynikająca z małego momentu bezwładności wirnika, • efektywne chłodzenie – silnik mniej się grzeje podczas pracy ze względu na pomijalne straty elektryczne w wirniku, • szeroki zakres mocy – od 0,75 kW do 30 kW. Nowe silniki w ofercie HF Inverter Polska swoją premierę w Polsce miały w tym roku w marcu. Podczas nowej edycji Forum Wentylacja 2015, od 3 do 4 marca 2015 r. w Warszawie, zaprezentowana została aplikacja wentylacyjna, w której zainstalowano silniki EVPM.

HF INVERTER POLSKA s.c. ul. M. Skłodowskiej-Curie 101E 87-100 Toruń tel. 56 653 99 16, 56 623 73 16 fax 56 623 73 17 e-mail: biuro@hfinverter.pl www.hfinverter.pl

TECHNIKA

WOLNOŚĆ WYBORU TECHNOLOGII SILNIKOWEJ Nowe technologie silników elektrycznych to większa wydajność i energooszczędność w różnych zastosowaniach. Dopasowane algorytmy sterowania silnikiem maksymalizują bowiem sprawność układu napędowego. 34

roducenci stosują wiele koncepcji konstrukcji silników elektrycznych w celu uzyskania wysokiej sprawności układów napędowych w zastosowaniach przemysłowych, komunalnych i budynkowych. Choć większość technologii silnikowych zapewnia porównywalną sprawność w nominalnym punkcie pracy układu, różnią się pod wieloma względami P R O M O C J A

w obszarze parametrów rozruchowych i charakterystyki pracy pod niepełnym obciążeniem. Dla użytkowników głównym skutkiem dużej różnorodności technologii silników jest potrzeba znalezienia technologii odpowiedniej do danego zastosowania, tak aby zmaksymalizować sprawność energetyczną i uzyskać związane z tym korzyści. AUTOMATYKA

Fot. Danfoss

DZIĘKI DANFOSS VLT AutomationDrive

TECHNIKA W zasadzie prawie wszystkie silniki można eksploatować z regulowaną charakterystyką zasilania, określając wymagane napięcie dla poszczególnych prędkości obrotowych lub częstotliwości wyjściowej (charakterystyka napięciowo-częstotliwościowa). Jednak teoretyczną sprawność, wynikającą z poszczególnych technologii silnikowych, można w praktyce uzyskać z użyciem algorytmów sterowania specjalnie przygotowanych dla danej technologii. W przeciwnym razie nie jest możliwa optymalizacja pracy silnika dla każdego punktu pracy przy zmiennym obciążeniu.

jak w przypadku standardowych silników indukcyjnych. Dzięki połączeniu łatwości użytkowania z dodatkowymi użytecznymi funkcjami, takimi jak automatyczna adaptacja silnika, która mierzy charakterystykę silnika i odpowiednio optymalizuje jego parametry, silnik zawsze pracuje z najwyższą możliwą sprawnością, pozwalając użytkownikom na zmniejszenie zużycia energii i kosztów eksploatacji.

Fot. Danfoss

SYNCHRONICZNE SILNIKI RELUKTANCYJNE W synchronicznych silnikach reluktancyjnych wykorzystuje się technologię znaną od dawna. W przeszłości były one optymalizowane pod względem momentu obrotowego lub wielkości korpusu, jednak dziś w projektowaniu kładzie się nacisk na sprawność energetyczną. Silniki te wykorzystują siłę reluktancji, która wynika ze zmian oporu magnetycznego. Obecnie specjalnie zaprojektowane wycięcia w wirniku prowadzą linie pola magnetycznego wewnątrz wirnika w celu wytworzenia momentu reluktancyjnego z wysoką sprawnością. Synchroniczne silniki reluktancyjne wymagają do pracy przetwornicy częstotliwości. Jako niezależny producent rozwiązań napędowych Danfoss stawia na innowacyjny rozwój, zapewniający obsługę wszystkich powszechnie stosowanych typów silników. Algorytm sterowania silnikami reluktancyjnymi jest już dostępny w standardowej przetwornicy Danfoss VLT. Dotychczas przetwornice częstotliwości Danfoss oferowały algorytmy sterowania, zapewniające wysoką sprawność standardowych silników indukcyjnych i silników z magnesami trwałymi (PM), a obecnie, począwszy od VLT AutomationDrive FC 302, obsługują również synchroniczne silniki reluktancyjne. Ponadto przetwornica częstotliwości VLT sprawia, że ustawienie programu, dopasowanie algorytmu pracy i uruchomienie takiego silnika przy wdrożeniu do eksploatacji jest równie łatwe, 5/2015

użytkownicy i operatorzy ryzykują konieczność stosowania bardzo zróżnicowanych układów. W praktyce oznacza to wyższe koszty szkolenia projektantów i operatorów układów, jak również szerszej bazy serwisowej. Konieczność magazynowania części zamiennych do różnego rodzaju urządzeń to także większe koszty eksploatacji. Możliwość obsługiwania wszystkich typów silników przetwornicą częstotliwości tylko jednego typu jest korzystna dla użytkowników, ponieważ znacznie redukuje opisane dodatkowe nakłady pracy i środki finansowe przeznaczane na utrzymanie ruchu. Jako niezależny producent przetwornic częstotliwości Danfoss oferuje rozwiązanie, dzięki któremu możliwe jest sterowanie za pomocą jednego urządzenia wszystkimi standardowymi silnikami, powszechnie stosowanymi w automatyce przemysłowej, komunalnej i budynkowej. Daje to operatorom instalacji możliwość stosowania tego samego interfejsu operatora, tych samych interfejsów układów, tych samych rozszerzeń oraz sprawdzonej, niezawodnej technologii w całym zakresie mocy. Zarządzanie częściami zamiennymi i ich obsługa stają się prostsze, a koszty szkoleń spadają.

NOWE KLASY SPRAWNOŚCI

MAŁE ZRÓŻNICOWANIE UKŁADÓW NAPĘDOWYCH W INSTALACJACH Niemal wszystkie powszechnie stosowane technologie silnikowe wymagają sterownika elektronicznego lub mogą być sterowane elektronicznie. Rodzi się jednak pytanie: czy wszystkie silniki można obsługiwać z użyciem zaledwie jednego typu sterownika? Jeżeli nie,

Maszyny napędzane silnikami elektrycznymi odpowiadają za dwie trzecie zużycia energii w przemyśle. Dzięki zastąpieniu dotychczasowych, liczących sobie dziesiątki lat napędów nowoczesnymi technologiami napędowymi, w samych tylko Niemczech w przemyśle i handlu można uzyskać oszczędności rzędu 38 mld kWh rocznie. W skali europejskiej dałoby to redukcję zużycia o aż 135 mld kWh, co odpowiada zmniejszeniu emisji CO₂ o 69 mln ton (źródło danych: ZVEI, „Motors and controlled drives”). Minimalne poziomy sprawności silników elektrycznych określone są w UE rozporządzeniem (WE) nr 640/2009. Rozporządzenie (UE) nr 4/2014 rozszerza zakres silników elektrycznych objętych tymi regulacjami. Wspomniane rozporządzenia ustanawiają nowe klasy sprawności, któ35

TECHNIKA

Trójfazowy silnik indukcyjny

Silnik PM z magnesami wbudowanymi

Synchroniczny silnk reluktancyjny

rych obecne limity dla IE1 (najniższa klasa) do IE3 zaczerpnięto z wymagań normy EN 60034-30. Norma EN 6003430-1 określa limity dla klasy IE4, które nie zostały ujęte w aktach prawnych. Aby osiągnąć minimalną sprawność przewidzianą dla wielu z tych klas, konieczne są zmiany stosowanych technologii silnikowych, jak również wprowadzenie nowych lub usprawnionych technologii silnikowych. W rezultacie użytkownicy mają obecnie do czynienia z różnorodnymi tendencjami na rynku. Muszą również wiedzieć, co oznaczają poszczególne określenia i co poszczególne technologie mają do zaoferowania. Czy każdy silnik jest równie dobry do każdego zastosowania?

środowiskowej silników elektrycznych jest ich wielkość mechaniczna. Zmniejszenie wymiarów silników zmniejsza ilość materiałów zużywanych podczas produkcji oraz koszty utylizacji. Stosowanie silników o większej sprawności wprowadza nowy aspekt do rozważań na temat stosowania przetwornic częstotliwości. Po pierwsze – sterowanie prędkością, możliwe dzięki przetwornicy częstotliwości, daje ogromne możliwości zmniejszenia zużycia energii i kosztów. Po drugie – niektóre technologie silnikowe mogą być stosowane tylko wraz z tą techniką. Podczas łączenia przetwornicy częstotliwości z silnikiem wstępną orientację zapewniają dane o mocy w kW. Do pełnego dostrojenia trzeba jednak jeszcze dopasować niezbędny prąd lub moc pozorną (dotyczy to w szczególności synchronicznych silników reluktancyjnych!). Ważne, by przetwornica częstotliwości była w stanie obsługiwać przeciążenia niezbędne w danym zastosowaniu. Wynoszą one zwykle 110 proc. w przypadku wentylatorów i pomp oraz 160 proc. w przypadku przenośników taśmowych lub podnośników.

Przetwornice częstotliwości, w których wykorzystuje się metody sterowania dostosowane do technologii silnikowej zapewniają idealne namagnesowanie podczas pracy, m.in. przy obciążeniu niepełnym. Dotyczy to również zmiennych obciążeń. Przykładowo w przetwornicach częstotliwości firmy Danfoss do silników PM stosuje się koncepcję MTPA (maksymalnego ilorazu momentu elektromagnetycznego i prądu stojana), która zapewnia najwyższą z możliwych sprawność silnika każdej konstrukcji.

SILNIK NA MIARĘ Obecnie dostępne technologie silnikowe to: • standardowy silnik indukcyjny, • silnik z wirnikiem miedzianym, • silnik z magnesami trwałymi, • silnik EC (przypadek szczególny), • silnik z magnesami trwałymi o rozruchu bezpośrednim, • synchroniczny silnik reluktancyjny. Wiele silników i napędów elektrycznych marnuje energię z powodu pracy w nieoptymalnym zakresie. W związku z tym konstruktorzy silników elektrycznych przywiązują coraz większą wagę do optymalizacji skutków środowiskowych pracy niedociążonych regulowanych układów, a w szczególności ich sprawności energetycznej. Obecnie wiele silników jest przewymiarowanych w wyniku stosowania „marginesu ostrożności” w projektowaniu i planowaniu, a zatem w większości przypadków pracuje pod obciążeniem niższym niż znamionowe. Silniki takie pracują ze zmniejszoną prędkością obrotową i zmniejszonym momentem obrotowym. Kolejnym aspektem zgodności 36

OPTYMALIZACJA Użycie przetwornicy częstotliwości o jeden rozmiar większej niż potrzebna do danego zastosowania, np. w celu obsługi większego przeciążenia, nie ma negatywnego wpływu na zużycie energii, ze względu na wyższą sprawność większej przetwornicy. Inaczej jest w przypadku silnika, ponieważ przewymiarowanie ma znacznie poważniejsze skutki. W zależności od konstrukcji silnika sprawność w punkcie pracy danego zastosowania może być nawet większa niż przy obciążeniu pełnym w przypadku wyboru większego silnika.

PODSUMOWANIE Większość standardowych silników trójfazowych dostępnych na rynku pracuje bez żadnych problemów z nowoczesnymi przetwornicami częstotliwości. W procesie wyboru i instalacji użytkownicy powinni uwzględniać charakterystykę poszczególnych technologii. Więcej informacji o projektowaniu bezpiecznych i sprawnych rozwiązań napędowych można uzyskać w praktycznych instrukcjach planowania firmy Danfoss.

Przetwornice częstotliwości VLT stosowane są w różnorodnych zastosowaniach na całym świecie. Eksperci Danfoss VLT Drives służą klientom obszerną wiedzą specjalistyczną związaną z określonymi zastosowaniami. Kompleksowe doradztwo i szybka obsługa zapewniają optymalne rozwiązanie oferujące wysoką niezawodność i dostępność.

DANFOSS POLAND Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 5 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. 22 755 07 00 fax 22 755 07 01 e-mail: info@danfoss.com www.danfoss.pl/napedy

AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY

NORMY TECHNICZNE WCZORAJ I DZIŚ Normy są podstawą swobodnego obrotu towarami na rynku globalnym. Spotykamy się z nimi na co dzień – przy deklarowaniu jakości produkcji, przy sprawdzaniu jakości produktów wypuszczanych na rynek czy na etykietach kupowanych produktów. Wprawdzie stosowanie się do wymagań norm jest dobrowolne, ale już stosowanie się do wymagań zawartych w Dyrektywach UE jest obowiązkowe, a stosowanie się do wymagań odpowiednich norm zdecydowanie ułatwia spełnienie wymagań dyrektyw, czyli zapewnienie realizacji zasadniczych wymagań bezpieczeństwa.

Fot. Danfoss

Tadeusz Missala

5/2015

ramach cyklu, który inaugurujemy niniejszym artykułem, chcielibyśmy informować Państwa o tym, co istotnego dzieje się w normalizacji, nad jakimi normami technicznymi trwają aktualnie prace oraz jakie normy właśnie weszły (bądź za chwilę wejdą) w życie. Zanim jednak przejdziemy do kwestii „CO się dzieje” w normalizacji, odpowiedzmy najpierw na pytanie „JAK i OD KIEDY się dzieje”.

OD KIEDY SIĘ DZIEJE? Od początków II Rzeczpospolitej polskie środowisko inżynierskie zdawało sobie sprawę z wagi i konieczności normalizacji. W 1923 r., z inicjatywy inż. Piotra Drzewieckiego zostaje powołany Komitet Techniczny dla normalizacji wyrobów przemysłowych oraz ich dostawy przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu (na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 lipca 1923 r.). W tymże roku Polski Komitet Krajowy Elektrotechniki (utworzony w ramach Stowarzyszenia Elektryków Polskich – SEP) z inicjatywy prof. Mieczysława Pożaryskiego zostaje członkiem IEC (International Electrotechnical Commission) – pierwszej międzynarodowej organizacji normalizacyjnej, powstałej w 1906 r. W 1924 r. na podstawie uchwały podjętej na posiedzeniu Komitetu Technicznego dla normalizacji wyrobów przemysłowych oraz ich dostawy powstaje Polski Komitet Normalizacyjny (którego akronim, zgodnie z przedwojenną pisownią, brzmiał „P.K.N.”), a Polska Norma (PN) jest uznana za oficjalny dokument do dobrowolnego stosowania – zostaje to prawnie potwierdzone w Monitorze Polskim z 1926 r.

Pierwsza Polska Norma zostaje opublikowana w 1925 r. W konspiracji, od 1942 r. wznowiona zostaje działalność normalizacyjna – działają komisje normalizacyjne, potajemnie odbywa się sprzedaż norm oraz ich dystrybucja wśród szkół i osób prowadzących prace naukowe. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) wznawia działalność po wojnie w 1945 r. W 1947 r. PKN jest członkiem założycielem ISO International Standardization Organization, natomiast w 1950 r. do PKN-u zostaje włączony Komitet Krajowy Elektrotechniki SEP. Od tego czasu w Polsce istnieje jedna, ogólnopolska organizacja normalizacyjna.

JAK SIĘ DZIEJE? Prace normalizacyjne odbywają się w organizacjach międzynarodowych (ISO, IEC, UTI), regionalnych – europejskie to CEN, CENELEC, ETSI – i krajowych, przy czym ze względu na wymagania swobody wymiany handlowej w zglobalizowanej gospodarce kolejność wprowadzania/uznawania norm jest następująca: norma międzynarodowa ⇒ norma regionalna ⇒ norma krajowa, przy zachowaniu ich pełnej zgodności. Każdy kraj może stać się członkiem odpowiedniej organizacji normalizacyjnej i brać udział w opracowaniu i ustalaniu norm. Polski Komitet Normalizacyjny jest członkiem organizacji: − ISO – Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna: www.iso.org, − IEC – Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna: www.iec.ch, − CEN – Europejski Komitet Normalizacyjny (w tym ECISS – Europejski Komitet ds. Normalizacji Żelaza i Stali): www.cen.eu, 37

PRAWO I NORMY − CENELEC – Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki: www. cenelec.eu, − ETSI – Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych: www.etsi.org. W każdej organizacji normalizacyjnej działają komitety techniczne (KT) odpowiedzialne za inicjowanie opracowania normy, jej opracowanie, przedstawienie do oceny wszystkim organizacjom członkowskim (regionalnym i krajowym), przeprowadzenie uzgodnienia tekstu, formalnego przegłosowania ustalonego tekstu i wydanie nomy, a następnie za utrzymanie jej aktualności.

Opracowanie i ustalanie normy międzynarodowej IEC ma następujący przebieg: 1. Na pierwszym etapie, tzw. NWI (New Work Item), kraj członkowski, przez swojego przedstawiciela w danym komitecie technicznym, zgłasza propozycję opracowania normy, która to propozycja jest kierowana do wszystkich krajów członków danego KT do zaopiniowania, głosowania za włączeniem lub przeciw włączeniu do planu pracy oraz do zgłoszenia ekspertów do Grupy Roboczej (Working Group), która będzie opracowywała normę. Propozycja zostaje przyjęta, gdy uzyska ponad 50 proc. głosów „za” i zostanie zgłoszonych co najmniej pięciu ekspertów do opracowania normy. Powołuje się wówczas wspomnianą Grupę Roboczą, która opracowuje Projekt Komitetu CD (Committee Draft). Projekt ten zostaje następnie skierowany do krajów członkowskich w celu zgłoszenia uwag. 2. Uwagi zgłoszone do CD są rozpatrywane przez WG oraz Sekretarza KT; zostaje sporządzone zestawienie uwag z adnotacjami o ich uwzględnieniu lub odrzuceniu (z podaniem przyczyn ich odrzucenia) i propozycją przejścia do kolejnej fazy lub powtórnego opracowania CD (będzie to zatem 2CD). Zestawienie to jest następnie rozsyłane do krajów członkowskich 38

Fot. PKN

JAK POWSTAJĄ NORMY IEC?

Facsimile pierwszej Polskiej Normy, opublikowanej w 1925 r.

do głosowania, przy czym na tym etapie wymagane jest już uzyskanie zgody minimum dwóch trzecich państw członkowskich przy liczbie głosów przeciwnych nieprzekraczającej ¼ głosów (każde państwo członkowskie dysponuje jednym głosem). Zasada „za ≥ 66,7 %, przeciw ≤ 25 % głosów” obowiązuje odtąd we wszystkich kolejnych głosowaniach związanych z akceptacją projektów i tekstu ostatecznego normy. W przypadku opracowania 2CD procedura się powtarza. 3. Kolejną fazą jest opracowanie Projektu Komitetu do Głosowania

(Committee Draft for Voting – CDV) i rozesłanie go do krajów członkowskich. Jest to ostatni etap, na którym jest możliwe zgłaszanie uwag merytorycznych. Z głosowania zostaje sporządzony protokół, łącznie z zestawieniem uwag, i ponownie rozesłany do głosowania. Osiągnięcie konsensu na tym etapie umożliwia przejście do fazy finalnej. 4. Po wprowadzeniu uwag zgłoszonych do CDV zostaje opracowany Końcowy Projekt Normy Międzynarodowej FDIS (Final Draft International Standard) i rozesłany do krajów członkowskich do aprobaty. Teraz AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY głosuje się tylko „za” lub „przeciw”, bez zgłaszania uwag. W przypadku osiągnięcia konsensu norma zostaje skierowana do druku. 5. Zakłada się 5-letni okres aktualności normy. Dlatego też po upływie 2–3 lat od jej wydania KT powołuje zespół do oceny jej aktualności (Maintenance Team), który po analizie proponuje jedną z możliwości: − utrzymanie normy, − wykreślenie normy, − zastąpienie normy wydaniem zrewidowanym, − poprawienie normy. Decyzja zostaje podjęta przez głosowanie krajów członkowskich.

Fot. PKN

NORMY IEC A NORMY EUROPEJSKIE (EN) Przekształcenie Normy Międzynarodowej w Normę Europejską może mieć różny przebieg. W przypadku norm elektrotechnicznych, tj. IEC i CENELEC, na ogół następuje wspólne opiniowanie i głosowanie, co skraca procedurę. Gdy jest pełna zgodność, wówczas Norma

KAŻDY KRAJ MOŻE STAĆ SIĘ CZŁONKIEM ODPOWIEDNIEJ ORGANIZACJI NORMALIZACYJNEJ I BRAĆ UDZIAŁ W OPRACOWANIU I USTALANIU NORM. Międzynarodowa zostaje przyjęta jako Norma Europejska (EN) bez modyfikacji. Jeśli natomiast niektóre wymagania europejskie nie weszły do Normy Międzynarodowej z powodu rozbieżności z innymi regionami, to do EN zostają wprowadzone modyfikacje obowiązujące tylko w Europie.

POLSKA NORMA (PN) Przekształcenie EN w PN jest w zasadzie już tylko formalnością z pewnymi uzupełnieniami: − o ile polskie instytucje będące członkami KT PKN zgłoszą ekspertów, możemy mieć wpływ na kształt normy od samego początku, − do polskiego systemu normalizacyjnego zostaje wprowadzona norma na etapie CDV i wszyscy członkowie

odpowiedniego KT mogą zgłaszać do niej uwagi, które zostają przekazane do CENELEC, − w KT przeprowadza się głosowanie nad polskim stanowiskiem – jesteśmy za przyjęciem nomy, za jej odrzuceniem lub nie mamy zdania. Po ustanowieniu normy przez CEN, CENELEC lub ETSI zostaje ona wydana jako PN w języku angielskim i ewentualnie przetłumaczona. Ponieważ wszyscy jesteśmy zainteresowani bezpieczną pracą, w następnym odcinku zostanie przedstawiony stan normalizacji w zakresie bezpieczeństwa w obszarze automatyki i robotyki. prof. dr inż. Tadeusz Missala Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP R E K L A M A

5/2015

PRAWO I NORMY

AUDYT EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ Jak osiągnąć więcej, zużywając mniej? Poprawić efektywność energetyczną w zakładzie przemysłowym. Takie możliwości daje audyt energetyczny, który pozwala stwierdzić, w jakich miejscach dochodzi do marnotrawstwa energii i określić jego przyczyny, a przede wszystkim daje wskazówki, jakie działania naprawcze powinny być wdrożone, by zmienić tę sytuację. Przemysław Gogojewicz

udyt efektywności energetycznej sporządza się w zakresie oceny stanu technicznego oraz analizy zużycia energii obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji. Obejmuje on w szczególności: a) inwentaryzację techniczną tego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, zawierającą określenie: − rodzaju obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji i ich parametrów pracy, − ogólnych danych technicznych, – wraz z dokumentacją lub opisem technicznym obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, b) wyniki oszacowań zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, z wyko-

rzystaniem metod analitycznych i z uwzględnieniem danych znamionowych lub katalogowych oraz czynników wpływających na zużycie energii, c) wyniki pomiarów wielkości fizycznych i parametrów pracy tego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, z uwzględnieniem: − czynników wpływających na zużycie przez nie energii, − charakterystyki sprzętu służącego do wykonywania pomiarów, wraz z dokumentacją tych pomiarów oraz określeniem okresów, w których pomiary te wykonano. d) ocenę błędów wykonanych pomiarów i wewnętrznej spójności wyników tych pomiarów, AUTOMATYKA

Fot. istock.com

W ZAKŁADZIE PRZEMYSŁOWYM

PRAWO I NORMY 1) izolacja instalacji przemysłowych, 2) przebudowa lub remont budynków, 3) modernizacja urządzeń przeznaczonych do użytku domowego, oświetlenia, urządzeń potrzeb własnych, urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, 4) odzysk energii w procesach przemysłowych, 5) ograniczenie przepływów mocy biernej, strat sieciowych w ciągach liniowych, strat w transformatorach, 6) stosowanie do ogrzewania lub chłodzenia obiektów energii wytwarzanej we własnych lub przyłączonych do sieci odnawialnych źródłach energii (w rozumieniu ustawy Prawo energetyczne), ciepła użytkowego w kogeneracji (w rozumieniu ustawy Prawo energetyczne) lub ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.

Fot. istock.com

AUDYT W UE I W POLSCE

e) uzgodnienie wyników pomiarów z oszacowaniami analitycznymi. Audyt sporządza się w sposób bilansowy. Obejmuje wykonanie pełnego bilansu energetycznego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, którego dotyczy przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej. Przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej: − ocieplenie ściany zewnętrznej, dachu lub stropodachu, − ocieplenie stropu pod nieogrzewanym poddaszem, − ocieplenie stropu nad piwnicą, − modernizacja lub wymiana stolarki okiennej, − modernizacja lub wymiana instala5/2015

cji ciepłej wody użytkowej, − modernizacja opraw oświetleniowych lub źródeł światła, − wymiana urządzeń przeznaczonych do użytku domowego (pralki, suszarki, zmywarki do naczyń, chłodziarki lub piekarnika), − wymiana urządzeń IT, − wymiana napędów do urządzeń, w szczególności silników elektrycznych o mocy znamionowej do 100 kW. Za przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej Ustawa o efektywności energetycznej uznaje działanie polegające na wprowadzeniu zmian lub usprawnień w obiekcie bądź urządzeniu. Ustawa wskazuje przykładowe obszary działań proefektywnościowych. Są nimi np.:

W większości państw Unii Europejskiej obowiązek wykonywania wstępnej kwalifikacji zainteresowanych oraz wdrożenia systemu zatwierdzania audytorów efektywności energetycznej nie jest jasno określony i unormowany prawnie. W decydującej części państw członkowskich wstępna kwalifikacja audytorów odbywa się na podstawie oceny kwalifikacji w zakresie wykształcenia technicznego, doświadczenia zawodowego, uczestnictwa w specjalistycznych kursach lub członkostwa w zrzeszeniu bądź akredytowanej jednostce. Jednostką, która może określać kryteria kwalifikacji audytorów jest w 40 proc. przypadków administracja państwowa. Natomiast w pozostałych przypadkach są to firmy energetyczne, zrzeszenia audytorów, firmy prywatne, administracja lokalna i inne kategorie podmiotów. Ustawa o efektywności energetycznej zawiera regulacje dotyczące uzyskiwania uprawnień audytora efektywności energetycznej na potrzeby funkcjonowania systemu tzw. białych certyfikatów wprowadzanych tą ustawą. Osobami zainteresowanymi sporządzaniem audytów efektywności energetycznej są w szczególności audytorzy energetyczni, sporządzający audyty energetyczne na potrzeby 41

PRAWO I NORMY

KARTA AUDYTU EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ

DATA WYKONANIA

Podstawowe informacje dotyczące przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej Przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej: Opis przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej (max. 250 znaków): Dane podmiotu lub podmiotu upoważnionego (numer PESEL albo nazwa), u którego zostanie zrealizowane przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej lub przedsięwzięcie takie zostało zrealizowane: Data rozpoczęcia przedsięwzięcia Planowana data zakończenia Data zakończenia przedsięwzięcia Wyrażony w latach kalendarzosłużącego poprawie efektywności przedsięwzięcia służącego poprawie służącego poprawie efektywności wych okres uzyskiwania oszczędenergetycznej albo planowana data efektywności energetycznej*: energetycznej**: ności energii: rozpoczęcia tego przedsięwzięcia*: Parametry przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej (na podstawie audytu efektywności energetycznej) Średnioroczna oszczędność energii [GJ/rok] lub [kWh/rok] [toe/rok] finalnej: Średnioroczna oszczędność energii [GJ/rok] lub [kWh/rok] [toe/rok] pierwotnej: Szacowana wielkość redukcji emisji [ton/rok] CO2***: Dane sporządzającego audyt efektywności energetycznej Imię i nazwisko: Nr uprawnienia: Nr telefonu: Podpis: * W przypadku przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej jeszcze niezrealizowanego. ** W przypadku przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej już zrealizowanego. *** Na podstawie wskaźników emisji CO2 zawartych w tabeli nr 2 w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 września 2008 r. w sprawie sposobu monitorowania wielkości emisji substancji objętych wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji (Dz. U. Nr 183, poz. 1142) oraz publikowanych przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za dany rok.

systemu wprowadzonego przez ustawę o wspieraniu termomodernizacji i remontów, a ponadto osoby, które mają kwalifikacje do eksploatacji sieci, urządzeń lub instalacji, potwierdzone zgodnie z przepisami ustawy Prawo energetyczne, oraz osoby mające uprawnienia do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynków, przyznane na podstawie przepisów ustawy Prawo budowlane. Dopuszczalna jest sytuacja, w której część osób sporządzających audyty efektywności energetycznej będzie specjalizować się w wykonywaniu prostych audytów budynków, zaś inne – bardziej skomplikowanych przedsięwzięć, służących poprawie efektywności energetycznej i realizowanych w przedsiębiorstwach energetycznych lub zakładach przemysłowych, a dotyczących np. urządzeń potrzeb własnych czy modernizacji urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach prze42

mysłowych. Zapobiegnie to sytuacji, w której audytor efektywności energetycznej miałby być osobą posiadającą kwalifikacje w zakresie wszystkich możliwych do wykonania i zgłoszenia do przetargu (organizowanego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki) przedsięwzięć, służących poprawie efektywności energetycznej. Przepisy ustawy zawierają regulacje dotyczące w szczególności: 1) wymagań stawianych osobom, które mogą sporządzać audyty efektywności energetycznej, przesłanek utraty uprawnień audytora efektywności energetycznej, obowiązku podlegania przez tego audytora ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku ze sporządzaniem audytu efektywności energetycznej; 2) sprawdzenia spełnienia wymagań stawianych osobom ubiegającym się o nadanie uprawnień audytora

efektywności energetycznej przez komisje kwalifikacyjne; 3) jednostek, przy których Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może powoływać komisje kwalifikacyjne, przesłanek odwołania komisji kwalifikacyjnych i ich członków; 4) upoważnienia dla ministra właściwego do spraw gospodarki działającego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej do wydania rozporządzenia określającego m.in. sposób przeprowadzenia szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień audytora efektywności energetycznej; 5) uznawania kwalifikacji zdobytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwach członkowskich EFTA, Zgodnie z art. 29 ustawy o efektywności energetycznej audyt efektywAUTOMATYKA

PRAWO I NORMY ności energetycznej może sporządzić osoba, która: 1) ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych; 2) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe; 3) ukończyła magisterskie studia wyższe w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym, w zakresie technicznym; 4) odbyła szkolenie dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień audytora efektywności energetycznej lub ukończyła co najmniej roczne studia podyplomowe umożliwiające uzyskanie wiedzy z zakresu zagadnień określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 33 ust. 7 ustawy o efektywności energetycznej; 5) złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora efektywności energetycznej. W interesie podmiotu zlecającego opracowanie takiego audytu jest zatem wybór osoby wiarygodnej, legitymującej się odpowiednimi referencjami. Podmiot realizujący przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej odpowiada bowiem za zrealizowanie go zgodnie z deklaracją przetargową.

SZCZEGÓŁOWE KWESTIE AUDYTU EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W zakresie powyższych punktów należy szczegółowo wyjaśnić, iż audyt efektywności energetycznej powinien zawierać opis możliwych rodzajów i wariantów realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, wraz z oceną opłacalności ekonomicznej tych przedsięwzięć i możliwej do uzyskania oszczędności energii. Audyt efektywności energetycznej dostarczania ciepła powinien zawierać ocenę efektywności energetycznej sieci ciepłowniczej oraz innego indywidualnego źródła ciepła wytwarzającego 5/2015

i dostarczającego ciepło do obiektu budowlanego, ze wskazaniem, który sposób dostarczania ciepła zapewnia większą efektywność energetyczną. W art. 23 ustawy o efektywności energetycznej przewidziano możliwość wyrywkowego weryfikowania, przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki lub podmioty, którym zleci on wykonanie weryfikacji, w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych, audytu efektywności energetycznej sporządzanego dla przedsięwzięcia zgłaszanego do przetargu lub oszczędności energii osiągniętej w wyniku realizacji tego przedsięwzięcia.

WARTO WIEDZIEĆ Audyt w zakresie oceny efektów uzyskanych w wyniku realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, stosownie do sposobu jego sporządzania, obejmuje w szczególności: a) wskazanie realizowanego przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, wraz ze szczegółowym opisem usprawnień wprowadzonych w związku z tym przedsięwzięciem, b) określenie sposobu wykonania analizy danych, metod obliczeniowych i zastosowanych modeli matema-

W WIĘKSZOŚCI PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ OBOWIĄZEK WYKONYWANIA WSTĘPNEJ KWALIFIKACJI ZAINTERESOWANYCH ORAZ WDROŻENIA SYSTEMU ZATWIERDZANIA AUDYTORÓW EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ NIE JEST JASNO OKREŚLONY I UNORMOWANY PRAWNIE. Ma to na celu zagwarantowanie odpowiedniej jakości audytów efektywności energetycznej oraz uniemożliwienie nadużyć w zakresie sporządzania tych audytów. Warto zaznaczyć, że Prezes URE wyrywkowo weryfikuje audyty efektywności energetycznej sporządzone dla przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej – w związku z którym zadeklarowano osiągnięcie oszczędności energii w ilości co najmniej 100 ton średnio w ciągu roku – przed i po zrealizowaniu tego przedsięwzięcia. Dla przedsięwzięć, w związku z którymi zadeklarowano osiągnięcie oszczędności energii w ilości nieprzekraczającej 100 ton średnio w ciągu roku, dla których nie jest wymagane przedstawienie powykonawczego audytu efektywności energetycznej, Prezes URE może dokonać wyrywkowej weryfikacji oszczędności energii osiągniętej w wyniku realizacji przedsięwzięcia, z ilością energii zaoszczędzonej, określonej w deklaracji przetargowej.

tycznych, szczegółowy opis wzorów, wskaźników i współczynników użytych w tych obliczeniach, wraz z opisem przyjętych założeń oraz wskazaniem źródeł danych zastosowanych do obliczeń oszczędności energii, c) wyniki obliczeń, w szczególności osiągniętej średniorocznej oszczędności energii oraz łącznej redukcji kosztów eksploatacji obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, których dotyczy przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej, wraz z wnioskami wskazującymi na zasadność wyboru tego przedsięwzięcia, d) wykaz wykorzystanych programów komputerowych, użytych do obliczania oszczędności energii. Przemysław Gogojewicz właściciel Kancelarii Usług Prawnych

Podstawa prawna: Ustawa o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2011 Nr 94, poz. 551 ze zm.).

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

SYSTEMY CHŁODZENIA SZAF STEROWNICZYCH

Andrzej Barciński

mmanentną cechą każdej elektroniki jest to, że się nagrzewa. Energia pobierana z sieci zasilającej w postaci prądu elektrycznego praktycznie w całości zamieniana jest na ciepło – jedyny wyjątek stanowią elementy świecące, choć w zamkniętej szafie również światło jest pochłaniane przez obudowę i zamieniane na ciepło. Jednocześnie poszczególne urządzenia elektroniczne mają swoją graniczną temperaturę pracy. Wykroczenie poza nie może spowodować ich wadliwą pracę, automatyczne wyłączenie lub uszkodzenie. Co więcej, niższa temperatura otoczenia pozwala uzyskać niższą temperaturę pracy płytek drukowanych, a to zazwyczaj skutkuje wydłużoną żywotnością sprzętu.

W rzeczywistości współczynnik MTBF (Mean Time Between Failures) urządzeń elektronicznych podawany jest dla warunków działania w temperaturze pokojowej. Jeśli natomiast sprzęt pracuje w podwyższonej temperaturze, jego kondensatory elektrolityczne szybciej wysychają, a w niektórych przypadkach mogą pojawić się nawet wewnętrzne uszkodzenia w układach scalonych. Szacuje się, że stała praca urządzeń elektronicznych w podwyższonej o 10 °C temperaturze skraca ich żywotność o połowę.

RÓŻNE RODZAJE INSTALACJI CHŁODNICZYCH Z wymienionych powyżej względów wynika konieczność zapewnienia odpowiedniego chłodzenia urządzeń elektronicznych, zamontowanych w szafach sterowniczych. To, jaki rodzaj instalacji będzie wystarczający, zależy zarówno od sumarycznej mocy podłączonych urządzeń, jak i od sposobu ich rozmieszczenia. Konieczne jest przede

wnątrz szafy. Ważne jest także zapewnienie odpowiednio szybkiego odbioru ciepła od nagrzewających się urządzeń, tak by poszczególne komponenty nie nagrzewały się do zbyt wysokiej temperatury. Dlatego instalacje chłodzenia są często dwustopniowe. Pierwszy stopień odpowiada za odprowadzanie ciepła z kluczowych podzespołów i oddawanie go do dużego wymiennika, a drugi stopień obejmuje chłodzenie tego wymiennika przez wymuszenie obiegu powietrza na zewnątrz lub przez aktywne schładzanie za pomocą klimatyzatorów. Odbieranie ciepła może być realizowane na dwa sposoby – za pomocą przepływu powietrza lub cieczy. Ważne jest też zachowanie odpowiedniego stopnia szczelności obudowy, który – jeśli ma być wysoki – wymaga użycia elementów instalacji o wysokim stopniu ochrony. Najczęściej będą to klimatyzatory, umożliwiające dobrą separację poszczególnych stref instalacji lub inne wymienniki cieplne typu powietrze-powietrze lub woda-powietrze.

CORAZ CZĘŚCIEJ PROJEKT CHŁODZENIA WYKONYWANY JEST JUŻ NA ETAPIE PLANOWANIA CAŁEGO SYSTEMU STEROWANIA, CO JEST BARDZO POZYTYWNYM TRENDEM. wszystkim dobranie komponentów, których wydajność chłodzenia nie będzie mniejsza niż moc chłodzonych urządzeń, zwiększona o moc urządzeń chłodzonych, zlokalizowanych we-

BILANS ENERGETYCZNY Dobór systemu chłodzenia szafy sterowniczej powinien rozpocząć się od określenia ilości energii cieplnej, jaką trzeba będzie odprowadzić, AUTOMATYKA

Fot. Rittal, McLean

Nowoczesne instalacje przemysłowe nie mogą funkcjonować bez zaawansowanych systemów informatycznych. Te natomiast wymagają odpowiednio wydajnych, elektronicznych systemów komputerowych. A systemy komputerowe muszą być sprawnie chłodzone, by nie ulegały przegrzaniu. W środowisku przemysłowym elektronikę odpowiadającą za sterowanie najczęściej umieszcza się w szafach sterowniczych i to właśnie systemy chłodzenia takich szaf są tematem niniejszego artykułu.

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY temperatury, w jakiej mają pracować urządzenia oraz przewidywanej temperatury środowiska. Moc i parametry urządzeń chłodniczych należy dobrać tak, by mogły niezawodnie utrzymywać pożądaną temperaturę komponentów elektronicznych nawet wtedy, gdy temperatura otoczenia osiąga maksymalne wartości, a chłodzone urządzenia pracują przy pełnym obciążeniu. Warto pamiętać o zastosowaniu systemów regulacji, by zmniejszyć intensywność chłodzenia, gdy aktualne warunki nie wymuszają pracy na pełnych obrotach. Należy też wziąć pod uwagę rozmieszczenie komponentów w szafie i ocenić, jak duża jest przestrzeń umożliwiająca przepływ powietrza. W zależności od wielkości i kształtu tej przestrzeni, możliwe będzie pozostawienie swobodnego przepływu powietrza, wymuszenie przepływu za pomocą wentylatorów lub dmuchaw czy też odbieranie ciepła z użyciem instalacji wodnej albo za pośrednictwem systemów termoelektrycznych. Producenci osprzętu chłodniczego coraz częściej starają się uprościć klientom dobór odpowiedniej instalacji chłodniczej, a jednocześnie zachęcić ich do wyboru swoich produktów. W tym celu tworzone są bezpłatne programy, a ostatnio także aplikacje mobilne, ułatwiające wykonanie wszystkich obliczeń, koniecznych do optymalnego doboru podzespołów. Nie są to skomplikowane programy, a pozwalają zorientować się w temacie osobom, które nie mają dużego doświadczenia w planowaniu takich instalacji.

Klimatyzatory firmy Rittal

Fot. Rittal, McLean

WENTYLATORY Najprostszym sposobem wymuszania konwekcji, która służy odprowadzaniu nadmiernego ciepła z wnętrza obudowy lub spomiędzy podzespołów, jest zastosowanie wentylatorów i dmuchaw. Mogą być to wentylatory montowane w ściankach czy drzwiach lub moduły wsuwane (wentylatory i dmuchawy modułowe). Ich wydajność wynosi zwykle kilkaset m3/h. W przypadku rozwiązań modułowych stosuje się najczęściej wersje o wysokości 1U, 2U, czasem 3U, w których w celu zwiększenia równomierności przepływu powietrza wykorzystywane są jeden lub – czę5/2015

Ogniwo Peltiera firmy McLean oraz zasad działania chłodzenia termoelektrycznego

ściej – kilka wentylatorów. Obecnie największą popularnością cieszą się moduły najwęższe (1U), które pozwalają zaoszczędzić cenną przestrzeń. Gdy konieczne jest uzyskanie bardzo dużej wydajności, stosowane są komponenty w konfiguracji z dmuchawą odśrodkową, najczęściej w obudowach 3U. Różnica między wentylatorami i dmuchawami z założenia polega na kierunku nawiewu po-

wietrza. W przypadku wentylatorów generalnie przyjmuje się, że powietrze jest wydmuchiwane w tej samej płaszczyźnie, w jakiej ustawione są ramiona wirnika, podczas gdy dmuchawy pompują powietrze prostopadle do wirnika. W praktyce kierunek przepływu powietrza jest określony przez kształt obudowy wentylatora, więc powyższy podział nie jest ścisły. Można spotkać się także z podziałem, według

Osłony na wentylatory firmy Pfannenberg

którego wentylatory to urządzenia, które zasysają powietrze z urządzenia i wydmuchują je na zewnątrz, a dmuchawy pompują zimne powietrze z otoczenia do wnętrza obudowy. Dobór wentylatorów i dmuchaw do szafy sterowniczej polega na określeniu ilości powietrza, jakie należałoby wydmuchiwać z obudowy lub z pojedynczego modułu szafy 19”, w trakcie pracy urządzeń. Wśród danych technicznych wentylatorów, jakie podają producenci, są m.in. takie parametry, jak przepływ powietrza. Przepływ wyrażany jest najczęściej w m3/h, ale bywa też podany w stopach sześciennych na minutę (CFM). Warto też zwrócić uwagę na pobieraną moc oraz poziom generowanego szumu. Biorąc pod uwagę wydajność i moc urządzenia, można także porównywać sprawność wentylatorów. W przypadku dmuchaw producenci podają często także charakterystyki określające przepływ powietrza w funkcji ciśnienia atmosferycznego. Bardzo ważne jest odpowiednie rozmieszczenie wentylatorów – nie powinny one nadmuchiwać powietrza prostopadle do płaskich obudów urządzeń, lecz sprawiać by powietrze owiewało elementy. Wentylatory powinny mieć też dużo wolnej przestrzeni w swoim otoczeniu, z której mogłyby zasysać powietrze. Warunkiem po-

Fot. Pfannenberg, Seifert

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Klimatyzacja od XS do XXL. ENCLOSURES

sk_poln_420x108_2-seitig.indd 1

POWER DISTRIBUTION

CLIMATE CONTROL

AUTOMATYKA

25.01.2012 11:17:59

sk_poln_42

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY prawnego działania wentylatorów jest ponadto odpowiednio duża różnica między temperaturą wnętrza szafy a temperaturą zewnętrzną.

Fot. Pfannenberg, Seifert

CHŁODZENIE WODNE W niektórych sytuacjach w szafach przemysłowych i serwerowych, zwłaszcza tam, gdzie instalowane są komputery i urządzenia przetwarzające o dużej wydajności obliczeniowej, konieczne jest zapewnienie wydajniejszego bezpośredniego i efektywnego chłodzenia tych komponentów, niż z użyciem jedynie wymuszonego obiegu powietrza. W takich aplikacjach jako czynnik przenoszący ciepło stosować można ciecze – np. wodę, która w porównaniu z powietrzem charakteryzuje się większą wartością ciepła właściwego, a więc umożliwia lepsze jego odprowadzanie. Chłodzenie wodne jest też stosowane w szafach pracujących w ekstremalnych warunkach, np. w hutach i przemyśle ciężkim, gdzie wymagane jest odprowadzanie dużej ilości ciepła, przy wysokiej temperaturze zewnętrznej. Nagrzana woda, która posłużyła do odebrania ciepła z układów elektronicznych, może być chłodzona powietrzem – w wymienniku ciepła

Moduł Peltiera firmy Seifert

w postaci zwykłej chłodnicy lub za pomocą agregatu. Moc chłodnicza takich dużych urządzeń wynosi wtedy nawet do kilkudziesięciu kW na szafę. Instalacje takie są nierzadko montowane w taki sposób, że w praktyce zastępują jedną lub dwie boczne ściany szafy, co pozwala na optymalne chłodzenie elementów wewnętrznych przez zapewnienie równomierności warunków termicznych w szafie. Instalacje do chłodzenia wodnego mogą być wykorzystywane zarówno w przypadku radiatorów procesorów i elementów systemów komputero-

wych, ale i do obniżania temperatury podzespołów mocy, np. systemów napędowych montowanych w szafach. W ten sposób chłodzone mogą być przemienniki częstotliwości, serwonapędy, elementy elektroenergetyczne itp. Chłodzenie wodne nie jest rozwiązaniem tanim, ale zapewnia nie tylko możliwość odbioru dużych ilości ciepła – pozwala też na zachowanie stopnia ochrony obudowy lub szafy przemysłowej na niezmienionym poziomie.

MODUŁY PELTIERA Oprócz wymienionych urządzeń chłodniczych na rynku dostępne są także wersje wykorzystujące zjawisko termoelektryczne. Polega ono na wydzielaniu lub pochłanianiu energii cieplnej pod wpływem przepływu prądu elektrycznego przez złącze półprzewodnikowe. Zbudowany w ten sposób system wraz z obudową to tzw. moduł Peltiera, który umożliwia bardzo sprawne przenoszenie ciepła z jednej strony obudowy na drugą. Urządzenia termoelektryczne pozwalają skutecznie chłodzić silnie R E K L A M A

ONTROL

012 11:17:59

Moduł chłodzący firmy Seifert

IT INFRASTRUCTURE

5/2015

sk_poln_420x108_2-seitig.indd 2

SOFTWARE & SERVICES www.rittal.pl

25.01.2012 11:18:00

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PRODUCENT

ALFA ELECTRIC

HOFFMAN

Model

RACK0348

3EB17H230

Wydajność powietrza (swobodna)

450 m /h

1600 m3/h

Napięcie znamionowe robocze

48 V DC

230 V AC

Wymiary

189" × 1 U × 208 mm

19" × 1U × 476 mm

Rozstaw osi wentylatorów

brak danych

Zakres temperatury pracy

od –10 °C do + 70 °C

brak danych

Prąd znamionowy lub moc znamionowa

0,88 A

0,8 A

Zabezpieczenie

brak danych

Poziom ciśnienia akustycznego

51 dB(A)

brak danych

Liczba wentylatorów w module

Masa

1,85 kg

5,7 kg

Tab. 1. Wybrane moduły wentylatorowe do szaf sterowniczych, dostępne na polskim rynku

szafy. Ułatwia to instalację w typowych warunkach. Ponadto nowoczesne klimatyzatory tego typu są wyposażane w dodatkowe funkcje, przydatne w przemyśle, np. odparowywanie kondensatu. Dzięki temu nie ma potrzeby odprowadzania skroplin, co zwiększa bezpieczeństwo użytkowania. Zmieniają się też czynniki chłodzące stosowane do chłodzenia.

Szafy sterownicze i systemy chłodzenia firmy Hoffman

nagrzewające się powierzchnie, choć same przy okazji zużywają dosyć dużo energii elektrycznej, która także rozpraszana jest w postaci ciepła. Dlatego często wraz z nimi stosuje się wentylatory, gwarantujące odpowiedni przepływ powietrza po wtórnej stronie elementu.

KLIMATYZACJA Nieco inną rolę, niż wcześniej wymienione systemy, pełnią klimatyzatory. Służą one do utrzymywania temperatury wewnątrz szafy na zadanym poziomie, często niższym niż temperatura otoczenia. Energia cieplna pobierana 48

z wnętrza szafy jest wyprowadzana na zewnątrz za pomocą systemu rur. Wykorzystywany jest układ z czynnikiem chłodzącym, który przepływając przez parownik, pobiera ciepło z powietrza, następnie jest sprężany, co zwiększa jego temperaturę i ciśnienie, po czym oddaje ciepło do otoczenia w skraplaczu. Dzięki temu wystarczy jedynie odpowiednio podłączyć rury do szafy, by można było zachować jej dotychczasowy stopień ochrony. Wiele klimatyzatorów do szaf jest oferowanych w postaci zintegrowanych bloków, które umieszcza się zamiast ściany lub fragmentu ściany

Analizując koszty instalacji i pracy systemu chłodzenia, trzeba wziąć pod uwagę ceny nabywanego sprzętu, pobieraną moc, cykle pracy (w oparciu o przewidywaną temperaturę zewnętrzną i bilans mocy) oraz nakłady ponoszone na serwisowanie instalacji. Koszt zasilania systemów chłodzenia bywa czasem pomijany przez twórców systemów automatyki, co jest błędem, gdyż może być on istotny. Pobór energii elektrycznej, który przekłada się na koszt chłodzenia, jest zależny od instalacji i ilości odprowadzanego ciepła. W przypadku wentylatorów i dmuchaw ich sprawność zależy przede wszystkim od sposobu ich umieszczenia, więc jest trudna do określenia. Łatwiej jest z klimatyzatorami. Ich sprawność można wyliczyć i zazwyczaj AUTOMATYKA

Fot. Hoffman, Rittal

KOSZTY

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PFANNENBERG

RITTAL

SCHROFF

PTF 61.000 11681100055

Vario 3352.230

10713-099

1000 m /h

480 m /h

170 m3/h

230 V AC

24 V DC

470 mm × 470 mm × (95 + 57) mm

19" × 1 U × 200 mm

19" × 1U × 193 mm

nie dotyczy

105 mm

137 mm

od –15 °C do +55 °C

od –10 °C do +55 °C

do 65 °C

0,53 A

0,33 A

5,3 W

brak danych

bezpiecznik automatyczny/topikowy

brak danych

77 dB(A)

51 dB(A)

45 dB(A)

4,3 kg

2,78 kg

brak danych

jest ona oznaczana jako COP (Coefficient Of Performance) lub EER (Energy Efficiency Ratio) – współczynnik efektywności energetycznej, a czasem jako zrównoważony współczynnik ESEER (European Seasonal Energy Efficiency Ratio). Wartość ta w postaci pojedynczej liczby przedstawia średnią ważoną sprawność urządzenia chłodniczego, przy uwzględnieniu różnych wartości współczynnika EER dla różnych stopni obciążenia systemu.

placzu. Trzeba więc prowadzić regularną konserwację, polegającą na czyszczeniu lub wymianie filtra. Na rynku pojawiły się jednak innowacyjne techniki, umożliwiające redukcję częstotliwości prac serwisowych i konserwacyjnych chłodziarek, pracujących w takim otoczeniu. Polegają one na nałożeniu specjalnych powłok, które czynią powierzchnie skraplaczy niezwykle gładkimi i śliskimi. W efekcie cząsteczki

brudu nie mogą już tak łatwo się osadzać, a elementy urządzeń pozostają czyste. Zmniejsza to zapotrzebowanie na stosowanie filtrów, a w niektórych sytuacjach są one w ogóle niepotrzebne, wyeliminowany więc zostaje problem zapychania się i częstej konserwacji. Podczas projektowania instalacji należy zwrócić uwagę na rozmieszczenie poszczególnych elementów. W celu redukcji zanieczyszczeń dostających

Fot. Hoffman, Rittal

PRACA W STREFACH SPECJALNYCH Szczególnie ważny jest wybór urządzeń chłodniczych do pracy w strefach specjalnych. Dotyczy to obszarów o bardzo wysokim stopniu zapylenia, stref zagrożonych wybuchem oraz stref, w których występują substancje agresywne chemicznie. W przypadku zwiększonego obciążenia pyłowego i otoczenia zawierającego olej w powietrzu najczęściej stosuje się różnego rodzaju filtry oraz uszczelnienia elementów, do których powietrze z otoczenia w ogóle nie powinno docierać. Niestety, filtry z czasem się zapychają, co skutkuje szybką redukcją użytkowej mocy chłodniczej. Dotyczy to również klimatyzatorów, w których osady odkładają się na skra5/2015

Obieg powietrza w szafie sterowniczej

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PRODUCENT

ALFA ELECTRIC

HOFFMAN

MCLEAN

Model

AVC085.01

Moc chłodnicza L35 L35 Wydajność powietrza cyrkulacja zewnętrzna Wydajność powietrza cyrkulacja wewnętrzna Napięcie robocze Wymiary Zakres temperatury otoczenia Zakres ustawień Czynnik chłodzący Masa czynnika chłodzącego Prąd znamionowy Prąd rozruchowy Masa Poziom ciśnienia akustycznego

850 W

Indoor/Outdoor/SST/Corssion Type 4X CR290226G073 791 W

600 m3/h

brak danych

600 m3/h

brak danych

230 V AC 635 mm × 305 mm × 210 mm od +20 °C do +55 °C brak danych R134a 300 g 2,65 A brak danych 23 kg 62 dB(A)

230 V AC 749 mm × 400 mm × 219 mm od –40 °C do 55 °C brak danych R134a lub R407c brak danych 3,6 A brak danych 44 kg brak danych

230 V AC 711 mm × 292 mm × 356 mm brak danych brak danych R134a 312 g 4,9 A 24,5 A 38 kg 65,5 dB(A)

SpectraCool Narrow N280426G050 1086 W

Tab. 2. Wybrane klimatyzatory do szaf sterowniczych, dostępne na polskim rynku

się do filtrów i wymienników ciepła, dmuchawy wymuszające obieg powietrza powinny być tak usytuowane, by nie pobierały zabrudzeń z pobliskich procesów technologicznych. Jeśli nie można ich wystarczająco oddalić, należy stosować różnego rodzaju osłony przeciwbryzgowe, które skutecznie minimalizują ten problem. W przypadku, gdy rozbryzgujące substancje są agresywne chemicznie, konieczne jest stosowanie osłon wykonanych z odpornych materiałów, najlepiej takich, z jakich wykonane są zainstalowane szafy sterownicze. Dobrym rozwiązaniem może być przykładowo łatwa w czyszczeniu stal kwasoodporna. Największy problem stanowią strefy zagrożone wybuchem, w których pyły drewniane lub metalowe, a nawet cząsteczki organiczne mogą łatwo ulec zapłonowi i wybuchnąć. W takich sytuacjach użycie klasycznych chłodziarek i wentylatorów nie jest możliwe, gdyż byłoby to niebezpieczne. Na szczęście producenci sprzętu chłodniczego oferują odmia50

ny sprzętu w wersjach ATEX. Specjalna konstrukcja wentylatorów z medium filtrującym zapewnia obieg zewnętrznego powietrza. Od strony szafy rolę ochrony antywybuchowej spełnia odpowiednie uszczelnienie.

PODSUMOWANIE Kontrola mikroklimatu w szafach sterowniczych to dla dostawców szaf przemysłowych, serwerowych i różnego rodzaju obudów stosowanych w przemyśle jedno z kluczowych zagadnień. Wraz z rosnącą gęstością upakowania podzespołów instalowanych w tego typu szafach naturalna wentylacja staje się często niewystarczająca. Tymczasem zbyt wysoka temperatura niekorzystnie wpływa na działanie urządzeń elektrycznych, skracając czas ich bezawaryjnej pracy. Mimo to na rynku urządzeń chłodniczych do szaf sterowniczych nie ma zbyt wielu producentów. Co więcej, zmiany w strukturach firm sprawiły, że praktycznie te same produkty bywają oferowane pod różnymi markami, w ramach jednego dużego kon-

cernu. Znaczenie ma też niezbyt skomplikowana budowa wielu systemów chłodniczych, a szczególnie wentylatorów i dmuchaw. Postęp technologiczny w tej dziedzinie praktycznie nie występuje, a różnorodność ofert producentów sprowadza się do dostarczania produktów w różnych rozmiarach, napięciu zasilania i pobieranym prądzie. Nieco większe możliwości daje projektowanie klimatyzatorów, które mogą być zoptymalizowane do pracy w konkretnych warunkach i cechować się różną sprawnością. Zmieniają się też czynniki chłodzące stosowane w układach chłodniczych, co wymaga modyfikowania projektów. Mimo to specjalistyczne klimatyzatory do szaf sterowniczych nie są oferowane przez potentatów na rynku chłodzenia, produkujących urządzenia ogólnego przeznaczenia. Zazwyczaj produkcją urządzeń chłodzących zajmują się te same firmy, które budują szafy sterownicze. Z punktu widzenia klientów kluczowa jest jednak bezawaryjna praca urządzeń. Ważną rolę odgrywa też AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PFANNENBERG

RITTAL

RUBSAMEN & HERR

SEIFERT MTM SYSTEM

DTS 3681

Top Therm Blue Slimline 3366.640

EGO A0

KG 4304-230V

5,5 kW

1,6 kW

9400 W

320 W

2740 m3/h

910 m3/h

2900 m3/h

90 m3/h

2740 m3/h

860 m3/h

2900 m3/h

115 m3/h

400 V 483 mm × 1667 mm × 623 mm od –15 °C do +55 °C od +25 °C do +45 °C R134a 1300 g 6,3 A 25 A 109 kg 73 dB(A)

400 V 450 mm × 1590 mm × 205 mm od +10 °C do +55 °C od +20 °C do +55 °C R134a 700 g 2,7 A 8 A 46 kg brak danych

400 V 600 mm × 2000 mm × 380 mm od +20 °C do +45 °C od +20 °C do +46 °C R407c 3,15 kg 9,1 A 30,7 A 180 kg 77 dB(A)

230 V AC 500 × 280 × 200 od –20 °C do +55 °C brak danych R134a b.d. 2,8 A 6,1 A 18 kg brak danych

możliwość rozbudowy lub dostosowania urządzenia do zmieniających się warunków infrastruktury przemysłowej oraz zmian wynikających z przebudowy systemów zasilających i sterowniczych. Ponadto klienci najchętniej wybierają urządzenia odporne na zmieniające się warunki oto-

czenia, jak temperatura, wilgotność, zapylenie czy inne zanieczyszczenia, związane z procesami technologicznymi w przemyśle. Coraz częściej projekt chłodzenia wykonywany jest już na etapie planowania całego systemu sterowania, co jest bardzo optymistycznym tren-

dem. Pozwala to zminimalizować koszty i zoptymalizować sposób ustawienia, a więc i pracę urządzeń chłodniczych. Andrzej Barciński AUTOMATYKA

R E K L A M A

5/2015

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

WIELE STRON OCHRONY w RiMatrix S Bezpieczeństwa IT nie da się zapewnić seryjnie, co do tego eksperci są zgodni. Czy mimo to koncepcja standaryzowanego centrum danych może gwarantować wysoką dostępność, jakiej potrzebują obecne zastosowania infrastruktury IT?

ittal RiMatrix S jest rozszerzeniem sprawdzonej linii produktów RiMatrix o modułową, standaryzowaną koncepcję centrum danych. Predefiniowane, standaryzowane moduły składają się ze stałej liczby stelaży serwerowych i sieciowych, klimatyzacji, zasilania elektrycznego oraz monitoringu. Opcjonalnie dostępne są też komponenty do gaszenia pożaru. Najmniejszy wariant RiMatrix S, Single 6, składa się z sześciu stelaży do zainstalowania serwerów oraz dodatkowego stelażu dla technologii sieciowych. Większy wariant, Single 9, dysponuje ośmioma stelażami serwerowymi i jednym przeznaczonym dla technologii sieciowych. W Single 6 może znajdować się sprzęt

o mocy traconej do 60 kW. Ponieważ istnieje możliwość połączenia kilku modułów RiMatrix S, w razie potrzeby można je wyskalować aż do mocy w zakresie 450 kW. Można dowolnie wybrać konfigurację racków, jednak warunki brzegowe modułów, jak wymiary oraz punkty przekazania zasilania elektrycznego, klimatyzacji i podłączenia do sieci, pozostają stałe. To niesamowicie przyspiesza projektowanie oraz budowę.

DOSTĘPNOŚĆ I OCHRONA NA PIERWSZYM MIEJSCU Nawet jeżeli standaryzowane centrum danych stanowi całkowicie nowe rozwiązanie w świecie centrów przetwarzania danych, to dla Single 6 i Single 9 obowiązują takie same standardy bezpieczeństwa, jak dla konwencjonalnych serwerowni. Dostępność oraz ochrona przed nieuprawnionym dostępem są na pierwszym miejscu i muszą być zawsze zagwarantowane. Właśnie dlatego, że RiMatrix S dostarcza infrastrukturę w sposób standaryzowany, może przekonywać w kwestii bezpieczeństwa. P R O M O C J A

Już wyposażenie podstawowe, które jest identyczne dla każdego modułu serwerowego, zostało dobrane z uwzględnieniem wszystkich aspektów dostępności. Przykładowo Rittal optymalnie dostosował klimatyzację do modułów serwerowych. Każdy stelaż ma własny wymiennik ciepła i wentylatory w podłodze technicznej. Koncepcja ta nosi nazwę Zero U-Space Cooling System (ZUCS), ponieważ elementy chłodzenia nie zajmują miejsca w szafie. Ponadto wymienniki ciepła i wentylatory mają redundancję n+1. Niezbędna moc chłodnicza będzie niezmiennie dostarczana do całego modułu, także w przypadku awarii jednego ZUCS. Kolejnym ważnym czynnikiem w centrum danych jest prąd. Bezpieczeństwo w tej kwestii w RiMatrix S zapewnia zintegrowany system UPS. Modułowe zasilanie bezprzerwowe również działa na zasadzie redundancji n+1 z kompleksową architekturą równoległą. Przy 60 kW w Single 6 jest dostępne wystarczająco dużo mocy nawet dla dużych, intensywnie wykorzystywanych serwerów. To również AUTOMATYKA

Fot. Rittal

BEZPIECZEŃSTWO W STANDARDOWYM FORMACIE

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY stanowi formę bezpieczeństwa, ponieważ zapewnienie zbyt małej mocy niepostrzeżenie zmniejsza dostępność. Gdy wystąpią obciążenia szczytowe, systemy mogą nie mieć dostatecznych rezerw, a w efekcie ograniczają dostępność usług lub całkowicie kończą pracę. Akumulatory zapewniają wystarczający czas podtrzymania zasilania do momentu bezpiecznego wyłączenia serwerów lub uruchomienia generatora. Ponieważ żywotność akumulatorów w znacznym stopniu zależy od temperatury otoczenia, Rittal zapewnia wystarczającą wentylację zestawów baterii. Zapobiega to również koncentrowaniu się niebezpiecznych gazów w jednym miejscu.

Fot. Rittal

BEZPIECZNE POMIESZCZENIA I KONTENERY W celu ograniczenia ryzyka pożaru w skład RiMatrix S zawsze wchodzi system sygnalizacji pożaru. Opcjonalnie Rittal oferuje też odpowiedni system gaszenia. Maksymalne wymagania ochrony spełniają pomieszczenia bezpieczeństwa i bezpieczne kontenery. Bezpieczne pomieszczenie LER Extend zapewnia odporność ogniową EI 90 z atestem według wymagań normy PN-EN 1363 oraz pyło- i wodoszczelność IP56 według wymagań normy PN-EN 60529. Dla ochrony przed nieuprawnionym dostępem obowiązuje klasa odporności II, a ponadto zapewniona jest podstawowa ochrona EMC oraz dymoszczelność w oparciu o wymagania normy PN-EN 1634-3. Poza tym bezpieczne pomieszczenie wykazuje odporność uderzeniową z energią 3000 Nm po 30 minutach narażenia na działanie płomieni (według krzywej temperatura-jednostka). Bezpieczeństwo fizyczne gwarantuje też kontener z blachy stalowej, przeznaczony do zastosowań IT. Wzmocniona rama równomiernie przenosi ciężar, ściany wewnętrzne są uszczelnione materiałami izolacji termicznej, a całe wnętrze jest zabezpieczone przed wandalizmem według klasy odporności II. Również kontener zapewnia niezawodną ochronę przeciwpożarową w klasie EI 30 według wymagań normy PN-EN 1363, 5/2015

podstawową ochronę EMC oraz pyłoi wodoszczelność IP54 według wymagań PN-EN 60529.

CERTYFIKACJA TÜV RHEINLAND To, że funkcje bezpieczeństwa mają wysoki standard, potwierdzają też wiodące instytucje certyfikujące. Dzięki ścisłej współpracy z TÜV Rheinland niedawno uzyskany został certyfikat dla RiMatrix S jako „bezpiecznego w eksploatacji centrum danych„ w standardzie CAT II lub CAT III (porównywalnym z dostępnością według Tier II i Tier III). Tego rodzaju certyfikacje wraz z rosnącą digitalizacją stają się coraz ważniejsze. Banki i instytucje ubezpieczeniowe uzależniają kredyty czy premie od bezpieczeństwa oraz dostępności środowiska IT. W Cloud Computing użytkownik również wymaga, aby jego dane były skutecznie chronione. Katalog kryteriów „bezpiecznego w eksploatacji centrum danych„ za podstawę przyjmuje standardy wprowadzone przez Federalny Urząd ds. Bezpieczeństwa Techniki Informacyjnej (BSI), Uptime Institute, TIA-942 der Telecommunications Industry Association (organizacja, w której skład wchodzi ponad 1100, głównie amerykańskich, firm z branży technologii danych i telekomunikacji; została założona w 1988 r. i opracowuje standardy dla produktów telekomunikacyjnych, m.in. normy dla okablowania) oraz druki Związku Ubezpieczycieli Mienia (VdS), w szczególności VdS 2007. Ma on służyć jako przewodnik planowania, realizacji i odbioru serwerowni oraz centrów danych. Nowa metoda badań TÜV Rheinland została opracowana na podstawie najbardziej aktualnych wymagań rynku i uwzględnia znane dotychczas wymagania dostępności IT według Basel III (obowiązujące od 2013).

ZARZĄDZANIE SYSTEMEM POZWALA UTRZYMAĆ PEŁNĄ KONTROLĘ Zachowanie bezpieczeństwa w trakcie eksploatacji jest zadaniem zarządzania systemem. W RiMatrix S wszystkie komponenty mogą być zintegrowane z DCIM RiZone − albo bezpośrednio

(np. przez Power Distribution Units, PDU), albo przez system monitorowania Computer Multi Control III (CMC III). Wszystkie istotne parametry, jak temperatura, wilgotność powietrza, wycieki itp., zostają dostarczone do kontrolera, który przekazuje je do RiZone. Tam dane są stale kontrolowane oraz analizowane, a inteligentne procedury optymalizują je i zapewniają zarządzanie alarmami. Za pomocą RiZone z modułowym, standaryzowanym centrum danych integrować można również zewnętrzne produkty zabezpieczające, jak systemy zasysania dymu (RAS lub Early Fire Detection). Bezpieczeństwo obejmuje nie tylko aspekty fizyczne i elektroniczne, lecz także pewność podjęcia długotrwale uzasadnionej, właściwej decyzji. Dzięki znanym z góry wymiarom oraz punktom przekazania klimatyzacji, zasilania i podłączenia do sieci, RiMatrix S bardzo łatwo dostosowuje się do istniejących środowisk. Potencjalni klienci mogą też rozpocząć od jednego modułu, a potem go bez problemu rozbudowywać, gdy zwiększy się zapotrzebowanie. Inwestycja początkowa nie wiąże się więc z dużym ryzykiem. Jeżeli wzrośnie pierwotne zapotrzebowanie, system można wyskalować w górę praktycznie bez ograniczeń. Bezpieczeństwo kompletnego modułu centrum danych gwarantują też zdefiniowane i monitorowane procesy produkcji oraz udokumentowany atest systemu.

STABILNA PLATFORMA JAKO BAZA RiMatrix S stanowi całkowicie stabilną platformę, na bazie której klienci mogą niezawodnie budować swoje środki bezpieczeństwa dla aplikacji i danych. Bezpieczeństwo IT ma wiele stron, a ochrona infrastruktury jest tylko jednym z jego aspektów. Jeżeli chodzi o inne środki bezpieczeństwa, są one w rękach użytkownika. Dzięki RiMatrix S wszystkie opcje pozostają dostępne. RITTAL Sp. z o.o. ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa tel. 22 310 06 00 www.rittal.pl

RYTRO 2015

WYZWANIA DLA AUTOMATYKÓW W bieżącym roku już po raz 19. Konferencja Automatyków w Rytrze będzie pełnić rolę integracyjnej imprezy automatyków z różnych środowisk. Po raz kolejny hotel Perła Południa będzie miejscem, w którym spotkają się pracownicy naukowi uczelni technicznych, projektanci, dostawcy i użytkownicy urządzeń i systemów automatyki. Jolanta Górska-Szkaradek

IX Konferencja Automatyków odbędzie się w dniach 19–20 maja 2015 r. i tradycyjnie patronować jej będzie merytorycznie prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz. Patronat naukowy nad konferencją objęły: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Komitet Automatyki i Robotyki Polskiej Akademii Nauk, Politechnika Warszawska, Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza, Politechnika Śląska

i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie. Patronat honorowy nad konferencją objął Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Głównym inicjatorem i organizatorem konferencji jest firma Skamer-ACM z Tarnowa, a współorganizatorami i jednocześnie sponsorami są firmy: ABB, Danfoss, Eaton Electric, Emerson Process Management, HIT-Kody Kreskowe, Jumo, Limatherm Sensor, Pepperl +Fuchs, Technokabel, Turck, WIKA. Hasło tegorocznej konferencji to: OZE, efektywność energetyczna i ochrona środowiska – wyzwania dla automatyków. W pierwszym dniu konferencji zaplanowano m.in. wystąpienia przedstawicieli nauki, przedstawiciela Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z Krakowa oraz Małopolsko-Podkarpackiego Klastra Czystej Energii, którzy wygłoszą referaty. Następnie głos zabiorą przedstawiciele firm organizujących konferencję, którzy omówią na podstawie własnych dokonań obecne kierunki rozwoju sys-

temów pomiarów i automatyki ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, poprawy efektywności energetycznej i ochrony środowiska. Wystąpienia te będą okazją do promocji najnowszych wyrobów producentów urządzeń pomiarów i automatyki. Drugiego dnia konferencji zaplanowane są warsztaty tematyczne, które odbywać się będą równolegle w dwóch salach konferencyjnych. Jednocześnie uczestnicy konferencji mogą odbyć spotkania z przedstawicielami firm przy ich własnych stoiskach. Każda z firm uczestniczących w konferencji prezentuje swoje produkty i usługi na stoiskach, które zlokalizowane są w głównej sali konferencyjnej. Coroczne majowe spotkania w Rytrze odbywają się zawsze w przyjemnej atmosferze, o czym świadczy m.in. liczba jej uczestników. Ogranicza ją jedynie pojemność hotelu „Perła Południa”. Jesteśmy przekonani, że zaangażowanie i życzliwość organizatorów konferencji i w tym roku nie zawiodą jej uczestników.

AUTOMATYKA

RYTRO 2015

Co się kryje pod hasłem „smart city” Prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz, Kierownik Katedry Automatyki i Inżynierii Biomedycznej, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej, Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej Jak obecnie uczy się energetyków sterowania blokiem energetycznym Prof. dr hab. inż. Leszek Trybus, Kierownik Katedry Informatyki i Automatyki Wydział Elektrotechniki i Informatyki, Politechnika Rzeszowska, Katedra Informatyki i Automatyki Inteligentny system zapobiegania awariom IAPS Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny, Dyrektor Instytutu Automatyki i Robotyki, Instytut Automatyki i Robotyki, Politechnika Warszawska Metody badań właściwości magnetycznych materiałów nowej generacji Prof. dr hab. inż. Tadeusz Skubis, Redaktor Naczelny PAK, Politechnika Śląska, Instytut Metrologii, Elektroniki i Automatyki Laboratorium wiatrowo-słoneczne na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH Prof. dr hab. inż. Ireneusz Soliński, Przewodniczący Zespołu Sterującego Małopolsko-Podkarpackiego Klastra Czystej Energii Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, Katedra Ekonomiki i Zarządzania w Przemyśle, Laboratorium wiatrowo-słoneczne na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH Nowe trendy w fotowoltaice – fakty i mity Prof. dr hab. inż. Tomasz Stapiński, Profesor zwyczajny, AGH Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji, Katedra Elektroniki Automatyka w systemach fotowoltaicznych Dr inż. Janusz Teneta, Starszy wykładowca AGH, Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej, Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej Rola Wydziału Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej w kształceniu automatyków Dr inż. Andrzej Izworski, Prodziekan AGH Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej Elektroenergetyka typu SMART – ciągłość zasilania i efektywność energetyczna Dr inż. Szczepan Moskwa, Prodziekan AGH, Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej Dofinansowanie zadań związanych z poprawą efektywności energetycznej ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Mgr inż. Józef Kała, I Zastępca Prezesa Zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

5/2015

RYTRO 2015

PROGRAM XIX KONFERENCJI AUTOMATYKÓW RYTRO 2015 PATRONAT MERYTORYCZNY: prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz

PATRONAT HONOROWY:

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

ORGANIZATORZY: ABB DANFOSS EATON Electric EMERSON HIT-Kody Kreskowe JUMO LIMATHERM SENSOR PEPPERL+FUCHS SKAMER-ACM TECHNOKABEL TURCK WIKA

PATRONAT NAUKOWY:

• Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica • Komitet Automatyki i Robotyki Polskiej Akademii Nauk • Politechnika Warszawska • Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza • Politechnika Śląska • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie

CEL KONFERENCJI:

• przedstawienie tendencji w systemach pomiarów i automatyki ze szczególnym uwzględnieniem OZE, poprawy efektywności energetycznej i ochrony środowiska • promocja najnowszych wyrobów producentów urządzeń pomiarów i automatyki ze szczególnym uwzględnieniem OZE, poprawy efektywności energetycznej i ochrony środowiska • wzajemne poznanie i integracja środowiska automatyków (nauka – projektanci –producenci – użytkownicy)

RYTRO 2015

CEL KONFERENCJI:

RYTRO 2015

W KONFERENCJI WEZMĄ UDZIAŁ:

• naukowcy z AGH, Politechnik: Warszawskiej, Rzeszowskiej i Śląskiej oraz Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej z Tarnowa • kadra inżynierska największych zakładów przemysłowych i biur projektowych (dyrektorzy, główni automatycy i energetycy), głównie z regionu Polski południowo-wschodniej • przedstawiciele organizatorów – prezesi, dyrektorzy • przedstawiciele prasy technicznej i portali internetowych Do organizacji Konferencji w sposób istotny włączyły się WFOŚiGW w Krakowie, SEP, Małopolsko-Podkarpacki Klaster Czystej Energii.

HIT

Kody Kreskowe

AUTOMATYKA

RYTRO 2015

ELEKTRODY DO ZADAŃ SPECJALNYCH

Fot. JUMO

KOMBINOWANE ELEKTRODY JUMO TECLINE DOSTĘPNE W WERSJI HEAVY-DUTY Elektrody serii JUMO tecLine to wysokiej jakości czujniki przeznaczone do profesjonalnych zastosowań w technologii pomiarów procesowych i przemysłowych. Te kombinowane cele pomiarowe dostarczane są w wielu wykonaniach, znajdujących zastosowanie w różnorodnych aplikacjach. Nowości w serii tecLine to elektrody pH oraz redox w wykonaniu heavy-duty.

lektrody JUMO tecLine HD pH i JUMO tecLine HD Rd cechują się wysoką wytrzymałością, umożliwiającą ich zastosowanie w procesach o podwyższonym poziomie zanieczyszczeń i toksyn lub mediach zawierających substancje oleiste, w temperaturze do 135 oC i ciśnieniu 13 bar.

ny, odporny na starzenie się i wysoką temperaturę oraz zanieczyszczenia. Typowe obszary zastosowania najnowszych elektrod to płuczki, procesy w przemyśle galwanicznym, ścieki przemysłowe oraz instalacje o zwiększonym ciśnieniu medium.

ODPORNOŚĆ, ŻYWOTNOŚĆ I STABILNOŚĆ POMIARÓW

Grupa JUMO z centralą w Fuldzie zatrudnia ponad 2200 osób na całym świecie i jest jednym z wiodących producentów w dziedzinie technologii czujników przemysłowych i automatyki. Produkty JUMO stosuje się na całym świecie w przemyśle grzewczym i klimatyzacyjnym, w przemyśle spożywczym, energetycznym (energia odnawialna), a także w infrastrukturze wodno-ściekowej i wielu innych dziedzinach. Grupa składa się z pięciu spółek zależnych w Niemczech, 24 spółek zależnych za granicą i ponad 40 przedstawicielstw na całym świecie.

Nowo opracowana diafragma pierścieniowa PTFE o ulepszonej strukturze zapewnia nie tylko krótki czas reakcji, lecz również wyższą niewrażliwość na zanieczyszczenia lub oleiste/tłuste media procesowe i ścieki. Zastosowanie systemu dwukomorowego wydłuża żywotność elektrody w kontakcie z toksynami. Duży zapas soli zgromadzony w systemie referencyjnym gwarantuje długoterminową stabilność pomiarów.

DWIE OPCJE DO WYBORU Wersje pH dostępne są również ze zintegrowanym czujnikiem temperatury Pt 1000. Membrana zbudowana jest z przetestowanego i sprawdzonego szkła JUMO HT. Oprócz wyższej odporności na temperaturę szkło to charakteryzuje się również wysoką linearnością w przypadku alkalicznych wartości pH (>12). Wersje redox są dostępne z platynowym lub złotym elementem aktywnym. Opracowany w ostatnim czasie elektrolit referencyjny oparty na stałych polimerach jest nietoksycz5/2015

P R O M O C J A

O FIRMIE

JUMO Sp. z o.o. ul. Korfantego 28 53-021 Wrocław tel. 71 339 82 39, 71 339 87 56 fax 71 339 73 79 e-mail: info.pl@jumo.net www.jumo.net

ZAPRASZAMY NA TARGI WOD-KAN 2015 26–28.05.2015 HALA C, STOISKO C42

RYTRO 2015

ROSEMOUNT 5708 SKANER 3 D DO MATERIAŁÓW SYPKICH

omiary materiałów sypkich nie są łatwe. Wyzwaniem jest nawet zwykły jednopunktowy pomiar poziomu. A co jeśli potrzebne są nam wiarygodne dane na temat objętości produktu? Trzeba mierzyć powierzchnię, która jest nierówna, na ściankach są nieregularne nawisy i osady, a na dodatek często musimy radzić sobie z silnym zapyleniem. Rosemount 5708 doskonale radzi sobie z takimi trudnościami, dzięki czemu możemy: – podejmować odpowiedzialne decyzje oparte na wiarygodnych danych dotyczących naszych zasobów,

Fot. Emerson Process Management

Skanery Rosemount serii 5708 przeznaczone do pracy w strefach zagrożonych wybuchem to wiarygodny, bezkontaktowy pomiar poziomu, objętości i kształtu materiałów sypkich. Nie ma znaczenia rodzaj medium i jego charakterystyka, kształt silosu, jego wymiary oraz warunki pracy – trzy pyłoodporne anteny i niska częstotliwość fali – 2,3–7 kHz – zapewniają odporność na silne zapylenia.

P R O M O C J A

AUTOMATYKA

RYTRO 2015 DANE TECHNICZNE SKANERA ROSEMOUNT 5708 Materiał

aluminium powlekane

Zasilanie

20…28 V DC

Wyjście

4–20 mA oraz RS-485 i Modbus

Zakres

70 m

Dokładność referencyjna

15 mm

Temperatura pracy

–40…+185 °C

Temperatura otoczenia

–40….+85 °C

ATEX

II 2 G Ex ib [ia] IIB T4 Gb II 1/2 D Ex ib [ia] IIIC T110 °C Da/Db

Kąt wiązki fali

Rosemount 5708L: 15° Rosemount 5708V: 30–70° Rosemount 5708S: 70°

Zmienne wyjściowe

– – – – – –

Masa

5,6 kg

Minimalna odległość od punktów zasilania zbiornika

600 mm

Minimalna odległość od ścianek zbiornika

600 mm

poziom/dystans (5708 L, V, S) minimalny i maksymalny poziom/dystans (5708 V, S) objętość produktu (5708 V, S) masa produktu (5708 V, S) SNR (5708 V, S) temperatura zespołu anten (5708 L, V, S)

Bogaty wybór akcesoriów montażowych

Zebrane informacje, czyli echa z różnych kierunków i odległości, umożliwiają skanerowi ich analizę i dokładną kalkulację objętości materiału w silosie. Korzystając z tych informacji, oprogramowanie 3DVision tworzy trójwymiarową wizualizację magazynowanego w zbiorniku materiału. Niska częstotliwość fali zapewnia, że urządzenie jest odporne na silne zapylenia. Przy większej liczbie zbiorników jest możliwość łączenia skanerów we wspólną sieć, a wyniki odczytywać można z jednej stacji roboczej. Obecnie brak jest na rynku drugiego produktu o tak wyśrubowanych parametrach pomiarowych.

Fot. Emerson Process Management

– zwiększyć bezpieczeństwo procesu i lepiej go kontrolować, – zredukować czas i wydatki na obsługę procesu, – skończyć ze „zgadywaniem” zawartości naszych zbiorników, w tym masy i objętości zgromadzonego w nich produktu. Skaner 3D materiałów sypkich Rosemount 5708 stosuje innowatorską, zaawansowaną i opatentowaną technologię pomiaru wielopunktowego, co odróżnia go od innych urządzeń stosowanych w podobnych aplikacjach. Urządzenie wyposażone jest w trzy zintegrowane anteny stożkowe, które generują pyłoodporne fale akustyczne niskiej częstotliwości (2,3–7 kHz) w różnych, zmiennych kierunkach. Po odbiciu fale wracają do anteny, a czas ich powrotu jest miarą odległości. Mierzone są nie tylko odległości do punktów odbicia, ale również kierunki, z jakich przychodzą odbite fale. ROSEMOUNT 5708L

ul. Szturmowa 2a 02-687 Warszawa tel. 22 458 92 00 fax 22 458 92 31 www.emersonprocess.com

ROSEMOUNT 5708V

– dokładnie mierzy średni – dokładnie mierzy poziom i objętość poziom i dystans do mierzoproduktu nego produktu – pokazuje ekstrema niskiego i wysokiego poziomu – pracuje w zbiornikach o średnicy do 12 m

5/2015

EMERSON PROCESS MANAGEMENT Sp. z o.o.

ROSEMOUNT 5708S – – – –

dokładnie mierzy poziom i objętość produktu pokazuje ekstrema niskiego i wysokiego poziomu pracuje w zbiornikach o średnicy do 12 m pracuje w zbiornikach o nielimitowanej wielkości, o ile zastosujemy zintegrowany system wielu skanerów – tworzy trójwymiarową wizualizację produktu na zdalnym komputerze

RYTRO 2015

Emerson Process Management przedstawia nowy przetwornik Coriolisa Micro Motion model 5700 – przetwornik, którego celem jest przetłumaczenie danych pomiarowych na wartościowe informacje o procesie oraz udzielenie konkretnych instrukcji.

zięki szerokiemu zakresowi możliwości przetwornik ten znajduje zastosowanie w wielu aplikacjach pomiarowych, począwszy od zaawansowanych aplikacji rozliczeniowych cieczy oraz gazów, na zwykłych pomiarach procesowych kończąc. Przetwornik 5700 został opracowany na podstawie szeregu testów użytkowych mających na celu zdefiniowanie oczekiwań użytkowników oraz wymagań rzeczywistych aplikacji. Każdy element jest zaprojektowany tak, aby minimalizować czas oraz wiedzę ekspercką potrzebne do instalacji i użytkowania przepływomierza. Efektem tych założeń są takie funkcjonalności, jak

np. jasne komunikaty alarmowe, dokładnie opisujące charakter zdarzenia oraz sugerujące kroki naprawcze, Nowy przetwornik wykracza poza sferę jedynie prezentacji wskazania. Jego możliwości koncentrują się na udzieleniu użytkownikowi jak największej ilości informacji o samym pomiarze przepływomierzem Coriolisa. Dzięki temu użytkownicy mogą lepiej zrozumieć, co dzieje się z ich pomiarem oraz – co ważniejsze – w ich procesie. Pomaga to osiągać nowe cele i poziomy produkcji. Przetwornik 5700 ma wbudowany rejestr zdarzeń oraz rejestrator danych pomiarowych. Wspomniane narzędzia stają się bardzo użyteczne przy rozwiązywaniu problemów bądź optymalizacji procesu. Lokalny interfejs operatora jest niezwykle intuicyjny i łatwy w obsłudze. Został zaprojektowany tak, aby ułatwić instalację, konfigurację, utrzymanie ruchu oraz rozwiązywanie problemów. Nowy przetwornik ma unikalną funkcję rejestracji i zapisu do pli-

DANE TECHNICZNE PRZETWORNIKA 5700 Interfejs lokalny graficzny z podświetleniem oraz czterema przyciskami optycznymi i diodą LED /wyświetlacz: wskazującą stan przepływomierza samoprzełączające wejście AC/DC, automatyczne rozpoznawanie napięcia Zasilanie: zasilania – do 3 wyjść prądowych – do 3 wyjść impulsowych Kanały I/O: – do 3 wyjść dyskretnych – do 2 wejść dyskretnych – wejścia prądowe i impulsowe Protokoły Modbus/USB, HART/RS-485, Modbus/RS-485, HART/Bell 202 komunikacyjne: – inteligentna weryfikacja miernika – pomiary koncentracji – tabele API dla paliw ropopochodnych Funkcje – przelicznik dla estrów według Dziennika Ustaw i dla alkoholi według OIML R22 zaawansowane: – wbudowany rejestrator danych pomiarowych – detekcja przepływu dwufazowego – zapis danych do pliku – interfejs serwisowy zgodny ze standardem USB

P R O M O C J A

ku historycznych danych pomiarowych, alarmów oraz zmian konfiguracji. Ze względu na dużą szybkość przetwarzania i krótki czas odpowiedzi idealnie nadaje się do aplikacji rozliczeniowych lub szybkich dozowań. Przetwornik udostępnia użytkownikom funkcję weryfikacji przepływomierza (Smart Meter Verification), która umożliwia zaawansowaną diagnostykę stanu przepływomierza od strony mechanicznej, bez konieczności demontażu urządzenia z linii oraz bez wpływania na proces. Przetwornik 5700 jest kompatybilny zarówno z nowymi, jak i już zainstalowanymi czujnikami platformy Micro Motion Elite. Dostępny jest w obudowie polowej odpowiedniej do montażu w większości stref zagrożonych wybuchem. W obecnie oferowanym pakiecie wyjść możemy znaleźć: wyjścia analogowe (4–20 mA), HART, częstotliwościowe, dyskretne oraz RS-485/Modbus. Lista dostępnych protokołów cyfrowych z upływem czasu będzie ulegała rozszerzaniu. Więcej szczegółów można znaleźć na stronie internetowej www.micromotion.com/5700. EMERSON PROCESS MANAGEMENT Sp. z o.o. ul. Szturmowa 2a, 02-687 Warszawa tel. 22 458 92 00, fax 22 458 92 31 www.emersonprocess.com

AUTOMATYKA

Fot. Emerson Process Management

MICRO MOTION 5700

RYTRO 2015

CERTYFIKOWANE POMIARY TEMPERATURY Laboratorium Pomiarów Temperatury działające w siedzibie spółki Limatherm Sensor ma ponad 45-letnie doświadczenie w wykonywaniu pomiarów temperatury. Kompetencje Laboratorium potwierdzają odpowiednie certyfikaty.

Fot. Emerson Process Management, Limatherm Sensor

2007 r. Laboratorium otrzymało Certyfikat Akredytowanego Laboratorium Wzorcującego nr AP 108 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji potwierdzający spełnienie wymagań normy PN-EN ISO/ IEC 17025 „Ogólne wymagania dotyczące laboratoriów badawczych i wzorcujących”. W kwietniu 2015 r. Laboratorium po raz trzeci przedłużyło certyfikat i potwierdziło kompetencje świadczonych usług oraz spełnienie wymagań technicznych w zakresie wzorcowania termometrów rezystancyjnych, elektrycznych, wskazówkowych, czujników termoelektrycznych, przetworników temperatury, rejestratorów temperatury, wskaźników i symulatorów temperatury oraz kalibratorów temperatury. Przyrządy metrologiczne wykorzystywane w procesie wzorcowania mają odniesienie do państwowych i międzynarodowych wzorców jednostek miar (GUM, NIST). W Laboratorium zoptymalizowano proces wzorcowania aparatury pomiarowej przez automatyzację stanowisk pomiarowych, gdzie w efekcie podniesiono

5/2015

jakość wykonywanych usług wzorcowania oraz skrócono ich czas wykonania. Dzięki autorskim rozwiązaniom oprogramowania stanowisk pomiarowych, możemy dostosować się do wymagań i potrzeb Klienta. W siedzibie spółki Limatherm Sensor prowadzone są prace badawcze Zespołu ds. Innowacji i Rozwoju. Brak informacji rynkowych – w szczególności od producentów czujników temperatury – o stabilności rezystorów poddawanych oddziaływaniu wysokich temperatur, skłonił firmę Limatherm Sensor do zainicjowania badań wysokotemperaturowych parametrów stabilności metrologicznej rezystorów termometrycznych. Proces badawczy rezystorów typu Pt 100 różnych producentów realizowany był z wykorzystaniem osłon metalowych i ceramicznych. Doświadczenie polegało również na określeniu wpływu oddziaływania zanieczyszczeń na charakterystykę termometryczną rezystora. Do badania zastosowano rezystory ceramiczne drutowe w klasie dokładności A. Badane rezystory drutowe poddawane były wygrzewaniu w temperaturze 550 °C w łącznym czasie 1000 godzin. Wzorcowanie rezystorów zostało wykonane w temperaturze 0 °C i 100 °C metodą porównawczą z dokładnością CMC 0,04 °C – przed, w trakcie i po badaniu. Badanie wysokotemperaturowe potwierdziło spełnienie rygorystycznych wymagań stabilności charakterystyki rezystorów stosowanych w czujnikach temperatury produkowanych przez Limatherm Sensor. Stała współpraca P R O M O C J A

i wymiana doświadczeń z wybranym producentem pozwala na ciągłe doskonalenie i podnoszenie jakości produkowanych czujników temperatury z zastosowaniem zwalidowanych rezystorów. Proces badawczy trwa nadal. Obecnie prowadzone są badania stabilności charakterystyk po wygrzewaniu czujników termoelektrycznych/płaszczowych od różnych producentów. Laboratorium stawia sobie za cel stały wzrost zaufania i satysfakcji klientów, systematyczne poszerzanie oferty w zakresie wzorcowania i wysoki poziom świadczonych usług uzyskany dzięki wiarygodności wyników. W celu doskonalenia stosowanych metod wzorcowania nawiązana została współpraca z innymi laboratoriami, w tym z podmiotami naukowo-badawczymi. Obecnie Laboratorium wyposażone zostało w wysokiej klasy kalibratory wielofunkcyjne do wzorcowania wielkości elektrycznych mierników cyfrowych, cęgowych, tablicowych, mierników mocy, kalibratorów, symulatorów, a także w kalibrator do testerów instalacji elektrycznych, zapewniając kompletne rozwiązania do sprawdzania testerów izolacji, testerów RCD, testerów pętli prądowych i testerów urządzeń przenośnych (PAT). Zapraszamy do współpracy.

LIMATHERM SENSOR Sp. z o.o. ul. Tarnowska 1, 34-600 Limanowa tel. 18 337 99 37, fax 18 337 99 10 e-mail: laboratorium@limathermsensor.pl www.limathermsensor.pl

RYTRO 2015

SKUTECZNE WDROŻENIA ZE SKAMER-ACM Efektywne korzystanie z rozwiązań automatyki wymaga bardzo dużej wiedzy. Firmą, która za podstawowy cel swojego istnienia przyjęła pomoc wszystkim, którzy są zainteresowani rozsądnym wdrażaniem automatyki, jest Skamer-ACM.

zięki wieloletniemu doświadczeniu firma Skamer-ACM podejmuje się wszelkich zadań związanych z kompleksową realizacją instalacji pomiarów i automatyki przemysłowej – od najprostszych, pojedynczych pomiarów do najbardziej złożonych i rozbudowanych, wymagających zastosowania sterowania rozproszonego.

KOMPLEKSOWA OFERTA Oferta firmy Skamer-ACM obejmuje: • projektowanie, • doradztwo techniczne, • prefabrykację szaf sterowniczych i rozdzielni, • programowanie i uruchamianie przemysłowych systemów sterownikowych i komputerowych,

Przykładowa prezentacja trendów systemu monitoringu mediów energetycznych

• montaż, rozruch i serwis instalacji, • sprzedaż elementów automatyki, osprzętu elektrycznego i armatury przemysłowej, • katalog Automatyki (www.katalog automatyki.pl).

SERWIS Firma Skamer-ACM w ramach kompleksowej obsługi zapewnia zarówno serwis gwarancyjny i pogwarancyjny, jak i audyty przemysłowych sieci komunikacyjnych.

Przykładowy ekran systemu zużycia mediów energetycznych

P R O M O C J A

POPRAWA EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ Firma Skamer-ACM kompleksowo realizuje zadania poprawiające efektywność energetyczną. Wśród nich są: • audyty energetyczne i technologiczne, • audyty efektywności energetycznej – białe certyfikaty, • pomoc w poszukiwaniu źródeł dofinansowania rozwiązań energooszczędnych, • systemy wizualizacji i raportowania zużycia mediów energetycznych, • projekty i wykonanie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej w zakresie: urządzeń i instalacji przemysłowych, sieci ciepłowniczych i źródeł ciepła, odzysku energii w procesach przemysłowych itp. W ciągu blisko 30 lat pracy z automatyką przemysłową przeanalizowaliśmy dostępne na rynku systemy wizualizacji: Asix, InTouch, WinCC oraz wiele innych. Zdobyte doświadczenie pozwoliło nam na wybranie optymalnego rozwiązania, które łączy w sobie AUTOMATYKA

RYTRO 2015 pełną funkcjonalność, profesjonalne wsparcie programistów i bardzo atrakcyjną cenę, co przy budowie dużych systemów ma często kluczowe znaczenie. Te warunki spełnia system SCADA Asix. Dodatkowo użytkownicy w pakiecie podstawowym oprócz wersji runtime zyskują również wersję development. Nasi programiści oczywiście budują systemy według wymagań klientów (Asix, InTouch, WinCC oraz wiele innych) i zawsze proponujemy rozwiązanie optymalne, biorąc pod uwagę specyfikę danego przedsiębiorstwa.

WIELE KORZYŚCI DLA ODBIORCY Profesjonalnie wykonany system monitoringu umożliwia odbiorcy: • stały dostęp z każdego urządzenia pomiarowego podłączonego do systemu do bieżących i archiwalnych danych dotyczących zużycia mediów w wykorzystaniem przeglądarki internetowej,

Przykładowy wykres strażnika mocy

• kontrolę dostaw mediów i możliwość rozliczania zużycia mediów wewnątrz zakładu oraz z dostawcą, • obliczanie rzeczywistej alokacji kosztów energii, • redukcję poziomu zużywanej energii w strefach szczytowych w odniesieniu do energii pobieranej w strefach pozaszczytowych, • zidentyfikowanie i ewentualną wymianę nieefektywnie pracujących urządzeń, • określenie miejsc generujących największe koszty związane z użyciem mediów,

• uniknięcie ewentualnych opłat za przekroczenie poziomu mocy zamówionej dzięki Funkcji Strażnika Mocy. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej www.skamer.pl. Zapraszamy do współpracy.

SKAMER-ACM Sp. z o.o. ul. Rogoyskiego 26, 33-100 Tarnów tel. 14 63 23 400, fax 14 63 23 401 e-mail: tarnow@skamer.pl www.skamer.pl R E K L A M A

5/2015

RYTRO 2015

URZĄDZENIA ISKROBEZPIECZNE

OCHRONA PRZED NIEBEZPIECZEŃSTWEM

ontrola przeprowadzana w obszarach zagrożenia wybuchem stawia kalibratorom wysokie wymagania. Z obserwacji wynika, że w większości obiektów przemysłowych występują strefy zagrożenia wybuchem. Wiele materiałów koniecznych do przeprowadzenia procesów produkcyjnych oraz produktów końcowych jest palnych lub zagrażających wybuchem. Im więcej tych materiałów potrzebnych jest podczas procesów obróbczych i im więcej jest ich wytwarzanych, np. w przemyśle chemicznym, petrochemicznym lub spożywczym, tym większy stopień zagrożenia. Każda iskra, a także każde przegrzanie, może prowadzić do wybuchu o katastrofalnych skutkach. Wysokiej jakości technologia pomiarowa i regulacji spełnia w systemach przemysłowych funkcję zapobiegawczą. Regularna kalibracja tych systemów przebiega bezpośrednio w samych urządzeniach, np. za pomocą przenośnych kalibratorów ciśnienia. Wymagania dotyczące kontroli przeprowadzanej w obszarach za-

grożenia wybuchem i stawiane urządzeniom referencyjnym są bardzo wysokie. Środki służące wykluczeniu możliwości zapłonu zależą od klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem. Za pomocą odpowiednich materiałów i konstruktywnych rozwiązań można wykluczyć zagrożenie powodowane przez kalibratory. W celu wyeliminowania naładowania statycznego obudowa kalibratora wykonana jest z tworzywa sztucznego (ABS), dzięki czemu nadaje się do stosowania w strefach Ex.

URZĄDZENIA ZGODNE Z PRZEPISAMI DYREKTYW Dopuszczenie urządzeń do eksploatacji w strefach zagrożenia wybuchem potwierdzane jest certyfikatem ATEX. Certyfikat ten opiera się na Dyrektywie 94/9/WE dotyczącej zapobiegania niepożądanym wybuchom w przemyśle, w której zawarte są wszelkie wymagania stawiane kalibratorom i komponentom. Jeśli kalibratory zaprojektowano, skonstruowano i wyprodukowano P R O M O C J A

zgodnie z tą Dyrektywą, wówczas mogą one zostać poddane spójnemu badaniu typu WE. Jeśli urządzenie pozytywnie przejdzie procedurę badawczą, otrzymuje certyfikat ATEX i może być wykorzystywane do kalibracji przy użyciu parametrów procesowych w obszarach zagrożenia wybuchem. Należy pamiętać, aby zabezpieczone przed wybuchem przedmioty badane poddawane były kontroli wyłącznie przy użyciu iskrobezpiecznych kalibratorów, których kompleksowy mechanizm zabezpieczający oparty jest na specjalistycznych podzespołach elektronicznych. Gwarantują one, że w kalibratorze nie powstanie żadna iskra ani nie wytworzy się temperatura zapłonu. Obwody elektryczne w urządzeniach tego rodzaju, np. typ CPH65I0 firmy WIKA, wyposażone są w ograniczniki prądu i napięcia. Ich energia jest limitowana w taki sposób, że nawet w przypadku błędu zagrożenie zapłonem jest wykluczone. Iskrobezpieczne kalibratory, w zależności od zastosowania, zostały AUTOMATYKA

Fot. WIKA

Nie zawsze można uniknąć powstania atmosfery wybuchowej. Z tego względu, w zależności od klasyfikacji stref, należy podjąć odpowiednie środki wykluczające zapłon. Zagrożeniu powodowanemu przez przenośne kalibratory służące do pomiaru i regulacji można w takich obszarach zapobiec, stosując odpowiednie materiały i wprowadzając odpowiednie rozwiązania. Służą do tego przenośne urządzenia kalibracyjne do zastosowania w strefach zagrożenia wybuchem.

RYTRO 2015 podzielone na trzy poziomy ochrony: „ia„, „ib„ oraz „ic„. Urządzenie z poziomem ochrony „ia” ma dwa nadmiarowe elementy konstrukcyjne, co oznacza, że w przypadku awarii dwóch elementów o kluczowym dla bezpieczeństwa znaczeniu ich funkcje przejmuje trzeci element. W przypadku poziomu ochrony „ib” urządzenie wyposażone jest w jeden element nadmiarowy, natomiast w przypadku poziomu „ic” nie ma żadnego elementu nadmiarowego.

WYSOKA PRECYZJA POMIARU

Fot. WIKA

Niezawodność nie jest jednak jedynym kryterium stosowania iskrobezpiecznych kalibratorów, ponieważ dodatkowo gwarantują bezpieczną ochronę i możliwie najwyższą precyzję. Jeśli np. przetwornik ciśnienia posiadający certyfikat ATEX zostanie sprawdzony za pomocą kalibratora, który nie jest iskrobezpieczny, nie można wykluczyć uszkodzenia urządzenia spowodowanego nieograniczonym wyjściem prądu i napięcia. W przypadku takiego zagrożenia należałoby np. załączyć w kalibratorach, które nie są iskrobezpieczne odłączniki strefowe. Tego rodzaju urządzenia zabezpieczające wpływają jednak na precyzję przeprowadzanych pomiarów, toteż w takich przypadkach należałoby uwzględnić odstępstwa przy kalibracji. Wzrasta zapotrzebowanie na przenośne kalibratory przeznaczone do użytku w obszarach Ex – nie tylko ze względów bezpieczeństwa, ale również dlatego, że zabezpieczone przed wybuchem elementy kontrolowane pozostają w urządzeniu, a mimo to można za ich pomocą przeprowadzać precyzyjną kalibrację. Mobilne urządzenia stanowią dodatkowo dla wielu systemów przemysłowych ekonomiczne rozwiązanie, nawet jeśli zajdzie konieczność zakupu drogich iskrobezpiecznych produktów. Powodem jest fakt, że kalibracja na miejscu powoduje przerwanie procesu produkcyjnego na względnie krótki okres. W ten sposób użytkownik oszczędza czas, a tym samym również pieniądze.

KALIBRATOR DO UŻYTKU W OBSZARZE EX Iskrobezpieczny kalibrator ciśnieniowy CPH65I0 o precyzji pomiaru wynoszącej

0,025 proc. zakresu i różnego rodzaju funkcjach dodatkowych nadaje się do wielu obszarów zastosowania, również w strefach zagrożenia wybuchem. Ręczny kalibrator jest opcjonalnie wyposażony w jeden lub dwa zintegrowane referencyjne czujniki ciśnienia. Pozwalają one obsługiwać 24 różne zakresy pomiarowe do 700 bar. Urządzenie CPH65I0 odbiera ponadto sygnały wyjściowe przetwornika (0–24 mA) i mierzy za pomocą termometru oporowego temperaturę otoczenia i czynnika roboczego (od –40 °C do +150 °C). Kolejną opcją wyposażenia jest funkcja testowa przełączników ciśnieniowych. Dzięki temu użytkownicy mogą kalibrować różnego rodzaju przyrządy do pomiaru ciśnienia. Obsługa ręcznego kalibratora CPH65I0 jest prosta i opiera się na używaniu trzech przycisków. Na pięciocyfrowym wyświetlaczu z podświetlonym ekranem można równocześnie pokazać trzy parametry pomiarowe. Zasilanie bateriami przewiduje eksploatację trwającą przynajmniej 35 godzin roboczych.

PODSTAWY OCHRONY PRZECIWWYBUCHOWEJ Do warunków, w których może dojść do wybuchu, zalicza się na ogół gazy palne, tlen (powietrze otoczenia) oraz skuteczne źródło zapłonu. Jednak atmosfera wybuchowa powstaje jedynie wtedy, gdy wytworzy się mieszanina gazu i tlenu z odpowiednim stosunkiem mieszanki tych czynników – mieszanina ta nie może być ani za bogata, ani za uboga. To oznacza, że jeśli stężenie gazu palnego jest za niskie lub za wysokie, nie dochodzi do ewentualnego wybuchu. W momencie gdy stosunek tlenu i gazu wynosi 50:50 mieszanina staje się wybuchowa. Zapłon może nastąpić na wiele różnych sposobów. Przyczyną mogą być np. gorące powierzchnie, mechaniczne działanie lub elektrycznie wytworzone iskry bądź elektryczność statyczna. W zależności od zagrożenia wybuchem poszczególne obszary przemysłowe dzieli się na trzy strefy. Definicje tych stref zawarte są w wymaganiach normy IEC 60079-10–1 i brzmią następująco: strefa 0 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa istnieje stale, długotrwale lub występuje często, strefa 1 – obszar,

w którym należy się liczyć z atmosferą wybuchową, która w warunkach normalnych występuje okresowo lub okazyjnie, strefa 2 – obszar, w którym w warunkach normalnych nie trzeba się liczyć z atmosferą wybuchową. Jeśli w takim obszarze mimo to wytworzy się atmosfera wybuchowa, występuje jedynie przez krótki okres. Kalibratory służące do lokalnej kontroli urządzeń muszą być dopuszczone do użytku dla poszczególnych stref, przy czym urządzeniom dopuszczonym do stosowania w strefie 0 stawiane są zdecydowanie wyższe wymagania niż urządzeniom dla strefy 1 lub 2. Decydującym kryterium stosowania przyrządów kontrolnych jest temperatura zapłonu mieszaniny gazu i powietrza. Temperatura powierzchni elementów kalibratora musi być niższa niż ta wartość. Aby przeprowadzić klasyfikację tych urządzeń, zdefiniowano sześć klas temperatury: • T1: temperatura zapłonu > +450 oC, maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni kalibratora wynosi +450 oC, • T2: temperatura zapłonu > +300– –450 °C, maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni kalibratora wynosi +300 °C, • T3: temperatura zapłonu > +200– –300 °C, maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni kalibratora wynosi +200 °C, • T4: temperatura zapłonu > +135– – 200 °C, maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni kalibratora wynosi +135 °C, • T5: temperatura zapłonu > +100– – 135 °C, maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni kalibratora wynosi +100 °C, • T6: temperatura zapłonu > +85– – 100 °C, maksymalna dopuszczalna temperatura powierzchni kalibratora wynosi +85 °C.

WIKA POLSKA spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Łęgska 29/35, 87-800 Włocławek tel. 54 23 01 100 fax 54 23 01 101 e-mail: info@wikapolska.pl www.wikapolska.pl

RYTRO 2015

NOWATORSKIE ROZWIĄZANIA EATON W ofercie Eaton pojawiły się dwa nowoczesne narzędzia do budowania systemów automatyki: obsługujący sterowanie gestami wielodotykowy panel XV300 oraz system rozproszonych wejść/wyjść nowej generacji – XN300.

zybkość postępu w świecie automatyki przemysłowej jest mniej intensywna niż w świecie elektroniki użytkowej. Gdy jednak pewne rozwiązania zostają gruntownie przetestowane, dopracowane i adaptowane dla przemysłu, pozwalają korzystać z nich w niezawodny sposób – tak jak w przypadku paneli XV300 oraz stacji rozproszonych XN300.

XV300 Dzięki dużym ekranom, solidnej konstrukcji, intuicyjnej obsłudze i konkurencyjnemu stosunkowi ceny do wydajności urządzenia z serii 66

XV300 oferują konstruktorom maszyn i systemów nowe opcje tworzenia prostszych, bardziej kompaktowych i tańszych rozwiązań. Poza tym nowe urządzenia mają atrakcyjne wzornictwo, co jest coraz bardziej pożądaną cechą w sektorze przemysłowym. Wykorzystywana w serii XV300 kontrola gestów w technologii multi-touch w połączeniu z wysoką dokładnością ekranu dotykowego wykonanego w technologii PCT (Projected Capacitive Touch) ułatwia intuicyjną obsługę i szybsze poznawanie nowych funkcji. Przekłada się to na bardziej efektywną interakcję maszyny i człowieka. Wysoka wydajność systemu i potężny procesor graficzny pozwalają korzystać z interfejsów użytkownika często wykraczających poza aktualne oczekiwania odbiorców. Dotyczy to takich cech, jak szybkie zmiany na ekranie czy zintegrowane elementy mutlimedialne, np. wideo, pliki PDF czy treści on-line. Dzięki temu operacje zarezerwowane do tej pory dla smartfonów i tabletów można implementować P R O M O C J A

bezpośrednio na urządzeniach z serii XV300. Panele serii XV300 oferowane są z ekranami o przekątnej 7’’ i 10,1’’. Front wykonany z bezodblaskowego szkła może być czyszczony nawet z wykorzystaniem silnych detergentów. Dzięki temu urządzenia nadają się do wykorzystania w praktycznie każdym sektorze przemysłu, nie wykluczając branży spożywczej. Dostępna jest ponadto specjalna opcja montażowa w tylnej części obudowy, dzięki czemu można montować panel na płaszczyznach, za zamkniętymi drzwiami i na konsolach operatorskich. Wszystkie modele można instalować w pionie i w poziomie. Urządzenia XV300 mogą pracować jako tradycyjne panele operatorskie łączone z zewnętrznym sterownikiem albo z wykorzystaniem zintegrowanej funkcji PLC. Jako uzupełnienie oferty Eaton proponuje nowe oprogramowanie projektowe i wizualizacyjne Galileo 10. Wspomaga ono funkcjonalność produktów z gamy XV300, AUTOMATYKA

Fot. Eaton

DO SYSTEMÓW AUTOMATYKI

Fot. Eaton

RYTRO 2015 choćby w zakresie obsługi gestów. Dzięki szerokiemu zakresowi zintegrowanych protokołów komunikacyjnych oprogramowanie to jest kompatybilne z większością dostępnych obecnie sterowników. Programowanie PLC opiera się na środowisku CoDeSys, które jest całkowicie zgodne z międzynarodowym standardem IEC 61131. Eaton oferuje dwie wersje oprogramowania XSoft-CoDeSys: 2 lub 3, aby użytkownicy mogli dostosować aplikację do swoich potrzeb i realizować nowe projekty w oparciu o najnowsze standardy. Aby uprościć pracę w sieci i integrację, urządzenia XV300 oferują szeroką gamę interfejsów. Standardowo obejmuje ona Ethernet, USB (typu host i device), RS-232, RS-485 i CAN. Dostępne są także opcje umożliwiające połączenie z systemami PROFIBUS DP/MPI/ PPI oraz z systemem komunikacyjnym SmartWire-DT. Urządzenia XV300 wyposażone zostały dodatkowo w drugi niezależny interfejs Ethernet, by ułatwić bezpieczne oddzielenie poziomu kontroli od poziomu sterowania. Do poszerzenia pamięci wewnętrznej lub pobierania aktualizacji można korzystać ze standardowej karty pamięci SD. Istnieje możliwość urucho-

mienia i korzystania z całego systemu za pośrednictwem tej karty.

XN300 Gdy w opisanym panelu operatorskim zostanie użyty sterownik PLC, do jego pełnej użyteczności wymagane są wejścia/wyjścia. W ofercie Eaton dostępnych jest szereg narzędzi w tym zakresie. Unikalnym rozwiązaniem jest zastosowanie tu systemu SmartWire-DT, w którym każdy element instalacji elektrycznej staje się inteligentnym urządzeniem zdolnym do komunikacji. Dla bardziej klasycznych zastosowań uzupełniono ofertę o stacje rozproszonych wejść/ wyjść XN300. Pomimo że jest to system modułowy, zajmuje niewiele miejsca w szafie sterowniczej, oferując przy tym szereg interesujących funkcji. W obrysie frontowym jeden moduł ma wymiary zaledwie 12,5 mm × 102 mm i pozwala obsłużyć nawet 20 kanałów. Nie może przy tym zabraknąć sygnalizacji za pomocą diody, która została umieszczona tuż obok zacisku danego wejścia/wyjścia, co dodatkowo ułatwia szybką diagnostykę. Dodano także diodę statusu modułu, która może zmieniać swój stan zgodnie z życzeniem programisty. Pomimo niewielkich wymiarów zastosowa-

no zdejmowalne wtyczki, w których umieszczono wygodne zaciski wtykowe, dzięki czemu można podłączać przewody bez narzędzi. Poszczególne moduły instalowane są na szynie TS35 i w pomysłowy sposób zatrzaskiwane ze sobą. Dostępnych jest oczywiście szereg różnych modułów dobieranych według potrzeb. Obok klasycznych wejść/wyjść cyfrowych i analogowych (w tym temperaturowych) system przewiduje zastosowanie modułów wagowych, szybkich liczników (w tym również SSI) lub modułów obsługi silnika prądu stałego. Całość wspomagana jest dedykowanym programem narzędziowym, ułatwiającym konfigurację i diagnostykę stacji rozproszonej. Jacek Zarzycki Application Manager

EATON ELECTRIC Sp. z o.o. Electrical Sector Oddział Gdańsk ul. Galaktyczna 30, 80-299 Gdańsk tel. 58 554 79 00 www.moeller.pl www.eaton-automation.com www.eaton.com

złącze wewnętrznej magistrali

dioda statusu modułu

miejsce na oznacznik

mocowanie na szynie TS35 bez konieczności użycia narzędzi

1 2

dioda stanu wejścia/wyjścia (bezpośrednio przy zacisku)

zacisk typu Push-In (instalacja przewodu bez konieczności użycia narzędzi)

wtyczka

schemat podłączeń

7 6

Wygląd nowych modułów XN300 złącze wewnętrznej magistrali

5/2015

RYTRO 2015

Od początku roku w Opolu funkcjonuje nowe centrum szkoleniowe, przeznaczone do podnoszenia wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu oferty firmy Turck.

a powierzchni 100 m² na potrzeby szkoleń udostępnionych zostało wiele stanowisk, które umożliwiają przetestowanie przekroju wszystkich produktów oferowanych przez firmę Turck. Stworzenie centrum szkoleniowego dało niepowtarzalną możliwość zapoznania się z wieloma zaawansowanymi produktami i rozwiązaniami, poznania ich zalet oraz w efekcie znacznego poszerzenia wiedzy na temat automatyki przemysłowej. Szkolenia realizowane w nowym centrum mają na celu nabycie umiejętności, które pozwalają na skuteczną, szybką oraz efektywną realizację przyszłych zadań automatyzacji. Firma Turck oferuje możliwość pogłębienia wiedzy z zakresu m.in.

P R O M O C J A

techniki sieci PROFIBUS DP oraz Ethernet (Multiprotocol), systemów identyfikacji RFID opartych zarówno na technologii HF, jak i UHF (także w aplikacjach logistycznych), technologii IO-Link w aplikacjach procesowych czy zalet zastosowania różnych rozwiązań kontroli prędkości obrotowej. W przypadku szczególnego zainteresowania aplikacjami z zakresu automatyki procesowej na osobnym stanowisku można zbadać pełną funkcjonalność i możliwości, jakie daje system zdalnych I/O excom. Nie zabrakło również zestawów szkoleniowych z zakresu komunikacji bezprzewodowej, czujników wizyjnych, systemów bezpieczeństwa maszyn czy nowoczesnych rozwiązań z zakresu

AUTOMATYKA

Fot. Turck

CENTRUM SZKOLENIOWE TURCK

Fot. Turck

RYTRO 2015

dynamicznie rozwijającej się w ostatnich latach techniki oświetleniowej LED. Centrum szkoleniowe zostało stworzone z myślą o maksymalnym zbliżeniu się do przemysłowych realiów, w jakich pracują urządzenia firmy Turck. Z tego względu sala szkoleniowa została wyposażona w dwie miniaturowe linie przemysłowe, na których zaimplementowane zostały kompletne rozwiązania stworzone przy wykorzystaniu komponentów firmy Turck. Pozostałe stanowiska szkoleniowe mają charakter modułowy, co zwiększa ich mobilność i pozwala na tworzenie

5/2015

różnych konfiguracji szkoleniowych, a także umożliwia przeprowadzenie wykładów i ćwiczeń bezpośrednio u klienta. W nowym centrum organizowane będą zarówno szkolenia otwarte, dostępne dla wszystkich zainteresowanych, jak i zamknięte, przeznaczone dla wybranych klientów. Ponadto raz w tygodniu stanowiska szkoleniowe będą oddane do dyspozycji studentów Politechniki Opolskiej.

TURCK Sp. z o.o. ul. Wrocławska 115 45-836 Opole tel. 77 443 48 00, fax 77 443 48 01 e-mail: poland@turck.com www.turck.pl

RYTRO 2015

LINIOWA RÓŻNORODNOŚĆ ENKODERY OBROTOWE FIRMY PEPPERL+FUCHS

inkowe enkodery obrotowe są idealnym rozwiązaniem do pomiaru wysokości podnośników nożycowych i wind lub długości teleskopowych wysięgników dźwigów. W większości przypadków systemy pomiaru optycznego nie są brane pod uwagę dla takich zastosowań ze względu na kurz, drgania lub inne czynniki zakłócające pracę. Poprzez połączenie mechanizmu linkowego i enkodera obrotowego liniowe ruchy są zapisywane dynamicznie i dokładnie.

SZEROKA GAMA OPCJI I ZASTOSOWAŃ Nowe mechanizmy linkowe firmy Pepperl+Fuchs są oparte na modułowej architekturze produktu i oferują bogaty wybór opcji sprzętowych i zastosowań. Szczotki lub nasadki ze sprężonym powietrzem z łatwością usuwają brud. Prowadzące koła pasowe mogą być używane do poruszania się wokół przeszkód i pomiaru przedmiotów, które zmieniają kierunek. Zasięg linki pomiarowej wynosi od 1 m do 60 m, co sprawia, że urządzenia te są odpowiednie dla szerokiego wachlarza zastosowań. Wersje są dostępne z różnymi powłokami zewnętrznymi i w różnych opcjach 70

– od niewielkich gabarytowo i lekkich, plastikowych konstrukcji, po solidne, wytrzymałe. Jest to kolejne zastosowanie nowych, magnetycznych enkoderów obrotowych – kompaktowe enkodery obrotowe zamontowane na mechanizmie linkowym zapewniają rzetelne wyniki pomiarów, nawet w trudnych warunkach, w których występują brud, wstrząsy i drgania.

MODEL ZINTEGROWANEJ OBUDOWY Seria magnetycznych enkoderów obrotowych ENA58IL jest teraz również dostępna z interfejsami PROFINET, EtherCAT i PROFIBUS i może być elastycznie wykorzystana podczas projektowania maszyn i instalacji przemysłowych. Nowa, unikatowa, kompaktowa obudowa łączy całą podstawową elektronikę z interfejsem – nie ma potrzeby stosowania osłony połączenia czy magistrali. Trzy złącza M12 dołączone osiowo do obudowy służą do celów połączeniowych.

AUTOMATYCZNA KONFIGURACJA I ŁATWA DIAGNOSTYKA Wersje Ethernet mogą zostać połączone z systemem sterowania za pośrednictwem funkcjonalności plug&play. Enkodery obrotowe konfigurują się P R O M O C J A

automatycznie za pośrednictwem systemu sterowania – nie jest wymagana ręczna regulacja. W przypadku enkoderów obrotowych wyposażonych w interfejs PROFIBUS adres magistrali i prędkość transmisji danych mogą zostać z łatwością dostosowane przy użyciu dwóch obrotowych przełączników, które także są umieszczone z tyłu obudowy. Diagnostyczne diody LED jeszcze bardziej uproszczają instalację magistrali. W przypadku błędów połączenia magistrali można z łatwością ustalić przyczynę błędu.

PEPPERL+FUCHS Sp. z o.o. ul. Marsa 56b 04-242 Warszawa tel. 22 256 97 70 e-mail: info@pl.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.pl/cable-pull www.pepperl-fuchs.pl/magnetic

AUTOMATYKA

Fot.

Nowe linkowe enkodery obrotowe firmy Pepperl+Fuchs są dostępne w różnych wariantach z szeregiem interfejsów elektrycznych. Solidne magnetyczne enkodery obrotowe zapewniają rzetelne wyniki pomiarów.

RYTRO 2015

KABLE I PRZEWODY TECHNOKABLA

O PODWYŻSZONYCH WYMAGANIACH Kablom dla automatyki stawiane są różne wymagania wynikające z miejsca ich zastosowania. Technokabel sukcesywnie poszerza swoją ofertę o wyroby spełniające specyficzne wymagania klientów.

przypadku urządzeń produkowanych na rynek amerykański wymagany jest certyfikat UL. Wymóg ten dotyczy również stosowanych w urządzeniach kabli i przewodów. Technokabel uzyskał certyfikat UL i rozszerzył swoją ofertę o przewody jednożyłowe w izolacji polwinitowej (UL STYLE 1061) oraz wielożyłowe przewody ekranowane i nieekranowane w izolacji i powłoce polwinitowej do wewnętrznych zastosowań (UL STYLE 2464).

Tego typu przewody, oprócz podwyższonej odporności termicznej, cechują się dużą elastycznością. Sondy pomiarowe często pracują w różnych agresywnych środowiskach. W celu zapewnienia przesyłania informacji w tak trudnych warunkach Technokabel oferuje specjalne przewody, w których powłoka wykonana jest z fluoroplastów charakteryzujących się dużą odpornością chemiczną i termiczną (od –65 °C do +150 °C).

ODPORNOŚĆ TERMICZNA I CHEMICZNA

DOBRANE NA MIARĘ

Istnieją zastosowania, w których wymagany jest szeroki zakres temperatury pracy (od –40 °C do +125 °C). Oferta przewodów dla branży samochodowej uzupełniona została o ekranowane oplotem przewody polwinitowe, w których materiał izolacji i powłoki spełnia wymagania klasy C według wymagań normy ISO 6722. Jeżeli wymagany zakres temperatury wynosi od –40 °C do +180 °C firma Technokabel proponuje zarówno przewody jednożyłowe, jak i wielożyłowe w izolacji i powłoce silikonowej.

Nowe rozwiązania konstrukcyjne uzupełniły szeroką gamę oferowanych dla wielu branż produktów. Potrzeby klientów determinują działania Technokabla – stawiamy na konstruowanie wyrobów o optymalnej budowie i spełniających najostrzejsze wymagania. Dariusz Ziółkowski kierownik Działu Konstrukcji Kabli i Rozwoju

TECHNOKABEL SA ul. Nasielska 55, 04-343 Warszawa e-mail: tech@technokabel.com.pl tel. 22 516 97 77, fax 22 516 97 87

Fot. Pepperl + Fuchs, Technokabel

R E K L A M A

5/2015

P R O M O C J A

RYTRO 2015

Danfoss wprowadził do oferty nowe modułowe napędy przeznaczone do różnych aplikacji. Wszystkie cztery modele mają specjalne funkcje, które zapewniają optymalne dostosowanie i funkcjonalność aplikacyjną w określonych dziedzinach zastosowań.

o takich właśnie napędów należą przetwornice częstotliwości serii VLT AutomationDrive FC 300, polecane do wszystkich obszarów zastosowań przemysłowych (aplikacje przemysłowe, maszynowe etc.), od standardowego napędu wektorowego, aż do napędu serwo. Cechują się one szeregiem funkcji adaptacyjnych i zakresem mocy od 0,25 kW do 1,4 MW (dla całej serii). W tym samym zakresie mocy Danfoss dostarcza również przetwornice częstotliwości VLT AQUA Drive FC 202

przeznaczone do aplikacji wodnych i wodno-ściekowych (sterowanie pracą pomp i dmuchaw), a także model VLT HVAC Drive FC 102 zaprojektowany do aplikacji HVAC (ciepłownie i instalacje grzewcze, klimatyzacja, wentylacja). Oferta duńskiego producenta obejmuje również rozwiązania w zakresie dużej mocy, takie jak przetwornice w wykonaniach 12-pulsowych, w wersji z filtrem aktywnym (Low Harmonic Drive), a także aktywne AAF i pasywne AHF filtry harmoniczne. Nowością w ofercie jest VLT Refrigeration Drive FC 103 – przetwornica częstotliwości wyposażona w specjalne funkcje do zastosowań w aplikacjach chłodniczych. Ofertę uzupełniają produkty kompaktowe. Należą do nich dobrze znane VLT 2800 – o mocy do 18,5 kW oraz VLT Micro Drive FC 51 – niezawodna przetwornica o mocy do 22 kW. Integrują one wiele funkcji, np. regulacja PI, funkcja AEO i inne. VLT Decentral FCD 300 oraz najnowsza FCD 302 to przetwornice częstotliP R O M O C J A

wości zaprojektowane do montażu rozproszonego. Charakteryzują się stopniem ochrony IP66 i mocą do 3,3 kW. Danfoss oferuje także zespół napędowy VLT Drive Motor FCM300, który integruje przetwornicę i silnik w jednej obudowie (moce do 7,5 kW). Z kolei oferta softstartów serii MCD obejmuje urządzenia do łagodnego rozruchu i zatrzymania silników indukcyjnych klatkowych. Charakteryzują się one zakresem mocy od 7,5 kW do 110 kW – rodzina VLT Compact Soft Start MCD200 – oraz od 7,5 kW do 850 kW – dla najnowszej serii VLT Soft Start MCD500.

DANFOSS POLAND Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 5, 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. 22 755 0 668, faks 22 755 0 701 info@danfoss.pl www.danfoss.pl www.danfoss.pl/vlt

AUTOMATYKA

Fot. Danfoss

DANFOSS DRIVES

RYNEK

PÓŁ WIEKU

PIAP 15 marca 1965 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o utworzeniu Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP. Od tego czasu minęło 50 lat wytężonej pracy inżynierów i konstruktorów, przez lata budujących renomę instytutu. Jacek Frontczak

oczątki były trudne – instytut nie miał własnej siedziby, a poszczególne ośrodki rozrzucone były po całej Warszawie. Taki stan trwał prawie pięć lat. Do obecnej siedziby PIAP wprowadził się na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku. Zgodnie z obowiązującymi ówcześnie standardami rozmach socjalistycznych inwestycji miał dowodzić wyższości tego ustroju nad kapitalizmem. Nie inaczej miało być w przypadku instytutu. Infrastruktura PIAP została zaprojektowana jako jeden z wielu elementów ogromnego centrum naukowo-badawczego komputerowych systemów automatyzacji, zajmującego powierzchnię około 100 hektarów. Z planowanego centrum powstały jednak tylko dwa zakłady, z których jedynie PIAP istnieje do dziś.

NAUKA I PRAKTYKA POD JEDNYM DACHEM Czas funkcjonowania instytutu można podzielić na dwa wyraźnie różniące się okresy: przed i po 1989 r. Lata 1965–1989 to czas funkcjonowania gospodarki nakazowo-rozdzielczej.

Władza (rząd i partia PZPR) ustalały, jakie przedsiębiorstwo i czym będzie się zajmowało. Dzięki dobrej pozycji instytutu, budowanej od samego początku przez znakomitą kadrę, PIAP otrzymywał do realizacji poważne, ambitne tematy. W instytucie projektowana była automatyka dla zakładów przemysłowych, m.in. Janikowskich Zakładów Sodowych (obecnie Soda Polska Ciech). U nas również opracowano system automatyki INTELEKTRAN, w oparciu o który zrealizowano sterowanie w wielu polskich elektrowniach. Już w latach 70. projektowano w PIAP złożone systemy centralnej rejestracji i przetwarzania danych, zwane dawniej CRPD, a obecnie systemami akwizycji danych. W tym samym czasie w instytucie powstawało bardzo wiele opracowań wdrażanych w wielkich seriach w przemyśle. To w PIAP zaprojektowano jedną z wersji tablicy przyrządów montowaną przez FSO w Fiatach 125p. W naszych pracowniach zaprojektowano również elementy bimetaliczne stosowane w wyłącznikach w sprzęcie AGD.

CZUJNIKI STRUNOWE

P R O M O C J A

Fot. PIAP

W latach 1966–1990 w PIAP opracowano i uruchomiono produkcję kilkudziesięciu typów czujników strunowych do pomiaru wielkości nieelektrycznych wraz z aparaturą odbiorczą analogową i cyfrową, w tym strunowy czujnik SCO wb-150 do pomiaru odkształceń wewnątrz betonu o bazie pomiarowej 150 mm. Urządzenia te znalazły szerokie zastosowanie w górnictwie (szyby betonowe), gospodarce wodnej (zapory wodne), budownictwie lądowym i morskim (suche doki). Zespół, który opracował czujniki PAS (Polska Aparatura Strunowa) uzyskał ponad 20 patentów i wiele nagród.

AUTOMATYKA

RYNEK

REGULATOR MRP-42C W latach 1992–1993 w PIAP opracowano regulator MRP-42C, który był jednym z pierwszych opracowanych i produkowanych w Polsce regulatorów mikroprocesorowych o swobodnie programowanej strukturze. W latach 1994–2000 wyprodukowano i sprzedano 150 sztuk regulatorów. Sprzedane regulatory pracują w dalszym ciągu w wielu zakładach przemysłowych.

W latach 80. projektowaliśmy i wdrażaliśmy elektroniczne układy hybrydowe, dzięki którym można było złagodzić skutki embarga COCOM, ograniczającego m.in. dostęp polskich przedsiębiorstw do zachodniej bazy elementów elektronicznych. W połowie lat 80. opracowano w PIAP we współpracy z PNEFAL pierwszy polski regulator mikroprocesory EFTRONIK M, umożliwiający implementację złożonych algorytmów regulacji. To wszystko budowało i wzmacniało pozycję Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP jako marki rozpoznawalnej nie tylko w Polsce, ale i poza granicami.

Fot. PIAP

NOWA RZECZYWISTOŚĆ – NOWE WYZWANIA

Lata 70. to jednak sukcesy PIAP nie tylko na polu naukowym. W instytucie zostały opracowane założenia wdrożonego później w kraju eksperymentu ekonomicznego, promującego produkcję antyimportową. Prowadzone w PIAP prace związane z robotyzacją, w tym opracowanie robota PR-02 z napędem pneumatycznym, zaowocowało powierzeniem instytutowi wdrożenia w Polsce licencji na roboty przemysłowe IRb szwedzkiej firmy ASEA (obecnie ABB). Instytut nie tylko rozpoczął produkcję tych robotów, ale również podjął prace związane z rozwojem ich konstrukcji (dla odróżnienia od wersji szwedzkiej roboty produkowane w instytucie były oznaczane symbolem IRp). Warto w tym miejscu wspomnieć, że dzięki ogromnemu doświadczeniu PIAP w zakresie robotyki jeden z naszych pracowników został wydelegowany przez stronę polską jako przedstawiciel kraju w stowarzyszeniu INTERrobot, działającym w Moskwie w ramach RWPG. 5/2015

Przyszedł jednak rok 1989. Nastąpiły daleko idące przemiany w całej gospodarce, wicher historii nie ominął też instytutu. Dzięki stabilnym podstawom potrafiliśmy jednak stawić czoła nowym wyzwaniom. W nowych realiach ekonomicznych każda firma musiała sama troszczyć się o pozyskiwanie zamówień i zdobywanie źródeł finansowania. Budżet państwa co prawda nadal dofinansowywał funkcjonowanie jednostek badawczo-rozwojowych, ale te dotacje tylko w niewielkim stopniu pokrywały koszty utrzymania. Początek lat 90. to okres upadku wielu przedsiębiorstw, które nie potrafiły przystosować się do nowych reguł. PIAP potrafił. Dzięki renomie budowanej od samego początku istnienia instytutu zdobywaliśmy zamówienia na prace rozwojowe i wdrożeniowe na wolnym rynku. Nasze opracowania niejednokrotnie wygrywały z rozwiązaniami renomowanych firm zagranicznych. PIAP to liczne interdyscyplinarne zespoły projektantów i konstruktorów realizujących prace, których inne firmy nie miały odwagi się podjąć. Wśród naszych odbiorców były m.in. duże koncerny, które – pozytywnie oceniając nasze rozwiązania – zlecały nam opracowywanie (robotyzację i automatyzację) kolejnych stanowisk technologicz-

nych. Do takich odbiorców należały m.in. zakłady produkcji kineskopów Thomson, dla których opracowaliśmy i wykonaliśmy ponad dwadzieścia linii i stanowisk technologicznych. Podobna sytuacja dotyczyła hut szkła, w których wdrażaliśmy automatyzację zestawiarni surowców. Równolegle z pracami dla przemysłu podejmowaliśmy prace badawcze. Przemiany społeczno-polityczne umożliwiły nawiązywanie kontaktów i współpracę z firmami i instytutami zagranicznymi. PIAP bardzo szybko zaczął wykorzystywać te możliwości. W ramach programów Unii Europejskiej od 1994 r. bierzemy udział w projektach Programów Ramowych (począwszy od trzeciego) oraz w programach Phare, Leonardo da Vinci i wielu innych. W sumie instytut uczestniczył w ponad 90 projektach międzynarodowych. Jednocześnie podejmujemy prace w nowych obszarach. Już pod koniec

INTELEKTRAN System automatyki INTELEKTRAN (1971–1974) oraz jego wersja INTELEKTRAN-S (1977–1974) został opracowany przez PIAP przy współpracy OBR MERA-ELMAT, OBR MERA-ELWRO – Wrocław oraz IKSAIP – Wrocław. INTELEKTRAN był pierwszym w Polsce i pierwszym w krajach RWPG systemem elektronicznych urządzeń przeznaczonym do realizacji układów automatycznej regulacji wytwórczych procesów przemysłowych w różnych gałęziach gospodarki. Wersja INTELEKTRAN-S została opracowana z przeznaczeniem do automatyzacji nowych bloków energetycznych wytwarzających energię elektryczną o mocy 360 MW. Za opracowanie i uruchomienie produkcji systemu INTELEKTRAN przyznano m.in. w 1976 r. Nagrodę Państwową II stopnia (zespołową). 75

RYNEK

Wizja architektoniczna instytutu z roku 1965…

ubiegłego stulecia zaczęliśmy rozwijać prace wykorzystujące łączność satelitarną i system GPS do nadzoru transportu substancji niebezpiecznych. Obecnie dysponujemy bogato wyposażonym laboratorium łączności satelitarnej, w którym realizowane są m.in. prace dla Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Realizujemy również prace dla Europejskiej Agencji Obrony (EDA). Lata 90. to również początek prac nad zrobotyzowanymi urządzeniami wspomagającymi pracę służb antyterrorystycznych. Od tamtego czasu powstało wiele innowacyjnych opra-

cowań. Obecnie nasze roboty wspomagają już pracę służb specjalnych w 10 krajach. Dwa roboty – Inspektor i Gryf – zostały nagrodzone godłem promocyjnym „Teraz Polska”. Zresztą nie tylko roboty mobilne PIAP sięgały po tę nagrodę – w 2009 r. wyróżnienie to otrzymał również opracowany i produkowany w PIAP elektroniczny tachograf kolejowy. Ponadto instytut może poszczycić się szeregiem innych prestiżowych nagród, do których należą m.in. Polski Produkt Przyszłości, Defender, Nagroda Prezesa Rady Ministrów, medale Targów Poznańskich oraz wiele innych.

W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI Obecnie dotacje pochodzące z budżetu państwa stanowią tylko kilkanaście procent przychodów instytutu. Resztę PIAP zdobywa w przetargach i konkursach na wolnym rynku, zarówno w ramach prac zlecanych bezpośrednio ze strony przemysłu, jak i prac badawczych oraz dużych projektów realizowanych na zlecenie organizacji i instytucji międzynarodowych. Podejmujemy ciągle nowe wyzwania i wybiegamy w przód, bo tylko wytężona praca i dbałość o stały rozwój gwarantuje utrzymanie się w czołówce.

Na podstawie zakupionej w grudniu 1976 r. w szwedzkiej firmie ASEA licencji na roboty IRb-6 i IRb-60 PIAP stał się wiodącą instytucją w zakresie robotyki przemysłowej w Polsce. Roboty IRb były pierwszymi robotami z napędem elektrycznym i w połowie lat 70. XX w. znajdowały się w światowej czołówce. Pierwsze kilkadziesiąt sztuk robotów zmontowano w PIAP na podstawie oryginalnej szwedzkiej dokumentacji z gotowych podzespołów przysyłanych z ASEA. Równolegle prowadzone były prace nad opracowaniem dokumentacji z polskimi zamiennikami na podzespoły robota, aby na jej podstawie uruchomić produkcję w kraju. W wyniku dalszych prac powstały nowe układy sterowania robotów o nazwach IRp-6 i IRp-60 oraz URp-6 i URp-60. 76

AUTOMATYKA

Fot. PIAP, Robokopter

ROBOTY IRB-6 I IRB-60

RYNEK

Fot. PIAP, Robokopter

… a tak instytut wygląda dzisiaj

Dzięki takiemu podejściu PIAP koordynował prace i zarządzał dwoma konsorcjami przy realizacji bardzo dużych projektów. Pierwszy z nich dotyczył urządzeń wspomagających ochronę granicy lądowej Unii Europejskiej (TALOS). Konsorcjum składało się z 15 firm z 10 krajów. Budżet projektu przekraczał 20 mln euro. Drugi to system wspomagający zarządzanie i współdziałanie różnych służb w sytuacjach kryzysowych (PROTEUS). PIAP włącza się aktywnie także w prace związane z ochroną środowiska. Już w 1993 r. podjęliśmy tematykę recyklingu samochodów. Została zaprojektowana cała gama urządzeń dla stacji demontażu. Opracowaliśmy też oprogramowanie do zarządzania wtórnym obiegiem części z demontażu. Obecnie w instytucie prowadzone są prace nad urządzeniami do utylizacji i recyklingu układów elektronicznych z wykorzystaniem technologii plazmowej. Uczestniczymy w pracach dotyczących praktycznego zastosowania grafenu. Jednocześnie, aby umożliwić szybkie sprawdzanie rozwiązań powstających na komputerach projektantów, rozwijamy bazę wytwórczą. Posiada5/2015

APLIKACJE W THOMSON POLKOLOR PIAP realizował szereg aplikacji przemysłowych z zastosowaniem robotów IRb – m.in. w zakładach Thomson Polkolor w Piasecznie oddał do eksploatacji trzy zrobotyzowane gniazda grafitowania szklanych kineskopów. my centra obróbcze CNC. Po przetworzeniu za pomocą specjalistycznego oprogramowania detale mechaniczne zaprojektowane przez konstruktorów możemy błyskawicznie wydrukować na drukarkach 3D. To wszystko pozwala nam wyprzedzać konkurencję. Dużą wagę przywiązujemy do rozwoju kadry naukowej. W ostatnich latach trzech naszych pracowników zrobiło habilitację. Możemy pochwalić się posiadaniem wielu certyfikatów. Od dość powszechnie spotykanych ISO 9001 czy ISO 14001 do znacznie rzadszych: WSK (Wewnętrznego systemu kontroli) i AQAP (system wojskowy). Jako jeden z nieliczych in-

stytutów posiadamy świadectwo bezpieczeństwa przemysłowego I stopnia oraz koncesje umożliwiające nam prowadzenie prac w obszarze technologii policyjnych i wojskowych. Stale unowocześniamy infrastrukturę, dostosowując nasze laboratoria do zmieniających się potrzeb i rosnących wymagań. Od 2004 r. notujemy stały wzrost przychodów. Systematycznie powiększa się również nasza załoga – obecnie zatrudniamy już ponad 300 osób.

NIE TYLKO PRACA Mimo wyścigu z czasem i nieustannej walki o zamówienia na rynku, nie zapo77

RYNEK minamy o pracownikach. Mamy świadomość, że największą wartością PIAP są ludzie, dlatego staramy się tworzyć przyjazne warunki pracy. Posiadamy własne przedszkole i siłownię, zapewniamy opiekę lekarską, działa u nas sekcja żeglarska. Dzięki temu znaczna część załogi identyfikuje się z instytutem, co bardzo pomaga pokonywać trudności charakterystyczne dla gospodarki rynkowej. Z myślą o pracownikach – obecnych i byłych – oraz o ich rodzinach zaplanowaliśmy wiele wydarzeń związanych z jubileuszem 50 lat istnienia instytutu, wśród których można wymienić m.in. organizowany pod koniec maja piknik rodzinny czy wpisujący się w tradycje żeglarskie instytutu rejs po Adriatyku.

JUBILEUSZ 50-LECIA W ramach oficjalnych obchodów jubileuszu 50-lecia PIAP przewidujemy uroczyste nadanie sali konferencyjnej 3 w Centrum Konferencyjnym PIAP imienia profesora Tadeusza Sołtyka, wybitnego konstruktora lotniczego, żeglarza i automatyka, który przepra-

SPAWANIE ZROBOTYZOWANE W latach 2012–2013 na zlecenie firmy Valeo Autosystemy Sp. z o.o. ze Skawiny PIAP opracował i wdrożył pięć zrobotyzowanych stanowisk do spawania samochodowych wymienników ciepła. Proces spawania musiał być tak zrealizowany, aby zapewnić odpowiednie odchyłki geometrii wymienników ciepła i szczelność po procesie spawania bez dodatkowej obróbki i poprawek. Na stanowiskach tych w roku 2014 wyprodukowano 1,5 mln wymienników ciepła. cował w PIAP 27 lat, oraz odsłonięcie przed głównym wejściem do instytutu tablicy pamiątkowej na postumencie z robotem RP 120, zaprojektowanym przez zespół pod kierunkiem profesora. W związku z jubileuszem planowane jest również wydanie trzech publikacji: „Pięćdziesięciu pracowników 50-lecia”, „Pięćdziesiąt projektów 50-lecia” oraz zbioru referatów z sesji poświęconej pamięci profesora Sołtyka. Planując jubileusz, nie zapomnieliśmy o sympatykach robotyki, nowych

ROBOT INSPECTOR Mobilny robot interwencyjno-inspekcyjny Inspector, który powstał w latach 1998–2000, służy do operacji w terenie zurbanizowanym, głównie do prac związanych z rozpoznaniem, przenoszeniem i neutralizacją ładunków niebezpiecznych. Ze względu na swoją budowę może być również wykorzystywany do inspekcji, prowadzenia różnego typu prac w terenach zagrożonych lub niebezpiecznych, rozminowywania z wykorzystaniem kontrładunków, a także w działaniach antyterrorystycznych, zwiadowczych i rozpoznawczych. Roboty Inspector używane są przez Polskie Wojsko i Policję oraz przez służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo za granicą. Produkt ten zdobył liczne nagrody, m.in. godło promocyjne „Teraz Polska” w 2002 r.

technologii i oczywiście naszego instytutu – już 22 maja zapraszamy Państwa pod adres Aleje Jerozolimskie 202 w Warszawie na trzecią Noc Robotów PIAP, podczas której będzie Państwo mogli na własne oczy zobaczyć (a niekiedy i dotknąć) część historii PIAP, zarówno tej odległej, jak i tej najnowszej. Jacek Frontczak Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

PROJEKT PROTEUS

Konsorcjum jednostek naukowych pod przewodnictwem PIAP w latach 2007– 2014 pracowało nad projektem PROTEUS, który był jednym z największych projektów badawczo-rozwojowych w Polsce. PROTEUS to zintegrowany mobilny system wspomagający działania antyterrorystyczne i antykryzysowe, będący odpowiedzią na liczne wyzwania, przed którymi stoją służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo obywateli: gwałtowne zjawiska pogodowe, powodzie, a nawet zagrożenia terrorystyczne, chemiczne oraz biologiczne. Jego wymagania techniczne i operacyjne zostały zdefiniowane we współpracy z przyszłymi użytkownikami końcowymi.

AUTOMATYKA

RYNEK

SZYBCIEJ, WYŻEJ, DALEJ

OPTYCZNE ŁĄCZE DANYCH LS682 FIRMY PEPPERL+FUCHS Zdolne do przesyłania danych bez przewodów lub sygnałów radiowych na odległość do 300 m, bez odległości minimalnych i z prędkością wynoszącą 100 Mb/s – to najkrótsza charakterystyka oferowanego przez firmę Pepperl+Fuchs optycznego łącza danych LS682.

odbieranego sygnału. Jest to ważna funkcja, biorąc pod uwagę odległości, przy jakich to urządzenie może działać. Umożliwia to użytkownikowi szybkie i optymalne wyregulowanie optycznego łącza do przesyłania danych. Z uwagi na fakt, że konfiguracja nie jest niezbędna, przekazanie do eksploatacji jest proste.

PRZESYŁANIE BEZ OGRANICZEŃ

ącze LS682 jest znacznie bardziej wydajne niż jego konkurenci i otwiera nowe możliwości dla magazynów wysokiego składowania.

Fot. PIAP, Pepperl + Fuchs

SWOBODA I PROSTA EKSPLOATACJA Dzięki dużemu zakresowi wykrywania, wynoszącemu do 300 m, urządzenie oferuje planistom i operatorom w magazynach wysokiego składowania niespotykaną dotąd swobodę. Wyświetlacz LED w nadajniku wskazuje siłę 5/2015

Ta rodzina produktów była od zawsze synonimem innowacyjności. Poprzedni model – LS680 – był pierwszym optycznym łączem danych, które osiągnęło prędkość transmisji wynoszącą 100 Mb/s, co zaowocowało zdobyciem kilku ngród międzynarodowych. Łącze LS682 pracuje z taką samą prędkością transmisji. Telegramy nie są zapisywane, więc transmisja odbywa się bez opóźnień, a łącze może wysyłać i odbierać duże ilości danych na dużych odległościach w czasie rzeczywistym. Prędkość przesyłania danych pozostaje stała przy każdej odległości, co oznacza, że dane wideo pochodzące z kamer na panelu kontrolnym mogą być bezpośrednio wykorzystane – przykładowo do zdalnej konserwacji i diagnostyki przy wsparciu wizualnym lub do celów prowadzenia dokumentacji systemu. P R O M O C J A

Dwukierunkowa komunikacja działa niezależnie od jakiegokolwiek protokołu i może być zintegrowana z każdym zastosowaniem, w tym z topologiami Ethernetu przemysłowego, takimi jak PROFINET, EtherNet/IP, EtherCAT czy Powerlink.

SZEROKI WACHLARZ ZASTOSOWAŃ Optyczne łącze danych LS682 zapewnia doskonałe rozwiązanie przesyłania danych dla magazynów wysokiego składowania, ruchomych wózków, stanowisk podnoszenia i suwnic bramowych.

PEPPERL+FUCHS Sp. z o.o. ul. Marsa 56b 04-242 Warszawa tel. 22 256-97-70 e-mail: info@pl.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.com www.pepperl-fuchs.pl/data-coupler

RYNEK

KOŁA PRZEMYSŁOWE ELESA+GANTER

NOWE ZESTAWY KOŁOWE DLA ŚREDNICH I DUŻYCH OBCIĄŻEŃ Firma Elesa+Ganter, światowy lider w produkcji standardowych elementów maszyn, rozszerzyła ofertę kół przemysłowych o nowe zestawy, pozwalające na transport ciężkich urządzeń i maszyn. Nowe koła przemysłowe nadają się idealnie do urządzeń transportowych w przemyśle ciężkim i produkcji metalowej.

RE.F4 RE.F4 to koło z wieńcem poliuretanowym nalewanym na korpus wykonany z odlewu żeliwnego. Ze względu na budowę wyróżnić można tu dwa rodzaje: 80

Nowe koła przemysłowe do aplikacji „ciężkich”

RSL – oś pasowana na łożysku kulkowym, przystosowanym dla dużych obciążeń, RBL – z otworem bezpośrednio wykonanym w masywnej piaście korpusu, umożliwiającym wykonanie np. wpustu (rys. 1). Koła przemysłowe RE.F4 charakteryzują się wysokim parametrem obciążalności dynamicznej (do 25 000 N), dzięki czemu świetnie nadają się do najcięższych urządzeń, poruszających się po posadzkach wykonanych m.in. z żywicy lub pokrytych kafelkami. W połączeniu z obudowami ciężkimi typu WH i WEH koła RE.F4 tworzą dwa P R O M O C J A

rodzaje zestawów kołowych. Pierwszy z nich to RE.F4-WH – koło z obudową wykonaną ze stali ocynkowanej elektrolitycznie, spawanej (rys. 2). Konstrukcja została zaprojektowana w taki sposób, aby przenosić obciążenia dynamiczne do 9000 N. Świetnie sprawdzają się w wózkach wykorzystywanych do transportu materiałów produkcyjnych. Drugi zestaw to RE. F4-WEH – koło przemysłowe z obudową wykonaną z elementów stalowych spawanych elektrycznie oraz malowanych proszkowo na zielono (rys. 3). Przeznaczone do najbardziej wymagających aplikacji, gdzie obciążenia dynamiczne mogą przekraczać AUTOMATYKA

Fot. Elesa+Ganter

rojektując urządzenia transportu wewnętrznego, służące do przemieszczania materiałów w obrębie produkcji czy zakładu, często napotykamy na problem odpowiedniego doboru kół przemysłowych i zestawów kołowych. Ta kwestia dotyczy szczególnie transportu elementów ciężkich i zastosowania kół o odpowiednio wysokiej nośności. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom stworzyliśmy rozwiązanie spełniające wysokie wymagania klientów – mówi Filip Granowski, dyrektor ds. sprzedaży w firmie Elesa+Ganter Polska. Wśród nowych kół i zestawów kołowych można znaleźć kilka modeli i kombinacji kół z obudowami.

RYNEK wartość 20 000 N na pojedynczy zestaw kołowy. Dedykowane do najcięższych zastosowań, np. przy spawaniu ciężkich konstrukcji.

RE.G5

Rys. 1. Koła przemysłowe RE.F4, typ RBL-z otworem gładkim i RSL- z łożyskiem kulkowym

RE.G5 to rolki z wieńcem poliuretanowym nalewanym na stalową piastę. Charakterystyczną cechą rolek jest ich szerokość, która jest zbliżona do ich średnicy lub ją przekracza. Przeznaczone są do współpracy z delikatniejszym podłożem, gdzie istotne jest rozłożenie nacisków na większą powierzchnię oraz stabilne toczenie (rys. 4). Ze względu na wysokie obciążenia, piasta współpracuje z dwoma łożyskami kulkowymi.

RE.G2

Rys. 2. Rodzaje i budowa zestawów kołowych RE.F4-WH

Rys. 3. Rodzaje i budowa zestawów kołowych RE.F4-WEH

RE.G2 to koło przemysłowe z wieńcem gumowym nalewanym na aluminiowym korpusie. Cechą charakterystyczną tych kół jest połączenie właściwości gumowego wieńca, który może współpracować z praktycznie każdym rodzajem podłoża, wytrzymałego aluminiowego korpusu oraz podwójnego łożyskowania tocznego, zapewniającego małe opory toczenia (rys. 5). W połączeniu z obudową ciężką typu H koło RE.G2 tworzy zestaw kołowy do średnich obciążeń. RE.G2-H to koło przemysłowe z nalewanym wieńcem gumowym i stalową obudową, wykonaną z blachy ocynkowanej. Przeznaczone jest do urządzeń, w których maksymalne obciążenia dynamiczne nie przekraczają 7500 N na pojedynczy zestaw kołowy. Nadaje się do pracy w warunkach atmosferycznych oraz niektórych środowiskach agresywnych chemicznie. RE.G2-H często stosowane jest w urządzeniach transportu wewnętrznego w zakładach o dużym stopniu zautomatyzowania produkcji, np. w branży motoryzacyjnej.

Fot. Elesa+Ganter

ELESA+GANTER POLSKA Sp. z o.o.

Rys. 4. Koło przemysłowe RE.G5 – z szerokim wieńcem

5/2015

Rys. 5. Koło przemysłowe RE.G2

tel. 22 737 70 47 fax 22 737 70 48 e-mail: egp@elesa-ganter.com.pl www.elesa-ganter.pl www.elesa-ganter.info.pl

RYNEK

Panel PC 2100

WYDAJNOŚĆ W KOMPAKCIE

NOWE KOMPUTERY PRZEMYSŁOWE AUTOMATION PC 2100 I PANEL PC 2100

rocesory Atom dostępne są w pięciu różnych wersjach konstrukcyjnych: od jedno- i dwurdzeniowych aż do wersji czterordzeniowej. W ten sposób zagwarantowana jest odpowiednia ilość mocy obliczeniowej CPU dla aplikacji. Zintegrowany silnik graficzny to wydajność większa od dostępnej dla procesorów Core2Duo. Komputer obsługuje także DirectX 11, umożliwiając projektowanie

jeszcze bardziej wymagającego oprogramowania HMI niż było to możliwe dotychczas.

MAKSYMALNA WYDAJNOŚĆ W NIEWIELKICH PAKIETACH Wariant Automation PC 2100 do zabudowy w szafach sterowniczych to również cały komputer PC o minimalnych wymiarach. Nowatorska konstrukcja komputera opiera się na architekturze Intel BayTrail, obejmującej jedno-, dwu- i czterordzeniowe procesory i tym samym stanowiącej milowy krok w systemach wbudowanych, o optymalnym stosunku ceny do wydajności. Procesor czterordzeniowy to wydajność większa P R O M O C J A

niż procesor Core2Duo zastosowany w Panel PC 900.

KOMUNIKACJA W KAŻDYM KIERUNKU Komputer Panel PC 2100 uwzględnia wszystkie ważne interfejsy komunikacyjne, w tym dwa interfejsy Gigabit Ethernet oraz jeden port USB 2.0 i jeden USB 3.0. Komputer można uzupełnić kolejnymi modułami interfejsów w technologii magistrali fieldbus, np. POWERLINK lub CAN. Dane można zapisywać na kartach pamięci CFast MLC o pojemności do 128 GB.

MAKSYMALNA WYDAJNOŚĆ GRAFIKI Silnik graficzny procesorów Intel Atom BayTrail jest pochodną technologii AUTOMATYKA

Fot. B&R

Komputery Automation PC 2100 i Panel PC 2100, wyposażone w procesory Intel Atom BayTrail, gwarantują skalowaną moc obliczeniową aż do poziomu wydajności Core i3.

RYNEK Core i, gwarantując szybkie przetwarzanie obrazu. Po raz pierwszy w omawianym segmencie komputerów wprowadzono obsługę DirectX 11, dając jeszcze szersze możliwości obróbki grafiki w systemach SCADA i innych systemach HMI. Platforma wspiera wszystkie istniejące rozdzielczości i wielkości ekranów do 24,0” Full HD włącznie.

BEZ AKTYWNEGO CHŁODZENIA Architektura komputera PC została stworzona w oparciu o filozofię niezwykle wydajnego „układu na procesorze” (SoC). Technologia ta nie wymaga dodatkowych komponentów, np. chipsetu, a tym samym zmniejsza ilość rozpraszanego ciepła do minimum i nie wymaga kosztownych układów chłodzenia. Co zyskujemy? Kompaktowy system PC który pracuje w szerokim zakresie temperatury bez żadnych wentylatorów chłodzących.

Komputery przemysłowe Automation PC 2100 i Panel PC 2100 oraz panele operatorskie Automation Panel 900

NAJWAŻNIEJSZE CECHY Do najważniejszych cech komputera przemysłowego Automation PC 2100 należą: • procesory Intel Atom BayTrail E38xx, • wydajność do poziomu czterordzeniowych CPU,

• • • • • •

bardzo mocne karty graficzne, kompaktowe wymiary, 2 × złącze Gigabit Ethernet, 2 × USB, SDL/DVI, chłodzenie pasywne.

TECHNOLOGIA SDL3 Zalety technologii SDL3 to m.in.: • przesył wszystkich kanałów komunikacyjnych pomiędzy komputerem PC a panelem, poprzez standardowy przewód Ethernet, • możliwość przesyłu na odległość do 100 m, • brak zależności od systemu operacyjnego i oprogramowania, • uproszczone okablowanie, • kompaktowa wtyczka RJ45 – również do stosowania w przejściach o niewielkich rozmiarach, • brak konieczności umieszczania procesora w panelu, • brak obciążenia komputera PC, • optymalna wydajność graficzna, • dostępność w długim okresie czasu.

Fot. B&R

B&R AUTOMATYKA PRZEMYSŁOWA Sp. z o.o.

Automation PC 2100

5/2015

ul. Strzeszyńska 33 60-479 Poznań tel. 61 846 05 00 fax 61 846 05 01 e-mail: office.pl@br-automation.com www.br-automation.com

RYNEK

INTUICYJNE OKABLOWANIE ZŁĄCZY PRZEMYSŁOWYCH przewody wprowadza się bez wcześniej zaciśniętych na nich tulejek. Dzięki elementowi ryglującemu można intuicyjnie zamknąć zacisk. Istnieje tylko jedna możliwość podłączenia przewodu, szansa na pomyłkę jest więc właściwie wykluczona. To bardzo ważny aspekt, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że rozwiązanie stosowane jest na całym świecie. Nie bez znaczenia jest także fakt, że niepotrzebne są już specjalne narzędzia. Czas montażu okablowania zredukowany został aż o 50 proc., co wyróżnia firmę ILME na rynku. Jeżeli konieczne będzie odłączenie przewodu, element ryglujący otwiera się za pomocą wkrętaka (0,5 mm × 3,5 mm). W tym celu wkrętak wprowadza się do otworu rygla z boku złącza – zamknięcie otworzy się po delikatnym podważeniu.

Firma ILME, europejski producent złączy przemysłowych, od dziesięcioleci proponuje szerokie portfolio wielopinowych złączy elektrycznych, które mają wszelkie dopuszczenia i zezwolenia, potrzebne do zastosowania w przemyśle na całym świecie. Firma stawia na ciągłą optymalizację produktów. Takie założenie sprawia, że nawet produkty, które od dawna sprawdzają się na rynku i zapewniły sobie na nim stałe miejsce, są od czasu do czasu modyfikowane lub projektowane na nowo.

INNOWACYJNY PUNKT POMIARU szybkie i pewne podłączenie i – co ważne – niewymagające konserwacji. Dalsza optymalizacja ma na celu jeszcze szybsze podłączanie bez użycia narzędzi oraz stosowania tulejek.

SPOSÓB PODŁĄCZENIA W SERII CSH SQUICH Opatentowana przez ILME technika przyłączeniowa CSH squich to otwarte rozwiązanie klatkowe, do którego P R O M O C J A

Ta technika przyłączeniowa została aktualnie dopasowana do potrzeb użytkowników: każde zamknięcie zostało wyposażone w punkt pomiarowy dla szpilki pomiarowej miernika. Ta dodatkowa optymalizacja została przeprowadzona przez ILME na wyraźne życzenie klientów. Dzięki temu można przeprowadzać pomiary na zabudowanym i okablowanym urządzeniu. W ten sposób wyeliminowano czasochłonne rozłączanie układu, ułatwiając wyszukiwanie błędów i tym samym skracając czas naprawy. AUTOMATYKA

Fot. Conprod

rzykładem może być ulepszona seria złączy, pozwalająca zaoszczędzić czas i koszty – seria wkładów CSH squich, która ma identyczne właściwości elektryczne oraz wygląd jak seria 16A CSE. W tym przypadku strona podłączenia przewodów została wymyślona na nowo, a dzięki dodaniu punktów pomiarowych przy każdym kontakcie – bardzo udoskonalona. Umożliwia to bowiem przeprowadzanie niezbędnych pomiarów bez konieczności przerywania połączenia. Obok tradycyjnych technik podłączania przewodów, jak technika śrubowa czy zaciskana, od wielu lat zauważa się trend stosowania techniki klatkowej, która zdążyła już sprawdzić się jako

RYNEK WYSOKA ODPORNOŚĆ NA WIBRACJE

INTEGRACJA Z SYSTEMAMI ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ Do podobnych wnio wniosków doszedł Achim Hübner z firmy In Indu-Electric Gerber. Gerber Klienci firmy – stacje radiowe, firmy zaza pewniające obsługę techniczną imprez lub wypożyczające odpo odposą zowiedni sprzęt – są zo bowiązani do cyklicznego sprawdzania wszystkich przedłuża przedłużaczy. Od momentu wprowadzenia nowej serii kontaktów zakres prac konserwacyjnych sprzętu ograni ograniczył się do sprawdzania uziemie uziemienia. – To znaczne ułatwienie dla naszych klientów – stwierdza Achim Hübner. I tak oto system podłączeń w prosty sposób może stać się czę częścią systemu zarządzania jakością. Wynik takiego podłączenia jest zawsze taki sam i nie generuje nieprze-

widzianych zdarzeń czy niemiłych niespodzianek, jakie zdarzają się np. w przypadku mocowania śrubami, metodą zaciskania czy klatkową. Zdefiniowanie położenia – „zamknięte” lub „otwarte” – pozwala na wytworzenie połączenia przewodu z wkładem kontaktu zawsze w takiej samej jakości. Nie są więc potrzebne specjalne instrukcje odnośnie wyboru odpowiednich narzędzi lub momentu obrotowego. Przyuczenie nowego pracownika także jest dużo prostsze.

PARAMETRY TECHNICZNE WKŁADÓW Wkłady kontaktów są przeznaczone do pracy w temperaturze otoczenia od –40 °C do +125 °C i dostępne w wykonaniach 6-, 10-, 16- (32-) i 24- (48-) biegunowych. Prąd znamionowy wynosi 16 A, napięcie znamionowe 500 V (przy stopniu zanieczyszczenia 3, według wymagań normy EN 61984), napięcie udarowe 6 kV. Stopień ochrony, w zależności od wykonania, wynosi IP65, IP66, IP67 oraz IP68 (z obudową) lub IP20 (bez obudowy). Wkłady squich są kompatybilne z wkładami śrubowymi, klatkowymi i zaciskanymi CNE, CSE, CCE, CTE, CTSE, CT i CSS. Mają międzynarodowe certyfikaty i aprobaty techniczne jak UL, CSA, CCC, GL i są oznaczone znakiem CE.

CONPROD www.conprod.pl tel. 880 583 378

Fot. Conprod

Wysoka odporność na wibracje jest jednym z ważniejszych powodów, dla których klien-ci naszej firmy decydują się na zastosowanie podłącze-nia klatkowego i elementów ryglujących. – Pociągami i statkami eksportujemy nasze urzą-dzenia na cały świat. Podczas transportu śru-by niekiedy luzują się z po-wodu drgań. Dlatego do tej pory musieliśmy wszystkich klientów informować o konieczności dokręcenia złączy przed uruchomieniem urządzenia. Teraz nie ma takiej potrzeby – informuje Marco Zimmermann, odpowiedzialny za montaż i normy w hsh-systeme w Osterburken. W trakcie eksploatacji urządzeń działających w pobliżu wibrujących podłóg lub wag wcześniej koniecznie trzeba było również pamię-

tać o sprawdzeniu śrub w kontak w kontaktach złączy, aby nie doprowadzić do wyłączenia urządzenia. Nowy sposób podłączania gwarantuje odpowied odpowiednie zabezpieczenie konieczi eliminuje koniecz ność przeprowadza przeprowadzania czasochłonnych kontroli podłączeń elektrycznych.

5/2015

RYNEK

ERGONOMICZNE PODNOSZENIE Z UŻYCIEM PODCIŚNIENIA

Josef Karbassi

ermin „ergonomia” wywodzi się od greckich słów „praca” i „prawa natury”. Chociaż ergonomia prawdopodobnie była praktykowana w całej historii ludzkości, najwcześniejsze mocne dowody na jej wykorzystanie sięgają starożytnej Grecji, gdzie wytwórcy narzędzi byli świadomi znaczenia dobrego dopasowania narzędzia dla człowieka. Uproszczona nowoczesna definicja ergonomii może brzmieć: badania oraz projektowanie sprzętu i urządzeń w taki sposób, aby były lepiej dopasowane do ludzkiego ciała i jego ruchów. Sedno ergonomii opiera się na przekonaniu, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Unikanie obrażeń w przemyśle, spowodowanych zarówno wypadkiem, jak i długotrwałym przeciążaniem, jest celem kluczowym.

NOWE NARZĘDZIA PRZEKRACZAJĄ STANDARDY Narzędzia oparte na rozwiązaniach próżniowych są szeroko stosowane 86

w przemyśle. Ich zadaniem jest wspomóc ergonomiczne podnoszenie ciężkich przedmiotów, takich jak duże tafle szkła do okien, drzwi czy pojazdów. Jako że ważne jest, aby w przypadku nieprzewidzianych odcięć energii podciśnienie było utrzymane w narzędziach podnoszących lub manipulatorach, ich zdolność do uszczelnienia jest ściśle uregulowana wymaganiami kilku międzynarodowych norm, m.in. ASME B30.20-2003 w USA i EN 13155: 2003 w UE. Najnowsza innowacyjna technologia próżniowa, w której ubytki ciśnienia w objętości 50 cm3 nie przekraczają 0,4 kPa/min, spełnia wymogi określone w tych standardach z dużym zapasem, zapewniając jeszcze wyższy poziom bezpieczeństwa.

ZAWORY ZWROTNE UTRZYMUJĄ PODCIŚNIENIE W przypadku awarii zasilania lub systemu podciśnienie można utrzymać kilkoma metodami. Najprostszym i najbardziej oczywistym rozwiązaniem wydaje się zainstalowanie dodatkowych zbiorników próżniowych, jednak do prawidłowego działania zbiorniki te muszą być bardzo duże, w wyniku czego instalacja staje się nieporęczna i kosztowna. Preferowaną alternatywą jest stosowanie zaworów zwrotnych lub odcinających, które zapewniają solidne uszczelnienie pompy próżniowej w przypadku jej nagłej awarii. Mogą być one montowane zarówno na zewnątrz, jak i być zintegrowane wewnątrz nawet najmniejszych zdecentralizowanych eżektorów próżniowych. Oprócz schludnego wykończenia, zintegrowane rozwiązanie stosowane w najnowP R O M O C J A

szej dostępnej technologii pozwala zaoszczędzić miejsce i jest zazwyczaj bardziej opłacalne. Ponadto zdecentralizowany system próżniowy, oparty na małych eżektorach zintegrowanych z każdą przyssawką, jest z natury bardziej bezpieczny niż system centralny, zależny od jednej dużej pompy próżniowej. W systemie zdecentralizowanym uszkodzenie lub utrata próżni w jednej przyssawce bądź eżektorze nie zakłóci bowiem oraz nie wyeliminuje całego systemu.

PRZYSSAWKI Z PODWÓJNĄ WARGĄ Nowo opracowane, ekstra duże przyssawki płaskie są idealne do przenoszenia np. dużych tafli szkła o płaskich albo lekko wklęsłych powierzchniach. Przyssawki dostępne są w średnicach od 150 mm do 300 mm i wyposażone są w specjalnie zaprojektowany wzór ożebrowania, dostosowany do pionowego przenoszenia szklanych lub metalowych arkuszy. Ożebrowanie to zapobiega ześlizgiwaniu się arkuszy, nawet jeśli są lekko wilgotne lub tłuste. Podwójna warga działa jako dodatkowa bariera bezpieczeństwa. Jeśli zewnętrzna warga przyssawki jest przypadkowo rozdarta lub przecięta, warga wewnętrzna zapobiegnie fatalnym konsekwencjom takiego uszkodzenia. Zabezpiecza to również przed skutkami przeciążeń. Przyssawki wykonane ze specjalnej jakości gumy Nitryl-PVC nie pozostawiają widocznych śladów na szkle. Materiał ten jest w 100 proc. bezśladowy na poziomie równym poliuretanowi 60°Shore. Element gumowy jest formowany wtryskowo na aluminiowym mocoAUTOMATYKA

Fot. Piab AB

Podnoszenie ciężkich przedmiotów może łatwo skończyć się nie tylko przeciążaniem kręgosłupa, ale wręcz katastrofą. Zgodnie z prawami fizyki zgromadzona w podnoszonym przedmiocie energia potencjalna może przekształcić się w kinetyczną i w końcu doprowadzić do nieszczęścia, powodując odkształcenie metalu lub rozbicie szkła, a przy okazji zranienie osób znajdujących się w pobliżu.

RYNEK waniu, tworząc mocny i niezawodny interfejs.

ZWIĘKSZONE BEZPIECZEŃSTWO Ergonomiczna konstrukcja obejmuje również takie elementy, jak wskaźniki i sterowanie. Ważne jest, aby operatorzy (np. manipulatorów do przenoszenia szkła) mogli szybko i łatwo monitorować, czy system działa z prawidłowym poziomem próżni. Stąd poszczególne przyssawki muszą być wyposażone w wizualne wskaźniki analogowe lub konwencjonalne przełączniki próżniowe, które wyraźnie wskazują nieprawidłowe poziomy. Dźwiękowe sygnały ostrzegawcze również mogą być wymaganym dodatkiem do sygnalizowania groźnych sytuacji. W celu zapewnienia optymalnego bezpieczeństwa stosowany jest także system podwójnego polecenia w odniesieniu do mechanizmu zwalniającego, który praktycznie eliminuje możliwość przypadkowego zwolnienia przyssawki przez operatora.

NISKOCIŚNIENIOWY ZAWÓR ZWROTNY ZAPEWNIA PRAWIDŁOWE UWALNIANIE Dla dokładnego i bezpiecznego działania mechanizm zwalniający musi reagować szybko i skutecznie. Zawory odcinające przedmuchu stosowane są w celu zapobiegania cofaniu się podciśnienia do innych zaworów pneumatycznych o nieznanych właściwościach uszczelniających. Jednak częstym problemem tradycyjnych zaworów odcinają-

cych przedmuchu jest to, że reagują one wolno i nie ewakuują próżni dość szybko i równomiernie, by zapewnić bezpieczne uwolnienie. Przykładowo, jeśli trzy z czterech przyssawek puściły arkusz szkła, ale trochę podciśnienia pozostaje w czwartej przyssawce, arkusz może zostać na chwytaku, niebezpiecznie zwisając. Aby wyeliminować takie ryzyko, zostały opracowane nowe zawory odcinające przedmuchu o niskim ciśnieniu otwarcia. Gwarantuje to, że wszystkie zawory w układzie w pełni otworzą się podczas uwalniania, co jest to szczególnie ważne podczas zwalniania arkuszy szkła. Zastosowanie wielostopniowych zdecentralizowanych eżektorów próżniowych opartych na technologii COAX pozwala również skrócić czas reakcji/ ewakuacji. W porównaniu z metodami alternatywnymi eżektory te charakteryzują się o 50 proc. krótszym czasem reakcji przy tym samym zużyciu energii.

OSZCZĘDNOŚĆ NAWET 99 PROC. ENERGII Dodatkowa funkcja oszczędzania energii pozwala na redukcję zużycia powietrza o 90–99 proc. Po włączeniu tej funkcji dodatkowy hermetyczny zawór zwrotny będzie utrzymywał pompę w trybie zerowego zużycia powietrza podczas praktycznie całego cyklu pracy próżni, nawet jeśli trwa on długo (15–20 minut).

DOPRACUJ PROJEKT Jak wspomniano wcześniej, najnowsze osiągnięcia w technologii próżniowej umożliwiają uchwycenie istoty ergonomii poprzez budowę optymalnego systemu podnoszącego, przykładowo do przenoszenia dużych tafli szkła. Stosując odpowiednie przyssanie oraz właściwe krawędzie do wykonania zadania, naprawdę można lepiej dopracować urządzenie przed rozpoczęciem pracy, zamiast po niewczasie.

O FIRMIE Założona w 1951 r. firma Piab z centralą w Szwecji projektuje innowacyjne rozwiązania, które zwiększają produktywność i poprawiają środowisko pracy użytkowników podciśnienia na całym świecie. Jako wiarygodny partner największych producentów firma rozwija i produkuje kompletną linię pomp próżniowych, akcesoriów, urządzeń do transportu próżniowego materiałów sypkich oraz przyssawek do zróżnicowanych procesów zautomatyzowanego przenoszenia materiałów i automatyzacji produkcji. Piab wykorzystuje w swoich produktach technologię COAX, nowy wymiar w technologii próżniowej, która może być stosowana w wielu oryginalnych produktach i rozwiązaniach. Wkłady ssące COAX są mniejsze, bardziej wydajne i niezawodne niż konwencjonalne eżektory i mogą być integrowane bezpośrednio w maszynach. W efekcie pozwala to na projektowanie elastycznych systemów próżniowych o modułowej budowie. Więcej informacji o rozwiązaniach próżniowych Piab w różnych aplikacjach można znaleźć na stronie internetowej www.piab.com. PIAB AB

Fot. Piab AB

Piab Polska Sp. z o.o. ul. Astronomów 1, 80-299 Gdańsk tel. 58 785 08 50 www.piab.com

Piab VGS

5/2015

RYNEK

KABLE? NIE, DZIĘKUJĘ Komunikacja bezprzewodowa w dzisiejszym świecie jest już praktycznie normą. To rozwiązanie zarówno wygodne, jak i ekonomiczne. Dzięki nowej technologii pozbyliśmy się plątaniny kabli i zyskaliśmy ogromną mobilność. Dlaczego zatem nie zastosować jej w przemyśle? Taką możliwość dają produkty Anybus Wireless Bridge szwedzkiej firmy HMS.

rzewody są nieodłącznym elementem sieci przemysłowych. Uważane za stabilny i bezpieczny sposób transportu danych, znakomicie wpasowały się w rynek automatyki. Rozwiązanie idealne? Niestety niekoniecznie. Dobre poprowadzenie tras kablowych nierzadko staje się dużym wyzwaniem projektowym. Trudno przewidzieć dalszy los danej instalacji – rozbudowa czy modernizacja może z czasem okazać się zbyt skomplikowana w realizacji, a prosty projekt może przekształcić się w gąszcz kabli. Należy także pamiętać o możliwości uszkodzenia przewodów. Wymiana może być dosyć kłopotliwa, gdy w grę wchodzą obszary trudno dostępne czy strefy zagrożenia. Kolejnym problemem jest komunikacja z urządzeniami poruszającymi się. Przewód zdecydowanie ogranicza mobilność podłączonego urządzenia. Ciągły ruch, drgania i szarpnięcia wpływają na żywotność wpiętego kabla, a co za tym idzie – jego niezawodność. Alternatywą dla stosowania przewodów jest używanie komunikacji bezprzewodowej. Nowy sposób całkiem szybko zyskuje kolejnych entuzjastów i energicznie wkracza na rynek automatyki. Jaki jest powód? Przede wszystkim jego prostota. Rozbudowa sieci sprowadza się przecież tylko do dodania nowego węzła! Dowolność położenia danego węzła pozwala na wygodną komunikację z urządzeP R O M O C J A

niami poruszającymi się, a także daje możliwość zmiany rozmieszczenia elementów w instalacji bez konsekwencji. Nie można zapominać o względach ekonomicznych. Decydując się na rozwiązanie bezprzewodowe, rezygnujemy z jednego z głównych elementów sieci – przewodów.

ANYBUS WIRELESS BRIDGE Obsługą sieci bezprzewodowej zajmują się specjalne, przeznaczone konkretnie do tego urządzenia. Jednym z nich jest Anybus Wireless Bridge, most tworzący bezprzewodowe połączenie między przemysłowymi sieciami Ethernet. Urządzenie obsługuje przesyłanie takich protokołów komunikacyjnych, jak: PROFINET, EtherNet/IP, Modbus TCP, BACnet/IP. Prostota w używaniu i konfiguracji czyni z niego interesującą propozycję zastosowania w sieciach przemysłowych. Jego ustawień można dokonać na trzy sposoby: • przyciskiem – ciekawy sposób na szybką konfigurację urządzenia w trybie SMART; przycisk służy do przełączania między najbardziej popularnymi trybami pracy, • przez interfejs www – dostęp do ustawień ze zwykłej przeglądarki internetowej w komputerze, • za pomocą komendy AT – konfigurowanie zaawansowanych ustawień za pomocą standardu AT. Produkt Anybus Wireless Bridge występuje w trzech wersjach, różniących się AUTOMATYKA

Fot. Elmark Automatyka

KOMUNIKACJA BEZPRZEWODOWA ANYBUS WIRELESS BRIDGE

RYNEK między sobą sposobem bezprzewodowej komunikacji.

Fot. Elmark Automatyka

BLUETOOTH Anybus Wireless Bridge – Bluetooth do przesyłania danych używa standardu Bluetooth w wersji 2.1 + EDR. Wysoka klasa I +20 dB zapewnia, według producenta, zasięg nawet do 1000 m w otwartej przestrzeni. Cechą charakterystyczną technologii Bluetooth są częste zmiany kanału w trakcie nadawania (nawet do 1600 razy na sekundę), co znacznie wpływa na jej stabilność i bardzo dobrą odporność na szumy. Istnieje parę wariantów topologii sieci, m.in. standardowe połączenie punkt do punktu, podłączenie do siedmiu mostów w roli slave do punktu dostępowego, połączenie z komputerem czy tryb z wyborem węzła, z którym most ma się połączyć.

WLAN Do tej kategorii należą dwa produkty: Anybus Wireless Bridge WLAN 2,4 GHz

5/2015

oraz Anybus Wireless Bridge WLAN 5 GHz. Oparte są na popularnym standardzie 802.11, odpowiednio w wersji wykorzystującej pasmo 2,4 GHz z zasięgiem do 400 m i korzystającej z pasma 5 GHz z zasięgiem do 200 m. Druga opcja wydaje się dobrym rozwiązaniem, gdy pasmo 2,4 GHz jest już obciążone, np. przez Bluetooth. Głównym atutem technologii WLAN jest bardzo duża prędkość przesyłu – do 54 Mbit/s. Standard umożliwia połączenie jednego punktu zarówno z pojedynczym innym punktem, jak i z wieloma punktami. W przypadku sieci złożonej z wielu węzłów komunikacja może odbywać się w dwóch trybach: trybie ad-hoc – urządzenia komunikują się ze sobą w sposób bezpośredni lub trybie infrastruktury – urządzenia komunikują się między sobą za pomocą punktu dostępowego. Producent oferuje też dwie przydatne funkcje. Pierwszą z nich jest realizacja najlepszego możliwego połączenia przez zespół dwóch mostów, pracujących ze sobą w relacji master–

slave. Most master zajmuje się transmisją danych, natomiast most slave przeszukuje sieć w poszukiwaniu sygnału lepszej jakości. Gdy taki sygnał zostanie odnaleziony, most slave przejmuje obowiązki mostu master i zaczyna przesyłać dane do nowego węzła o lepszej jakości sygnału. Most master przestaje nadawać i to on staje się mostem slave, który skanuje sieć. Druga funkcja jest rozszerzeniem poprzedniego zespołu o kolejny, trzeci most. Pozwala to na redundancję układu i zachowanie ciągłości pracy. Most, który nie odpowiada na zapytania jest usuwany z sieci, a jego brak natychmiastowo wypełnia most redundantny.

ELMARK AUTOMATYKA Sp. z o.o. ul. Niemcewicza 76 05-075 Warszawa-Wesoła tel. 22 773 79 37 fax 22 773 79 36 e-mail: elmark@elmark.com.pl www.elmark.com.pl

RYNEK

NIEZAWODNE ROZWIĄZANIA PICK&PLACE

UKŁADY FIRMY SCHUNK NAJSZYBSZE NA RYNKU!

ozwiązania firmy SCHUNK – zarówno pneumatyczne, jak i elektryczne, modułowe bądź kompaktowe – stanowią idealne połączenie najważniejszych parametrów, charakteryzują-

cych jednostki tego typu: skoku, przenoszonej masy, a przede wszystkim czasu cyklu. SCHUNK, jako lider w dziedzinie komponentów automatyki i techniki mocowań, ma w swoim portfolio najszybsze z dostępnych na rynku układy typu pick&place. Do prostych zastosowań można znaleźć w ofercie firmy ekonomiczne rozwiązania wykorzystujące napędy pneumatyczne w konfiguracji modułowej, które potrafią wygenerować 45 cykli na minutę lub kompaktowe układy pneumatyczne PPU-P z liczbą 95 cykli na minutę. Do bardziej wymagających aplikacji stosowane są układy wykorzystujące technologię direct drive w konfiguracji modułowej, które potrafią pracować z prędkością 85 cykli na minutę. Najszybszy układ kompaktowy PPU-E oferowany przez firmę SCHUNK, oparty

na napędach direct drive, jest w stanie wygenerować 110 cykli na minutę, co oznacza 0,54 sekundy na cykl, wliczając w to czasy otwarcia i zamknięcia chwytaka! SCHUNK oferuje pneumatyczne i elektryczne układy pick&place w konfiguracji kompaktowej i modułowej. Budowa modułowa umożliwia dodatkowe konfiguracje tych układów z różnymi modelami chwytaków, bez konieczności dorabiania interfejsów pośrednich. Po więcej szczegółów zapraszamy na naszą stronę www.pl.schunk.com.

ul. Puławska 40A, 05-500 Piaseczno tel. 22 726 25 05 www.schunk.com www.pl.schunk.com

Kompaktowy układ pneumatyczny pick&place

Pneumatyczny moduł pick&place

maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

SCHUNK Intec Sp. z o.o.

LM/CLM 15 kg 0...450 mm 0...450 mm ±0,01 mm 45

maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

P R O M O C J A

PPU-P 10 1 kg 145 mm 45 mm ±0,01 mm 95

PPU-P 30 3 kg 210 mm 60 mm ±0,01 mm 95

AUTOMATYKA

Fot. Schunk

Rozwiązania pick&place cechuje precyzja, szybkość i niezawodność, toteż są one dziś wyjątkowo pożądane. Wysokie wymagania dotyczące montażu i przenoszenia oraz rosnąca presja cenowa powodują, że układy pick&place są stosowane w wielu gałęziach przemysłu, m.in. aplikacjach optycznych, elektronice i fotowoltaice. SCHUNK oferuje układ kompaktowy, który pozwala osiągnąć czas trwania cyklu już od 0,54 sekundy.

RYNEK

Kompaktowy układ elektryczny pick&place

Fot. Schunk

Elektryczny moduł pick&place

maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

5/2015

ELM/ELM 5 kg 0...260 mm 0...260 mm ±0,05 mm 85

LDN/LDK 6 kg 0...500 mm 0...400 mm ±0,01 mm 85

maksymalny udźwig skok poziomy skok pionowy powtarzalność liczba cykli na minutę

PPU-E 30 3 kg 0...270 mm 0...100 mm ±0,01 mm 110

PPU-E 50 5 kg 0...280 mm 0...150 mm ±0,01 mm 110

RYNEK

INDUKCYJNE ENKODERY TURCK

NAGRODZONE ZŁOTYM MEDALEM

przęgnięcie enkodera z obracającym się elementem jest realizowane w oparciu o metodę indukcyjną. Takie rozwiązanie techniczne eliminuje problemy związane ze stosowaniem klasycznych sprzęgieł mechanicznych, czyli ich zużycie bądź

awarie spowodowane np. przez drgania, wibracje, nieosiowość czy również wpływ warunków środowiskowych. Dzięki zastosowanej metodzie enkoder ma także doskonałą odporność na zakłócenia elektromagnetyczne. Tak więc enkoder Ri360P-QR24 jest połączeniem

Przedstawiciele firmy Turck z dyplomem i medalem: (od lewej) Arkadiusz Lasoń, dyrektor handlowy, Piotr Glinka, prezes i Andrzej Dereń, dyrektor techniczny

P R O M O C J A

AUTOMATYKA

Fot. Turck

Enkodery indukcyjne serii Ri360P-QR24 otrzymały Złoty Medal Automaticon 2015. To innowacyjne rozwiązanie pozwala na pomiar przemieszczeń kątowych bezkontaktowo.

RYNEK wszystkich zalet dostępnych na rynku enkoderów optycznych i magnetycznych, eliminując równocześnie wszystkie wady związane z tymi technologiami. Portfolio firmy Turck w zakresie enkoderów serii RI360P-QR24 obejmuje wersje inkrementalne oraz absolutne jedno- i wieloobrotowe. Wszystkie wymienione wykonania charakteryzują się szerokimi możliwościami programowania, co pozwala na łatwy sposób adaptacji do konkretnych warunków aplikacyjnych. W przyszłości planowane jest wprowadzenie kolejnych wersji, takich jak: programowalnej po IO-Link, z komunikacją Modbus RTU, jak również zgodnej z normami e1 (do maszyn mobilnych). Jednym z przykładowych obszarów zastosowania innowacyjnych enkoderów są systemy pozycjonowania paneli solarnych z uwagi na ich wy-

soką odporność na oddziaływanie warunków środowiskowych. Pozostałe powszechne dla enkoderów obszary zastosowań to systemy automatyki, różnego rodzaju maszyny, systemy przenośników, windy, jak również systemy automatyki budynkowej. Enkodery firmy Turck otrzymały również Automation Award na targach SPS 2013.

ul. Wrocławska 115, 45-836 Opole tel. 77 443 48 00, fax 77 443 48 01 e-mail: poland@turck.com www.turck.pl

5/2015

R E K L A M A

Fot. Turck

TURCK Sp. z o.o.

RYNEK

POMPA EHP FIRMY PARKER EHP, nowa seria pomp elektrohydraulicznych Parkera, ułatwia producentom aplikacji mobilnych tworzenie bardziej energooszczędnych i przyjaznych środowisku urządzeń.

estawy, przeznaczone do stosowania wraz z cylindrami hydraulicznymi średniej i dużej mocy oraz jako zasilanie dla układu wspomagania kierownicy, zapewniają inteligentne sterowanie we wszelkiego rodzaju sprzęcie mobilnym. Goście odwiedzający targi mieli okazję zobaczyć praktyczne zastosowanie pompy EHP w układzie pozwalającym rozłożyć stanowisko pokazowe w pojeździe Parker Automation Demo Truck, który stał przed wejściem do hal targowych.

Zestawy EHP zawierają silnik elektryczny sprzężony bezpośrednio z pompą hydrauliczną, kontrolowany przez wysokosprawny wzmocniony napęd, który umożliwia dokładne dopasowanie mocy wykorzystywanej przez urządzenie do ilości energii wymaganej dla danego zadania. W przeciwieństwie do systemów konwencjonalnych, w których pompa o zmiennej wydajności jest napędzana ze stałą prędkością obrotową i podłączona poprzez przystawkę odbioru mocy (PTO), urządzenie EHP firmy Parker Hannifin obraca się tylko wtedy, gdy jest to potrzebne i z wymaganą prędkością, z wykorzystaniem pompy o stałej wydajności. Co więcej, jeśli porówna się układ z pompą o stałej wydajności połączoną z silnikiem elektrycznym o zmiennej prędkości obrotowej do konwencjonalnego układu z pompą o zmiennej wydajności i ukła-

Schemat podnośnika

Pompa elektrohydrauliczna EHP Parkera

Sterownik

Sterowanie podnoszenia/ opuszczania

Sterowanie wysuwem

Informacja o położeniu siłownika

Siłownik wysuwu

Silniki z magnesami stałymi z pompą hydrauliczną Parkera

Sterowanie hydrauliczne Siłownik podnoszenia

Zbiornik paliwa

Odzyskiwanie energii

Panel sterowniczy

BATERIA

Silnik Diesla Generator

P R O M O C J A

Fot. Parker Hannifin

ZŁOTYM MEDALISTĄ TARGÓW AUTOMATICON

dem „load sensing” (LS) napędzanego silnikiem spalinowym, widać wyraźną oszczędność rzędu 20–30 bar podczas pracy i w trybie jałowym. Dobranie odpowiedniej pompy EHP jest bardzo proste. W istocie wymagane jest podanie tylko trzech parametrów aplikacji: natężenia przepływu, ciśnienia i napięcia zasilania. Oferowane są zestawy pomp o natężeniu przepływu do 300 l/min, ciśnieniu do 300 bar i napięciu zasilania do 640 V DC, w celu dostosowania do każdej baterii akumulatorowej. Nowe zestawy o zmiennej prędkości, opatrzone znakiem CE, składają się z napędu na niskie lub wysokie napięcie, silnika synchronicznego (asynchroniczny dostępny na życzenie) i hydraulicznej pompy łopatkowej T7 (inne technologie na życzenie). Wszystkie elementy są idealnie dopasowane do siebie, co optymalizuje sprawność i eliminuje potrzebę stosowania elementów pośredniczących. Do licznych zalet tego niezwykle elastycznego systemu należą: • mała bezwładność, • kontrola ciśnienia i przepływu (PQ), • sterowanie w układzie zamkniętym z konfigurowalnymi napędami, AUTOMATYKA

Mię Na

RYNEK

Fot. Parker Hannifin

• możliwość odzyskiwania energii, prowadząca do wzrostu wydajności, • udoskonalona kontrola przyspieszania i hamowania. Zestawy EHP firmy Parker oferują więc producentom maszyn rozwiązanie będące połączeniem wielu technologii od jednego dostawcy, pomagające w sprostaniu wymaganiom dotyczącym redukcji wymiarów systemów napędowych. Do dodatkowych korzyści dla użytkownika końcowego należą, obok znacznej redukcji zużycia paliwa i emisji, niższy poziom hałasu i mniejsze koszty konserwacji. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej www.parker.com/ssd/ehp.

PARKER HANNIFIN SALES POLAND Sp. z o.o. ul. Równoległa 8, 02-235 Warszawa tel. 22 573 24 00, fax 22 573 24 03 e-mail: warszawa@parker.com www.parker.com, www.parker.pl

R E K L A M A

5/2015

WYDARZENIA

BILANS NA PLUS Za nami kolejna, 21. już odsłona Międzynarodowych Targów Automatyki i Pomiarów Automaticon. Przysłowiowe „oczko” okazało się szczęśliwe zarówno dla organizatorów, jak i dla wystawców, z których zdecydowana większość liczy zyski, także te niewymierne, i planuje powrót za rok. Automaticon po raz kolejny potwierdził, że w Polsce nie ma konkurencji. Jedyne wyzwanie to więc rywalizacja z samym sobą. A ta bywa najtrudniejsza. Urszula Chojnacka

akończonej niedawno edycji targów Automaticon sprzyjało wszystko – począwszy od wystawców i gości, a skończywszy na aurze. Warszawskie centrum EXPO XXI ponownie stało się areną nawiązywania kontaktów, odbywania gorących dyskusji i zapoznawania się z rozwiązaniami, które już decydują albo za chwilę będą decydować o „być albo nie być” w świecie szeroko pojętej automatyki.

ZASIĘG ROŚNIE W SIŁĘ Trwające od 17 do 20 marca targi Automaticon potwierdziły, że tego typu spotkania są potrzebne. Wśród tegorocznych wystawców – ponad 300 – zaprezentowało się 58 nowych firm. – To, co jest cenne, to fakt, że w tym roku na mapie targów Automaticon pojawiły się nowe kraje – Bułgaria, Finlandia i Brazylia. W sumie reprezentowanych

było już więc 28 państw. Dzięki obecności dość egzotycznych, pozaeuropejskich wystawców, czego przykładem jest między innymi tegoroczny udział Brazylii, targi Automaticon to już nie tylko wydarzenie międzynarodowe, ale wręcz międzykontynentalne – podkreśla Jacek Frontczak, komisarz targów i zastępca dyrektora Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów PIAP, współorganizatora wydarzenia. Udział liczbowy wystawców to niewątpliwie bardzo mocna strona targów Automaticon. – Szczególną satysfakcję sprawia nam, że od lat spotykamy się regularnie w dość stałym liczebnie gronie. Oczywiście w ramach naturalnej rotacji następuje wymiana części wystawców – od kilku lat utrzymuje się ona na poziomie 18–19 procent – dodaje Janusz Rudzisz, prezes firmy MVM, współorganizatora targów i członek zarządu Automaticon. AUTOMATYKA

Fot. K. Lipiec (PIAP)

AUTOMATICON 2015

Fot. K. Lipiec (PIAP)

WYDARZENIA Dla wielu działających w branży automatyki, robotyki i pomiarów firm targi Automaticon to obowiązkowy punkt programu w corocznym kalendarzu. Należy do nich m.in. firma HARTING Polska, która jako wystawca pojawiła się po raz dziewiąty z rzędu. – Jesteśmy obecni nieprzerwanie od 2007 roku, czyli od momentu, gdy firma rozpoczęła działalność w Polsce. Bez wątpienia warszawskie targi mają renomę w lokalnej branży automatycznej i są największą tego typu imprezą w kraju – podkreśla Piotr Kacperczyk, Menadżer Produktu Electronics HARTING Polska. Wśród wystawców nie brakuje też firm, które zagościły w centrum EXPO XXI stosunkowo niedawno, ale już wiążą swoje plany z kolejnymi edycjami wydarzenia. – Na targach Automaticon wystawialiśmy się po raz trzeci i musimy zaznaczyć, że ta impreza już na stałe wpisała się w nasz coroczny plan wystawienniczy. Po raz kolejny nasze stoisko firmowe, na którym prezentowaliśmy produkowane w Słubicach enkodery, inklinometry i czujniki linkowe, odwiedziła rekordowa w porównaniu do lat poprzednich liczba zwiedzających. Fizyczna prezentacja czujników na stoisku zwracała uwagę przede wszystkim projektantów, konstruktorów oraz integratorów automatyki, którzy dostrzegają zalety naszych urządzeń i możliwość ich zastosowania w swoich aplikacjach – opowiada Krzysztof Kaźmierczak z firmy Posital Fraba, specjalizującej się w projektowaniu i sprzedaży precyzyjnych czujników do pomiaru kąta oraz drogi w aplikacjach przemysłowych. Część wystawców niejako z zasady gości w centrum EXPO XXI z przerwami. Należy do nich firma ASTOR, która w tym roku pojawiła się na targach po raz pierwszy od czterech lat. Skąd taka decyzja? – Chcieliśmy spotkać się z naszymi dawno niewidzianymi klientami, od wielu lat korzystającymi z naszych rozwiązań oraz klientami potencjalnymi, którzy jeszcze nie dowiedzieli się o nowościach w naszej ofercie. Takie mieliśmy założenie i udało się je zrealizować w całości – w tym zakresie targi Automaticon spełniły nasze oczekiwania, choć liczba nawiązanych kontaktów była znacznie mniejsza niż 4-5 lat temu. Czy pojawimy się na tar5/2015

gach w przyszłym roku? Jeśli pojawi się w naszej ofercie wiele nowości, z pewnością weźmiemy pod uwagę tę opcję. Jednakże udział raz na kilka lat wydaje się nam bardziej uzasadniony – wyjaśnia Tomasz Kochanowski, dyrektor Działu Wsparcia Sprzedaży w firmie ASTOR. Dużą zaletą targów Automaticon jest fakt, że przyciągają one nie tylko firmy związane ściśle z automatyką, lecz wpisały się na stałe także w kalendarz wystawienniczy dostawców innych rozwiązań. – Choć produktom naszej firmy daleko do zaawansowanych rozwiązań stosowanych w dziedzinie automatyki, ekspozycja asortymentu Elesa+Ganter co roku cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Nasze produkty to proste elementy mechaniczne, ale jak widać, tam gdzie zawansowane technologie

i przemysł, jest także miejsce i konieczność stosowania rozwiązań z zakresu podstaw mechaniki. Właśnie ich właściwy dobór umożliwia wykonanie tychże zaawansowanych rozwiązań – mówi Filip Granowski, dyrektor sprzedaży Elesa+Ganter Polska dodając, że niekwestionowanymi atutami wydarzenia jest również duża frekwencja i profesjonalizm odwiedzających. – Targi Automaticon to także unikalna okazja do prezentacji rozwiązań Elesa+Ganter w Warszawie. Są to w zasadzie jedyne targi dla przemysłu organizowane w tej części Polski – zauważa Filip Granowski. Tradycyjnie w centrum EXPO XXI można było zapoznać się z bogatą gamą rozwiązań i urządzeń automatyki, robotyki i pomiarów. Wystawiało się również wielu producentów techniki napędowej oraz czujników, a ponadto sterowników,

WYDARZENIA

DLACZEGO TRZEBA TU BYĆ Co przesądza o tym, że firma decyduje się na obecność w EXPO XXI? – Powodów jest kilka. Przede wszystkim jest to okazja do zaprezentowania światu naszych nowości i premier, których nie brakuje. W tym roku naszym motywem przewodnim było hasło „Rewolucja przemysłowa nadchodzi”, a to za sprawą premiery naszego sterownika iQ-R. Jest to też okazja do spotkania z naszymi partnerami, klientami oraz osobami, które pragną z nami rozpocząć współpracę w jednym miejscu, mogąc pokazać to, co mamy najlepsze. Rok w rok w naszym portfolio pojawiają się nowe stanowiska demonstracyjne, które pragniemy wszystkim pokazać oraz – co ważniejsze – zaprezentować nasze nowe rozwiązania dla przemysłu. Targi Automaticon to największa tego typu impreza w kraju, toteż nie wyobrażamy sobie, aby nas 98

tutaj nie było za rok – zaznacza Kamil Dudek, specjalista ds. marketingu Mitsubishi Electric Europe B.V. (Sp. z o.o.) Możliwość kontaktu „face to face” z odbiorcą jest nie do przecenienia. Odwiedzający stoiska otrzymują wiedzę w pigułce, a co najważniejsze – teoria często idzie w parze z praktyką, ponieważ na wielu stanowiskach pokazane są konkretne rozwiązania z przykładem ich zastosowań i możliwości. – Nam, jako wystawcom, obecność na targach daje przede wszystkim możliwość zaprezentowania szerokiej gamy naszych produktów, w jednym miejscu w bezpośrednim kontakcie z klientem. Osoby odwiedza-

Fot. K. Lipiec (PIAP)

komputerów i paneli przemysłowych, systemów bezpieczeństwa, jak również dostawcy oprogramowania. Pod względem popularności poszczególnych dni oraz hal targowych niespodzianki nie było – największe tłumy można było spotkać w centrum EXPO XXI drugiego i trzeciego dnia, zaś wśród odwiedzanych miejsc największą popularnością cieszyły się hale 1–3 oraz hol główny, przez który przechodzi większość gości.

jące nasze stoisko zyskują dużą porcję wiedzy w krótkim czasie: mogą zapoznać się z naszą pełną ofertą, poznać nowości produktowe i zasięgnąć wiedzy bezpośrednio od naszych inżynierów wsparcia technicznego. W czasie tego rodzaju spotkań często rodzą się ciekawe pomysły, powstają inspiracje, które nigdy nie zrodziłyby się przy wertowaniu katalogu – mówi Magdalena Jaworowicz, koordynator komunikacji marketingowej w Omron Electronics. Bezpośredni kontakt z odbiorcą jako bardzo istotny wzgląd przemawiający za pojawieniem się na targach wymienia także Piotr Kacperczyk z firmy HARTING. – Mottem naszej firmy jest między innymi partnerstwo, staramy się być możliwie blisko naszych odbiorców. Bardzo cenna jest – dla obu stron – możliwość bezpośredniej rozmowy, poznania swoich stanowisk, jak i możliwość wspólnego przedyskutowania rozwiązań – wiele produktów naszej firmy powstało na podstawie współpracy z klientami. Co najważniejsze – również z polskimi klientami. Drugim istotnym aspektem naszej obecności na targach jest kolejny etap rozwoju naszej firmy. Idziemy w kierunku dostarczania rozwiązań i systemów dedykowanych. Nie ograniczamy się do prezentowania produktów, lecz bardziej złożonych elementów, które już były oraz są przez nas tworzone, a jak wiadomo pełne zrozumienie unikalnych rozwiązań dość często odbywa się po zobaczeniu tego typu rozwiązań na własne oczy,

AUTOMATYKA

Fot. K. Lipiec (PIAP)

WYDARZENIA

co w połączeniu z możliwością prezentacji, wytłumaczenia założeń i zasady funkcjonowania przez osoby, które biorą udział we wdrażaniu tych rozwiązań – ma bardzo istotne znaczenie dla poznania możliwości tworzenia innych, kolejnych, nowych rozwiązań – mówi Piotr Kacperczyk. Targi Automaticon przyciągają nie tylko jako arena do prezentacji rozwiązań, ale także forum wymiany pomysłów oraz potrzeb i są bogatą skarbnicą wiedzy dla wszystkich poszukujących nowoczesnych rozwiązań technicznych. – Podczas spotkań jesteśmy w stanie podzielić się naszą ekspercką wiedzą w technice detekcji oraz identyfikacji, zdobytą między innymi dzięki współpracy z inżynierami pracującymi dla naszej firmy na całym świecie. W ten sposób staramy się pomóc rozwiązać nawet najbardziej skomplikowane problemy aplikacyjne odwiedzających – mówi Tomasz Michalski, dyrektor ds. sprzedaży Factory Automation Pepperl+Fuchs. Mocną stroną jest oczywiście możliwość zaprezentowania produktów i rozwiązań przed szerszą publicznością. – Publicznością, która jest zainteresowana automatyzacją procesów, robotyką, co sprawia, iż rozmowy toczą się pomiędzy stronami, które mogą sobie wzajemnie pomóc i udoskonalać polski przemysł – podkreśla Daniel Niepsuj, specjalista ds. marketingu i sprzedaży Comau Poland. 5/2015

PODWÓJNY WYMIAR KORZYŚCI Z wniosków płynących od zdecydowanej większości wystawców wyłania się satysfakcjonujący obraz tegorocznej edycji. Mowa nie tylko o wrażeniach i odczuciach, ale i o namacalnych, mierzalnych efektach. – Po tak wielu latach uczestnictwa w targach Automaticon mamy dość precyzyjnie postawione cele, estymowane na podstawie ewaluacji lat poprzednich. W tym roku zrealizowaliśmy je w satysfakcjonujący sposób: wszystkie wskaźniki – zarówno ROI, jak i ROR – pozwalają nam stwierdzić, że zwrot z inwestycji nastąpił – mówi Magdalena Jaworowicz. Powracający nierzadko temat kosztów uczestnictwa w targach w bilansie większości regularnych uczestników wydarzenia wypada na plus. – Mimo ogólnie panującej wśród wystawców opinii o bardzo dużych kosztach, które są nieadekwatne do efektów ekonomicznych, moim zdaniem bardzo duże znaczenie odgrywają czynniki niemierzalne, takie jak choćby te związane z promocją wizerunkową firmy. Niejednokrotnie spotkania procentują ciekawą współpracą w przyszłości – podkreśla Tomasz Michalski. Jednym z zasadniczych czynników, decydujących o zadowoleniu wystawców, jest frekwencja. Duzi, liczący się gracze zwykle zawsze są tu wygrani i najczęściej notują wzrost zainteresowania.

– Zdecydowanie możemy powiedzieć że miniona edycja targów byłą dla nas udana. Przede wszystkim zaobserwowaliśmy większą liczbę odwiedzających niż w poprzednim roku – to około 20-procentowy wzrost. Dodatkowo nasz produkt – czujnik siły do robota MELFA – został nagrodzony dwoma nagrodami, stąd jeszcze większy powód do zadowolenia – podkreśla Kamil Dudek. Także o około 20 proc. wzrosła liczba odwiedzających stoisko firmy Pepperl+Fuchs. – Nie zawiedli nasi klienci, nasi partnerzy biznesowi, nasi przyjaciele. Mamy nadzieję, że nawiązane nowe kontakty będą początkiem współpracy z obopólnymi korzyściami – mówi Tomasz Michalski. Na brak gości nie mogła także narzekać firma igus. – Nasze stoisko cieszyło się bardzo dużą frekwencją. Mieliśmy przyjemność spotkać się z wieloma klientami, zarówno nowymi, jak i dotychczasowymi. Dzięki dużej liczbie nowości, które pokazywaliśmy na naszym stoisku, klienci mogli zapoznać się z naszymi najnowszymi możliwościami efektywnego kosztowo łożyskowania elementów bez potrzeby smarowania, jak również łatwego i bezpiecznego doprowadzenia energii do poruszających się urządzeń. Dzięki temu, że w branży automatyki ciągle szuka się obniżki kosztów, a przy okazji usprawnień, nasze rozwiązania oparte na tworzywach sztucznych cieszą się ciągle rosnącym zainteresowaniem 99

100

– wyjaśnia Marek Wzorek, dyrektor zarządzający igus. W erze internetu targi nie zaczynają się jednak z chwilą otwarcia drzwi EXPO XXI, lecz znacznie wcześniej. Z tego względu od kilku lat działa na stronie www.automaticon.pl zakładka „Nowości”, która – z racji cyfrowego formatu – jest dobrym i wygodnym źródłem informacji i z roku na rok cieszy się coraz większym zainteresowaniem. – Z naszego pomysłu udostępnienia wystawcom takiej opcji skorzystało szereg innych imprez, umieszczając taką informację na swoich stronach – zauważa Janusz Rudzisz.

przygotowuje specjalne atrakcje. Należy do nich firma Prema. – Wielu spośród odwiedzających nasze stoisko firmowe było zainteresowanych produktami firmy, a szczególną uwagą cieszyło się stanowisko dydaktyczne dające możliwość praktycznego pozyskania wiedzy i stanowiące doskonałe narzędzie do egzaminowania uczniów techników i studentów. Prezentowaliśmy również stoisko z grą logiczną zbudowaną na elementach pneumatycznych CPP Prema, która obrazowała, jak połączyć wykorzystanie elementów pneumatyki z „zabawą” – opowiada Grzegorz Wysocki, prezes zarządu CPP Prema.

UKŁON W STRONĘ GENERACJI Y

O KROK PRZED HANNOVER MESSE

Lata istnienia targów Automaticon przyzwyczaiły już gości i wystawców do tego, że jednym z żelaznych punktów jest zawsze obecność uczniów i studentów szkół technicznych. – Włożyliśmy sporo wysiłku w to, aby dla tej młodzieży wycieczka na Automaticon stała się czymś oczywistym i rutynowym każdego roku – podkreśla Janusz Rudzisz. Ta obecność jest cenna także dla wystawców. – Spora liczba studentów – którzy nie tylko byli ciekawi samych maszyn, ale także pytali o możliwości rozwoju osobistego – cieszy, gdyż są to kolejne pokolenia, które potencjalnie mogą pracować w branży automatyki przemysłowej – zauważa Daniel Niepsuj. Część wystawców z myślą o takich gościach

Specyfiką targów Automaticon jest fakt, że ich termin wypada zwykle na około miesiąc przez największymi światowymi targami tego typu, czyli Hannover Messe. Nierzadko skutkuje to tym, że to właśnie Hanower jako pierwszy „wita” wszelkie oficjalne nowości produktowe. Coraz częściej jednak wystawcy nie każą czekać odbiorcom do kwietnia. Przykładem są tegoroczne ekspozycje firm HARTING Polska i Elmark Automatyka. – Pomimo że zazwyczaj wprowadzanie i premiery nowych produktów odbywają się na wspomnianych targach w Hanowerze, to w tym roku jako HARTING zaprezentowaliśmy nowe produkty w Warszawie jeszcze przed ich oficjalną premierą – na przykład Han Food&Beverage, czyli złą-

cza dedykowane do przemysłu spożywczego oraz Han Ex – złącza do zastosowań w przemyśle petrochemicznym oraz górnictwie – mówi Piotr Kacperczyk. Tegoroczny Automaticon był także miejscem światowej premiery najnowszej serii zasilaczy LRS firmy Mean Well, których dystrybutorem w Polsce jest firma Elmark Automatyka. Nowy zasilacz – będący obecnie najmniejszym na rynku – prezentowali podczas seminarium w czasie targów Automaticon prezes Mean Well Coleman Liu i kierownik marketingu Yin Chun Liu, którzy przyjechali z oddziału firmy w Holandii. Wśród innych tegorocznych premier były m.in. nowości igus – najmniejszy e-prowadnik E2 micro do prowadzenia przewodów, system robolink D do wykonywania modułowych ramion zrobotyzowanych oraz ciesząca się największą popularnością trybotaśma, tj. łożysko ślizgowe w postaci taśmy przyklejanej bezpośrednio na powierzchnie łożyskowe dla wyeliminowania zjawiska wycierania. ASTOR prezentował nowe produkty, które uzupełniły kompleksową linię marki Astraada oraz nową markę automatyki budynkowej Comodis, zaś na stoisku Prema można było zapoznać się z siłownikami w różnych wersjach, zaworami rozdzielającymi, blokami przygotowania powietrza czy elementami złącznymi, znajdującymi zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Szczególną uwagę przyciągało stoisko Przemysłowego Instytutu Automatyki AUTOMATYKA

Fot. K. Lipiec (PIAP)

WYDARZENIA

i Pomiarów PIAP, który obchodzi w tym roku 50-lecie istnienia. Tradycyjnie zainteresowaniem cieszyły się również ekspozycje zlokalizowane na parkingu – w tym roku na tę formę prezentacji zdecydowały się firmy ABB, item i Parker Hannifin. W przypadku tej ostatniej goście mieli okazję zobaczyć praktyczne zastosowanie pompy EHP na stanowisku pokazowym w Parker Automation Demo Truck ustawionym przed wejściem do hal targowych.

Fot. K. Lipiec (PIAP)

MOCNY AKCENT ROBOTYKI Tak jak ewoluuje branża automatyki przemysłowej, tak wraz z nią ewoluują również targi Automaticon. – To, co nas cieszy, to rosnąca liczba wystawców specjalizujących się w robotyce przemysłowej. Trzeba także zauważyć, że również firmy z tego sektora regularnie wystawiające się na targach Automaticon, prezentują coraz więcej rozwiązań z tej dziedziny i coraz większe i bardziej zaawansowane roboty, czego przykładem jest firma Comau – mówi Jacek Frontczak. Te zmiany wynikają oczywiście w dużej mierze z rewolucji, jaka dokonuje się w świadomości zarówno dostawców, jak i odbiorców tego typu rozwiązań. – Przedstawiciele firm mają coraz większą wiedzę na temat zrobotyzowanych rozwiązań procesów produkcyjnych. W poprzednich latach robotyzacja bywała tematem abstrakcyjnym, który 5/2015

postrzegano jako rozwiązanie bardzo przyszłościowe, natomiast obecnie jest ona traktowana jako szansa na odniesienie przewagi nad konkurencją, dlatego świadomość na temat tych procesów i korzyści płynących z ich wdrożenia wzrasta, co bardzo pozytywnie rokuje na przyszłość – zauważa Daniel Niepsuj. Roboty przemysłowe pozostają najgorętszym tematem – z jednej strony bowiem dla wielu zakładów przemysłowych są wciąż marzeniem, a z drugiej – ich popularność i dostępność rośnie coraz szybciej. Nie ma zaś lepszego miejsca i momentu na spotkanie z tym wcieleniem najbardziej zaawansowanych technologii niż targi Automaticon, które pozwalają nie tylko zorientować się, co mogą zaproponować w tej dziedzinie dostawcy, ale co najważniejsze – zobaczyć na żywo, jak taki robot pracuje. Wśród nowości produktowych z zakresu robotyki przemysłowej uwagę zwracały nawiązujące do Przemysłu 4.0 roboty przemysłowe firm KUKA i Universal Robots, które mogące współpracować z człowiekiem. WObit z kolei zaprezentował zbudowany z profili aluminiowych lekki robot, oparty na przekładni cykloidalnej, która pozwala uzyskać dużą prędkość pracy i gwarantuje wysoką precyzję ruchu.

ZŁOTE MEDALE PO RAZ 19. Tradycyjnie w trakcie targów Automaticon przyznano Złote Medale. Pierwszą z nagrodzonych firm jest Beckhoff

Automation Sp. z o.o., która otrzymała Złoty Medal za system napędowy XTS – Extended Transport System, który łączy w sobie zalety dwóch systemów napędowych: liniowego i obrotowego. Silnik, zintegrowany z elektroniką zasilania oraz pomiarem przemieszczenia, pozwala na dynamiczne sterowanie bezprzewodowymi karetkami poruszającymi się z prędkością dochodzącą do 4 m/s. Firma Dräger Safety Polska Sp. z o.o. otrzymała Złoty Medal za stacjonarny detector gazowy DRÄGER Polytron 8700 do detekcji gazów i par palnych w powietrzu. Mikroprocesorowy przetwornik pomiarowy jest wyposażony w innowacyjny czujnik IR i umożliwia integrację z systemami fieldbus. Doceniona została również prasa elektromechaniczna Klauke Micro EK50ML firmy Klauke Polska Sp. z o.o., której konstrukcja pozwala na pracę nawet w trudno dostępnych warunkach. Rozwiązanie łączy w sobie zalety ręcznych narzędzi zaprasowujących oraz narzędzi elektrohydraulicznych. Kolejny Złoty Medal powędrował w tym roku w ręce przedstawicieli firmy Parker Hannifin Sales Poland Sp. z o.o. Oferowana przez nią pompa elektrohydrauliczna EHP do zastosowań mobilnych pozwala na tworzenie bardziej energooszczędnych i przyjaznych środowisku urządzeń. Zestawy EHP mają silnik elektryczny sprzężony bezpośrednio z pompą hydrauliczną, kontrolowany przez wysokosprawny wzmocniony 101

WYDARZENIA

napęd, który umożliwia dokładne dopasowanie mocy wykorzystywanej przez urządzenie do ilości energii wymaganej przez dane zadanie. Firma KUKA Roboter CEE GmbH Sp. z o.o. Oddział w Polsce otrzymała Złoty Medal za KUKA Robot LBR iiwa. Bardzo lekki, dostępny w dwóch wersjach – o maksymalnym udźwigu 7 kg lub 14 kg – robot pozwala na wykonywanie nawet bardzo precyzyjnych zadań w ścisłej współpracy z człowiekiem. Ostatnim tegorocznym złotym medalistą jest spółka Turck doceniona za bezkontaktowy enkoder indukcyjny serii Ri360P-QR24, który sprawdzi się wszędzie tam, gdzie konieczne jest monitorowanie prędkości obrotowej, wykrywanie kąta czy odległości bądź prowadzenie detekcji.

WYZWANIA I POSTULATY NA PRZYSZŁOŚĆ Wbrew powtarzanym systematycznie w ostatnich latach opiniom, że imprezy targowe w dobie internetu, który pozwala dziś skutecznie prowadzić biznes na odległość, powoli stają się przeżytkiem, przykład Automaticonu co roku udowadnia, że jest inaczej. Nie ulega jednak wątpliwości, że era nowoczesnych technologii stawia przed organizatorami nowe wyzwania. Magdalena Jaworowicz dostrzega duże pole do popisu w obszarze innowacji, których wprowadzenie jej zdaniem z pewnością nie naruszyłoby tożsamości marki targów Automaticon, a wręcz mogłoby ją wzmocnić. – Jest to przede wszystkim obszar ekspozycji nowych technologii. 102

W komunikacji marketingowej obserwujemy szereg trendów, takich jak: gamification, omnichannel marketing, fast data platform, mobile marketing automation. W przestrzeni wystawienniczej nie widać ich odzwierciedlenia – stwierdza przedstawicielka Omron Electronics. Wśród sugestii ze strony wystawców pojawiają się też pomysły zorganizowania dodatkowego forum wymiany doświadczeń. – Oprócz prowadzenia ciekawych seminariów można byłoby zorganizować krótką debatę w określonych dziedzinach pomiędzy przedstawicielami firm, którzy mogliby skonfrontować ze sobą swoje rozwiązania i pomysły – proponuje Daniel Niepsuj. Organizatorzy przyznają, że postulat Comau jest interesujący i wart rozważenia. – Propozycja zorganizowania panelu dyskusyjnego wystawców jest do przemyślenia, po rozeznaniu, w jakim zakresie tematycznym wystawcy są taką debatą zainteresowani. Taką możliwość dają między innymi seminaria i nic nie stoi na przeszkodzie, aby firma zainteresowana wynikami takiego panelu zaproponowała tego typu work-shop – mówi Janusz Rudzisz. Inna sugestia zmian dotyczy powracającego tematu dostępności danych na temat gości. – Aby lepiej przygotowywać się tematycznie do nowych edycji targów, niezbędna jest wiedza o profilu zwiedzających i ich liczbie w danym roku. Posiadając taką wiedzę, bylibyśmy w stanie jeszcze lepiej dopasować nasze stanowiska i aplikacje do potrzeb

zainteresowanych oraz odnieść ogólną frekwencję do frekwencji na naszym stoisku. Niestety obecna formuła targów nie daje nam takiego narzędzia – ocenia Tomasz Michalski. To jednak dość skomplikowany temat. – Taki materiał nie jest możliwy do zdobycia bez szczelnej rejestracji wszystkich odwiedzających, czyli dość szczegółowej i warunkującej prawo wejścia na targi ankiety. W naszych warunkach uznaliśmy zakładanie takich barier za niecelowe. Badanie wycinkowe profilu gości wskazuje jednak, że w zasadzie w 100 procentach są to inżynierowie z różnych gałęzi przemysłu lub przedstawiciele firm związanych z automatyką, które na targach się nie wystawiają oraz liczne grupy młodzieży ze szkół wyższych i średnich technicznych – wyjaśnia Janusz Rudzisz. Jacek Frontczak z kolei dodaje, że od kilku lat przeprowadzana jest podczas targów ankieta, która umożliwia określenie w przekroju statystycznym, kto je odwiedza. – Do tej pory nie publikowaliśmy tych informacji. Rozważymy jednak rozesłanie opracowanych statystycznie danych do wystawców – deklaruje Jacek Frontczak. Niewykluczone, że kolejne lata wymuszą także rozważenie skrócenia czasu trwania targów – głosy ze strony wystawców, które za tym przemawiają, pojawiają się coraz częściej. – Zaobserwowaliśmy, że pierwsze trzy dni cieszyły się sporą popularnością, natomiast ostatni był bardzo spokojny, stąd jedyna sugestia to ewentualne skrócenie targów do trzech dni – ocenia Kamil Dudek. Podobnego zdania jest Tomasz Kochanowski: – Piątek – na bazie naszych obserwacji liczby odwiedzających hale targowe w ten dzień – wydaje się zbędny – mówi przedstawiciel firmy ASTOR. Marek Wzorek zwraca z kolei uwagę na potrzebę promocji w nowych branżach. – Brakuje dobrej promocji targów w nowych środowiskach i branżach, które w międzyczasie powstały, jak na przykład branża drukarek 3D, gdzie mamy firmy o światowej już renomie, lub niskokosztowej robotyki – mówi dyrektor zarządzający igus. Urszula Chojnacka AUTOMATYKA

AUTOMATYKA

Dräger Polytron 8700 t uz y k u d o r P

skał

DAL E M Y T ZŁO gów

s tar podcza ON 2015. ATIC AUTOM

Dräger Polytron 8700 – stacjonarny detektor gazowy Dräger Polytron 8700 to przetwornik z serii Polytron 8000 charakteryzującej się jednakową budową i interfejsem użytkownika gwarantującymi spójną ﬁlozoﬁę obsługi. Zalety dla Klienta: mniejsze nakłady na szkolenia i łatwiejsza konserwacja. Dräger Polytron 8700 to ogniotrwały przetwornik do monitorowania gazów palnych.

WYDARZENIA

CeBIT 2015 Krajem partnerskim zakończonych 20 marca targów CeBIT były Chiny, skąd przyjechało ponad 600 wystawców, prezentujących swoje towary i usługi pod hasłem „Innowacje, konwergencja, współpraca”. Obok Chin swoje produkty prezentowało 2700 firm z 70 krajów, przy czym 60 proc. wystawców reprezentowało Europę. Marian Wrzesień Łukasz Olejnik Piotr Ryszawa

104

trakcie tegorocznych targów CeBIT 2015 zwróciliśmy uwagę na dwa tematy: Industry 4.0 – praktyczne podejście do budowy fabryk przyszłości, stanowiący temat przewodni oraz CODE_n – startupy ITC – temat uwzględniający gotowe rozwiązania lub namiastki wielkich wynalazków. Te gorące tematy wpisują się na dotychczasową listę tzw. buzzwords targów CeBIT.

CZWARTA REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA Przemysł 4.0 (ang. Industry 4.0) jest określeniem czwartej rewolucji przemysłowej, a także „fabryki jutra”. Od „fabryki jutra” klienci oczekują coraz bardziej zindywidualizowanych produktów bez zwiększania ich ceny, co sprawia, że stopień automatyzacji produkcji musi stale rosnąć. Stosowane dotychczas procesy sterowania są niewystarczające do zapewnienia fabryce możliwości dosto-

sowywania produktu do oczekiwań konsumenta. Realizacja koncepcji Przemysłu 4.0 – przedefiniowania cywilizacji przemysłowej z wykorzystaniem narzędzi ITC – wymaga stosowania bardzo zaawansowanych technologii informatycznych. Efektem tego jest zespolenie wszystkich maszyn, systemów zarządzania oraz planowania produkcji w jedną sieć, co zapewni – pod nadzorem człowieka – szybką i niezawodną wymianę danych pomiędzy aplikacjami, komputerami a maszynami. Zachodzące zmiany demograficzne (głównie starzenie się społeczeństwa) są przyczyną braku wystarczającej liczby wykwalifikowanych pracowników. Ze względu na wydłużanie się ich życia zawodowego, powierzane im zadania w „fabryce jutra” nie mogą ich przeciążać i negatywnie oddziaływać na ich zdrowie. W koncepcji Przemysłu 4.0 ITC ma w znacznym stopniu wspierać efektywność pracownika, AUTOMATYKA

Fot. PIAP

INDUSTRY 4.0

WYDARZENIA który zajmuje centralne miejsce w systemie procesu produkcyjnego. Jednym z trendów Przemysłu 4.0 jest zmiana wizerunku robotów, które z niebezpiecznych maszyn oddzielonych ogrodzeniem ochronnym stają się współpracownikami człowieka, przejmując te najcięższe i najbardziej monotonne czynności. Zastosowanie robotów, potrafiących współpracować z człowiekiem przy jego stanowisku pracy, przyczynia się do zwiększenia efektywności zespołu i konkurencyjności firmy.

INTERNET RZECZY

Fot. PIAP

Z koncepcją Przemysłu 4.0 nierozerwalnie łączy się pojęcie Internetu Rzeczy. Powstaje coraz więcej bardziej inteligentnych niż dotychczas urządzeń, zdolnych do coraz szybszej wymiany znacznie większej ilości danych w sieci komputerowej. Urządzenia te to nie tylko komputery, tablety czy smartfony, ale coraz częściej komunikujące się ze sobą bezpośrednio inteligentne przedmioty. Stanowią one tzw. Internet of Things – IoT, tworząc bazujące na nowoczesnych technologiach ITC połączenia Machine-to-Machine (M2M), pozwalające maszynom, czujnikom i innym urządzeniom na wymianę informacji bez ingerencji człowieka. Można wskazać trzy sektory gospodarki, które w największym stopniu wykorzystują lub niebawem będą wykorzystywać możliwości stwarzane przez M2M. Są to: przemysł, energetyka i motoryzacja.

Digital Farming, SAP HANA

5/2015

INDUSTRY 4.0 WEDŁUG SAP… ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ W PORCIE HAMBURG Przykładem zastosowania koncepcji Industry 4.0 jest prezentowana na targach CeBIT 2015 symulacja portu w Hamburgu, opracowana przez Deutsche Telecom oraz SAP – firmy, które nawiązały współpracę w celu określenia nowych standardów towarzyszących rozwojowi nowego podejścia do Przemysłu 4.0. Zaprezentowana symulacja pokazuje, jak można poprawić logistykę w przedsiębiorstwie. Opracowany przez SAP system bazowy agreguje w prywatnej chmurze pełne dane o ruchu i infrastrukturze w obiekcie portowym o powierzchni 72 km2. Na podstawie zebranych informacji kierowcy ciężarówek otrzymują dane bezpośrednio na swoje urządzenia odbiorcze ITC o miejscach rozładunku i załadunku portowego, co przyczynia się do znacznego usprawnienia całego procesu. Prezentowany podczas symulacji system został – przy współpracy firm SAP i Deutsche Telecom – wdrożony w porcie Hamburg w styczniu tego roku.

PRZETWARZANIE DANYCH O WYSOKIEJ EFEKTYWNOŚCI I SPRAWNOŚCI Firma SAP zaprezentowała kolejną generację swojego systemu HANA (High Performance ANalytic Appliance) – SAP S/4 HANA. System został stworzony z myślą o Internecie Rzeczy oraz o przetwarzaniu Wielkich

Danych (ang. Big Data). Charakterystyczną cechą systemu SAP HANA jest przetwarzanie danych wyłącznie w pamięci RAM. Dzięki takiemu podejściu do przetwarzania SAP HANA może prezentować dane transakcyjne lub dane z hurtowni danych w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Według danych prezentowanych przez firmę SAP do 2020 r. ponad 75 mld urządzeń i przedmiotów będzie podłączonych do Internetu Rzeczy. W oparciu o platformę SAP HANA rozwiązania SAP dla Internetu Rzeczy mogą przekształcać dane w jasne prognozy, które posłużą do automatyzacji procesów biznesowych. Dzięki szybkiemu przetwarzaniu dane zebrane przez czujniki robotów można przeanalizować w ciągu ułamków sekundy – antycypując ewentualne zakłócenia i awarie.

DIGITAL FARMING Nawiązaniem do Industry 4.0 było promowane na stoiskach firmy SAP hasło „Digital Farming”, zachęcające do zastosowania rozwiązania HANA w rolnictwie. Dzięki danym zebranym z umieszczonych w glebie czujników, takim jak wilgotność czy kwasowość, a następnie analizie tych danych w odniesieniu do danych pogodowych i danych o posiadanych zasobach nawozów, można optymalizować w czasie zbliżonym do rzeczywistego maksymalizację zbiorów przy minimalizacji kosztów. Analiza danych pozwoli także określić optymalny termin zbiorów plonów. Podczas trwania targów CeBIT 2015 firma SAP podpisała umowę o współ-

Przemysł 4.0 według firmy IBM

105

WYDARZENIA

pracy z firmą Huawei w zakresie rozwoju rozwiązań dedykowanych dla Przemysłu 4.0, opartych na oprogramowaniu SAP HANA i sprzęcie Huawei.

… I IBM Według firmy IBM warunkiem pomyślnego wdrażania Przemysłu 4.0 jest integracja całego łańcucha oddziaływań tak wewnątrz, jak i na zewnątrz firmy, m.in. optymalizacja logistyki, planowania produkcji, zarządzania zapasami i systemem dostaw, a także wykorzystaniem maszyn czy przetwarzaniem danych informatycznych. Zdaniem przedstawicieli firmy IBM zbliżamy się do granicy czwartej rewolucji przemysłowej. Zadaniem, który wyznaczył sobie IBM w czwartej rewolucji przemysłowej jest dostarczanie rozwiązań zapewniających możliwość gromadzenia i analizowanie danych oraz dostarczanie narzędzi do szybkiego tworzenia aplikacji.

IBM–BLUEMIX Jednym z rozwiązań dedykowanych Przemysłowi 4.0 jest zaprezentowane na targach środowisko IBM–Bluemix, które zostało stworzone z myślą o deweloperach zajmujących się szybkim tworzeniem, rozwijaniem i zarządzaniem aplikacjami w chmurze. Tworzone w ten sposób oprogramowanie jest niezależne od infrastruktury informatycznej użytkownika końcowego.

IBM STERLING B2B INTEGRATOR Z myślą o Przemyśle 4.0 zostało także stworzone rozwiązanie integrato106

Instalacja Robochop

ra B2B firmy IBM – IBM Sterling B2B Integrator. Integrator ten umożliwia bezpieczną integrację wyrafinowanych procesów B2B w ramach heterogenicznych społeczności partnerów. Rozwiązanie to udostępnia pojedynczą, elastyczną bramę B2B, która może zaspokoić wszystkie potrzeby przedsiębiorstwa w dziedzinie integracji. Integrator B2B może przyczynić się do udoskonalenia procesów biznesowych sięgających poza granice przedsiębiorstwa lub instytucji. Ponadto zapewnia większą przejrzystość funkcjonowania łańcuchów dostaw i popytu.

FRAUNHOFER DLA BEZPIECZEŃSTWA INDUSTRY 4.0 Jednym z zainteresowanych podejściem Przemysł 4.0 jest Instytut Fraunhofera IOSB w Karlsruhe. Instytut ten zajął się aspektem bezpieczeństwa. Zostało stworzone bezpieczne środowisko testowe, które pozwala przewidzieć ewentualne ataki na sieci produkcyjne i dobrać odpowiednie środki zapobiegawcze. Środowisko to umożliwia naukowcom również ocenę funkcji bezpieczeństwa konwencjonalnych standardów i protokołów komunikacyjnych dla systemów automatyki przemysłowej. Przewiduje się, że czas wymiany informacji wprowadzanych środków bezpieczeństwa będzie wielokrotnie krótszy od szybkości przetwarzania danych środowiska procesu produkcyjnego. Podobną tematyką zajął się Instytut Fraunhofera AISEC (Institute

for Applied and Integrated Security), który opracował centralny system bezpieczeństwa do zarządzania komponentami w złożonych sieciach jutra, dedykowanych Industry 4.0. Fraunhofer AISEC prezentuje rozwiązania SDN (Software Defined Networking). Stanowi ono oprogramowanie do wizualizacji poszczególnych składników i aplikacji sieciowych. Umożliwia administratorom szybkie zorientowanie się w stanie komunikowania się różnych aplikacji ze sterownikami oraz umożliwia przeprowadzenie audytu uprawnień tych aplikacji.

CODE_n I STARTUPY 2015 Zainicjowany w marcu 2011 r. przez GFT Technologies AG projekt CODE_n (ang. Code of the New) i istotnie uwydatniony na targach CeBIT 2014, stał się na targach CeBIT 2015 jednym z wiodących wątków zachodzącego postępu w technologii ITC. Fenomen CODE_n dał okazję do zaprezentowania się na CeBIT 2015 firmom, które dopiero wchodzą na rynek. W bieżącym roku startupy zostały zlokalizowane w hali nr 11 pod wspólnym hasłem Scale 11 oraz w hali nr 16. O ile partycypacja w wydarzeniach w ramach Scale 11 pozwalała na zapoznanie się z prezentacjami pomysłów, współuczestniczenie w warsztatach, wysłuchanie prelekcji, to w hali nr 16 można było wziąć udział w prezentacji finalistów konkursu dla startupów CODE_n 2015. Finaliści konkursu Code_n 2015 prezentowali gotowe rozwiązania, ofeAUTOMATYKA

Fot. PIAP

Stoisko Towarzystwa Fraunhofera – Industry 4.0

WYDARZENIA rowane już na rynku albo tuż przed wypuszczeniem dla klientów końcowych. Pięćdziesięciu zakwalifikowanych do finału wystawców demonstrowało rezultaty swoich prac w czterech obszarach stanowiących wyraźne trendy targów: Digital Life, Smart City, Industry 4.0, Future Mobility.

WUNDERBAR – NAJLEPSZY STARTUP 2015

Fot. PIAP

Najciekawszą propozycją w ramach CODE_n – nagrodzoną przez kapitułę konkursu pierwszą nagrodą w wysokości 30 tys. euro – jest niemiecki startup firmy relayr. Rozwiązanie to, o nazwie WunderBar (co można tłumaczyć jako „Cudowny Baton” lub „Cudowna Tabliczka Czekolady”) stanowi Starter Kit dedykowany deweloperom aplikacji, wykorzystywanych do sterowania, monitorowania i automatyzacji. Budowa WunderBar cechuje budowa modułowa, przypominająca tabliczkę czeko-

lady. Moduł główny jest zbudowany z wykorzystaniem procesora Freescale Arm Cortex-M4 MK24 i umożliwia szyfrowaną transmisję danych w standardzie 802.11n, komunikację przez USB oraz Bluetooth. Moduł główny może być rozbudowywany o dodatkowe minimoduły (o wymiarach 18,6 mm × 29 mm × 6,8 mm każdy), które cechują takie funkcjonalności, jak sensor temperatury/wilgotności, transmiter IR, sensor dźwięku, żyroskop/akcelerometr, czujnik natężenia i koloru światła, moduł interfejsu do podłączenia do Arduino (platformy programistycznej dla systemów wbudowanych, zainaugurowanej w 2005 r.) lub platformy komputerowej Raspberry Pi (zaprojektowanej przez Raspberry Pi Foundation w 2012 r.). Każdy z modułów jest wyposażony w osiem pinów, wykorzystywanych jako wejścia analogowe lub do komunikacji z innymi urządzeniami. Moduły są zaprojektowane w formie płytek PCB, z obudową na każdy moduł.

Z zestawem jest dostarczanych pięć baterii do minimodułów oraz bateria do modułu głównego. Uruchamianie Obok innowacyjnego pomysłu rozwiązania zestawu, nowatorska jest także zasada jego uruchamiania. By je przeprowadzić, należy zainstalować odpowiednią aplikację na smartfonie oraz podłączyć zasilanie do modułu głównego. Następnie, zgodnie z informacjami wyświetlanymi w aplikacji na smartfonie, należy poprzez wciśnięcie odpowiednich przycisków na każdym z modułów zarejestrować poszczególne moduły w usłudze OpenSensorCloud firmy relayr. Poprawna rejestracja sygnalizowana jest przez diody led. Po zarejestrowaniu moduły są aktywne i możliwy jest odczyt danych z sensorów. Jak wspomniano wcześniej, wszystkie moduły dostarczane są jako jedna płytka PCB. Chcąc wykorzystać wybrane sensory, po poprawnej rejestracji należy R E K L A M A

5/2015

107

WYDARZENIA

Zastosowania Zastosowania WunderBar to monitorowanie pomieszczeń i urządzeń pod kątem temperatury, wilgotności, obecności osób (np. przez sensor dźwięku) oraz automatyzacja sterowania na podstawie odczytów z tych sensorów. Można sobie wyobrazić sterownik do rolet okiennych, zbudowany na platformie Raspberry Pi z wykorzystaniem możliwości WunderBar, opuszczający i podnoszący rolety zależnie od temperatury pomieszczenia czy nasłonecznienia. Mierzone parametry można monitorować z wykorzystaniem własnego telefonu, który może jednocześnie przyjmować alerty, a także sterować obiektem ręcznie według potrzeb. Dotychczas WunderBar jest wykorzystywany w takich rozwiązaniach, jak sterowanie podlewaniem roślin, monitorowanie parametrów sauny i informowanie SMS-em, gdy temperatura jest optymalna, systemy typu elektroniczna niania itp. WunderBar ma szansę przyspieszyć wprowadzanie koncepcji inteligentnego domu,

poprzez jego łatwą obsługę oraz szerokie spektrum możliwości monitorowania i automatyzacji, bez wymagania głębokiej wiedzy z zakresu elektroniki.

OptoForce Ciekawą propozycję dla robotyki i automatyki zaprezentował węgierski startup OptoForce. Węgierscy wystawcy zaprezentowali wieloosiowe silikonowe sensory siły. Czujniki te działają na zasadzie wykrywania ugięcia struktur silikonowych przy pomocy światła podczerwonego. W środku sensora znajduje się źródło podczerwieni i cztery fotodiody, okryte warstwami transparentną, refleksyjną oraz ochronną silikonu. Na podstawie analizy różnic pomiędzy ilością światła padającego na każdy z fotosensorów w czasie nacisku można odtworzyć z wysoką precyzją występujące w trzech osiach siły. Czujniki te mają szeroki zakres pomiaru siły nacisku – od 5 do 1500 N, zależnie od wielkości sensora. Cechują się także dużą odpornością na przeciążenia. Najmniejsze – o średnicy 10 mm i wysokości 7 mm – wykorzystywane są na końcach palców w adaptacyjnych manipulatorach robotów typu dłoń. Zastosowana technologia wydaje się być stworzona do interakcji typu człowiek–maszyna, jak sterowanie ma-

WunderBar firmy relayr

nipulatorem robota z wykrywaniem siły nacisku i sprzężeniem zwrotnym. Rozwiązanie to jest wielokrotnie tańsze od czujników dużych producentów i przy odpowiednim nakładzie środków ze strony inwestorów, ma szansę zdobyć znaczącą pozycję na rynku.

ROBOCHOP: STARTUP DEDYKOWANY INDUSTRY 4.0 W hali 16 uwagę przykuwała także instalacja przygotowana przez organizatorów konkursu Code_n. Robochop to cztery stanowiska robotów KUKA uzbrojonych w chwytaki igłowe i oczujnikowane systemy tnące, wykorzystujące gorący drut. Każde z takich stanowisk służyło do zautomatyzowanego wycinania przedmiotów z bloków pianki polistyrenowej. Po zalogowaniu się na stronie projektu Robochop dzięki specjalnej aplikacji użytkownik mógł stworzyć własny detal i wysłać jego projekt do robota. Po wycięciu przedmiot był pakowany i wysyłany do autora. Instalacja ta wpisuje się w filozofię Industry 4.0. Przy pomocy zinformatyzowanych rozwiązań przemysłowych umożliwia wytwarzanie indywidualnych projektów, niezależnie od miejsca pobytu zamawiającego. Robochop jest przykładem coraz silniejszej konwergencji przemysłu wytwórczego i informatycznego. Marian Wrzesień, Łukasz Olejnik, Piotr Ryszawa

WunderBar w całości i jako pojedyncze moduły

108

Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

AUTOMATYKA

Fot. PIAP

odłamać pojedynczy moduł z sensorem – tak jak kostkę z tabliczki czekolady – i po umieszczeniu baterii oraz założeniu obudowy wykorzystać czujnik w konkretnym rozwiązaniu. Relayr udostępnia narzędzia programistyczne do tworzenia własnych aplikacji.

WYDARZENIA

Przez trzy dni niemal 6 tys. osób odwiedziło warszawskie targi EuroLab oraz CrimeLab. Dla profesjonalistów z branży laboratoryjnej i kryminalistycznej była to wyjątkowa okazja do zapoznania się z najnowszymi rozwiązaniami dostępnymi na rynku, jak też skorzystania z wiedzy i doświadczenia ekspertów uznanych w Polsce i na świecie.

iedemnaste Międzynarodowe Targi Analityki i Technik Pomiarowych EuroLab oraz IV Międzynarodowe Targi Techniki Kryminalistycznej CrimeLab, które odbywały się między 18 a 20 marca 2015 r. w Centrum Targowo-Kongresowym MT Polska w Warszawie zgromadziły wystawców z Polski, Czech, Francji, Hiszpanii, Japonii, Niemiec, Szwajcarii, Ukrainy, Wielkiej Brytanii i Włoch.

OFERTA WYSTAWCÓW Odwiedzający mogli zapoznać się z rozwiązaniami mającymi zastosowanie w każdym laboratorium. Wielu 110

wystawców promowało nowości produktowe, a oferta obejmowała urządzenia pomiarowe i badawcze, takie jak mikroskopy, chromatografy, różnego rodzaju analizatory, spektrometry, wagi, wirówki czy dozowniki. Prezentowano też meble i dygestoria, komory klimatyczne, inkubatory czy chłodziarki. Poza firmami dostarczającymi odczynniki i materiały zużywalne obecne były przedsiębiorstwa zapewniające oprogramowanie, a także jednostki szkoleniowe i serwisujące sprzęt. Wśród wystawców nie zabrakło firm działających również w branży przemysłowej, takich jak Merazet, Irtech, Technopomiar, Renishaw czy Radwag. Ta ostatnia firma zaprezentowała nowe rozwiązania – zwiedzający mogli obejrzeć m.in. wagę analityczną AS X2, reprezentującą nową serię wag Synergy oraz przedpremierowy pokaz wagi poziomu profesjonalnego z nowej serii 4Y.

SPOTKANIA Z EKSPERTAMI Podczas trzech dni targowych odbyło się 14 konferencji naukowych, które cieszyły się dużym zainteresowaniem odwiedzających. Uczestnikami byli

pracownicy laboratoriów i jednostek badawczych. Ponad 300 słuchaczy przybyło na seminarium prowadzone przez specjalistów z Polskiego Centrum Akredytacji. Małgorzata Olczak-Wąsik, kierownik Wydziału Współpracy Międzynarodowej i Promocji PCA podkreśliła, że tego rodzaju spotkania są okazją do przekazania wiedzy oraz wymiany informacji i opinii na najbardziej aktualne tematy dotyczące branży laboratoryjnej. – Obecność na targach EuroLab to dla słuchaczy możliwość bezpośredniego kontaktu z prelegentami, którzy są najwybitniejszymi specjalistami w swojej dziedzinie. To także szansa na wyjaśnienie wszelkich problemów i wątpliwości, które nurtują pracowników laboratoriów – dodaje Małgorzata Olczak-Wąsik. Prof. dr. hab. n. med. Eugenia Gospodarek, prezes Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów również wskazała na targi EuroLab jako dobre miejsce do wymiany doświadczeń. – W organizowanym przez nas cyklu konferencji wzięli udział studenci, mikrobiolodzy i osoby od lat związane zawodowo z tą branżą. Tematy konfeAUTOMATYKA

Fot. MT Targi, Paulina Siódmak

EUROLAB I CRIMELAB 2015

WYDARZENIA rencji co roku dostosowujemy do aktualnych potrzeb, a w pewnych aspektach staramy się wręcz wyprzedzać zagadnienia problematyczne, dzięki czemu branża ma szansę pozyskać informacje wcześniej. Co roku przedstawiamy także te zagadnienia, które są aktualizowane w związku z prowadzonymi przez nas badaniami – wyjaśnia Eugenia Gospodarek. Celem konferencji organizowanych pod patronatem Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej jest przybliżenie zarówno wystawcom, jak i zwiedzającym medycyny laboratoryjnej i działalności medycznych laboratoriów diagnostycznych. – Rozwój medycyny laboratoryjnej prowadzi między innymi do zwiększania panelu dostępnych badań, tworzenia nowych obszarów diagnostyki oraz zapewniania wysokiej jakości analitycznej. Obie nasze konferencje cieszyły się zainteresowaniem uczestników, a wykłady in-

spirowały słuchaczy do dyskusji – mówi dr hab. n. med. Bogdan Solnica, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Zarządu Głównego PTDL. Według Bogdana Solnicy w czasie takich spotkań przekazywana i rozpowszechniania jest wiedza o najbardziej aktualnych i ważnych zjawiskach, procesach oraz trendach w medycynie laboratoryjnej.

KRYMINALISTYKA NA TARGACH CRIMELAB Liczne grono zainteresowanych techniką kryminalistyczną zgromadziła III Międzynarodowa Konferencja „Miejsce zdarzenia”. Poza wymianą informacji ze specjalistami z Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych omówione zostały zmiany wynikające z nowelizacji Kodeksu postępowania karnego. Szczególnie chętnie obserwowano zespoły techników kryminalistyki z Polski i Wielkiej Brytanii, którzy dokonywali oględzin miejsca zdarzenia.

Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji pokazało m.in. mobilną platformę do wsparcia zadań kryminalistycznych. Konstruowany w ramach projektu „Skaner” robot na bazie robota mobilnego PIAP GRYF ma za zadanie prowadzenie rozpoznania wizyjnego, chemicznego, radiologicznego oraz biologicznego. Jest również w stanie wykrywać i zabezpieczać ślady kryminalistyczne. Prezentowany na targach CrimeLab model wzbudzał duże zainteresowanie odwiedzających. Z kolei na warsztatach prowadzonych przez przedstawicieli Straży Granicznej można było osobiście obejrzeć zabezpieczenia implementowane w dokumentach podróży, z wykorzystaniem światła UV i mikroskopu. Na postawie mat. pras. MT Targi opracowała

Paulina Siódmak

Fot. MT Targi, Paulina Siódmak

Goście targów mogli zapoznać się z rozwiązaniami przydatnymi w każdym laboratorium

Na targach można było przyjrzeć się z bliska robotowi mobilnemu PIAP GRYF

5/2015

Firma Radwag prezentowała m.in. wagi analityczne

111

BIBLIOTEKA TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE Tadeusz Chmielniak Wydawnictwo WNT rok wydania: 2015 (wydanie II), objętość: 564 strony, oprawa: miękka

Książka zawiera podstawowe informacje o stosowanych obecnie technologiach produkcji elektryczności i ciepła. Przedstawiono zasoby i ogólną charakterystykę głównych paliw oraz pojęcie systemu energetycznego, podsystemu elektroenergetycznego i ich interakcje ze środowiskiem naturalnym. Omówiono sposoby konwersji energii paliw w elektryczność i ciepło, rodzaje obiegów oraz bilanse substancji i energii. Przedstawiono poszczególne rodzaje technologii energetycznych. Dokładnie przedstawiono zagadnienia dotyczące siłowni kondensacyjnych, stanowiących podstawę polskiego podsystemu energetycznego. Omówiono zespół turbiny gazowej, hierarchiczne układy energetyczne, skojarzoną produkcję ciepła i elektryczności oraz energetykę jądrową. Opisano zagadnienia energetycznego wykorzystania odnawialnych źródeł energii – elektrownie wiatrowe, energetykę słoneczną, wodną, geotermalną, ogniwa paliwowe, a także technologie energetycznego wykorzystania biomasy.

EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI W ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII – ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI Magdalena Ligus Wydawnictwo CeDeWu.pl rok wydania: 2010, objętość: 279 stron, oprawa: miękka

W książce zawarto podstawy teoretyczne oraz przykłady praktyczne (analizy studium przypadku) z zakresu inwestowania w odnawialne źródła energii. Wychodząc od analizy finansowej inwestycji (ważnej dla inwestora), omówiono przekształcenia rachunku, jakich należy dokonać, aby przejść do analizy ekonomicznej – przeprowadzanej z punktu widzenia społecznego. Są to: usunięcie ze strumieni pieniężnych elementów transferów, wyeliminowanie zniekształceń cen rynkowych dóbr i usług oraz oszacowanie cen dóbr nierynkowych, korekta stopy dyskontowej. Ocena opłacalności ekonomicznej została przedstawiona za pomocą analizy kosztów i korzyści, która wymagana jest przy sporządzaniu wniosków o dofinansowanie inwestycji ze środków pomocowych Unii Europejskiej.

THE QUEST: W POSZUKIWANIU ENERGII. O ENERGII, BEZPIECZEŃSTWIE I DEFINIOWANIU ŚWIATA NA NOWO Daniel Yergin Wydawnictwo Kurhaus Publishing Kurhaus Media rok wydania: 2013, objętość: 720 stron, oprawa: twarda

Rozwój i dylematy sektora energii to temat ważny dziś dla każdego polityka, przedsiębiorcy i konsumenta, a Daniel Yergin, laureat Nagrody Pulitzera, opisuje je w sposób niezwykle ciekawy i, co najważniejsze, uczciwy. „Trudno sobie wyobrazić lepsze wprowadzenie do kluczowych kwestii energetyki w dwudziestym pierwszym wieku”, pisał o książce dziennik „Financial Times”. Książka jest napisanym z wielkim rozmachem, na podstawie bogatej literatury i obszernej insiderskiej wiedzy autora, dziełem o źródłach energii, złożach ropy naftowej, gazu ziemnego i węgla kamiennego oraz o ich wpływie na międzynarodowe stosunki gospodarcze. To także przewodnik po świecie energii odnawialnej.

112

AUTOMATYKA

MAN_a4_pl.pdf

10/04/15

10:15

MANUFACTURING EXCELLENCE

AWARDS 2015

17 i 18 CZERWCA, 2015 - INTERCONTINENTAL HOTEL, WARSZAWA Exposition Partner:

Official Patronage:

Patronat:

CMY

Premier Partner:

Associate Partner:

Auditor:

Award Sponsor:

Supporting Partners:

Sponsor:

Media Partners:

Innovation Partner:

PR Partner:

Energy Partner:

For more information about the nomination process/sponsorship opportunities/attending the CEE Manufacturing Excellence Awards & Strategy Summit:

Event Director / Craig Smith / +48 604 144 769 / craig.smith@manufacturingawards.eu Aleksandra Olszewska / Head of Nominations, +48 22 586 30 19, nominations@manufacturingawards.eu

WSPÓŁPRACA AUTOMATYKA-POMIARY-STEROWANIE SA TEL. 85 74 83 400, 85 74 83 403, WWW.APS.PL ............................................................................................... 51

AXON MEDIA GROUP TEL. 533 344 700, WWW.AXONMEDIA.PL .............................................................................................................. 15

ALUTEC K&K POLSKA SP.J. TEL. KOM.: +48 512 744 66, WWW.ALUTECKK.PL .......................................................................................... 107 BECKHOFF AUTOMATION SP. Z O.O. TEL. 22 750 47 00, WWW.BECKHOFF.PL ..................................................................................................... III OKŁ. B&R AUTOMATYKA PRZEMYSŁOWA SP. Z O.O. TEL. 61 8460 500, WWW.BR-AUTOMATION.COM ........................................................................... 9, 82–83

CONPROD TEL. 880 583 378, WWW.CONPROD.PL ........................................................................................................ 84–85

DANFOSS POLAND SP. Z O.O. TEL. 22 755 06 68, WWW.DANFOSS.PL/NAPEDY ......................................................... I OKŁ., 34–36, 72

DRÄGER SAFETY POLSKA SP. Z O.O. TEL. 32 388 76 70, WWW.DRAEGER.COM ........................................................................................................... 103

EATON ELECTRIC SP. Z O.O. TEL. 58 554 79 00, WWW.EATON.COM, WWW.MOELLER.PL........................................ 66–67, IV OKŁ. PPUH ELDAR TEL. 77 442 04 04, WWW.ELDAR.BIZ ......................................................................................................................... 12 ELESA+GANTER POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 737 70 47, WWW.ELESA-GANTER.PL ................................................................................... 13, 80–81

ELMARK AUTOMATYKA SP. Z O.O. TEL. 22 541 84 65, WWW.ELMARK.COM.PL ................................................................................................ 88–89

EMERSON PROCESS MANAGEMENT SP. Z O.O. TEL. 22 458 92 00, WWW.EMERSONPROCESS.COM ................................................................... 58–59, 60

EUROPA PROPERTY TEL. 22 586 30 29, WWW.EUROPAPROPERTY.COM ...................................................................................... 113

HF INVERTER POLSKA S.C. TEL. 56 653 99 16, WWW.HFINVERTER.PL.............................................................................................. 17, 32–33

JUMO SP. Z O.O. TEL. 71 339 82 39, WWW.JUMO.COM.PL ............................................................................................................... 57

LIMATHERM SENSOR SP. Z O.O. TEL. 18 337 99 00, WWW.LIMATHERMSENSOR.PL ............................................................................................ 61

114

AUTOMATYKA

WSPÓŁPRACA

MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE MTP TEL. 22 529 39 00/50, WWW.MTTARGI.PL .................................................................................................... 93, 95

PARKER HANNIFIN SALES POLAND SP. Z O.O. TEL. 22 573 24 00, WWW.PARKER.COM ........................................................................................................ 94–95

PEPPERL+FUCHS SP. Z O.O. TEL. 22 256 97 70, WWW.PEPPERL-FUCHS.PL .................................................................................. 14, 70, 79

PIAB POLSKA SP. Z O.O. TEL. 58 785 08 50, WWW.PIAB.COM ............................................................................................................... 86–87

PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP TEL. 22 874 00 00, WWW.PIAP.PL ............................................................................................................ 74–78, 109

PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP, PIAP DESIGN TEL. 22 874 01 94, WWW.DESIGN.PIAP.PL ............................................................................................................. 73

RITTAL SP. Z O.O. TEL. 22 310 06 12, WWW.RITTAL.PL ................................................................................................. 46–47, 52–53

SABUR SP. Z O.O. TEL. 22 549 43 53, WWW.SABUR.COM.PL .....................................................................................................30–31

SCHUNK INTEC SP. Z O.O. TEL. 22 726 25 00, WWW.SCHUNK.COM ................................................................................... III OKŁ., 90–91

SIBA POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 832 14 77, WWW.SIBA-BEZPIECZNIKI.PL .................................................................................................7

SKAMER-ACM SP. Z O.O. TEL. 14 63 23 400, WWW.SKAMER.PL .............................................................................................................. 62–63

TARGI KIELCE SA TEL. 41 365 12 22, WWW.TARGIKIELCE.PL ........................................................................................................... 39

TECHNOKABEL SA TEL. 22 516 97 77, WWW.TECHNOKABEL.COM.PL ........................................................................................... 71

TURCK SP. Z O.O. TEL. 77 443 48 00, WWW.TURCK.PL ..................................................................... II OKŁ., 11, 68–69, 92–93

WIKA POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SP. K. TEL. 54 23 01 100, WWW.WIKAPOLSKA.PL ............................................................................................ 8, 64–65

5/2015

115

LUDZIE

STANOWISKO: dyrektor sprzedaży FIRMA: Skamer-ACM

MIROSŁAW SARZYŃSKI

1992 r. ukończył studia na kierunku Automatyka i Metrologia na Wydziale Elektrotechniki, Automatyki i Elektroniki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jest również absolwentem Wydziału Handel Zagraniczny Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz kierunku Zarządzanie Firmą Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej. Realną przygodę z automatyką rozpoczął w firmie Skamer-ACM w Tarnowie, podejmując pracę w 1995 r. jako specjalista ds. marketingu. Obecnie zarządza Działem Sprzedaży w Tarnowie. Pełniąc funkcję dyrektora sprzedaży Skamer-ACM, koordynuje kluczowe zadania z zakresu projektowania insta-

116

lacji pomiarów i automatyki, kompletacji urządzeń, montażu, rozruchu instalacji oraz serwisu. Kieruje zespołem bezpośredniej sprzedaży elementów automatyki, armatury i osprzętu elektrycznego. Jako dyrektor ds. sprzedaży w firmie, która jest przedstawicielem techniczno-handlowym oraz dystrybutorem wiodących producentów elementów automatyki, osiąga na tym polu znaczące sukcesy handlowe poparte wymiernymi wynikami finansowymi spółki. Pod jego kierunkiem działalność handlowa spółki od ponad 20 lat odnotowuje rozwój, a sprzedaż – wzrost, co firma zawdzięcza także długiej obecności na wymagającym i ciągle zmieniającym się rynku oraz

silnej pozycji jako partnera w kontaktach z odbiorcami i dostawcami. Mirosław Sarzyński to skuteczny negocjator, sprawny manager oraz doświadczony inżynier. Od 18 lat uczestniczy w planowaniu i organizacji kampanii promocyjnych i marketingowych, szkoleń technicznych i branżowych konferencji, do których zalicza się coroczna Konferencja Automatyków w Rytrze. Prywatnie, realizując swoje humanistyczne zacięcie, zgłębia wiedzę z zakresu psychologii stosunków międzyludzkich, komunikacji w biznesie oraz psychologii społecznej. Wolne chwile łączy z podróżami, muzyką, tańcem i śpiewem – szczególnym zamiłowaniem darzy tango argentyńskie i Lindy Hop. AUTOMATYKA

AT13__Poland.indd 1

21.04.15 12:17