foto: Š Geert Heidekamp
Michiel Scholtes zeilde als vrijwilliger met ‘Sailing Kids’, een organisatie die gratis zeiltochten aanbiedt aan chronisch zieke jongeren. Een ervaring die indruk op hem maakte.
a een paar dagen Waddenzee zeilt de 30 meter lange Meridiaan kalm onder vol tuig naar het zuiden. Aan bakboord is de Friese oever nauwelijks zichtbaar met dit nevelige weer, dus houd ik een schuin oog op het kompas. Een duwtje tegen het grote stuurwiel en de spaken draaien rond. Een tijdje gebeurt er niks, dan komt er beweging in de kop van de klipper en kruipt de zeilstreep langs de kompasroos; hola, snel stutten, anders draait het zware schip te ver door. Overal aan dek zitten of liggen jongeren, een normaal beeld als je niet beter wist. Maar deze jongeren hebben chronische aandoeningen: sommige raken snel vermoeid, andere hebben geen kracht of coördinatie, bij weer anderen schieten bij inspanning botten uit de kom. Toch zijn ze aan boord, uitgedaagd door ‘Sailing Kids’ om tijdens een ‘Bikkeltocht’ grenzen te verleggen, dwars door beperkingen heen… en om af en toe dat onwillige lijf te vergeten.
In het begin van de zeilweek, is die ervaring rauw en op het randje van wat ze aankunnen. Als ze bepakt en bezakt met hun ouders in Enkhuizen aan boord stappen, druist de wind met kracht door de tuigage. Vlaggen klapperen, vallen ranselen masten, golven galopperen door het Krabbersgat en slaan Meridaans kont. Aan dek staat een groeiend aantal rolstoelen te druipen. Intussen verkennen de ‘bikkels’ het schip, nestelen zich in hutten en kooien en verbazen zich over ‘rare’ zaken als wc’s met pompen, gastoestellen met thermische beveiliging, eindige voorraden gas, water en elektriciteit. Binnen de kortste keren is ook dat ‘gewoon’, verdiepen ze zich in elkaar en klinkt door het hele schip gelach en geroezemoes. Lang nadat ouders en vrienden zijn vertrokken en iedereen verwacht dat de trossen los zullen gaan, komt schipper Ruud Stam met een vers weerbericht: harde wind, buien, en dat allemaal uit de richting van de Waddeneilanden. Geen vertrek dus, maar gezelligheid scheppen in de wetenschap dat er de volgende dag een dubbel traject wacht…
foto: © Geert Heidekamp
RARE ZAKEN
Om af en toe dat onwillige lijf te vergeten...
‘Een week lang ben ik geen uitzondering…’
RIF GEZET De volgende dag om 06.00 uur gaan door het hele schip iPhones en Samsungs af. Even later zit het ruim vol jongeren aan het ontbijt: sommige slaperig en stil, anderen klaarwakker en vol verwachting. Om tien voor zeven alle hens. In haast grissen ze zeilpakken en zwemvesten uit hutten en kasten en klimmen ze aan dek. Boven waait het nauwelijks minder hard dan gisteren en is de windrichting noordoost. Onder leiding van matroos Claar wordt eerst een rif gezet. Ze trekken aan touwen en moeten knopen leggen waar ze nog nooit van hebben gehoord. Verwarring. Onbegrip. Ook bij de bemanning, die nog geen idee heeft wie waar het beste tot zijn recht komt. Maar geleidelijk komt er wat orde in de zaak en is het schip klaar voor vertrek, naar buiten, waar je witgekuifde golven ziet rollen en je kunt raden dat het er niet pluis is.
foto: Š Geert Heidekamp
BULTEN EN KUILEN Dat is het dan ook niet. De sterksten draaien het grootzeil omhoog, wat door de harde wind en onwennigheid maar moeilijk gaat; hoe blijf je overeind op zo’n dansend dek? Ondanks gezwoeg staan zeil en fok er slecht bij. Het schip zeilt dan ook moeizaam. Het IJsselmeer is wel geen zee, maar er staan indrukwekkende golven die tegen de boeg verpulveren tot watergordijnen en aan dek kletteren tot ver achter de mast. Meestal klimt de Meridiaan dapper over bulten en door kuilen, maar af en toe valt ze in een golf met een dreun die haar doet sidderen en dan drift ze tientallen meters stuurloos naar lij. Sommige jongeren zijn een beetje bang, hebben het moeilijk met hun beperking of worden zeeziek. Halverwege zit nog een klein deel van de bemanning aan dek en heeft de rest beschutting gezocht in ruim of kooi.
foto: Š Geert Heidekamp
GRENZEN VERLEGGEN Na Kornwerderzand knapt het op en bij een waterig zonnetje en met iedereen aan dek trekt de eb ons naar Vlieland waar we om 19.00 uur vastmaken. Daar blijkt het voordeel van zo’n ruwe start. Iedereen is trots, allemaal hebben ze naar kunnen gewerkt en veel geleerd. Je voelt de verandering van sfeer. Hoezo niet per klipper naar Vlieland met een beperking? Wij zijn bikkels!
Hoezo niet per klipper naar Vlieland met een beperking? Wij zijn bikkels!
Grenzen verleggen. Deze jongeren moeten oneindig veel meer overwinnen dan ‘gezonde mensen' om zich goed te voelen over zichzelf. Te vaak afhankelijk, anderen 'tot last', het 'wiel teveel aan de wagen'. Eerst waren ze daarover stil. Juist nu ze bikkels zijn, mogen hun ontboezemingen gaan over overhoop gehaalde levens, verloren illusies, afgebroken ambities, afgedwongen aanvaarding.
'Zou ik nog eens mogen sturen?'
Op Vlieland duwde ik Kim in een rolstoel naar het dorp. “Kim, herinner jij je nog de eerste keer dat je in een rolstoel werd voortgeduwd?” “Ja, nog heel goed.” “Hoe vond je dat?” “Ik vond het afschuwelijk, het liefst had ik me verborgen in een burka.” “En nu?” “Het raakt me niet meer zo, ik ben er aan gewend. Nu helemaal, hier kan ik mezelf zijn. Een week lang ben ik geen uitzondering. Je kunt over je ziekte vertellen zonder dat iemand zegt ‘oh, zij stelt zich aan’ of ‘het zal wel meevallen’. Dat doet mij super goed.”
foto: © Geert Heidekamp
NATUURTALENT Steven komt naar achteren en kijkt mij door zijn bril indringend aan. “Zou ik nog eens mogen sturen?” Hij vraagt het met grote ernst. “Tuurlijk, ga hier maar staan, niet teveel draaien, kleine correcties, anders zwiert het schip alle kanten op.” Steven neemt mijn plek in, omklemt het wiel met twee handen, tuurt naar voren, legt dan zijn neus bijna op het kompas en draait het wiel wat naar bakboord omdat de klipper teveel loeft. “Heel goed.” Steven is een natuurtalent. Zijn zicht is aangetast door ingrijpende operaties. Steeds loopt zijn grote intelligentie vast in de schade van bestralingen en chemos. Niet alleen zijn zicht overigens. Hij ziet Hindeloopen niet liggen, dwars aan bakboord, noch het schiereiland vaag op de horizon met Staveren op het puntje. Maar de zeilstreep ziet hij en als ik hem vertel bij welk getal die ongeveer moet blijven, heb je aan hem een goede roerganger.
foto's: Š Geert Heidekamp
Terug in Enkhuizen halen ouders hun kinderen op. Opwinding. Klaterende stemmen. Nu niet de verkenning van het onbekende, maar stoere verhalen, omhelzingen, groepsfoto’s en beloften om innig contact te houden via sociale media. Ook Steven wordt opgehaald door zijn ouders. Ze luisteren naar mijn relaas over zijn stuurtalent. Voor even maakt hun zorg plaats voor blijdschap, alleen dat al maakt de reis de moeite waard. Z
Sailing Kids steunen? ga naar:
www.sailingkids.eu