Plani zhvillimor i transmisionit 2014 2023 by PointMedia

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 1 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT 2014-2023

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 2 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

1. HYRJE .................................................................................................................... 6 1.1. Roli i Operatorit të Sistemit, të Transmisionit dhe Tregut ............................. 8 1.2. Rrjeti i Transmisionit ......................................................................................... 9 1.3. Qasja në planifikim........................................................................................... 11 1.4. Përmbajtja e Planit............................................................................................ 13 2. KËRKESAT TEKNIKE NGA KODI I RRJETIT .............................................. 15 2.1. Hyrje ................................................................................................................... 15 2.2. Të dhënat relevante për planifikim- detyrimet e përdorueseve të sistemit transmetues .................................................................................................................... 16 2.3. Karakteri i të dhënave .......................................................................................... 16 2.4. Standardet dhe kriteret e planifikimit të rrjetit të transmisionit ............................. 17 2.5. Kriteret e planifikimit të rrjetit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV ................................. 18 2.6. Kriteret e planifikimit afatgjatë të ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit............... 22 2.7. Metodologjia e planifikimit .................................................................................. 24 2.8. Planifikimi i konfiguracionit të nënstacioneve ...................................................... 26 2.9. Standardizimi i fuqisë nominale të transformatorëve............................................ 30 3. PARASHIKIMI I NGARKESËS ELEKTRIKE.................................................... 31 3.1. Hyrje ................................................................................................................... 31 3.2. Historiku i ngarkesës dhe gjendja e tanishme .......Error! Bookmark not defined. 3.3. Profili i kërkesës .................................................................................................. 32 3.4. Parashikimi afatgjatë i ngarkesës 2014-2023 ......................................................... 34 4. KAPACITETET GJENERUESE TË SEE TË KOSOVËS ................................ 35 4.1. Hyrje ................................................................................................................... 35 4.2. Planifikimi i njësive të reja gjeneruese .................................................................. 37 4.3. Burimet e ripërtërishme ...................................................................................... 39 5. PROJEKTET ZHVILLIMORE TE RRJETIT TË TRANSMISIONIT TË KOSOVËS .................................................................................................................... 41 5.1. Historiku i rrjetit të transmisionit ......................................................................... 41 5.2. Projektet e realizuara 2007-2013 .......................................................................... 43 5.3. Plani i zhvillimit të infrastrukturës së rrjetit të transmisionit 2014-2023 ............. 45 5.3.1. Hyrje................................................................................................................ 45 5.3.2. Projektet zhvillimore në realizim dhe në proces të zhvillimit ............................ 46 5.3.3. Lista e projekteve te reja zhvillimore të planifikuara për periudhën kohore 20142023 47 5.3.3.1. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përforcimit të rrjetit të transmisionit 48 5.3.3.2. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përkrahjes së ngarkesës ................. 51 5.3.3.3. Projektet e planifikuara të kategorisë: ri-vitalizmi i nënstacioneve të KOSTT-it 52 5.3.3.4. Projektet e planifikuara të kategorisë për mbështetje të operimit të sistemit të transmisionit .................................................................................................................. 54

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 3 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

5.4. Përshkrimi teknik i projekteve të planifikuara në transmision ............................. 55 5.4.2. Projektet e përforcimit të rrjetit të transmisionit .............................................. 56 5.4.3. Projektet e ri-vitalizimit të linjave 110 kV ....................................................... 70 5.4.4. Projektet e përkrahjes së ngarkesës ................................................................. 75 5.4.5. Projektet e ri-vitalizimit të nënstacioneve ......................................................... 88 5.4.6. Projektet e avancimit të sistemit të monitorimit, kontrollit dhe matjeve të Sistemit të Transmisionit ................................................................................................ 92 5.5. Arsyet e ndryshimeve te projekteve ne PZHT 2014-2023 krahasuar me PZHT 2013-2022 ...................................................................................................................... 96 6. ANALIZA KOMPJUTERIKE E PERFORMANCËS SË RRJETIT TË TRANSMISIONIT ........................................................................................................ 98 6.1. Përshkrimi i modelit të rrjetit. .............................................................................. 98 6.1.1. Kapacitetet aktuale të rrjetit të transmisionit Q4-2013 ...................................... 99 6.1.1.1. Kapacitetet e transformimit; Q4-2013 ......................................................... 99 6.1.1.2. Kapaciteti aktual i interkoneksionit me vendet fqinje................................. 100 6.2. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë Q4-2013 ............ 103 6.2.1. Analiza e kriterit të sigurisë N ........................................................................ 103 6.2.2. Analiza e kriterit të sigurisë N-1 ..................................................................... 104 6.2.3. Profili i tensionit ............................................................................................ 106 6.2.4. Humbjet e fuqisë në rrjetin e transmisionit .................................................... 108 6.3 Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - 2019 ................. 114 6.3.1 Analiza e kriterit të sigurisë N ........................................................................ 115 6.3.2 Analiza e kriterit të sigurisë N-1 ..................................................................... 115 6.3.3 Profili i tensionit dhe humbjet........................................................................ 116 6.4 Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - 2023 ................. 123 6.4.1 Analiza e kriterit të sigurisë N ........................................................................ 123 6.4.2 Analiza e kriterit të sigurisë N-1 ..................................................................... 125 6.4.3 Profili i tensionit dhe humbjet........................................................................ 125 6.5 Konkluzion i përgjithshëm ................................................................................ 131 6.5.1 Zhvillimi i Kapaciteteve te rrjetit .................................................................... 132 6.5.2 Kriteri i sigurisë N-1 ...................................................................................... 134 6.5.3 Kualiteti i furnizimit dhe efiçienca ................................................................. 135 7 RRYMAT E PRISHJEVE NË RRJETIN E TRANSMISIONIT ......................... 136 7.3 Hyrje ................................................................................................................. 136 7.4 Kalkulimi i nivelit të rrymave të prishjes ............................................................ 136 7.4.1 Modeli matematik, metodologjia e kalkulimit dhe softueri i aplikuar .............. 136 7.4.2 Karakteristikat e ndërprerësve të fuqisë të rrjetit të transmisionit ................... 137 7.4.3 Rezultatet e kalkulimit të rrymave të prishjeve................................................ 138 7.4.4 Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarat 400 kV, 220 kV dhe 110 kV (2013) . 139 7.4.5 Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarat 35 kV dhe 10 kV ............................. 140 7.4.6 Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (2019) ........................................ 142 7.4.7 Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (2023) ........................................ 143 8. NDIKIMET MJEDISORE ................................................................................... 145

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 4 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

8.1 Kujdesi ndaj mjedisit ......................................................................................... 145 8.2 Problematika mjedisore në sistemet e transmisionit ........................................... 145 8.2.1 Problemet mjedisore që shkaktohen nga linjat .............................................. 145 8.2.2 Problemet mjedisore që shkaktohen nga nënstacionet.................................... 146 8.2.3 Përkujdesja ndaj ndikimeve tjera në mjedis .................................................... 147 8.2.4 Aktivitetet dhe Avancimet brenda kësaj periudhë........................................... 148 2. Projekti i rëndësishëm në KOSTT, që ka përfunduar në tërësi, është analiza e bërë në përbërje të materieve toksike të vajit (PCB dhe PCT) në transformatorët e fuqisë . Rezultatet janë treguar shumë të mira, mbase në të gjithë transformatorët me të cilët KOSTT disponon nuk ka përbërje të PCB dhe PCT në to. Analizat janë bërë në Laborator Italian i Licencuar për këto shqyrtime - shenja e gjelbër është shenja mbrojtëse për ne në këtë aspekt. ................................................................................................... 148 8.3 Planet Mjedisore ................................................................................................ 149 REFERENCAT ..........................................................................................................150

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 5 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Shkurtesat ENTSO/E – (European Network of Transmission System Operators for Electricity) ESTAP I &II - (Energy Sector Technical Assistance Project) IPA ( Instrumenti Para Antaresimit) KOSTT – Operator Sistemi, Transmisioni dhe Tregu sh.a KEK – Korporata Energjetike e Kosovës sh.a KEDS - Kompania kosovare për distribuim dhe furnizim me energji elektrike sh.a. (KEDS j.s.c) MZHE – Ministria e Zhvillimit Ekonomik MTI - Ministria e Tregtisë dhe Industrisë OPGW – Lloji i kabllit Optik (Optical Ground Wire) OST – Operatori i Sistemit tё Transmisionit PSS/E- Power System Simulator/Engineering PZHT – Plani Zhvillimor i Transmisionit SEE – Sistemi Elektroenergjetik SCADA/EMS – Supervisory Control and Data Acquisition/Energy Managment System SECI – South East Cooperative Inititaive (Regional transmission planinng project) SMM – Sistemi i Menaxhimit Mjedisor TACSR/ACS – ( Përçues special me rezistencë te lartë termike, legurë Al-Çe) TI – Teknologjia Informative ZRrE – Zyra e Rregullatorit për Energji

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 6 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

1. HYRJE Sektori i energjisë elektrike si një ndër sektorët më të rëndësishëm industrial në ekonominë e Kosovës, duhet të planifikohet dhe zhvillohet në mënyrë adekuate. Rrjeti i transmisionit, që operohet nga KOSTT, luan rol të rëndësishëm në sistemin elektroenergjetik duke bërë të mundur transmetimin e energjisë nga gjeneratorët deri te konsumatorët e mëdhenj dhe nyjet shpërndarëse. Vizioni i KOSTT-it është ”Të ofrojë shërbime të sigurta dhe të besueshme për shfrytëzuesit e sistemit të transmisionit, e përgjegjshme në aspektin social dhe mjedisor, e integruar në mekanizmat evropianë të transmisionit, duke qenë njëkohësisht financiarisht e qëndrueshme dhe fitimprurëse”. Misioni i KOSTT-it është që të siguroj: -

shërbime kualitative, duke implementuar arritjet tekniko-teknologjike në zhvillimin e

sistemit të transmisionit; -

transparencë dhe jo diskriminim për shfrytëzuesit e sistemit të transmisionit në

tregun konkurrues të energjisë elektrike; -

avansim të pozitës së kompanisë në nivel ndërkombëtarë përmes aktiviteteve të

shtuara në këtë drejtim. Duke u ndërlidhur me përgjegjësitë e lartpërmendura mbi zhvillimin e sistemit të transmisionit si dhe detyrimet ligjore, KOSTT harton Planin Zhvillimor të Transmisionit (PZhT) i cili paraqet njërën ndër bazat kryesore të planifikimit zhvillimor të KOSTT-it. Rëndësia e përpilimit dhe implementimit të këtij dokumenti haset edhe nga kërkesat legjislative lidhur me përpilimin dhe trajtimin e këtij dokumenti dhe si i tillë i përket nivelit primar dhe sekondar të legjislacionit. Kërkesat Ligjore: Ligji për Energjinë: -

OST dhe OSSh përgatisin dhe publikojnë planet zhvillimore afatmesme dhe afatgjata në pajtim me kërkesat e Ligjit për Rregullatorin e Energjisë. Këto plane zhvillimore

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 7 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

duhet të jenë në pajtim me obligimet e tyre sipas licencave dhe në pajtueshmëri me Strategjinë e Energjisë, Programin për Zbatimin e Strategjisë dhe Balancet e Energjisë. Ligji për Energjinë Elektrike: -

OST do të jetë përgjegjës për përmbushjen e detyrimeve që ndërlidhen me planin dhjetë (10) vjeçar për zhvillimin e sistemit sipas nënparagrafit 5.6 të paragrafit 5 dhe paragrafit 6 të Nenit 14 të Ligjit për rregullatorin e Energjisë.

Ligji për Rregullatorin e Energjisë -

Zyra e Rregullatorit për Energji do të ekzaminojë nëse plani dhjetëvjeçar zhvillimor i sistemit i dorëzuar nga operatori i sistemit të transmisionit i mbulon të gjitha nevojat për investim të identifikuara gjatë procesit të konsultimit, dhe mund të kërkojë nga operatori i sistemit të transmisionit të ndryshojë planin dhjetë (10) vjeçar zhvillimor të sistemit.

Licenca për Operatorin e Sistemit të Transmisionit: -

Në përputhje me nenin 7 të Ligjit për Energjinë dhe Nenit 12 të Ligjit për Energjinë Elektrike si dhe Nenit 14 të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë, i Licencuari do të hartojë dhe publikojë planin zhvillimor investiv afatmesëm (3-5 vjeçare) të dalë nga plani zhvillimor afatgjatë (10 vjeçar) i sistemit të transmisionit. Plani i tillë zhvillimor do të hartohet në përputhje me legjislacionin në fuqi duke konsultuar shfrytëzuesit aktual dhe potencial të sistemit. Para publikimit të Planit Zhvillimor, duhet të dorëzohet në ZRrE për aprovim

Kodi i Rrjetit: -

Çdo vit OST do të përgatisë dhe lëshojë në qarkullim një Plan Zhvillimor të Transmisionit (PZhT) të detajuar për 10 vitet e ardhshme.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 8 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Rregulla për Licencimin e Aktiviteteve të Energjisë në Kosovë: -

Aplikuesi që aplikon për marrjen e licencës për Operator të Sistemit të Transmisionit, përveç kërkesave sipas Nenit 9 dhe 10 të këtij rregulli duhet të dorëzojë në ZRrE planin e zhvillimit të sistemit, siç përcaktohet në Nenin 12, paragrafi 1 (1.20) të Ligjit për Energjinë Elektrike, dhe Nenin 7 të Ligjit për Energjinë, duke përfshirë edhe ndikimin e zhvillimit të sistemit në tarifat e aprovuara nga ZRRE.

Kërkesat nga ENTSO-E: Sipas Nenit të Rregullores (KE) 714/2009 nga pakoja e 3-të që përcakton koordinimin për operim dhe zhvillim të sistemit të transmisionit “Plani i gjerë i zhvillimit të rrjetit të Komunitetit duhet të përfshijë modelimin e rrjetit të integruar, skenarin e zhvillimit, një koncept të adekuacisë së gjenerimit dhe një vlerësim të fleksibilitetit (elasticitetit) të sistemit”. Për më tepër, PZhT (Plani Zhvillimor i Transmisionit) duhet “të ndërtohet bazuar në planet kombëtare të investimit dhe nëse është e përshtatshme në bazë të udhëzimeve për zhvillimin e rrjetit elektrik” Në bazë të këtyre obligimeve ligjore të lartpërmendura KOSTT-i obligohet që të përpiloj dhe pas aprovimit nga Zyra e Rregullatorit për Energji, të publikoj dhe implementoj këtë dokument i cili si bazament përpilohet në përputhje të plotë me Strategjinë e Energjisë së Kosovës. 1.1. Roli i Operatorit të Sistemit, të Transmisionit dhe Tregut Mandati i KOSTT-it është përcaktuar në Ligjin për Energjinë Elektrike, me legjislacionin sekondar dhe Licencat e lëshuara nga Zyra e Rregullatorit për Energji (ZRrE). KOSTT-i, si operator i pavarur i sistemit të transmisionit dhe Tregut, është përgjegjës për operimin dhe zhvillimin e sistemit të transmisionit, duke përfshirë dhe operimin e tregut të energjisë elektrike. Përgjegjësitë e KOSTT-it që kanë të bëjnë me zhvillimin e rrjetit të transmisionit janë:

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 9 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

organizimi i studimeve preliminare për mundësitë e ndërtimeve të kapaciteteve të reja

transmetuese, stabilimenteve

dhe pajisjeve duke u mbështetur në studimet teknike,

ekonomike dhe financiare,me qellim te përkrahjes së ngarkesës, zhvillimit te gjenerimit dhe burimeve te ripërtriteshme. -

hartimi dhe publikimi i planeve afatshkurta dhe afatgjata për zgjerimin dhe

modernizimin e rrjetit të transmisionit të energjisë elektrike.. -

zhvillimi i rrjetit të transmisionit dhe linjave interkonektive me rrjetet fqinje, me

qëllim që të garantohet siguria e furnizimit, -

dhënje e informacioneve të mjaftueshme operatorit të çdo sistemi tjetër me të cilin

është i ndërlidhur sistemi i tij që kanë të bëjnë me kërkesat zhvillimore të tyre -

Koordinimi për planifikim të zhvillimit të rrjetit të transmisionit me kompanitë

homologe në rajon si dhe hartimin e planit dhjetë vjeçar në nivel të ENTSO-E. Në bazë të licencës se dhënë, KOSTT do të hartojë dhe publikoj planin zhvillimor Përdoruesit e rrjetit mund ta përdorin këtë Plan për planifikimin e aktiviteteve të tyre të ardhshme, për kyçjet e reja ose përforcimin e atyre ekzistuese. 1.2. Rrjeti i Transmisionit Sistemi Elektroenergjetik i Kosovës, është i ndërlidhur përmes linjave ndërkufitare me shtetet fqinje: Serbinë, Maqedoninë, Malin e Zi dhe Shqipërinë përmes linjave të kapacitetit të lartë bartës 400 kV, 220 kV dhe linjave 110 kV. SEE i Kosovës karakterizohet me rrjet të fuqishëm të interkonekcionit të tensionit 400 kV, i ndërlidhur fuqishëm në rrjetin rajonal. Ndërlidhja e fuqishme e rrjetit të transmisionit me rrjetet përreth, e renditë SEE të Kosovës, në njërën nga nyjat e rëndësishme elektroenergjetike në rajon dhe më gjerë. Rritja e vazhdueshme e konsumit të energjisë elektrike në vend dhe rajon, rritë flukset e fuqisë në linjat e brendshme dhe në ato të interkonekcionit. Kjo rritje e rrjedhave të fuqisë ngushton vazhdimisht margjinën e sigurisë së stabilitetit të SEE të Kosovës, si dhe sistemeve tjera të ndërlidhura me sistemin tonë. Përforcimet e duhura në rrjetin e transmisionit në vend dhe rajon, janë qenësore në ruajtjen e stabilitetit dhe besueshmërisë së sistemit në të ardhmen e afërt.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 10 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Pas vendimit të Qeverisë së Republikës së Kosovës (nr.10/29 2011) për transferimin e një pjese të rrjetit 220/TM kV dhe 110/TM kV të OSSH në KOSTT, sistemi i transmisionit operon me pesë nivelet e tensioneve, 400 kV, 220 kV, 110 kV, 35 kV dhe 10(20) kV. Kufiri i aseteve me Gjenerimin dhe konsumatorët e kualifikuar ka mbetur i njëjti, përderisa kufiri me rrjetin e shpërndarjës është zhvendosur nga bornat 110 kV te transformatorëve te fuqisë në pikat lidhëse ne zbarat 35 kV dhe 10(20) kV të fundit të fushave transformatorike 35 kV dhe 10(20) kV. Këtu përfshihet edhe sistemi i furnizimeve ndihmëse se bashku me fushën transformatorike për shpenzime vetanake të nënstacioneve 110/35 kV, 110/35/10(20)kV dhe 110/10(20)kV si dhe objekti komandues dhe hapësira e shtrirjes së nënstacionit. Në figurën 1-1 është paraqitur kufiri teknik pas vendimit të Qeverisë.

Gjenerimi

400kV,220kV,110kV

10(20)kV AC/DC

RRJETI I TRANSMISIONIT 400 kV, 220 kV dhe 110 kV

110kV

KOSTT

35kV

AC/DC

10(20)kV

OSSH

220 kV, 110 kV

6.3 kV,10(20)kV,35 kV

Konsumator Industrial

Figura 1-1. Kufiri teknik në mes të KOSTT dhe palëve te kyçura ne rrjetin e transmisionit

Problemet kryesore të identifikuara në asetet e transferuara kryesisht kanë të bëjnë me fushat transformatorike 35 kV me pajisje të ndertuara për t'u vendosur në hapësira të hapura(të jashtme)të cilat janë ndërtuar në vitet e 70-ta dhe 80-ta. Po ashtu janë identifikuar edhe

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 11 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

pajisje te cilat nuk janë dimensionuar konform fuqisë së lidhjes së shkurtë të nënstacionit ku ato janë instaluar. Katër nënstacione 110/10 kV kanë vetëm nga një transformator, operimi i të cilave nuk jep besueshmëri të duhur në furnizim të konsumatorëve dhe e bënë shumë të vështirë procesin e mirëmbajtjes në mungesë te furnizimeve alternative. Në këtë PZhT është azhurnuar lista e projekteve nga plani paraprak ne aspektin kohor të implementimit si dhe janë kryer analiza të hollësishme duke marrë për bazë transferin e aseteve nga KEK-OSSH nëKOSTT si dhe janë identifikuar përforcimet emergjente dhe afatgjata të pjesës së rrjetit i cili ka kaluar në menaxhim të KOSTT. Paraprakisht një incizim i detajuar i pajisjeve të transferuara është kryer nga inxhinierët e planifikimit dhe mirëmbajtjes me qellim të identifikimit të gjendjes teknike të transformatorëve të fuqisë , fushave të tyre si dhe pajisjeve tjera përcjellëse (mbrojtje, kontroll). 1.3. Metodologjia e planifikimit Procesi i planifikimit dhe zhvillimit të rrjetit të transmisionit paraqet një proces të gjatë dhe kompleks. Procesi përfshin një numër të aktiviteteve, siç janë: parashikimin e gjenerimit duke mundësuar identifikimin e përforcimeve dhe zgjerimeve të nevojshme të rrjetit që të arrihet operimi brenda parametrave të besueshmërisë, zhvillimi i rrjetit në relacion me parashikimin e kërkesës për energji si dhe ndikimet në mjedis. Edhe pse PZHT merr si referencë parashikimin për një

periudhë të caktuar kohore të bazuar në Balancën Afatgjatë të

Energjisë Elektrike 2013-2022, plani gjithashtu duhet të përcjellë edhe strategjiinë e zhvillimit të sistemit të transmisionit në periudhë afatgjate kohore. Procesi i planifikimit ka pësuar ndryshime në disa aspekte, krahasuar me procesin e mëhershëm në kompanitë vertikalisht të integruara. Gjatë planifikimit mirren parasysh edhe: -

Pasiguritë që vijnë nga mjedisi i tregut dhe të dhënat hyrëse.

Objektivat e ndryshme te përdoruesve te rrjetit (gjeneratorët, tregtaret, furnizuesit, konsumatorët dhe operatoret e rrjetit)

Mos pajtueshmëria-shpërpjesëtimi në mes të kërkesave teknike, ekonomike, mjedisore dhe sociale dhe

Pasiguritë që vijnë nga niveli i integrimit të energjisë nga burimet e ripërtërishme

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 12 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Po ashtu, nevoja për integrimin në tregun rajonal kërkon rritjen-fuqizimin e kapaciteteve të interkonekcionit, që ndikon në procesin e planifikimit në nivel kombëtar. Opsionet e zhvillimit të rrjetit bazohen në Kodin e Planifikimit dhe në rregullat e përgjithshme të planifikimit të rekomanduara nga ENTSO/E. Metodologjia deterministike (përcaktuese) e cila mbështetet në kriterin e sigurisë N-1, paraqet metodologjinë themelore të zbatuar në këtë plan, me qellim të identifikimit dhe përcaktimit të listës së projekteve të nevojshme për zhvillimin e rrjetit të transmisionit. Ky plan përmban informacione për zhvillimin dhe përforcimet që pritet të ndodhin në rrjetin e transmisionit të Kosovës për 10 vitet e ardhshme dhe atë në: -

Ndërtimin e kapaciteteve të reja transformuese dhe transmetuese,

Përforcimin e kapaciteteve ekzistuese transformuese dhe transmetuese,

Ndërtimin e linjave interkonektive me shtetet fqinje,

Ri-vitalizimi i pajisjeve ekzistuese të tensionit të lartë (linja dhe nënstacione)

Zhvillimi i sistemeve mbështetëse të sistemit të transmisionit.

Ky plan po ashtu përmban informacione edhe për mundësitë e kyçjes së njësive të reja gjeneruese dhe ngarkesave të reja, në sistemin e transmisionit. Objektivi kryesor i planit dhjetë vjeçar është identifikimi i projekteve të cilat do të rrisin kapacitetin, besueshmërinë, efikasitetin e operimit të rrjetit transmetues. Procesi i konsultimit dhe publikimit të këtij dokumenti do t’iu bëjë të mundur konsumatorëve, pjesëmarrësve të tregut të energjisë, prodhuesve të energjisë, investitorëve të ardhshëm të njoftohen me planin zhvillimor të transmisionit për dhjetë vitet e ardhshme. Ky dokument paraqet planin zhvillimor të punuar në KOSTT i cili e mbulon periudhën dhjetë vjeçare prej 2014 deri 2023, duke qenë në harmoni me kërkesat që dalin nga ENTSO/E, me ç’rast viti 2013 paraqet vitin referent apo i ashtuquajturi viti zero. Të gjitha informacionet në planin zhvillimor si: detajet e projekteve, data e pritur e vënies në operim të projektit, aplikacionet për kyçje në rrjetin e transmisionit që kanë ndodhur gjatë vitit 2012 dhe vazhdojnë të kryhen deri në fund të vitit 2013 janë marrë në konsideratë në përpilimin e këtij dokumenti.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 13 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Për përgatitjen e planit zhvillimor janë bërë kalkulimet e duhura me softuerin përkatës PSS/E 33, duke simuluar në modelet kompjuterike SEE të Kosovës dhe rrjetit rajonal , bazuar në të dhënat e siguruara nga KOSTT dhe nga përdoruesit e rrjetit, po ashtu bazuar edhe në parashikimet e ngarkesës për 10 vitet e ardhshme. Parashikimi i ngarkesës dhe gjenerimit

për 10 vitet e ardhshme është bazuar në dokumentin: Balanca Afatgjate e

Energjisë Elektrike (2013-2022) e cila gjithashtu përfshinë brezin kohor prej 10 vitesh. Të dhënat për linjat interkonektive që pritet të ndërtohen në rajon, janë siguruar nga studimet që bëhen nga Grupi Projektues për Planifikimin e Rrjetit Rajonal të Transmisionit - SECI, në të cilin grup kontribuon edhe KOSTT-i nëpërmjet përfaqësuesit të vet, si dhe nga Plani 10 vjeçar Zhvillimor i Transmisionit të ENTSO/E . Për secilin vit të planit zhvillimor janë bërë studimet e rrjedhave të fuqisë, duke përcjellë njëkohësisht rritjen e kërkesës për ngarkesën maksimale. Po ashtu janë bërë edhe kalkulimet e rrymave të prishjeve për periudha të ndryshme kohore. Bazuar në rezultatet e kalkulimeve është e mundur që të jepen vlerësimet se si do të operoj rrjeti për gjendjen e parashikuar për vitet e ardhshme. Fytet e ngushta apo ngulfatjet në rrjet janë identifikuar dhe zgjidhjet e mundshme janë paraqitur duke analizuar ndikimin e tyre në përmirësimin e performancës së operimit të rrjetit të transmisionit. Gjithashtu sistemi i transmisionit është analizuar edhe për ngarkesat minimale, duke identifikuar problemet eventuale me mbi tensionet në nivelet e tensionit 400 kV, 220 kV, 110 kV, 35 kV dhe 10 kV të cilat mund të shfaqen në regjimin e ngarkesës minimale verore. KOSTT ka pasur kujdes në vlerësimin e saktësisë së informacioneve të cilat nuk janë në përgjegjësi të tij, duke bërë të qartë se KOSTT nuk është përgjegjës për informacionet apo të dhënat jo korrekte të pranuara nga palët tjera. 1.4. Përmbajtja e Planit PZhT është strukturuar ne 8 kapituj, duke përfshirë edhe Hyrjen: Kapitulli 1– Hyrja

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 14 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Kapitulli 2 – Kërkesat teknike të Kodit të Rrjetit - Paraqet procesin e mbledhjes së të dhënave, kriteret dhe standardet e planifikimit dhe konfigurimi i nënstacioneve sipas nivelit të tensioneve 400 kV, 220 kV dhe 110 kV. Kapitulli 3 – Paraqet parashikimin e kërkesës për energji elektrike e ndarë në konsumin në tri vitet e kaluara dhe në konsumin e parashikuar për 10 vitet e ardhshme. Kapitulli 4 – Lista e gjeneratorëve ekzistues dhe atyre të planifikuar. Po ashtu është paraqitur edhe kapaciteti i gjeneratorëve të energjisë elektrike nga burimet e ripërtërishme dhe politikat e KOSTT-it në përkrahjen e kësaj teknologjie. Kapitulli 5 – Është përshkruar rrjeti i transmisionit të KOSTT-it, dhe interkonekcionet me fqinjët. Një pjesë e këtij kapitulli në mënyrë të detajuar përshkruan zhvillimet e ardhshme të rrjetit. Kapitulli 6 – Paraqet performancën e sistemit për kushte të ndryshme të rrjetit për periudha të caktuara të planit zhvillimor. Kapitulli 7 – Përmban rezultatet e rrymave të lidhjeve të shkurta për periudha të caktuara kohore, me qëllim të vlerësimit të aftësisë për shkyçje të ndërprerësve ekzistues si dhe qëndrueshmërisë dinamike të pajisjeve të tensionit të lartë me rastin e shfaqjes së prishjeve në rrjetin e transmisionit. Kapitulli 8 – Përmban qasjen e planifikimit në aspektin mjedisor në relacion me Planin Zhvillimor të Transmisionit Kapitulli 9 – Përmban listën e referencave.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 15 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

2. KËRKESAT TEKNIKE NGA KODI I RRJETIT 2.1. Hyrje Një ndër objektivat kryesore të KOSTT-it është zhvillimi i sistemit transmetues me qëllim të operimit të sigurtë, efecient dhe të besueshëm për të mundësuar transmetimin e energjisë elektrike

ashtu që të mbuloj kërkesën në pajtueshmëri të plotë me obligimet ligjore.

Operatori i Sistemit të Transmisionit planifikon zhvillimet në rrjet duke marrë për bazë nevojat afatgjata për energji elektrike. Kërkesa për transmetim të energjisë elektrike varet nga shumë faktor: rritja e konsumit, instalimi i njësive të reja gjeneruese, linjat e reja ndërkufitare, zhvillimi i industrisë së rëndë etj. Nevoja për përforcime në rrjetin e transmisionit përcaktohet bazuar në studimin e performancës së rrjetit të planifikuar kundrejt standardeve teknike të përshkruara në Kodin e Rrjetit, respektivisht në Kodin e Planifikimit. Kodi i Rrjetit mbulon procedurat operative dhe dispozitat që rregullojnë bashkëveprimin ndërmjet KOSTT dhe përdoruesve të Sistemit të Transmisionit të Kosovës. Ky kod gjithashtu përfshin edhe proceset e planifikimit, kyçjes, operimit dhe balancimit të sistemit në situata normale dhe të jashtëzakonshme. Proceset përfshijnë periudha të ndryshme kohore duke u bazuar në situata në të kaluarën, kohën aktuale dhe për domenin kohor afatgjatë. Kodi i planifikimit specifikon kriteret dhe procedurat teknike dhe dizajnuese që do të aplikohen nga KOSTT në planifikimin dhe zhvillimin e Sistemit të Transmisionit të Kosovës. Edhe përdoruesit e Sistemit të Transmisionit gjatë procesit të planifikimit dhe zhvillimit të sistemeve të tyre duhet ta marrin në konsideratë kodin e planifikimit. Gjithashtu ky kod përcakton kërkesat për mbledhjen e informacioneve të besueshme nga përdoruesit, në mënyrë që KOSTT të mund të bëjë planifikimin dhe zhvillimin e sistemit të transmisionit të Kosovës. Bazuar në Nenin 14 të ‘Licencës së Operatorit të Sistemit të Transmisionit’, Operatori i Sistemit të Transmisionit gjithashtu ka zhvilluar edhe kriteret themelore të planifikimit të cilat të detajuara gjenden në dokumentin e aprovuar nga ZRrE: “Standardet e Sigurisë së Sistemit të Transmisionit dhe Planifikimit”. Ky dokument përcakton një varg të kritereve dhe metodologjive të cilat KOSTT duhet t’i adoptoj (zbatoj) në procesin e planifikimit të zhvillimit të rrjetit të transmisionit të Kosovës.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 16 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

2.2. Të dhënat relevante për planifikim- detyrimet e përdorueseve të sistemit transmetues Në mënyrë që KOSTT të hartoj planin zhvillimor të Rrjetit të Transmisionit të gjithë përdoruesit e rrjetit janë të obliguar të dërgojnë të dhënat relevante të cilat ndikojnë në përcaktimin e planit. Në këtë seksion do të përshkruhet shkurtimisht procesi i mbledhjes së të dhënave të nevojshme për planifikimin afatgjatë, pasi që më të detajuara mund të gjinden në Kodin e Rrjetit - Kodi i Planifikimit - i cili mund të shkarkohet nga faqja elektronike zyrtare e KOSTT-it: www.kostt.com. Gjatë procesit të aplikimit për kyçje të re në rrjetin e transmisionit, për të mundësuar përfundimin e çdo oferte të kyçjes – secili përdorues duhet t’i paraqesë KOSTT-it të dhënat standarde të planifikimit dhe të dhënat paraprake të planifikimit të projektit, të bashkangjitura në aplikacionin për aplikimin për kyçje, dhe brenda dy muajve nga dita që pranohet oferta, duhet të paraqiten të dhënat e detajuara të planifikimit. Çdo ndërrim nga të dhënat e mëhershme në rrjetin e përdoruesit (palës), pala është e obliguar që të informoj KOSTT-in në mënyrë që të bëhet revidimi i të dhënave. Gjithashtu edhe KOSTT-i është i obliguar që t’iu paraqesë përdoruesve të dhënat e sistemit, për t’iu mundësuar përdoruesve ta modelojnë rrjetin e tyre në lidhje me kontributin për nivelin e rrymave të prishjes.

2.3. Karakteri i të dhënave Të dhënat të cilat përdoruesit e sistemit të transmisionit janë të obliguar ti dërgojnë në KOSTT, karakterizohen varësisht nga lloji i përdoruesit të sistemit. Ato zakonisht ndahen në dy kategori kryesore: 

të dhënat për gjenerator, dhe



të dhënat për ngarkesë.

Gjeneruesit ekzistues dhe të rinj janë të obliguar të dërgojnë të dhënat e centralit për njësitë gjeneruese, të cilat kërkohen nga KOSTT-i, si dhe të gjitha ndryshimet e të dhënave të cilat

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 17 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

ndodhin për shkaqe të ndryshme. Secili gjenerues në aplikacionin për kyçje që ia paraqet KOSTT-it për një kyçje të re apo modifikim të një kyçje ekzistuese, duhet të japë informacionet e nevojshme ashtu siç kërkohet nga Kodi i Planifikimit. Të dhënat duhet të përmbajnë informacione të karakterit informues si: vendndodhja e centralit, emri dhe lloji i stabilimentit, koha e pritur e futjes në funksion etj., si dhe informacione të karakterit teknik si: gjenerimi i pritur mujor i energjisë, karakteristikat e fuqisë së gjeneratorit, karakteristikat teknike të makinës sinkrone, të turbinës, pajisjeve rregulluese (rregullatori i shpejtësisë, eksituesi, stabilizuesit e luhatjeve), të dhënat e transformatorit ngritës, konfiguracioni i lidhjes, të dhënat e akordimit dhe llojit të mbrojtjeve rele, të dhënat e konsumit për nevoja vetjake të centralit etj. Ngarkesa

përfaqëson kërkesën për fuqi elektrike në të gjitha nënstacionet e rrjetit të

shpërndarjes, të kyçura në rrjetin e transmisionit si dhe konsumatorët industrial të kyçur në rrjetin e transmisionit në nivelin 220 kV dhe 110 kV. Secili përdorues me karakter të ngarkesës në aplikacionin për kyçje që ia paraqet KOSTT-it, për një kyçje të re apo modifikim të një kyçje ekzistuese, duhet të japë informacionet e nevojshme ashtu siç kërkohet nga Kodi i Planifikimit. Këto të dhëna duhet të përmbajnë informacione të karakterit informues si: vendndodhja e nënstacionit, koha e futjes në funksion, parashikimi i ngarkesës për 10 vitet e ardhshme etj., si dhe të dhëna teknike si: konfiguracioni i nënstacionit, niveli i tensionit, të dhënat e transformatorëve, të dhënat e pajisjeve të tensionit të lartë, natyra e ngarkesës, lloji i pengesave në nivelin e tensionit të ulët etj. Përshkrimi pak sa i detajuar rreth të dhënave të përdoruesve në këtë pikë është bërë me qëllim që lexuesi të ketë perceptimin e qartë se çfarëdo jo konsistencë e tyre në këtë dokument është në vartësi të përdoruesve nëse i kanë përfill kriteret e lartpërmendura. 2.4. Standardet dhe kriteret e planifikimit të rrjetit të transmisionit Planifikimi i rrjetit të transmisionit bazohet në kriteret e përcaktuara në Kodin e Planifikimit, të cilat në mënyrë të detajuar janë përshkruar në dokumentin “Standardet e Sigurisë së Sistemit të Transmisionit dhe Planifikimit”.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 18 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Metoda standarde e planifikimit apo metoda deterministike e planifikimit të rrjetit të transmisionit, paraqet metodën klasike e cila përdoret edhe në shumë vende të botës, e që po ashtu zbatohet edhe në KOSTT. Principi kryesor në bazë të cilit dimensionohet rrjeti transmetues, është domosdoshmëria e plotësimit të gjitha kritereve teknike në pajtueshmëri me Kodin e Rrjetit, dhe atë me N-1 elemente në punë të ballafaquara me konditat më të vështira për operim. Pra kjo metodë e planifikimit kryesisht bazohet në kondita kritike të operimit të rrjetit të transmisionit. Në parim, planifikimi i sistemit të transmisionit të Kosovës bëhet ashtu që gjatë tërë kohës së operimit të sistemit të përmbushet kriteri ‘N-1’. Sidoqoftë, në disa situata ku nuk është efeciente që gjatë tërë kohës të përmbushet kriteri ‘N1’ do të aplikohen përjashtime për periudha të caktuara kohore. Sa i përket nënstacioneve 110/35 kV dhe 110/10(20) kV dhe atyre te kombinuara 110/35/10(20) kV, plotësimi i kriterit N-1 është kompleks dhe kryesisht varet nga infrastruktura e rrjetit te tensionit te mesëm qe menaxhohet nga OSSH. Në një numër te madh te nënstacioneve ne aspektin e transformimit nuk plotësohet kriteri N-1, mirëpo aty ku janë dy apo me shumë transformator të instaluar dhe ku nuk plotësohet kriteri N-1, me koordinim me OSSH mund të arrihet ky kriter nëse shfrytëzohen rezervat për kyçje t rrjetit te tensionit te mesëm. Kjo nënkupton kalimin e ngarkesës se humbur nga rënia

e njërit transformator

në

transformatorin tjetër, apo ne nënstacionin tjetër duke kyçur ndërprerës te cilët në shumicën e kohës janë të hapur dhe futen ne operim për rastet e tilla. Një ndër rastet me komplekse dhe me kosto të lartë për plotësimin e kriterit N-1 në transformim është kur nënstacioni përmban dy nivele te tensionit te mesëm 35 kV dhe 10(20)kV. Kriteri N-1 mund te plotësohet me kosto shumë më të ulët nëse nga ana e rrjetit të shpërndarjes instalohen nënstacione modulare rezervë 35/10(kV) të cilat do të shërbejnë vetëm me rastet për transfer të ngarkesës nga niveli 35 kV në 10 kV apo anasjelltas. Kjo mund te arrihet me harmonizim të dy planeve zhvillimore në mes të KOSTT dhe OSSH duke minimizuar kostot investuese. 2.5. Kriteret e planifikimit të rrjetit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV Sistemi i transmisionit të Kosovës në nivelin 400 kV dhe 220 kV ka specifikat teknike dhe ekonomike të cilat dallojnë nga sistemi 110 kV. Kostoja investuese dhe kriteret e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 19 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

dimensionimit të tyre janë shumë më të larta se në nivelin 110 kV. Sistemi i transmisionit është i ndërlidhur me sistemet rajonale të transmisionit përmes rrjetit 400 kV dhe 220 kV, andaj efektet e investimeve në rrjetin e tensionit 400 kV dhe 220 kV nuk janë të izoluara por kanë karakter rajonal. KOSTT ka definuar strategjinë për zhvillimin e rrjetit të transmisionit duke u orientuar në përforcim/zhvillim të rrjetit 400 kV dhe rrjetit 110 kV, ndërsa rrjeti 220 kV nuk do të zhvillohet më tutje, përveç rasteve specifike ku nuk mund të gjendet zgjidhje tjetër. Planifikimi i Sistemit të Transmisionit, bëhet sipas kritereve të përcaktuara në Kodin e Rrjetit, duke konsideruar plotësimin e kriterit N-1, do të thotë që sistemi duhet të jetë në gjendje të operimit normal në rast të shfaqjes së prishjes në rrjet (në Kosovë apo në sistemet tjera) dhe humbjes së njërit nga këto elemente: -

linjë ajrore apo kabllovike,

transformator,

kompensator, dhe

gjenerator (Ky kriter nuk mund të shihet në këtë plan, por kjo i kërkohet zhvilluesve të kapaciteteve gjeneruese)

Me rastin e humbjes së njërit nga elementet e lartpërmendura si pasojë e prishjeve apo mirëmbajtjes, sistemi transmetues duhet t’i plotësoj këto kondita të operimit: -

linjat dhe kabllot transmetuese nuk guxojnë të ngarkohen mbi kufijtë termik të tyre,

nuk lejohet zvogëlim i kapaciteteve të furnizimit,

niveli i tensioneve dhe shpejtësia e ndryshimit të tij nuk guxon të jenë jashtë kufijve të lejuar,

stabiliteti tranzient dhe dinamik i SEE nuk guxon të rrezikohet, dhe

transformatorët energjetik nuk guxojnë të mbi-ngarkohen

Rrjeti 110 kV, zhvillimi i të cilit bëhet në pajtueshmëri me Metodologjinë e Taksave të Kyçjes në Rrjetin e Transmisionit së KOSTT, përfshinë të gjitha pajisjet e tensionit 110 kV

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 20 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

(linjat dhe stabilimentet) duke përfshirë edhe transformatorët

110/10(20) kV dhe 110/35

kV dhe fushat transformatorike përkatëse tani me te transferuar nga KEK në KOSTT. Në kondita normale të operimit performanca e sistemit transmetues duhet të jetë në pajtueshmëri me kriteret për operim të përshkruara në Kodin e Rrjetit. Kodi i Rrjetit definon kufijtë e lejuar të tensionit në sistemin transmetues si në tabelën 2-1. Tabela 2-1 Kufijtë e lejuar të tensionit Tensioni ne kondita normale

Tensioni ne kondita ekstreme

Tensioni nominal

UMIN

UMAX

UMIN(Ex)

UMAX(Ex)

400 kV

380 kV

420 kV

360 kV

440 kV

220 kV

198 kV

242 kV

190 kV

245 kV

110 kV

99 kV

121 kV

88 kV

130 kV

35 kV

29.75 kV

38.5 kV

28 kV

41 kV

20 kV

18 kV

22.1 kV

17 kV

23.6 kV

10 kV

9.0 kV

11.1 kV

8 kV

12 kV

*Kufijt e lejuar te tensionit te mesëm janë referuar ne Kodin e Shpërndarjes

Ngarkimi i linjave të transmisionit mbi kufirin termik të dizajnuar të përçuesve, do të perceptohet si mbingarkim i linjës. Gjithashtu çdo ngarkim i transformatorëve mbi fuqinë e tyre nominale do të konsiderohet si mbingarkim i tyre. Në tabelën në vijim janë paraqitur kufijtë termik të rrymave për përçues të seksioneve tërthore standarde të cilat aplikohen në KOSTT.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 21 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Tabela 2-2 Parametrat elektrik standard për linjat ajrore dhe kabllot

Seksioni i përçuesit Linjë Ajrore ACSR 150/25 mm2 ACSR 240/40 mm2 HW TASCR 173 mm2 ACSR 360/57 mm2 ACSR 360/57 mm2 ACSR 490/65 mm2 ACSR 2x490/65 mm2 Kabllo nëntokësore 400 mm2 (T=65°C) 630 mm2 (T=65°C) 800 mm2 (T=65°C) 1.000 mm2 (T=65°C) 1.200 mm2 (T=65°C)

U (kV)

In (A)

Sn (MVA)

110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 220 kV 220 kV 400 kV

440 A 605 A 730 A 780 A 780 A 951 A 1900 A

84 MVA 115 MVA 139 MVA 149 MVA 297 MVA 362 MVA 1.316 MVA

110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 110 kV

575 A 740 A 825 A 900 A 1115 A

110 MVA 141 MVA 157 MVA 171 MVA 212 MVA

Pajisjet e tensionit të lartë të cilat operojnë në rrjetin e transmisionit duhet të kenë qëndrueshmëri dhe siguri të mjaftueshme me rastin e shfaqjes së prishjeve në sistem. Kodi i Pajisjeve Elektrike definon rrymat maksimale nominale, rrymat maksimale te prishjes dhe kohëzgjatjen e lejuar të prishjes. Në tabelën 2-3 janë paraqitur rrymat nominale për pajisjet e tensionit të lartë dhe të mesëm. Tabela 2-3 Parametrat elektrik standard për pajisjet e shkyçjes

Tensioni nominal i sistemit (kV) 400 220 110 35 20 10 6.3

Rryma Nominale (A)

Rryma e lidhjes së shkurtë (kA)

Kohëzgjatja e prishjes (s)

2500* 2500 2000 1250-1600*** 2500 2500-4000*** 3150

40 40 40 25 25 25-40 40

1** 1** 1** 1** 1** 1** 1**

* Në raste specifike dhe kushte të veçanta të verifikuara me analiza të KOSTT, mund të përvetësohet rryma prej 3150A.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 22 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

** Në raste specifike dhe kushte të veçanta të verifikuara me analiza të KOSTT, mund të përvetësohet koha prej 3 sec.. *** Në raste specifike, varësisht nga fuqia nominale e transformatorëve 110/10(20) kV, si dhe ne rastet kur parashihet puna paralele e transformatorëve në anën 10 kV si dhe nv bazë të llogaritjeve të nivelit të rrymave të prishjes.

2.6. Kriteret e planifikimit afatgjatë të ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit Plani i ri-vitalizimit të elementeve elektroenergjetike si: linjat ajrore, transformatorët, kabllot dhe nënstacionet, në përgjithësi varet nga gjendja teknike, nga vjetërsia e tyre si dhe intensiteti i shfrytëzimit të këtyre elementeve në retrospektivë. Plani i ri-vitalizimit të pajisjeve të rrjetit të transmisionit bëhet në këtë mënyrë: - Linjat ajrore: Ri-vitalizimi i tyre varet nga dy faktor të cilët janë: vjetërsia e tyre si dhe niveli i humbjeve të shkaktuara në linjë në domenin afatgjatë kohor. Për përçues fazor dhe mbrojtës, izolator, ura lidhëse, tejkalimi i kohës prej 50 vitesh paraqet kusht për futjen në listën e ri-vitalizimit. Frekuenca e prishjeve ne linja paraqet indikator shtesë për selektimin e linjës në listën e ri-vitalizimit. Në aspektin e humbjeve në listë për ri-vitalizim, futen linjat me seksion të tërthortë 150mm2, të cilat gjithashtu janë të ndërlidhura edhe me faktorin e parë, pasi që në fazën fillestare të zhvillimit të rrjetit të transmisionit (1950-1970) linjat 110 kV janë ndërtuar me përçues me seksion tërthorë 150mm2. Koncepti i zhvillimit të kapaciteteve te reja të linjave në rrjetin e transmisionit fokusohet në linjat 400 kV dhe 110 kV, ndërsa nuk synohet zhvillim i mëtutjeshëm i linjave 220 kV. Ky koncept zhvillimor është duke u aplikuar pothuajse në të gjitha sistemet transmetuese të ENTSO/E. Linjat 220 kV konsiderohen linja në moshë (>50-60vite) pasi që ndërtimi i tyre kryesisht është kryer gjatë viteve 60-ta dhe 70-ta. Koncepti i vendeve Evropiane konsiston në atë që linjat 220 kV gradualisht të ri-ngritën në linja 400 kV, kryesisht duke shfrytëzuar vetëm trasenë e tyre. Problemet e shpronësimit të

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 23 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

pronave private për qellim të ndërtimit të linjave të reja është i theksuar në të gjitha vendet e Evropës. - Transformatorët e fuqisë: Plani i ndërrimit të transformatorëve të fuqisë të rrjetit të transmisionit bazohet në jetëgjatësinë e pritur të tyre e cila vlerësohet në 50 vite. Faktor tjetër më rëndësi i cili ndikon që transformatorët të përfshihen në listën e ndërrimit është edhe gjendja e tyre reale, e cila monitorohet nga ekipet e mirëmbajtjes përmes testimeve periodike të tyre. Të dhënat statistikore historike të ndodhive në transformatorët e veçantë (niveli i ngarkimit, numri dhe frekuenca e veprimit të mbrojtjeve te transformatorit, analizat e gazrave etj) janë faktor me rendësi në përzgjedhjen e transformatorëve të cilët duhet të zëvendësohen me transformator të ri.

- Nënstacionet (fushat e linjave dhe transformatorëve): Plani i ri-vitalizimit të fushave të nënstacioneve, të cilat përfshihen në kufijtë e definuar të rrjetit të transmisionit gjithashtu bazohet në vjetërsinë e pajisjeve dhe nga gjendja reale e tyre. Prioritet në ri-vitalizim kanë nënstacionet me ndikim të lartë në sistemin transmetues, por edhe të gjitha nënstacionet të cilat jetëgjatësia e tyre ka kaluar mbi 40 vite. Ndërrimi sistematik i pajisjeve për shkyçje me vaj me ato me gaz SF6, është objektiv i KOSTT-it i cili synohet në planin zhvillimor dhe investiv. Gjithashtu ndërrimi përfshinë të gjitha elementet e fushave përkatëse (transformatorike, linjës) duke instaluar ndarës të motorizuar te cilët komandohen përmes sistemit SCADA/EMS. Në figurën 2-1 është paraqitur përqindja sipas nivelit të vjetërsisë së linjave te transmisionit, ndërsa në figurën 2-2 është paraqitur vjetersia e transformatorëve te fuqisë qe përmbanë edhe transformatorët 110/TM.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 24 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 2-1. Vjetërsia e linjave 400, 220 dhe 110 kV e shprehur ne përqindje

Figura 2-2. Numri i transformatorëve sipas vitit te ndërtimit të tyre. 2.7. Metodologjia e planifikimit Qasja në metodologjinë e planifikimit të rrjetit të transmisionit përbëhet nga hapat në vijim:

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 25 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë



Mbledhja e të dhënave hyrëse (krijimi i bazës së të dhënave për modelimin kompjuterik të rrjetit).



Përkufizimi i skenarëve të ndryshëm të përforcimit duke marrë parasysh faktorët e zhvillimit të gjenerimit, ngarkesës, aplikacionet për kyçje, balancën e energjisë elektrike të sistemit, shkëmbimet etj.



Krijimi i modeleve kompjuterike të rrjetit të transmisionit në formatin PSS/E .



Përcaktimi i planit për ri-vitalizim të pajisjeve elektrike ekzistuese në bazë të ciklit jetësor të tyre.



Identifikimi i kufizimeve në rrjet (analiza N-1).



Përkufizimi i mundësive të përforcimit të rrjetit në bazë të analizës N-1.



Analiza e profilit të tensioneve dhe humbjeve në sistem.



Përkufizimi final i planit të përforcimit si dhe planit të ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit.



Në figurën 2-1 është paraqitur algoritmi i metodologjisë së planifikimit të rrjetit të transmisionit

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 26 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë Mbledhja e të dhënave hyrëse dhe krijimi i modelit te sistemit ne PSS/E Krijimi i modeleve me kondita aktuale dhe te parashikuara

Te dhenat mbi gjendjen dhe vjetersinë e pajisjeve

Analiza teknike e performances se sistemit (rrjedhat e fuqisë, kriteri N-1) me softuerin PSS/E

Plani i Rivitalizimit te rrjetit te transmisionit

Identifikimi i nevojave për perforcim te sistemit

Evaluimi i Aplikacioneve për kyçje ne rrjetin e transmisionit

Aprovohet kyçja

Krijimi i skenareve te ndryshem te perforcimit të sistemit Analiza teknike e performances se sistemit (rrjedhat e fuqisë, kriteri N-1) me softuerin PSS/E Selektimi i skenareve me optimal dhe krijimi i listës finale te projekteve te zhvillimit dhe ri-vitalizimit te sistemit

Figura 2-1 Procesi i planifikimit të zhvillimit dhe ri-vitalizimit të rrjetit të transmisionit

2.8. Planifikimi i konfiguracionit të nënstacioneve KOSTT ka përgatitur dokumentin Standardet e Sigurisë së Sistemit të Transmisionit dhe Planifikimit ku janë paraqitur standardet e planifikimit të nënstacioneve të nivelit 400/220 kV, 400/110 kV, 220/110 kV dhe 110/10(20) kV, dokument ky i aprovuar nga ZRrE: Të gjitha nënstacionet e planifikuara 400/110 kV do të jenë me konfiguracion të zbarave të dyfishta me fushë lidhëse dhe në sistem të hapur. Dimensionimi i pajisjeve elektrike bazohet në Kodin e Pajisjeve Elektrike, gjithmonë duke u mbështetur nga analizat kompjuterike të cilat definojnë rrjedhat e fuqisë si dhe nivelin e rrymave të lidhjeve të shkurta në nënstacionet përkatëse. Nga ky kriter mund të përjashtohen ato nënstacione ku mund të kyçen gjenerator të fuqive të mëdha dhe konsumator të rëndësisë së tillë që

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 27 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

nga një nyje e tillë kërkohet siguri operimi më e lartë se zakonisht. Në këto raste dizajnimi i zbarave mund të bëhet edhe sipas specifikave shtesë. Në figurën 2-2 është paraqitur konfiguracioni standard për nënstacionet e nivelit të tensionit 400/110 kV. Sistemi i zbarave të dyfishta për nivelin e tensionit 400 kV i treguar në fig 2-2 mund të avancohet me sistemin shtesë të zbarrës ndihmëse, në nënstacionet të cilat janë të lidhura më shumë se tri linja 400 kV. Linjë 400kV

Linjë 400kV

Fushë Rezervë

400kV

Fushë lidhëse

AT1

AT2

Fushë Rezervë

110kV

Fushë lidhëse Linjë 110kV

Linjë 110kV

Fushë rezervë

Figura 2-2 Planifikimi standard i konfiguracionit të zbarave të nënstacioneve të reja të planifikuara në rrjetin e transmisionit

Konfiguracioni i nënstacioneve 220/110 kV do të jetë i ngjashëm me nënstacionet 400/110 kV. Konfiguracioni i nënstacioneve 110/10(20)kV është i dizajnuar në bazë të dy kritereve sa i përket sistemit të zbarave 110 kV. Kriteri determinues ne përcaktimin e konfiguracionit te sistemit të zbarave do të jetë numri i linjave që planifikohet të kyçet në nënstacion 110 kV. Për nënstacionet të cilat në domenin kohor afatgjatë do të lidhen vetëm me dy linja aplikohet

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 28 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

sistemi i zbarave të llojit “H” i treguar në figurën 2-3. Sistemi i zbarave të tensionit të mesëm 35 kV dhe 10(20) kV gjithashtu dizajnohet me sistem te zbarave te dyfishta me fushë lidhëse. Koncepti teknik i ndërtimit të fushave transformatorike të nivelit 35 kV mund te jetë me me pajisje të ndertuara për t'u vendosur në hapësira të hapura(të jashtme) (AIS), apo me ndërtim modular të brendshëm të instaluar në brendësi të objektit komandues. Versioni i fundit është më i preferuar duke pas parasysh kursimet në hapësirë. Ndërsa fushat transformatorike 10(20) kV planifikohen të jenë të llojit modular te instaluara përbrenda objektit komandues. Gjithashtu edhe fusha për shpenzime vetanake e cila pas zhvendosjes se kufirit teknik me OSSH i përket KOSTT-it, duhet të jetë e llojit të njëjtë. Linja 1 110kV

Linja 2 110kV

Fusha lidhëse

110kV

Figura 2-3

Ndërsa për nënstacionet të cilat do të lidhen më shumë se dy linja aplikohet sistemi me zbara të dyfishta me fushë lidhëse ashtu siç është treguar në figurën 2-4.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 29 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë Fushë rezervë

Fushë rezervë

Linjë 110kV

Linjë 110kV Fushë lidhëse

Z1 Z2

110kV

Fushë Rezervë

Figura 2-4

Fuqia nominale e nënstacionit do të projektohet në bazë të projeksioneve afatgjata të ngarkesës në nënstacionin përkatëse. Transformatorët 110/10(20) kV të fuqisë nominale 2x31.5 MVA dhe 2x40 MVA do te jenë të standardizuara gjatë projektimit te nënstacioneve 110/10(20) kV, me ç ‘rast hapësira për fushën e tretë transformatorike do të jetë në dispozicion për mbajtjen e rezervave transformuese në rast të rritjes së pa parashikuar të ngarkesës. Dimensionet e përçuesve fazor dhe atij mbrojtës për linjat e transmisionit po ashtu janë të standardizuara si në vijim: 

Për linjat 110 kV: përçuesi 1x240/40 mm2 prej AlÇe, përçuesi i tokëzimit C 1x50 mm2;



Për linjat 220 kV: përçuesi 1x360/65 mm2 prej AlÇe, përçuesi i tokëzimit C 2x50 mm2 ose 1x490/65 mm2 prej AlÇe përçuesi i tokëzimit C 2x70 mm2.



Për linjat 400 kV: përçuesi 2x490/65 mm2 prej AlÇe, përçuesi i tokëzimit Al 2x126 mm2.

Ekziston edhe teknologjia tjetër e përçuesve të cilët kanë gjetur zbatim në KOSTT. Këta përçues të ashtuquajtur “Hot wire”, janë të punuar nga legura speciale TACSR/ACS, të cilat kanë aftësi të punojnë në temperatura të larta. Zakonisht përdoren për gjatësi të shkurta të linjave dhe aty ku nuk ka mundësi të përforcimit të shtyllave. Kapaciteti bartës i

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 30 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

tyre, p.sh. i një përçuesi 150/25mm2 prej TACSR/ACS është i njëjtë me kapacitetin bartës të një përçuesi konvencional 240/40mm2, ndërsa pesha është pothuajse e njëjtë me përçuesit konvencional 150/25mm2. E metë e tyre është që me këtë lloj ndërrimi të përçuesve nuk ndihmohet reduktimi i humbjeve të fuqisë, prandaj preferohen vetëm në linjat e shkurta si dhe ato raste kur nuk ekziston mundësia e përforcimeve të shtyllave ku nuk është e mundshme për shkak të peshës të vendosen përçues konvencional 240/40mm2. Të gjitha linjat e reja (dhe të përforcuara) do të pajisen me OPGW së paku me 48 fije në përçuesin mbrojtës

për të mbështetur rrjetin e planifikuar të telekomunikacionit

SCADA/EMS. 2.9. Standardizimi i fuqisë nominale të transformatorëve Niveli i tensionit, fuqia transformuese e transformatorëve ekzistues, optimizimi i procesit te liferimit dhe

mirëmbajtjes kërkon standardizimin e fuqisë së transformatorëve.

Transformatorët e niveleve te tensionit 400/220 kV në KOSTT standardizohen si autotransformator te fuqisë 400 MVA, ndërsa transformatorët 400/110 kV gjithashtu do të jenë auto-transformator te fuqisë 300 MVA, me rregullator te tensionit në punë me ngarkesë. Transformatorët e niveleve të tensionit 220/110 kV do të jenë të standardizuar si autotransformator të fuqisë 150 MVA, gjithashtu me rregullator të tensionit në punë me ngarkesë. Transformatorët 220/X kV ku X mund te jetë 35 kV, 10(20) kV apo transformatorët tre-pshtjellor 220/35/10(20) kV do të jenë të standardizuar si transformator të fuqisë 40 MVA. Transformatorët 110/X kV ku X mund te jetë 35 kV, 10(20) kV apo transformatorët tre pshtjellor 110/35/10(20) kV do të jenë të standardizuar si transformator të fuqisë 40 MVA ose 31.5 MVA varësisht nga parashikimi i ngarkesës për nënstacionin e propozuar. Lloji i transformatorit; dy pshtjellor apo tre pshtjellor do të definohet në bazë të specifikave teknike të aplikacionit të OSSH për kyçjen e ngarkesës shpërndarëse.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 31 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

3. PARASHIKIMI I NGARKESËS ELEKTRIKE 3.1. Hyrje Një ndër të dhënat themelore të cilat përcaktojnë zhvillimin e ardhshëm të kapaciteteve të rrjetit të transmisionit

është parashikimi i ngarkesës elektrike apo fuqisë elektrike.

Parashikimi i ngarkesës paraqet pjesën integrale të planifikimit të rrjetit, gjenerimit dhe operimit të sistemit transmetues dhe shpërndarës. Si burim kryesor i të dhënave për zhvillimin e ngarkesës në 10 vitet e ardhshme është marrë modeli i parashikimit të kërkesës i zhvilluar nga KOSTT, i shfrytëzuar nga dokumenti: Balanca Afatgjatë e Energjisë Elektrike 2013-2022. Në fig. 3-1 mund të shihet diagrami historik i zhvillimit të ngarkesës maksimale për vendin tonë. Karakteristika jo e zakonshme e lakores së ngarkesës ndër vite reflekton gjendjen politike dhe ekonomike në të cilën ka kaluar Kosova.

Fig. 3-1 Historiku i ngarkesës maksimale nëpër vite në Kosovë

Në tabelën 3-1 janë dhënë fuqitë maksimale të regjistruara për vitet 2002-2012 për sezonin dimëror dhe sezonin veror. Ngarkesa maksimale për vitin 2012 është ngritur për 0.5% krahasuar me vitin paraprak 2011. Tab. 3-1 Fuqitë maksimale aktive verore dhe dimërore për vitet 2002-2012 Viti 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Piku dimëror MW 723 759 811 898 916 933 967 1072 1156 1150 1168 Piku veror MW 560 597 569 617 637 690 764 795 810 798 815

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 32 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

3.2. Profili i ngarkesës Karakteristika e lakoreve të kohëzgjatjes së ngarkesës për SEE të Kosovës ka pësuar ndërrim të vazhdueshëm, si në aspektin e rritjes proporcionale por gjithashtu edhe në ndërrimin e faktorit të ngarkesës. Në figurën 3-2 mund të shihet lakorja e kohëzgjatjes së ngarkesës për vitin paraprak 2012 si dhe karakteristikat specifike te saj.

Fig. 3-2 Lakorja e kohëzgjatjes se ngarkesës për vitin 2012

Kërkesa për energji elektrike në Kosovë përcillet me lakore të cilat në një pjesë të konsiderueshme të vitit (gjatë sezonit dimëror), nuk janë të zakonshme si rrjedhojë e reduktimit të konsumit gjatë periudhave të ngarkesës maksimale. Një formë e tillë mund të shihet në fig. 3-3 e cila paraqet diagramin javor në sezonin dimëror, të një jave tipike të janarit të vitit 2012. Konsumi latent paraqet konsumin e vërtetë nëse nuk do të kishte reduktime të konsumit. Reduktimet e ngarkesës shkaktojnë deformim të lakoreve të konsumit dhe si të tilla dallojnë nga lakoret kur nuk ka reduktime të ngarkesës, që zakonisht janë pa kërcime të theksuara. Maksimumi i ngarkesës arrihet në mes të orës 19:00 dhe 22:00, ndërsa minimumi në mes orës 4 dhe 6 të mëngjesit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 33 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 3-3 Diagrami tipik dimëror disa javor për muajin janar 2012

Në fig. 3-4 është paraqitur diagrami ditor për ditën karakteristike të muajit janar 2012 i cili i përgjigjët njërës nga pikat referente sipas ENTSO/E. Reduktimi i ngarkesës në kondita normale të punës të sistemit elektroenergjetik të vendit zakonisht ndodhë në kohën e dy brezave të konsumit: 9:00 – 12:00 dhe 17:00 – 23:00. Dallimi në mes vlerës maksimale dhe minimale të ngarkesës dimërore për vitin 2012 sillet ne brezin 30% - 40% të vlerës së pikut ditor.

Fig. 3-4 Diagrami i ngarkesës ditore për një ditë të zgjedhur të Janar-it 2012

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 34 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Në fig. 3-5 është paraqitur diagrami ditor për ditën karakteristike të muajit korrik 2012. Në këtë diagram nuk ekzistojnë reduktimet e ngarkesës, ndërsa dallimi në mes vlerës maksimale dhe minimale të ngarkesës ditore është rreth 50%. Në këtë periudhë kohore ky dallim i ngarkesës e bënë shumë të vështirë balancimin e sistemit sidomos pas mesnatës, kur ngarkesat janë minimale dhe bien nën kufirin e minimumit teknik të termocentraleve ekzistuese.

Fig. 3-5 Diagrami ditor i ngarkesës për ditën karakteristike të muajit korrik 2012

3.3. Parashikimi afatgjatë i ngarkesës 2014-2023 Parashikimi i kërkesës për energji dhe fuqi elektrike

është bazuar në parashikimin e

përshkruar në dokumentin: “Balanca Afatgjatë e Energjisë Elektrike 2013-2022”.

Parashikimi i zhvillimit të kërkesës për fuqi elektrike për periudhën kohore 2014-2023 sipas tre skenarëve të ndryshëm të rritjes është paraqitur në figurën 3-6, ndërsa të dhënat numerike që korrespondojnë me figurën 3-6 janë paraqitur në tabelën 3-2. Skenari bazë i zhvillimit të ngarkesës karakterizohet me një rritje mesatare vjetore rreth 2.57%. Ky skenar i zhvillimit të ngarkesës do të jetë inputi kryesor performancës së operimit të rrjetit të transmisionit.

në vlerësimin e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 35 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura. 3-6. Skenari i rritjes së ulët, bazë (mesatare) dhe të lartë të pikut (ngarkesa maksimale)

Tabela. 3-2. Të dhënat përkatëse të parashikimit të pikut që korrespondojnë me Figurën 3-6 PIKU [MW]

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Rritja 2021 2022 2023 mesat are

PIKU (BAZË) PIKU (LARTË)

1072 1072

1158 1158

1150 1150

1168 1180

1220 1244

1250 1275

1283 1321

1310 1349

1340 1394

1365 1420

1390 1446

1410 1466

1452 1539

1519 1611

2.57% 3.12%

PIKU (ULËT)

1072

1158

1150

1156

1190

1218

1257

1284

1300

1324

1334

1354

1365

1428

1.99%

4. KAPACITETET GJENERUESE TË SEE TË KOSOVËS 4.1. Hyrje Energjia elektrike në Kosovë gjenerohet nga dy termocentrale relativisht të mëdha: TC Kosova A dhe TC Kosova B. Të dy termocentralet përdorin thëngjillin-linjit si lëndë djegëse. Në tabelën 4-1 janë paraqitur karakteristikat kryesore teknike te njësive te termocentraleve ekzistuese të cilat operojnë ne SEE të Kosovës. Tabela 4-1. Karakteristikat kryesore të njësive gjeneruese te TC Kosova A dhe TC Kosova B

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 36 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Kapaciteti i njesive te TC [MW] NJESIA GJENERUES

Dispozicio Lenda djegëse ton/MW Efikasiteti n

Instaluar

Neto

TC KOSOVA A NJASIA A3 NJASIA A4 NJASIA A5

200 200 210

182 182 187

100-130 100-130 100-140

TC KOSOVA B NJASIA B1 NJASIA B2

339 339

300 300

180-280 180-280

Lignit/naftë Lignit/naftë Lignit/naftë

1.7-1.9 1.7-1.9 1.7-1.9

Lignit/mazut 1.4 -1.45 Lignit/mazut 1.4 -1.46

Futja ne operim

23-24.5 23-24.5 23-24.6

1970 1971 1975

31.5- 32 31.5- 32

1983 1984

Përveç termocentraleve TC Kosova A dhe TC Kosova B të cilat menaxhohen nga KEK-u, në operim është edhe hidrocentrali Ujmani (2x17.5MW) i menaxhuar nga kompania publike Ibër-Lepenci. Po ashtu edhe disa hidrocentrale me kapacitete të vogla janë në operim. Në tabelën 4-2 janë paraqitur të dhënat kryesore për hidrocentralet e vogla te cilat janë të kyçura në rrjetin e shpërndarjes.

Tabela 4-2. Karakteristikat kryesore të Hidrocentraleve ekzistuese të Kosovës

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 37 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë FUQIA E HC-ve NJESIA GJENERUES HC UJMANI G1 G2 HC LUMBARDHI* G1 G2 HC BURIMI G1 G2 HC DIKANCE* G1 G2 HC RADAVC G1 G2

E dukshme Instaluar [MVA] [MW]

Neto [MW]

Futja ne operim

19.5 19.5

17.5 17.5

16 16

1983 1983

5.05 5.05

4.04 4.04

4.00 4.00

1957 (2005) 1957 (2005)

0.475 0.475

0.43 0.43

0.40 0.40

1948(2011) 1948(2011)

0.55 0.55

0.50 0.50

1957(2010) 1957(2010)

0.5 0.5

0.45 0.45

0.47 0.47 0.00 0.42 0.42

1934 (2010) 1934 (2010)

4.2. Planifikimi i njësive të reja gjeneruese Në bazë të parashikimit te gjenerimit duke u referuar ne dokumentin “Balanca Afatgjate e Energjisë Elektrike 2013-2022, ne tabelën 4-3 janë paraqitur projektet për zhvillimin e kapaciteteve te reja gjeneruese konvencionale (Termocentrale dhe hidrocentrale) si dhe burimeve te ripërtritëshme. Koncepti zhvillimor i kapaciteteve të reja gjeneruese është i orientuar pikërisht në bazë të resurseve të energjisë primare të cilën e posedon Kosova. Ky koncept i shpalosur në Strategjinë e Energjisë 2013-2022 si dhe i ri-freskuar nga të dhënat e fundit të MZHE parasheh qe gjatë periudhës kohore 2014-2023: -

Ndërtimin e Termocentralit Kosova e Re

Ndërtimin e Hidrocentralit Zhur

Ndërtimin e kapaciteteve gjeneruese nga burimet e ripërtërishme (hidrocentralet e vogla, turbinat me erë, centrale elektrike me lëndë djegëse biomasën si dhe panelet elektrik solar)

Projekti TC Kosova e Re do të përbëhet nga dy njësi me kapacitet të instaluar 2x300 MW. Njësia e parë (300 MW) pritet të futet në operim në fillim të vitit 2019, ndërsa njësia e dytë ne 2020.

Ndërtimi i termocentralit Kosova e Re do të jetë i nevojshëm për sigurinë e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 38 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

furnizimit të konsumit të energjisë elektrike gjithnjë në rritje në Kosovë. Termocentrali pritet se do të plotësoj të gjitha kërkesat mjedisore të kërkuara dhe mandatuara nga Bashkimi Evropian dhe atë duke përdorur teknologji të avancuar që tanimë janë verifikuar edhe në shfrytëzim komercial. Këto teknologji do të aplikonin proceset moderne të djegies së thëngjillit për të arritur koeficient të përgjithshëm shfrytëzimi prej 37% - 40%. Zhvillimi i projektit për termocentralin Kosova e Re pritet që të jetë i koordinuar në aspektin kohor, me procesin e de-komisionimit të termocentralit Kosova A, si dhe me ri-vitalizimin kapital të dy njësive të termocentralit Kosova B. Me qëllim të sigurimit të pandërprerë të linjitit

të mjaftueshëm për të furnizuar

termocentralin e ri dhe ato ekzistuese, është hapur mihje e re sipërfaqësore e nxjerrjes së linjitit “Sibovc- Jug” me rezerva rreth 830 milion ton, të mjaftueshme për të furnizuar termocentralet në periudhë afatgjatë kohore mbi 40 vite. Mihja tani është plotësisht funksionale me kapacitete të plota prodhuese. Skenari bazë parasheh zhvillimin e projektit të njohur për hidrocentralin akumulues “Zhuri” me kapacitet 305 MW, me prodhim të parashikuar vjetor të energjisë prej 398 GWh, edhe pse ende ka paqartësi te dukshme në mënyrën dhe kohen e implementimit të tij. Zhvillimi i këtij projekti konsiderohet shumë i rëndësishëm për optimizmin e punës së sistemit elektroenergjetik dhe si i tillë ndikon në ngritjen e fleksibilitetit dhe rezervave rregulluese të sistemit. Në bazë të parashikimit te gjenerimit duke u referuar ne dokumentin “Balanca Afatgjate e Energjisë Elektrike 2013-2022”, ne tabelën 4-3 janë paraqitur projektet për zhvillimin e kapaciteteve te reja gjeneruese konvencionale (Termocentrale dhe hidrocentrale) si dhe burimeve te ripërtritëshme.

Tabela 4-3. Zhvillimi i kapaciteteve te reja gjeneruese 2014-2023

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 39 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë KAPACITETET E REJA GJENERATORIKE

Fuqia e instaluar

Ne operim

Jetëgjatësia

P=300 MW P=300 MW

Q1 2019 Q1 2020

>2050 >2050

P=400 MW

Q1 2023

>2050

P=305 MW

Q1 2019*

>2060

P2020 = 240 MW

Q1 2014- Q4 2020

>2050

P2020. = 150 MW

Q1 2014-Q4 2020 2020-2040

TC Kosova e Re G1 G2 TC i Ri G3

Gjeneratoret e rinjë

HC Zhuri G1+G2+G3

HC e vogla > 20 Hidrocentrale

Turbina me erë

Burimet e renovueshme

>4 Centrale nga era

Biomasa

P2020. =14 MW

Q1 2014-Q4 2020

Solar

P2020 = 10 MW

Q1 2014-Q4 2020

4.3. Burimet e ripërtërishme Në bazë të caqeve sipas strategjisë Evropiane 20-20-20 Renewable Energy Directive, deri në vitin 2020, 20% e totalit të energjisë së prodhuar duhet të prodhohet nga burimet e ripërtërishme, siç janë centralet me erë, hidrocentralet etj. Edhe Kosova ka përcaktuar caqet indikative afatgjate ne lidhje me zhvillimin e burimeve te ripërtërishme të akorduara me Komunitetin e Energjisë. Potencialet energjetike të burimeve te ripërtërishme në Kosovë nuk janë të larta, si në aspektin e ujërave ashtu edhe të fuqisë së erës. Mirëpo ekzistojnë rajone të caktuara të cilat kanë potenciale të tilla dhe duhet te shfrytëzohen. Planet për ndërtimin e kapaciteteve gjeneruese nga burimet e ripërtërishme gjithashtu mbështeten dhe promovohen nga MZHE-i, respektivisht nga Programi Qeveritar për Energji të pastër dhe efiçiencë. Në këtë program janë përcaktuar caqet indikative për sasinë e energjisë e cila duhet të prodhohet nga burimet e ripërtërishme.

Skenari bazë i zhvillimit të burimeve të

ripërtërishme parasheh ndërtimin e një numri të madh të hidrocentraleve të vogla ( >16 ) duke arritur kapacitetin prej 240 MW deri në vitin 2023. Në bazë të aplikacionit te datës 19.09.2012 te pranuar nga kompania “KELKOS ENERGY” ne lidhje me mundësimin e kyçjes së Hidrocentralit me kapacitet gjenerues prej 35.5 MW, në rrjetin e Transmisionit,

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 40 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

KOSTT dhe kompania investuese kanë nëshkruar marrëveshjen për kyçje dhe tanimë punimet për hidrocentralin kanë filluar. Hidrocentrali ne ndërtim

paraqet zgjerim te

kapaciteteve te hidrocentralit ekzistues Lumbardhi (8.3 MW) duke krijuar kaskaden e hidrocentraleve te vogla ne rrjedhën e lumit Deqani. Kyçja do të realizohet në zbarat 110 kV të nënstacionit Deçani, përmes linjës 35 kV dhe transformatorit ngritës 35/110 kV me fuqi 40 MVA.

Pjesëmarrje e konsiderueshme në prodhimin e energjisë nga burimet e ripërtërishme është parashikuar të jetë nga gjeneratorët me erë, me ç’rast deri në fund të vitit 2023 parashihen të instalohen deri në 150 MW kapacitete gjeneratorike nga era me faktor të vlerësuar mesatar të kapacitetit prej 0.22. Edhe pse ende nuk ka hartë zyrtare te potencialeve te erës në territorin e Republikës së Kosovës, në zona te caktuara janë kryer matje të shpejtësisë së erës. Në këtë rast në disa zona janë kryer matjet e shpejtësisë së erës me kohëzgjatje njëvjeçare, nga kompania Zvicerane NEK Umwelttechnik AG. Studimi i prefizibilitetit ka nxjerrë në pah disa zona me potencial mjaftë premtues për instalimin e stacioneve gjeneruese te energjisë me erë. Në kuadër të kësaj janë iniciuar dy projekte: Parku energjetikë me erë 45 MW “Zatriqi” dhe parku energjetik me erë po ashtu 45 MW “Budakova”. Projekti “Zatriqi” është ne fazën e avancuar ku tani me është nënshkruar marrëveshja e kyçjes në rrjetin e Transmisionit. Projekti pritet te futet në operim në vitin 2015. Në aspektin teknik, aplikacionet e pranuara kryesisht kanë mundësinë e kyçjes ne nivelin e tensionit 110 kV. Rrjeti i Transmisionit ne aspektin e rrjedhave të fuqisë, mund te integroj kapacitete të konsiderueshme te gjenerimit nga era, mirëpo ne aspektin e balancimit të sistemit, këto kapacitete me natyrë shumë variabile dhe vështirë të parashikueshme mund te shkaktojnë probleme për Operatorin e Sistemit, nga fakti që sistemi ynë elektroenergjetik aktualisht nuk ka rezerva të mjaftueshme rregulluese. Ky fakt mund të ndryshoj në të ardhmen, nëse realizohen planet e zhvillimit te kapaciteteve te reja gjeneruese, e cila do të shoqërohet me rritjen e rezervave rregulluese te cilat do të mbulojnë variabilitetin e paparashikuar te gjenerimit nga turbinat me erë. Ne figurën 4-1 është paraqitur mënyra e lidhjes se Parkut Energjetik me Erë “Zatriqi” ne rrjetin e Transmisionit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 41 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 4-1 . Konfiguracioni i kyçjes së Parkut Energjetik me Erë 45 MW “Zatriqi” ne rrjetin e Transmisionit

5. PROJEKTET ZHVILLIMORE TE RRJETIT TË TRANSMISIONIT TË KOSOVËS 5.1. Historiku i rrjetit të transmisionit Rrjeti i transmisionit i Republikës së Kosovës gjatë viteve është zhvilluar në disa faza të zgjerimit, përforcimit dhe konsolidimit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 42 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Mes viteve 1953 dhe 1958, është ndërtuar linja e parë 110 kV në Kosovë, nga Novi Pazari (në Serbi) deri në Butel (në Maqedoni), duke i lidhur nënstacionet (NS): NS Vallaç, NS Trepçës, NS Vushtrrisë, NS Kosova A, NS Prishtina 1 dhe NS Prishtina 4, NS Ferizaji 1 dhe NS Sharri. Përçuesit e ndërtuar në fazën fillestare të zhvillimit të rrjetit 110 kV ishin përçues me seksion tërthor 150 mm2. Më 1960 është ndërtuar linja e parë 220 kV në Kosovë, nga NS Krushevci (Serbi) deri në NS Kosova A e cila ishte në atë kohë në fazën e ndërtimit. Nga 1962 deri në 1975 u ndërtua (TC) Kosova A me pesë njësitë e saj. Në vitin 1978 u ndërtua linja e parë 400 kV në Kosovë duke u lidhur NS Nish (Serbi) me NS Shkupi (Maqedoni) përmes NS Kosova B. Më 1981 u ndërtua HC Ujmani i kyçur përmes linjës 110 kV me NS Vallaçi. Më 1983 u ndërtua linja e dytë 400 kV e interkonekcionit nga Ribarevina (Mali i Zi) për në NS Kosova B, dy linjat 400 kV duke lidhur kështu TC Kosova B (1983) me NS Kosova B. Në të njëjtin vit u ndërtua linja 220 kV nga NS Kosova B në NS Prizreni 2, përmes nënstacionit shpërndarës në Drenas. Po ashtu në të njëjtin vit u ndërtua edhe linja e dytë 220 kV për Drenas duke pasuar me linjën e dyfishtë për furnizim të objekteve industriale të Feronikelit. Më 1988 u ndërtua linja interkonektive 220 kV nga NS Prizren 2 për në Hidro Centralin (HC) Fierza (Shqipëri), po ashtu në të njëjtin vit u ndërtua linja e dyfishtë 220 kV nga NS Kosova B në NS Prishtina 4. Gjithashtu në mes të viteve 70-ta dhe 80-ta u zhvillua dukshëm edhe rrjeti 110 kV, duke përdorur përçues me seksion më të madh 240mm2. Nga viti 1990 deri ne vitin 2000, një dekadë e tërë qëllimisht nga regjimi i atëhershëm nuk u investua ne rrjetin e transmisionit. Në figurat 5-1 dhe 5-2 është paraqitur intensiteti i investimeve nëpër vite në linja dhe nënstacione.

Investimet në linja

400 kV 220 kV 110 kV

100 80 60 40 20 1980

1990

2000

Vitet

2010

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 43 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 5-1 Intensiteti i investimeve nëpër vite në linja 1980-2013

Nr NS/vit

Investimet në nënstacione nstacionet 3 2

1980

1990

2000

Vitet

2010

Fig. 5-2 Intensiteti i investimeve nëpër vite në nënstacione 1980-2013

Pas luftës në Kosovë gjendja në sektorin elektroenergjetik ishte e rëndë, si në gjenerim, transmision, po ashtu edhe në rrjetin e shpërndarjës. Në këtë kohë filluan investimet emergjente të përgjithshme në sektorin elektroenergjetik, te përkrahura nga Buxheti i Kosovës dhe donatoreve ndërkombëtar. Për shkak të nevojave shumë të mëdha, rrjeti i transmisionit nuk u zhvillua konform rritjes se pandalshme të konsumit i cili pasoi pas vitit 2000.

5.2. Projektet e realizuara 2007-2013 Pas themelimit te KOSTT-it e deri me tani, në rrjetin e transmisionit janë kryer investime kapitale tejet intensive në zhvillimin dhe përforcimin e infrastrukturës se transmisionit. Përforcimet ne rrjetin e transmisionit, modernizimi i sistemeve mbështetëse për Operim të Sistemit kanë rezultuar me një ngritje te theksuar të besueshmërisë dhe sigurisë së furnizimit te konsumit krahasuar me gjendjen e mëhershme. Në tabelën 5-1 janë listuar projektet e realizuara deri me tani. Procesi nga planifikimi deri te implementimi ka qenë mjaftë sfidues duke konsideruar dinamikën e lartë te zhvillimit dhe realizimit të një numri kaq të lartë te projekteve. Procesi me sfidues ka qenë implementimi i projekteve te realizuara në periudhë te njëjtë kohore, duke pas në kujdes minimizimin e energjisë së padërguar te konsumi si rrjedhojë e ndërprerjeve për kryerjen e punëve gjatë implementimit të projekteve. Kjo sfidë është realizuar me sukses falë angazhimit te stafit inxhinierik të KOSTT-it në optimizimin e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 44 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

procesit të implementimit të projekteve. Gjatë vitit 2012 janë përfunduar projekte te rëndësisë së lartë, siç është projekti i rehabilitimit të NS Prizreni 2, ndërsa në vitin 2013 është përfunduar projekti i ndërlidhjes se NS Lipjanit ne linjën 110 kV L112. Me këtë rast është evituar furnizimi radial i NS Lipjani dhe është ngritur kapaciteti i rrjetit 110 kV te transmisionit.

Tabela 5-1. Lista e projekteve te realizuara ne KOSTT nga 2007 e deri me 2013. Nr 1 2 3 4 5

LISTA E PROJEKTEVE TE REALIZUARA 2007-2013 Emërtimi i Projektit

Viti ne operim

Ndërrim përçuesi në linjën 110 kV, nr 125, NS Kosova A- NS Vushtrria1& 2 Ndërrim përçuesi në linjën 110 kV, nr 164/3, NS Prizreni 1- NS Prizreni 2 Ndërrimi i ndërpresave te fuqisë 110 kV ne TS Prishtina1 dhe Prishtina2 Linja e re 110 kV NS Prizren 2- NS Rahoveci Ndërrim përçuesi në linjën 110 kV, L126/1 NS Deçan- NS Gjakova 1

2007 2007 2008 2008 2009

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 45 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

AT1 ne NS Kosova A, 220/110 kV Ri-Vitalizimi i nënstacionit NS Kosova A Ri-Vitalizimi i nënstacionit NS Prishtina 1 Paket Projekti PEJA 3 Ndërrimi i mbrojtjeve rele ne NS Kosova B dhe NS Prishtina 4 ITSMO Njehsorët (ne kufi) Adaptimi i linjës L212 si linjë 110 kV NS Kosova A-NS Ferizaj 1 Linja e re 110 kV NS Peja 3- NS Klina ne kuadër te paket projektit Peja 3 Kyçja e NS Skenderaj me linje dyfishe 110 kV ne linjën Vallaq -Peja 3 AT3 ne NS Prishtina 4, 220/110 kV Ndërrim përçuesi në linjën 110 kV, L 126/5, NS Peja 1- NS Peja 2 Ri-Vitalizimi i nënstacionit Kosova B Paket Projekti FERIZAJ 2 SCADA/EMS Ri-Vitalizimi i nënstacionit NS PRIZRENI 2, 220/110 kV & AT3=150MVA SISTEMI TI-ve për të mbështetur operimet e tregut Ndërrimi i mbrojtjeve rele ne NS Prishtina 2 dhe NS Prishtina 3 Ndërprerës 400 kV per fushe gjeneratorike ne NS Kosova B Ndarja e zbarave ne dy seksione në NS Gjilani 1 dhe NS Theranda Rehabilitimi i pajisjeve për shpenzime vetanake ne NS Kosova B Remont i përgjithshëm i pajisjeve 110 kV ne NS Prishtina 3 (sistemi GIS) Rehabilitimi i stabilimenteve të TL në NS Ferizaji 1 dhe Gjilani 1 Ndërlidhja e NS Lipjanit ne linjën 110 kV L112 Instalimi i dy fushave te linjave 110 kV ne NS Prizreni 2

2009 2009 2009 2009 2009 2010 2010 2010 2010 2010 2010 2011 2011 2011 2012 2012 2012 2012 2012 2012 2012 2013 2013 2013

5.3. Plani i zhvillimit të infrastrukturës së rrjetit të transmisionit 2014-2023 5.3.1. Hyrje Ky kapitull paraqet dhe shqyrton projektet e zhvillimit të rrjetit të transmisionit në periudhën kohore 2014-2023.

Duke konsideruar procesin e planifikimit të rrjetit të

transmisionit si proces tejet kompleks, me varshmëri të madhe nga shumë faktor, domeni kohor dhjetë vjeçar që përcakton këtë dokument është ndarë në dy periudha kohore: pesë vjeçari i parë 2014-2018 dhe pesë vjeçari i dytë 2019-2023. Periudha e parë kohore pesë vjeçare konsiderohet relevante dhe ndikuese në zhvillimin afatgjatë të rrjetit dhe me probabilitet të lartë të realizimit dhe si e tillë projektet që përfshihen në këtë periudhë kohore

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 46 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

janë analizuar në hollësi. Periudha e dytë kohore

2019-2023 përfshinë në mënyrë të

përgjithësuar projektet opcionale me karakter të brendshëm apo rajonal për të cilat KOSTT konsideron rëndësinë dhe kontributin e tyre, në arritjen e standardeve teknike për operim të sistemit të transmisionit me qëllim të përkrahjes së tregut të energjisë elektrike. Projektet zhvillimore të rrjetit të transmisionit janë ndarë në katër kategori: 

Përforcimet në rrjetin e transmisionit



Nyjet e reja 110/10(20)kV



Ri-vitalizimi i rrjetit të transmisionit



Projektet përkrahëse të sistemit të transmisionit (menaxhim, monitorim, matje dhe kontroll)

Për shkak të varshmërisë mjaftë komplekse të realizimit të projekteve nga faktorë të ndryshëm, koha dhe mënyra e realizimit të tyre mund të konsiderohet si subjekt i ndryshimeve të mundshme dhe si të tilla në dokumentin e ardhshëm do të revidohen me të dhëna hyrëse të ri-freskuara. Tabelat përmbajnë edhe kodet identifikuese (ID) të projektit, përshkrimin e përgjithshëm të projektit, kohën e pritur të realizimit si dhe arsyen dhe efektet e realizimit të projektit.

5.3.2. Projektet zhvillimore në realizim dhe në proces të zhvillimit Intensiteti i investimeve në infrastrukturën e sistemit të transmisionit ka vazhduar edhe gjatë viteve 2012-2013 duke përcjellë objektivat dhe synimet qe dalin nga plani afatgjatë zhvillimor i KOSTT-it. Në tabelën 5-2 janë paraqitur projektet të cilat janë duke u realizuar gjatë vitit aktual 2013 apo të cilat janë në proces të tenderimit. Tab. 5-2 Projektet në realizim e sipër dhe në proces të tenderimit. Projektet në realizim e sipër dhe në proces të zhvillimit Nr 1

Emërtimi i Projektit Transformator 40 MVA,110/10(20) MVA

Përshkrimi teknik

Viti

Furnizimi me transformator te fuqisë 40 MVA, 110/10(20) kV i cili do te instalohet ne NS Skenderaj

2014

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 47 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

2 3 4 5 6 7

Transformator 40 MVA,110/10(20) MVA

Furnizimi me transformator te fuqisë 40 MVA, 110/10(20) kV I cili do te instalohet ne NS Burim

2014

Transformator 40 MVA,110/10(20) MVA Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Prizreni 3

Furnizimi me transformator te fuqisë 40 MVA, 110/10(20) kV i cili do te instalohet ne NS Prishtina 2 Ndërrimi i tri fushave të linjave 110 kV, ndërrimi i dy fushave transformatorike 110 kV dhe një fushe lidhëse 110 kV. Ndërrimi i pajisjeve mbrojtëse te tri fushave te linjave Ndërtimi i linjës së dyfishtë 110 kV,4 km nga pika e prerjes se linjës L1806 (Klinë-Gjakova 2) deri ne NS Gjakova 1 Ri-vitalizimi total i NS Gjakova1 (pajisjet 110 kV). Ndërrimi i tri (3) fushave të linjave 110 kV, ndërrimi i dy (2) fushave transformatorike 110 kV dhe një fushe lidhëse 110 kV. Ndërrimi i pajisjeve mbrojtëse te tri fushave te linjave Ndërrimi i përçuesit nga 150/25mm2 në 240/40mm2 në gjatësinë 9.6km nga NS Trepça deri në NS Vushtrria 11 si dhe në gjatësinë 11.4km nga NS Trepça në NS Vallaqi Projekti përmban rrugët telekomunikuese si dhe pajisjet harduerike dhe softuerike te cilat do të mundësojnë realizimin optimal te rregullimit sekondar te dy sistemeve.

2014

Alokimi i linjës L1806 nga NS Gjakova 2 në NS Gjakova 1 Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Gjakova 2 Ndërrim përçuesi në linjën 110 kV, L125/2 dhe L125/3 (Vushtrri 1-Trepçë-Vallaq) LFC- Rregullimi Sekondar

2014 2014 2015 2015

Instalimi i grupeve matëse në kufirin e ri mes KOSTT dhe KEK/OSSH

Transformator matës të rrymës dhe tensionit ne nivelet 35 kV dhe 10(20) kV konform kodit te matjeve si dhe punët përcjellëse.

2015

Linja interkonektive 400 kV NS Kosova B - NS Tirana 2

Linja 400 kV, 2x490 mm2, e gjatë 239 km prej të cilave 85.5 km në territorin e Kosovës. Pajisjet e tensionit të lartë, pajisjet mbrojtëse të kontrollit dhe matjeve

2016

Gjashtë projektet nga kjo listë (1-5, 10) i përkasin projekteve të kategorisë së përforcimit të kapaciteteve transmetuese. Projekti madhor i interkoneksionit 400 kV, NS Kosova B – NS Tirana 2 është në ri-proces te përzgjedhjes se ofertuesve (pjesa e Shqipërisë) dhe pritet të futet ne operim në vitin 2016.

5.3.3. Lista e projekteve tё reja zhvillimore të planifikuara për

periudhën kohore 2014-2023 Në vazhdim është paraqitur lista e projekteve të planifikuara sipas kategorive, të cilat janë rezultat i përzgjedhjes optimale të skenarëve të ndryshëm të përforcimit të rrjetit gjatë

2014

Përçuesi nga NS Vushtrria 1 deri ne NS Trepça ( L125/2) është ndërruar ne vitin 2013.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 48 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

procesit të planifikimit. Këto projekte përfshijnë periudhën kohore 2014-2023. Listat e projekteve janë prezantuar në tabela të kategorizuara sipas specifikave përkatëse. Një pjesë e madhe e këtyre projekteve janë të përfshira në Planin Zhvillimor 2013-2022, të aprovuar nga ZRrE, ndërsa disa projekte janë të reja dhe rezultojnë nga analiza e detajuar e rrjetit gjatë procesit të planifikimit. Faktorët

qe konsiderohen me ndikim ne ri-dizajnimin e disa

projekteve të planifikuar më parë, në ndryshimin e kohës se implementimit të tyre dhe përzgjedhjen e disa projekteve te reja, janë procese që nuk varën nga KOSTT si: kërkesa për kyçje të reja të ngarkesës apo gjenerimit, aspektet e sigurimit te financimit, problemet e shpronësimit te pronave etj. Për arsyet e lartpërmendura procesi i planifikimit dhe projektet e zgjedhura për zhvillim janë përshtatur ndryshimeve qe kanë pasuar ndërkohë. Gjithashtu ndikim relevant ne ri-shiqimin e prioriteteve ne investimet e planifikuara është zhvendosja e kufirit teknik nga niveli 110 kV në nivelin e tensionit të mesëm. Me këtë rast pas analizimit dhe shqyrtimit te gjendjes teknike te aseteve te transferuara nga KEK-OSSH në KOSTT, janë identifikuar projekte te cilat janë cilësuar me prioritet shumë të lartë duke u thirrur gjithmonë në mirëmbajtjen e sigurisë së furnizimit të konsumatorëve.

5.3.3.1.

Lista e projekteve te reja te kategorisë së përforcimit të rrjetit të

transmisionit Tabela 5-3 përmban listën e projekteve të planifikuara për 10 vitet e ardhshme të cilat konsiderohen me ndikim ne ngritjen e kapaciteteve te rrjetit konform kërkesave qe dalin nga Kodi i Rrjetit. Projektet janë të radhitura sipas kohës së planifikuar të implementimit të tyre. Pjesa dominuese e investimeve ne pesë vitet e ardhshme do te kryhet përmes kredive te buta dhe pjesërisht grande te ofruara nga banka Gjermane për ri-ndërtim KFW (projektet nr: 2, 3 dhe 4) dhe kredive te buta te ofruara nga Banka Evropiane për Ri-ndërtim dhe Zhvillim (BERZH), ndërsa pjesa e mbetur do te mbulohet nga vet KOSTT-i. Tabela 5-3 Lista e projekteve të planifikuara për përforcimin në rrjetin e transmisionit 2014-2023 PROJEKTET E KATEGORISE: PERFORCIM I RRJETIT TE TRANSMISIONIT- (2014-2023)

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 49 nga 151

T-RIV/L163/1

AT2-300 MVA në NS PEJA3 dhe NS FERIZAJ 2 Linja e re 110 kV NS Peja 3- NS Peja 1 dhe ri-vitalizimi i NS Peja 1

Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: L126/2 NS Peja 2- NS Deçan

Transformatori i dytë 40 MVA ne NS Klinë

Linja e re 110 kV NS Rahoveci – NS Theranda

Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: L163/1

(a) Auto-transformator 300 MVA, 400/110 kV; (b) Instalimi i pajisjeve të tensionit të lartë për fushat transformatorike 400 kV dhe 110 kV a) 28 km, Al.Çe240mm2; b) Fusha e linjës në NS Peja 3; c) Rivitalizimi i NS Peja 1 i pajisjeve dhe sistemit te zbarave ne nivelin 110 kV, duke kaluar ne sistem te zbarave te dyfishta dhe ne sistem GIS te pajisjeve 110 kV. (a) Ndërrimi i përçuesit nga 150/25mm2 në 240/40mm2 në gjatësinë 14.57 km nga NS Peja 2 deri në NS Deçan (b) Përforcim i shtyllave të betonit si dhe ndërrimi i izolatorëve ekzistues me izolator kompozit.

a) Transformator TR2 110/10(20) kV, 40 MVA b) 1 fushë transformatorike 110 kV dhe 10(20) kV e kompletuar a) 15 km, Al.Çe 240 mm2, b) Fusha e linjës 110 kV në NS Theranda, Projekti ndërlidhet me projektin NS Malisheva ku linja e dyfishtë furnizuese do te lidhet ne këtë linjë duke krijuar unazën 110 kV Rahovec-MalishevëTherandë

(a) Ndërrimi i përçuesit nga 150/25 mm2 në 240/40 mm2 në gjatësinë 32 km nga NS Kosova A deri në NS Vallaqi; (b) Përforcim i shtyllave të llojit portal si dhe ndërrimi i izolatorëve ekzistues me izolator kompozit.

Viti Q4-2014 Q4-2014

a)Transformatori ekzistues i riparuar 20 MVA, 110/35 kV instalohet ne NS Viti b) Instalimi i një fushe transformatorike 110 kV dhe një 35 kV Rritja e kapaciteteve të transformimit dhe plotësimi i kriterit të sigurisë N-1.

Q4-2016

Instalimi i Transformatori të tretë 20 MVA ne NS Viti

Rritja e kapaciteteve të transformimit dhe plotësimi i kriterit të sigurisë N-1.

Ndërtimi i linjës mundëson plotësimin e kriterit N-1. Gjithashtu rivitalizimi i NS Peja 1 ndikon ne rritjen e sigurisë dhe besueshmërisë se operimit te sistemit. Rritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA me qëllim të reduktimit të humbjeve të fuqisë, përmirësimit të kriterit të sigurisë N-1 për unazën e nënstacioneve 110 kV Peja3-Peja1-Peja2-Deçan –Gjakova1. Ngritja e sigurisë dhe besueshmerise se furnizimit te Klines. Optimizimi i procesit te mirembajtjes se Nenstacionit. Krijimi i rezervave transformuese.

Q4-2016

a)Transformatori ekzistues i riparuar 31.5 MVA (në NS Lipjan) , 110/10 kV instalohet ne NS Berivojce b) Instalimi i një fushe transformatorike 110 kV dhe një 10(20) kV

Q4- 2016

ID T-RIV/L126/2

T-L1 RAH-THER

T&D TR2_KLINA

Instalimi i Transformatori të dytë 31.5 MVA ne NS Berivojce

Arsyeja për zhvillim

Q2-2016

Përshkrimi teknik

Eliminimi i furnizimit radial . Kriteri N-1.

Q4-2018

Emërtimi i Projektit

Rritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA me qellim të reduktimit të humbjeve të fuqisë, përmirësimit të kriterit të sigurisë N-1 për unazën e nënstacioneve 110 kV Kosova A-BardhiVaganica-Vallaq.

Q4- 2019

T-L1 PEJA3-PEJA1 T-ATR/PEJA3 T&D TR3_VIT T&D TR2_BER

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 50 nga 151

Linja e re 110 kV Peja 3- HC Ujmani

Paket Projekti UNAZA 400 kV GJAKOVËPRIZREN-FERIZAJ

3.5km, Al.Çe240 mm2, Fusha e linjës 110 kV në NS Prizren 2, Fusha e linjës 110 kV në NS Prizren 1

a) Transformator TR2 110/10(20) kV, 40 MVA b) 1 fushë transformatorike 110 kV dhe 10(20) kV e kompletuar

a) b) c)

25 km, Al.Çe240 mm2 Fusha e linjës 110 kV në NS Peja 3 Fusha e linjës 110 kV në HC Ujmani

(a) Ndërtimi i stacionit shpërndarës 400 kV SSH Gjakova 3 e cila përmban 3 fusha te linjave dhe një fushë lidhëse (b) Ndërtimi i NS Prizreni 4, 400/110 kV, 1x300 MVA ne vazhdimësi te NS Prizreni 2 e cila përmban dy fusha te linjave 400 kV dhe një fushë lidhëse 400 kV c) Ndërtimi i linjës 400 kV, 31.5 km nga SSH Gjakova 33 deri ne NS Prizreni 4 d) Ndërtimi i linjës 400 kV, 56.5km NS Prizreni 4- NS Ferizaj 2

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë se furnizimit te Kamenicës. Optimizimi i procesit te mirembajtjes se Nënstacionit. Krijimi i rezervave transformuese.

Q3-2020

Krijimi i unazës se re 110 kV Peja 3-Ujman-Vallaq dhe plotësimi i kriterit N-1

Q3-2022

Transformatori i dytë 40 MVA ne NS Gjilani 5

c) d) e)

Konfigurimi ne formë unazore i rrjetit 400 kV me qellim te optimizimit te rrjedhave te fuqise, përkrahjes se gjenerimit te ri dhe te ngarkesës.

Q4-2023

T&D TR2_GJIL5

T/RING_400 kV

Linja e re 110 kV NS Prizren 1- NS Prizren 2

Rritja e vazhdueshme e konsumit ne rajonin e Prizrenit rrezikon sigurinë e furnizimit të unazës së nënstacioneve Prizreni 1, Prizreni 3, Therandë. Ndërtimi i linjës se re transmetuese mundëson plotësimin e kriterit N-1.

Q4-2020

Përforcim i kapacitete transmetuese dhe përkrahje e ngarkesës ne pjesën veriore te Kosovës

Q4-2021

a)Ndërrim i përçuesve fazor dhe atij mbrojtës deri ne Leposaviq (14 km) b) Përforcim i shtyllave dhe ndërrim i izolatorëve.

Q2-2022

Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: L155/2 ne koordinim me ndërtimin e NS Leposaviq 110/10 kV

T-L1 PEJA3-UJMAN

T-RIV/L118/3

a) Ndërrimi i përçuesit nga 150/25mm2 në 240/40 mm2në gjatësinë 4.69 km nga NS Prizreni 1 deri në NS Prizreni 3

Rritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA me qellim të reduktimit të humbjeve të fuqisë, përmirësimit të kriterit të sigurisë N-1.

T-L2 PZ1-PZ2

Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: L179/1 NS Prizreni 1 - NS Prizreni 3 -

T-RIV/L155/2

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 51 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

5.3.3.2. Lista e projekteve te reja te kategorisë së përkrahjes së ngarkesës Pas transferimit te aseteve 110 kV nga KEK-OSSH ne KOSTT, qasja e planifikimit te nyjeve te reja 110 kV qe i përkasin kategorisë së përkrahjes së ngarkesës është ri-shikuar. Investimet në nënstacionet 110/TM do të bazohet në principin e harmonizimit te planeve zhvillimore te KEDS-it dhe KOSTT. Sinjalet kryesore te cilat do të iniciojnë ndërtimin e një NS 110/TM do të vijnë kryesisht nga KEDS dhe janë të bazuara me te dhënat e zhvillimit të kërkesës në domenin afatgjatë kohor. Po ashtu sinjal tjetër iniciues mund të jetë niveli i ngarkimit të transformatorëve ne nënstacionet ekzistuese. Aty ku fillon te rrezikohet siguria e furnizimit dhe ku nuk mund të shtohen transformator shtesë, me harmonizim me KEDS iniciohet ndërtimi i nënstacionit të ri në atë zonë. Me këtë rast KEDS duhet te zotohet për kryerjen e

investimeve

ne infrastrukturën e rrjetit shpërndarës të cilat instalohen në

nënstacionin 110/TM. Ndryshimi ndaj PZHT 2013-2022 sa i përket projekteve te përkrahjes së ngarkesës paraqet projekti NS Drenasi 2, i cili nga KEDS është prezantuar si projekt me prioritet. Në tabelën 5-4 janë paraqitur projektet e përkrahjes së ngarkesës për 10 vitet e ardhshme:

Tabela 5-4 Lista e projekteve të planifikuara për përkrahje te ngarkesës 2014-2023

NS Mitrovica 2 me linjat transmetuese 110 kV

Përshkrimi teknik

Arsyeja për zhvillim

Viti

Emërtimi i Projektit

a) Linja dyfishe 1.5km, 110 kV kyçje ne linjën Vallaq-Bardhi dhe linja dyfishe 2 km kyçje ne linjën Skenderaj-Vallaq. b) NS Mitrovica 2, 110/10(20)kV, 2x40 MVA c) 2 fusha transformatorike ne 110 kV dhe 10(20) kV, 4 fusha te linjave 110 kV dhe fusha lidhëse 110 kV. d) objekti komandues me pajisjet përcjellëse

Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te furnizimit te rajonit te Mitrovicës.

Q4- 2017

T&D-L2/MIT2

PROJEKTET E KATEGORISE: PERKRAHJA E NGARKESËS - (2014-2023)

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 52 nga 151

Projekti NS Fushë Kosova

Projekti NS Drenasi 2

Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te furnizimit te konsumit ne rajonin e Fushë Kosoves, si dhe plotësimi I kriterit N-1.

Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te furnizimit te konsumit ne rajonin e Drenasit, si dhe plotësimi I kriterit N-1.

KOSTT-it Tabela në vijim përmban listën e projekteve të cilat kanë të bëjnë me procesin e ri-

Tab. 5-5. Lista e projekteve të kategorisë së ri-vitalizimit të nënstacioneve

Q4-2017

Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te furnizimit te konsumit ne rajonin e Malishevës. Shkarkimi i rrjedhave te fuqisë në NS Rahoveci

5.3.3.3. Projektet e planifikuara të kategorisë: ri-vitalizmi i nënstacioneve të

vitalizimit të nënstacioneve të cilat menaxhohen nga KOSTT-i.

Q4-2018

T-L2/F_KOSOVA

Paket projekti NS Malisheva me linjat transmetuese 110 kV

Optimizimi i operimit te dy sistemeve te Kosovës dhe Shqipërisë. Furnizimi kualitativ dhe i besueshëm i rajonit të Dragashit. Reduktimi i rrjedhave te fuqisë ne NS Prizreni 1.

Q4-2018

T-L2/MALISHEVA

NS Dragashi dhe linja 110 kV NS KuksNS Dragash- NS Prizren 2

(a) NS Dragashi, 2 fusha transformatorike, 2 fusha te linjave dhe nje fushë lidhëse. b) Linja njëfishe, 8km, Al.Çe240 mm2 nga NS Prizreni 2 deri ne Zhur (shtyllat dyfishe). c) Linja dyfishe 13km, Al.Çe2x240 mm2 nga Zhuri deri ne NS Dragashi d) Linjë njëfishe 26km, Al.Çe240 mm2 nga Zhuri deri ne Kukës (nga Zhuri deri ne kufi 9km) a) Linja 12 km dyfishe 110 kV, Al.Çe 240 mm2 nga NS Malisheva deri të pika e kyçjës ne linjën e planifikuar Rahovec-Therandë 15km b) 2 transformator 40 MVA, 110/10(20) kV c) 2 fusha transformatorike 110 kV dhe 10(20) kV, 2 fusha te linjave 110 kV, 1 fushë lidhëse 110 kV. d) Objekti komandues me pajisjet përcjellëse a) Kyçja me linjën dyfishe 110 kV,1.5 kM ne linjën 110 kV Kosova A- Lipjan (L112a) b) Nënstacioni 110/10(20)kV 2x40MVA me 2 fusha transformatorike 110 kV dhe 10(20) kV, me 2 fusha te linjave 110 kV, me 1 fushë lidhëse 110 kV c) objekti komandues me pajisjet përcjellëse a) Kyçja me linjën dyfishe 220 kV, 4.5 km ne dy linjat ekzistuese 220 kV SSH Drenasi – NS Feronikeli (lidhje e ngurtë) b) Nënstacioni 220/35/10(20)kV 2x40 MVA me 2 fusha transformatorike 220 kV një fushë 35 kV dhe dy fusha 10(20)kV, me 2 fusha te linjave 220 kV, me 1 fushë lidhëse 220 kV c) objekti komandues me pajisjet përcjellëse

Ngritja e sigurisë dhe kualitetit te furnizimit te konsumit ne qendër te Prishtinës, plotësimi I kriterit N-1, reduktimi i humbjeve teknike dhe shkarkimi nënstacioneve 110 kV te kryeqytetit.

Q4-2018

T&D-L2/DRAGASH

Paket Projekti Prishtina 6 me kabllon e dyfishtë nëntokësore 110 kV

a) Nënstacioni i llojit GIS, 110/10(20) kV, 2x40 MVA b) dy fusha kabllovike 110 kV b) dy kabllo 110 kV, 1000mm2, me gjatësi 5.5 km c) 2 fusha transformatorike ne 110 kV dhe ne 10(20)kV, 1 fushë lidhëse 110 kV. d) Objekti komandues me pajisjet përcjellëse

Q4-2019

T-L2/DRENAS 2

T-L2/PRISHTINA 6

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 53 nga 151

Q4- 2014

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te nënstacionit

Q4- 2014

a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 35 kV, ndërrimi i 1 reaktance te Petersenit, ndërrimi i pajisjeve lidhëse te neutrit te dy transformatorëve dhe b) ndërrimi i dy mbrojtjeve rele te transformatorëve

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të këtij nënstacioni te rëndësishëm për furnizim te një pjese te konsumit te Mitrovicës

a) Ndërrimi i ndërprerësve të fuqisë 110 kV dhe 220 kV përveç dy fushave të ATR3

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TM(35 kV) ne NS Ferizaj 1

a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 35 kV, ndërrimi i 1 reaktance te Petersenit dhe b) ndërrimi I pajisjeve lidhëse te neutrit te dy transformatorëve.

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te nënstacionit

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TM(35 kV,10 kV) ne NS Prishtina 2 dhe NS Lipjani

a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 10 kV, ndërrimi i 1 fushe transformatorike 35 kV, ndërrimi i 2 reaktance te Petersenit dhe b) ndërrimi i pajisjeve lidhëse te neutrit te dy transformatorëve ne NS Lipjani.

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te nënstacioneve

a)Ndërrimi i dy fushave të linjave 110 kV, ndërrimi i dy fushave transformatorike 110 kV dhe një fushe lidhëse 110 kV .Kalim ne sistem te zbarave te dyfishta. b) Ndërrimi i dy fushave transformatorike 10 kV dhe nje 35 kV. c) Ndërrimi i fushës për shpenzime vetanake. Projekti duhet te koordinohet me projektin e linjës se re: Rahovec- Therandë

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të këtij nënstacioni te rëndësishëm për furnizim te konsumit te Therandës

a)Ndërrimi i dy fushave të linjave 110 kV, ndërrimi i dy fushave transformatorike 110 kV, ndërrimi i dy fushave transformatorike dhe një fushe për shpenzime vetanake 35 kV. b)Modernizimi i mbrojtjeve te transformatorëve.

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të këtij nënstacioni te rëndësishëm për furnizim te konsumit te Vitisë

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Vallaqi

Ndërrimi i ndërprerësve në NS Prishtina 4

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Theranda

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Vitia

Q4- 2016

a)Ndërrimi i 5 fushave të linjave 110 kV, ndërrimi i dy (2) fushave transformatorike 110 kV. b) Ndërrimi i sistemit të zbarave 110 kV dhe portaleve dhe ndërtimi i e një fushe lidhëse 110 kV.

Q4-2015

TD/RIV_THER

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te nënstacionit

Q4-2016

TD/RIV_VIT

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TM(35 kV) ne NS NS Gjilani 1

a)Ndërrimi i 2 fushave transformatorike 35 kV, ndërrimi i 1 reaktance te Petersenit, ndërrimi I pajisjeve lidhëse te neutrit te dy transformatorëve dhe b) ndërrimi i dy mbrojtjeve rele te transformatorëve

Q4- 2017

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TM (35 kV) ne NS Gjakova 1

Viti

Q2-2018

PROJEKTET E KATEGORISE: RI-VITALIZIMI I NS (KOSTT) - (2014-2023) Emërtimi i Projektit Përshkrimi teknik Arsyeja për zhvillim

Q2-2021

TD/R_VALL

TD/RIV_P2&LIP TD/RIV_FER1 T/CB_PR4

TD/RIV-GJL1 TD/RIV_GJA1

Nr ID

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 54 nga 151

a)Ndërrimi i një fushe të linjës 110 kV, ndërrimi i nj fushe transformatorike 110 kV.

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të këtij nënstacioni te rëndësishëm për furnizim te konsumit te Klinës

Q4-2022

a)Ndërrimi i një fushe të linjës 110 kV, ndërrimi i dy fushave transformatorike 110 kV.

Rritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të këtij nënstacioni te rëndësishëm për furnizim te konsumit te Lipjanit

Q4-2023

TD/RIV_KLINA

1 0

TD/RIV_LIPJANI

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Klina

Ri-vitalizimi i pajisjeve të TL ne NS Lipjani

5.3.3.4. Projektet e planifikuara të kategorisë për mbështetje të operimit të sistemit të transmisionit Në tabelën në vijim janë paraqitur projektet e planifikuara të cilat i takojnë kategorisë mbështetëse të operimit të sistemit të transmisionit. Kjo listë kryesisht është përzgjedhur duke identifikuar nevojën e sistemit transmetues në përmbushjen e kërkesave teknike që dalin nga Kodi i Rrjetit dhe kërkesave teknike që rekomandohen nga ENTSO/E. Tab. 5-6. Lista e projekteve të kategorisë mbështetëse te operimit te sistemit; 2014-2023

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 55 nga 151

INTER-OST Njehsorët (- Instalimi i pikave matëse në linjat ndërkufitare ne pajtueshmëri me kodin e matjes

Sistemi GIS për përkrahjen e Sistemit Transmetues

a)Përçuesi mbrojtës ekzistues 65mm2 në 400 kV deri në kufij me vendet fqinje do të ndërrohet me përçues mbrojtës me të njëjtat dimensione me përmbajtje te 96 fijeve optike.

Plotësimi i kërkesave teknike qe dalin nga doracaku i ENTSO/E

Q4-2015

(a) Instalimi i transformatorëve matës me nga dy bërthama për matje komerciale me karakteristika të njëjta në linjat e interkoneksionit 400 kV, 220 kV dhe 110 kV (b) Ndërrimi i njehsorëve ekzistues me njehsor ne pajtueshmëri me Kodin e Matjes

Projekti do të mundësoj kompletimin e instalimit të njehsorëve në kufij në pajtueshmëri me Kodin e Matjes.

(a) Komplet set i pajisjeve me kontrollim nga distanca si: lokator laserik, termo kamera, digital area foto kamera te pajisura me GPS dhe sistem intern te navigimit (b) Softuer përkatës për integrimin dhe procesimin e te dhënave nga pajisjet dhe prezantim te të dhënave ne format CAD dhe GIS

Ngritja e nivelit te mirëmbajtjes se linjave dhe nënstacioneve. Procesimi i te dhënave te shtyllave, trasesë se linjave, identifikimi i pronave nga kalojnë linjat etj.

5.4. Përshkrimi teknik i projekteve të planifikuara në transmision 5.4.1.

Q4-2016

Shfrytëzimi optimal i sistemit SCADA/EMS

Q3-2016

INSTALIMI I OPGW në linjat interkonektive 400 kV - Instalimi i rrugëve telekomunikuese përmes OPGW në linjat interkonektive 400 kV dhe 220 kV deri ne kufij.

a)Përfshirja e të gjitha ndryshimeve në nënstacionet ekzistuese si dhe b) inkorporimi i nënstacioneve të reja në SCADA/EMS në Qendrën Dispeçerike dhe në Qendrën Emergjente Dispeçerike

Matja e saktë konform kodit te matjes pas ndërrimit te kufirit teknik, respektivisht kufiri komercial nga 110 kV ne 35 kV dhe 10(20) kV

Q4- 2016

Implementimi i ndryshimeve dhe inkorporomi i tyre ne SCADA/EMS

a)Transformator matës të rrymës dhe tensionit ne nivelet 35 kV dhe 10(20) kV konform kodit te matjeve si dhe punët përcjellëse.

Viti

Q2-2018

TD_MATJE

Instalimi i grupeve matëse në kufirin e ri mes KOSTT dhe OSSH

T/GIS-SYSTEM

PROJEKTET E KATEGORISE: MBESHTETJE E SISTEMIT) - (2014-2023) Emërtimi i Projektit Përshkrimi teknik Arsyeja për zhvillim

T/MAT_NJEHSOR T/TELEK_OPGW T/SCADA_INK

N Ir D

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Hyrje

Faza e parë e konsolidimit të rrjetit të transmisionit ka përfunduar pas përfundimit të projekteve: NS Peja 3, linja L112, auto-transformatori 150 MVA në NS Kosova A. Faza e dytë e përforcimit të rrjetit të transmisionit e cila ka mundësuar ngritjen e besueshmërisë dhe sigurisë së rrjetit në aspektin e kriterit N-1 ka përfunduar pas implementimit te projektit NS Ferizaj 2, kyçjës se NS Gjilani 5, instalimit te auto-transformatoreve shtesë 150 MVA ne NS Prishtina 4 dhe NS Prizreni 2 dhe kyçjes së NS Lipjani në linjën 110 kV L112. Procesi

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 56 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

planifikues i rrjetit të transmisionit i bazuar në kriteret e planifikimit të rrjetit të tensionit të lartë është dinamik dhe si i tillë synon arritjen e standardeve teknike të cilat sigurojnë në terma afatgjatë kohor perspektivë të sigurt të zhvillimit të ngarkesës dhe gjenerimit. Në vazhdim është paraqitur përshkrimi i projekteve zhvillimore nga lista e projekteve të planifikuara për periudhën kohore 2014-2023. Një mori projektesh të planifikuara të cilat priten të përfundojnë deri në fund të vitit 2023, do ta sjellin rrjetin e transmisionit në një gjendje e cila garanton siguri dhe besueshmëri të lartë të operimit në pajtueshmëri të plotë me Kodin e Rrjetit. Ky projeksion i zhvillimit te rrjetit të transmisionit krijon kushte për zhvillimin e kapaciteteve te reja gjeneruese konvencionale dhe atyre te ripërtritëshme në periudhën e ardhshme 10 vjeçare. Kjo periudhë kohore përfshinë projekte të cilat ndikojnë drejtpërsëdrejti në përforcimin e rrjetit të transmisionit, projekte të ri-vitalizmit të nënstacioneve dhe projektet e përkrahjes së ngarkesës, për të cilat nga palët është aplikuar në KOSTT për kyçje në rrjetin e transmisionit.

5.4.2.

Projektet e përforcimit të rrjetit të transmisionit

Në vijim janë dhënë përshkrimet e detajuara për projektet e planifikuara që i takojnë kategorisë së përforcimit apo rritjes së kapaciteteve të rrjetit të transmisionit për periudhën e planifikimit 2014-2023. 

Projekti

(T&D TR_BER):

Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV ne NS

Berivojce Nënstacioni 110/10 kV në Berivojce ka vetëm një transformator në operim që nga ndërtimi i tij në vitin 2002. Operimi me vetëm një transformator paraqet problem të madh në rast të rënies se paplanifikuar të transformatorit, me këtë rast konsumi i Kamenicës do të mbetet pa furnizuar deri në mënjanimin e prishjes. Gjithashtu probleme serioze shfaqen gjatë realizimit të mirëmbajtjes se transformatorit dhe fushave te tij, pasi qe edhe ne këtë rast nevojitet ndërprerje e plotë e furnizimit te konsumit. Në anën tjetër furnizimi i konsumit duhet te posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për arsyet e lartpërmendura nevojitet instalimi i transformatorit të dytë në NS Berivojce.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 57 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Transformatori i cili është planifikuar të instalohet është transformator ekzistues i riparuar me fuqi 31.5 MVA, 110/10 kV. Investimet e nevojshme janë vetëm në fushat transformatorike 110 kV dhe 10 kV. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë: -

reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,

ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të Kamenicës me rrethinë

ngritja e kapaciteteve transformuese

optimizimi i procesit të mirëmbajtjes

Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e katërt të vitit 2014.



Projekti (T&D TR_VIT): Transformatori i tretë 20 MVA , 110/35 kV ne NS Viti

NS Vitia operon me dy transformator 2x20 MVA, fuqi te cilët gjatë ngarkesës maksimale dimërore operojnë në prag të ngarkimit të plotë. Në anën tjetër furnizimi i konsumit duhet te posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për arsyet e lartpërmendura nevojitet instalimi i transformatorit të tretë 20 MVA i cili është në dispozicion si transformator rezervë pas ndërrimit të transformatorëve ne disa nënstacione 110/TM nga ana e OSSH. Transformatori ekzistues në dispozicion 20 MVA, 110/35 kV (i testuar paraprakisht) do të transportohet nga NS Prizreni 1 deri në NS Viti, ndërsa investimet kryesore në këtë projekt janë bazamenti i transformatorit të tretë dhe fushat transformatorike 110 kV dhe 35 kV. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë: -

reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,

ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të Vitisë me rrethinë

ngritja e kapaciteteve transformuese

Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e katërt të vitit 2014.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 58 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

 -

Projekti (T-ATR/PEJ3&FER2) : AT2-300 MVA në NS PEJA3 dhe NS FERIZAJ 2 Auto-transformatori i dytë 300 MVA në NS PEJA 3, 400/110 kV

Ngritja e vazhdueshme e ngarkesës në rajonin e Rrafshit të Dukagjinit ndikon drejtpërsëdrejti në rritjen e ngarkesës në auto-transformatorin e vetëm 300 MVA në NS Peja 3. Analizat kompjuterike tregojnë që në pikun dimëror 2013-2014 diku rreth 5% (438 orë) të kohës vjetore nënstacioni Peja 3 punon me risk të operimit sa i përket kriterit të sigurisë N-1. Përqindja e orëve në risk do të vazhdoj të rritet në 7% për pikun dimëror 2015. Në figurën 5-3 janë paraqitur rrjedhat e fuqisë në PSS/E sipas ngarkesë së parashikuar për vitin kur transformatori i dytë pritet te futet ne operim. Duke u bazuar në kriteret e planifikimit nevoja për transformatorin e dytë në NS Peja 3 është aktuale. Deri në implementim të projektit në çerekun e katërt të vitit 2016 nënstacioni do të punoj me risk minimal. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Ngritja e kapaciteteve transformuese dhe plotësimi i kriterit N-1 të nyjës së rëndësishme 400/110 kV

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit te 20% të konsumit nacional

Reduktimi i energjisë së padërguar të konsumatori.

Optimizimi i procesit të mirëmbajtjes se transformatorëve dhe fushave përkatëse të tyre.

Krijimi i kushteve për ri-konfigurim te rrjetit 400 kV dhe 110 kV te transmisionit (unaza 400 kV dhe ri-grupimi i ngarkesave 110 kV)

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 59 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 5-3 . Rrjedhat e fuqisë ne dy auto-transformatorët e NS Peja 3 pas futjes ne operim Q4-2016

Auto-transformatori i dytë 300 MVA në NS FERIZAJ 2, 400/110 kV

Ngritja e vazhdueshme e ngarkesës në rajonin e Kosovës Jug-lindore (Ferizaj, Viti, Sharr, Gjilan, Therandë) ndikon drejtpërsëdrejti në rritjen e ngarkesës në auto-transformatorin e vetëm 300 MVA në NS Ferizaj 2. Auto-transformatori i dytë do të ndikoj në rritjen e rrjedhave te fuqisë nga niveli 400 kV ne atë 110 kV ne NS Ferizaj 2, duke shkarkuar ndjeshëm ngarkesën në auto-transformatorët e NS Kosova A dhe NS Prishtina 4. Me instalimin auto-transformatorit të dytë nënstacioni Ferizaj 2, do të plotësohet kriteri N-1 në terma afatgjatë kohor, duke ngritur kapacitetet transformuese te sistemit të transmisionit për 300 MVA. Projekti parasheh instalimin e AT2-300 MVA 400/110 kV, dhe dy fushat përkatëse te transformatorëve ( 400 kV dhe 110 kV). Në figurën 5-4 janë paraqitur rrjedhat e fuqisë në PSS/E sipas ngarkesës së parashikuar për vitin kur transformatori i dytë pritet te futet ne operim. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Ngritja e kapaciteteve transformuese dhe plotësimi i kriterit N-1 të nyjës së rëndësishme 400/110 kV

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit te 22 % të konsumit nacional

Reduktimi i energjisë së padërguar të konsumatori.

Optimizimi i procesit të mirëmbajtjes se transformatorëve dhe fushave përkatëse të tyre.

Krijimi i kushteve për ri-konfigurim te rrjetit 400 kV dhe 110 kV te transmisionit (unaza 400 kV dhe ri-grupimi i ngarkesave 110 kV)

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 60 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 5-4 . Rrjedhat e fuqisë ne dy auto-transformatoret e NS Ferizaj 2 pas futjes ne operim Q42016

Projekti për dy transformatorët shtesë në NS Peja 3 dhe NS Ferizaj 2 planifikohet te kryhet në çerekun e katërt të vitit 2016.



Projekti (T-L1 PEJA3-PEJA1): Linja e re 110 kV NS Peja 3- NS Peja 1 dhe ri-vitalizimi

i NS Peja 1 Pas përfundimit të projektit të alokimit të linjës L1806 nga NS Gjakova 2 në NS Gjakovë 1, në pjesën e rrjetit të zonës së Dukagjinit do të plotësohet tërësisht kriteri N-1. Në bazë të parashikimit afatgjatë të ngarkesës si dhe në bazë të simulimeve kompjuterike, kriteri i sigurisë N-1 nuk do të mund të plotësohet pas vitit 2015. Rënie kritike do të jetë rënia e linjës 110 kV NS Peja 3-NS Peja 1, me ç’rast në linjën NS Gjakova 1- NS Deçan dhe NS Peja 3 - NS Klinë do të shfaqet mbingarkimi. Për këtë arsye për të eliminuar këtë problem është e nevojshme ndërtimi i linjës së dytë furnizuese 110 kV, 240 mm2 me gjatësi 28km nga NS Peja 3 në NS Peja 1. Projekti do të jetë i koordinuar me projektin e ri-vitalizimit të NS Peja 1, ku pritet rehabilitimi i tërësishëm i pajisjeve 110 kV dhe kalimi në sistemin e zbarave të dyfishta ne sistemin kompakt GIS duke përfshirë edhe fushat transformatorike 35 kV. Ky projekt mbështetet financiarisht nga banka Gjermane KfW, dhe komisionimi i projektit

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 61 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

pritet të ndodhë në çerekun e katërt të vitit 2016. Për shkak të zonës së tej-urbanizuar në afërsi të nënstacionit Peja 1, pesë shtyllat afër nënstacionit duhet të ndërtohen në vend të shtyllave ekzistuese dhe ato duhet të jenë të dyfishta. Nëse do të ketë probleme të shpronësimit të pronave zgjidhje opcionale do të jetë edhe demontimi i linjës ekzistuese dhe ndërtimi i linjës së re të dyfishtë duke iu shmangur shtegut të ri. Në fig. 5-5 është paraqitur shtrirja gjeografike e projektit. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Ngritja e kapacitetit të rrjetit të transmisionit dhe plotësimi i kriterit N-1 në domen kohorë afatgjatë për pjesën e rrjetit në rrafshin e Dukagjinit

Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive ne rrjetin e transmisionit.

Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te NS Peja 1 (nënstacion i ndërtuar ne vitin 1961)

Përkrahje për integrimin e hidrocentraleve të vogla ne sistemin elektroenergjetik

Linja e re 110kV, 240mm2 NS Peja 3-NS Peja 1, 28km

Figura 5-5. Linja e dytë NS Peja 3- NS Peja 1

 Klina

Projekti (T&D TR2_KLINA): Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV ne NS

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 62 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Nënstacioni 110/10 kV në Klinë ka vetëm një transformator në operim që nga ndërtimi i tij në vitin 1988. Operimi me vetëm një transformator paraqet problem të madh në rast të rënies se paplanifikuar të transformatorit, me këtë rast konsumi i Klinës do të mbetet pa furnizuar deri në mënjanimin e prishjes. Gjithashtu probleme serioze shfaqen gjatë realizimit të mirëmbajtjes se transformatorit dhe fushave te tij, pasi qe edhe ne këtë rast nevojitet ndërprerje e plotë e furnizimit te konsumit. Në anën tjetër furnizimi i konsumit duhet te posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për arsyet e lartpërmendura nevojitet instalimi i transformatorit të dytë në NS Klina. Selektimi i nënstacioneve qe kanë vetëm një transformator, për instalimin e transformatorit të dytë është bërë në bazë të vjetërsisë së transformatorit dhe gjendjes teknike te regjistruar nga ekipet e mirëmbajtjes. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë: -

reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,

ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të Klinës me rrethinë

ngritja e kapaciteteve transformuese

optimizimi i procesit të mirëmbajtjes

Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e dytë të vitit 2016.  Projekti (T-L RAH-THER): Linja e re 110 kV NS Rahovec- NS Theranda Furnizimi i ngarkesës në formë radiale (ishull), ashtu si furnizohet sot NS Rahoveci nuk preferohet, pasi që nuk plotësohet kriteri i sigurisë N-1, ndërsa procesi i kryerjes së mirëmbajtjes së linjës së vetme shkakton mos furnizim aq kohë sa zgjatë mirëmbajtja e linjës dhe pajisjeve në dy anët e saj. Projekti fiton në rëndësi duke marrë në konsideratë kyçjen ne NS Rahoveci të Stacionit Gjenerues të Energjisë me Erë “Zatriqi” me kapacitet te instaluar 45 MW. Simulimet kompjuterike te kryera sipas disa opsioneve të kyçjes se re të NS Rahoveci, krahasimi i rezultateve sipas dy kritereve themelore te planifikimit; kriterit teknik dhe ekonomik përcaktojnë që linja e re 110 kV nga NS Rahoveci duhet të kyçet në NS Theranda. Linja 110 kV, 240 mm2 do të jetë përafërsisht 15 km e gjatë. Ky projekt duhet të koordinohet me projektin e ri-vitalizimit të pajisjeve në NS Theranda i cili parasheh

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 63 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

ndërrimin e pajisjeve te tensionit 110 kV dhe kalimin ne sistemin e zbarave te dyfishta. Projekti gjithashtu do të jetë i sinkronizuar me projektin e NS Malisheva, ku përafërsisht në gjysmën e linjës NS Rahovec – NS Theranda do të kyçet NS Malisheva përmes linjës dyfishe 110 kV me gjatësi 12 km. Me këtë rast krijohet unaza e re 110 kV me fleksibilitet të lartë të operimit: NS Prizren 2 – NS Rahovec – NS Malisheva – NS Therandë. Ky konfiguracion i renditë nënstacionet e lartpërmendura në grupin e ngarkesave te cilat do të furnizohet nga NS Prizreni 2. Në NS Rahovec paraprakisht është e instaluar fusha e linjës 110 kV, ndërsa në NS Theranda duhet ndërtuar fushë të re të linjës. Në figurën 5-6 është paraqitur shtrirja gjeografike e linjës së re. Projekti është planifikuar të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2018. NS MALISHEVA 110/10(20) kV

Linja dyfishe 110 kV, 240 mm2, me gjatësi 12 km, NS Malishevë – Pika e lidhjës

Parku me Erë “Zatriqi” 45 MW

Linja nderlidhese 35 kV

Pika e lidhjes

Ne NS Ferizaj 1 NS THERANDA

Linja 110 kV, 240 mm2, me gjatësi 15 km, NS Rahovec – NS Theranda

NS RAHOVECI

Ne NS Prizreni 3 Ne NS Prizreni 2

Figura 5-6. Shtrirja gjeografike e linjës 110 kV NS Rahovec – NS Therandë



Projekti (T-L2 PZ1-PZ2): Linja e re 110 kV NS Prizren 1 - NS Prizren 2

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 64 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ngarkesa ne rritje te vazhdueshme ne rajonin e Prizrenit, do të vë në risk plotësimin e kriterit N-1 për atë pjesë te rrjetit transmetues. Ky risk do të shfaqet pas tejkalimit te ngarkesës mbi 1340 MW. Linja e dytë 110 kV nga NS Prizreni 1 në NS Prizreni 2 është e nevojshme pasi qe sipas konfiguracionit aktual të rrjetit, rënia e linjës NS Prizren 2- NS Prizreni 3 do të shkaktoj mbingarkesë në linjën L164/3. Projekti parasheh ndërtimin e linjës së re 110 kV, 240 mm2 (114 MVA/605 A) me gjatësi 3.5 km të treguar në figurën 5-7. Në këtë rast ekzistojnë edhe dy opsione tjera të realizimit varësisht nga problemet e shpronësimit te pronave dhe pengesave urbanistike: -

Shndërrimi i linjës ekzistuese L164/3 ne linjë të dyfishtë

Kabllo nëntokësore 110 kV

Projekti planifikohet të kryhet në vitin 2021. Ky projekt është i rëndësishëm për realizimin e konceptit te grupimit të konsumit 110 kV sipas nënstacioneve kryesore. I njëjti projekt është paraparë në studimin e kryer nga Fichner në lidhje me ri-dizajnimin e konfiguracionit te rrjetit transmetues 400 kV dhe 110 kV. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Plotësimi i kriterit të sigurisë N-1

Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori

Ngritja e kapaciteteve transmetuese te rrjetit

Optimizimi i rrjedhave te fuqisë dhe mundësimi i grupimit te ngarkesave 110 kV sipas furnizimit te pavarur nga nyjet kryesore te sistemit transmetues (ne ketë rast nga NS Prizreni 2)

NS PRIZRENI 2 220/110kV

NS PRIZRENI 3 110/10kV NS PRIZRENI 1 110/35kV

Linja e re 110kV PRZ1-PRZ2,3.5km

Figura 5-7 . Projekti linja e dytë 110 kV NS Prizren 1- NS Prizren 2

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 65 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë



Projekti (T&D TR2_GJIL5): Transformatori i dytë 40 MVA , 110/10(20) kV ne NS

Gjilani 5 Nënstacioni Gjilani 5, 110/10 (20)kV është nënstacion i ri i ndërtuar ne vitin 2012, grant nga qeveria Zvicerane. Për shkak te kufizimeve buxhetore fillimisht ky nënstacion është ndërtuar me vetëm një transformator te fuqisë 31.5 MVA, ashtu që në të ardhmen është planifikuar instalimi i transformatorit të dytë. E tërë infrastruktura përcjellëse për një transformator të ri tani ekziston, duke përfshirë fushat transformatorike 110 kV dhe 10(20) kV. Operimi me vetëm një transformator paraqet problem të madh në rast të rënies se paplanifikuar të transformatorit, me këtë rast konsumi i rajonit të Gjilanit që furnizohet nga ky nënstacion do të mbetet pa furnizuar deri në mënjanimin e prishjes. Gjithashtu probleme serioze shfaqen gjatë realizimit të mirëmbajtjes se transformatorit dhe fushave te tij, pasi qe edhe ne këtë rast nevojitet ndërprerje e plotë e furnizimit te konsumit. Në anën tjetër furnizimi i konsumit duhet te posedojë rezervë transformuese e cila i përgjigjet ngritjes se vazhdueshme te ngarkesës. Për arsyet e lartpërmendura nevojitet instalimi i transformatorit të dytë në NS Gjilani 5. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë: -

reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatorët,

ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të një pjese të konsumit te Gjilanit me rrethinë

ngritja e kapaciteteve transformuese

optimizimi i procesit të mirëmbajtjes

Projekti planifikohet te kryhet në çerekun e dytë të vitit 2022 

Projekti (T-L2 PEJA3-UJMAN): Linja e re 110 kV NS Peja 3- HC Ujmani

Ngritja e vazhdueshme e konsumit ne rajonin e Mitrovicës si dhe linja e vetme 110 kV që lidhë HC Ujmani me rrjetin e transmisionit janë faktorët që nxisin ndërtimin e linjës së re 110 kV e cila do të lidhë hidrocentralin me nyjën e fuqishme te rrjetit NS Peja 3. Në figurën 5-8 është paraqitur shtrirja gjeografike e linjës së gjatë 25 km. Ky projekt mundëson krijimin e një unaze të re 110 kV e rëndësishme për optimizmin e punës së Sistemit Transmetues për

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 66 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

pjesën e rajonit të Mitrovicës. Zhvillimi i pritur i konsumit në atë rajon, në veçanti miniera e Trepçës, do të jenë më të sigurta në furnizim me energji elektrike, duke konsideruar ngritjen e kapaciteteve transmetuese. Linja e re do të ndihmoj në shkarkimin e linjave furnizuese të unazës 110 kV NS Kosova A – NS Bardhi – NS Vushtrria 1&2 – NS Trepça. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Plotësimi i kriterit N-1 për HC Ujmani

Optimizimi i rrjedhave te fuqisë ne linjat 110 kV, ne veçanti shkarkimi i linjave furnizuese te NS Vallaqi

Krijimi i rezervave të shkyçjes të nevojshme gjatë procesit të mirëmbajtjes apo gjatë shfaqjes së prishjeve te pa parashikuara ne rrjetin e transmisionit.

Valorizimi i kapaciteteve transformuese te NS Peja 3

Projekti planifikohet të kryhet në vitin 2022.

Figura 5-8. Linja NS Peja 3- HC Ujmani



Paket Projekti (T/RING_400kV): UNAZA 400 kV GJAKOVË-PRIZREN-FERIZAJ

Konfiguracioni aktual i rrjetit 400 kV karakterizohet si lidhje yll ku qendra e yllit është NS Kosova B. Konfiguracioni optimal i rrjetave elektrike të tensionit të lartë është konfiguracioni unazor, i cili siguron fleksibilitet dhe siguri më të lartë të operimit të sistemit elektroenergjetik.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 67 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Zhvillimet e pritshme të kapaciteteve të reja gjeneruese dhe parashikimet e ngarkesës, parashikimet e flukseve në rritje të fuqisë në shkëmbimet rajonale, determinojnë nevojën për ri-konfigurimin e rrjetit 400 kV. Studimet e mëhershme si ESTAP I kanë rekomanduar rikonfigurimin e rrjetit 400 kV në formën unazore, duke iu shmangur zhvillimit të rrjetit 220 kV. Simulimet kompjuterike të kryera në modelet komplekse të cilat përfshijnë edhe sistemet regjionale, duke konsideruar skenarët e zhvillimit të kapaciteteve të reja gjeneruese në vend dhe rajon si dhe zhvillimin e parashikuar të ngarkesës po ashtu në vend dhe rajon, tregojnë nevojën për krijimin e unazës 400 kV në territorin e Kosovës. Ky konfiguracion është prezantuar si projekt opcional afatgjatë edhe në planet e mëhershme zhvillimore të KOSTT-it. Studimi i detajizuar i ri-dizajnimit të rrjetit 400 kV dhe ndikimeve të saj në Sistemin Elektroenergjetik të Kosovës është kryer nga kompania konsulente gjermane “Fichner”. Koncepti i prezantuar i studimit, rekomandon krijimin e nyjeve të fuqishme 400/110 kV të cilat do të furnizojnë grupet e ngarkesës dhe duke ngritur rezervat e kapacitetit të linjave 110 kV me qellim të optimizmit të rrjedhave të fuqisë. Simulimet kompjuterike në modelet komplekse të sistemit të kryera nga KOSTT, tregojnë që pjesa e rrjetit në rajonin e Prizrenit nuk do të mund të plotësoj kriterin N-1 pas vitit 2020, për shkak të impedancës së lartë të dy linjave 220 kV furnizuese të NS Prizreni 2. Problemi më i madh do të shfaqet nëse bie linja interkonektive 220 kV Fierzë-Prizren 2. Në këtë rast mund të vije deri të kolapsi i tensioneve dhe shkyçja e ngarkesës së NS Prizreni 2. Nëse vështrojmë rrjetin e transmisionit para ndërtimit të unazës 400 kV mund të vërejmë ekzistimin e katër nyjeve të fuqishme dhe të mjaftueshme të transformimit në 110 kV: NS Peja 3 furnizon konsumin e Dukagjinit, NS Ferizaj 2 furnizon konsumin e pjesës jug-lindore dhe NS Kosova A se bashku me NS Prishtina 4, të cilat kryesisht furnizojnë konsumin e Prishtinës. Të gjitha këto nyje janë të kyçura në rrjetin e fuqishëm horizontal, ndërsa NS Prizreni 2, mbetet i kyçur në rrjetin po ashtu horizontal 220 kV por relativisht të dobët. Koncepti i ri-konfigurimit të rrjetit 400 kV nga forma yll në formë unazore sjell përfitimet si në vijim: -

Mundëson përkrahjen e kapaciteteve të reja gjeneruese.

Ngritë besueshmërinë dhe sigurinë e rrjetit 400 kV.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 68 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ndihmon në sigurinë e shkëmbimeve të fuqisë në mes të Kosovës dhe vendeve të rajonit, apo transiteve që kalojnë nëpërmes rrjetit tonë.

Mundëson ri-konfigurimin e rrjetit 110 kV me qellim te optimizmit të rrjedhave të fuqisë si dhe optimizmit të konditave të operimit të sistemit të transmisionit

Ngritë kualitetin e furnizimit të konsumit të rajonit të Prizrenit.

Ndihmon në procesin e mirëmbajtjes së linjave 400 kV.

Projekti i unazës planifikohet të kryhet në dy faza: 

Faza e parë: përfshinë ndërtimin e stacionit shpërndarës Gjakova 3, 400 kV i cili do të pozicionohet shumë afër linjës interkonektive 400 kV NS Kosova B – NS Tirana 2 ku do të kyçet në gjatësinë 51 km nga NS Kosova B ashtu siç është treguar në figurën 5-8. SSH Gjakova 3, do të kryej funksionin e pikës së re ndërlidhëse të unazës 400 kV. Do të përmbaj tri fusha të linjave 400 kV, me mundësi te zgjerimit dhe një fushë lidhëse 400 kV. Njëkohësisht do të ndërtohet NS Prizreni 4, 400/110 kV i cili fillimisht do të ketë të instaluar një auto-transformator 300MVA. Nënstacioni do të jetë i pozicionuar në vazhdim të NS Prizreni 2, ku do të shfrytëzohen zbarat ekzistuese 110 kV, me ndryshimin në vendosjen e ndarësit tërthor të zbarave 110 kV. Nënstacioni parasheh ndërtimin e zbarave të dyfishta 400 kV e cila do të përmbaj dy fusha të linjave 400 kV dhe hapësirë të mjaftueshme edhe fusha tjera rezerve të linjave dhe transformatorëve. Në figurën 5-10 është paraqitur konfiguracioni i NS Prizreni 4. Dy nënstacionet do të jenë në punë paralele në anën 110 kV, që nënkupton shfrytëzimin e auto-transformatorëve ekzistues 3x150MVA të NS Prizreni 2. Auto-transformatorët ekzistues 220/110 kV do të shfrytëzohen deri në fund të ciklit të tyre jetësor, duke i zëvendësuar me auto-transformatorët shtesë 400/110 kV te cilët do të instalohen në NS Prizreni 4. Nënstacioni shpërndarës Gjakova 3, 400 kV do të lidhet përmes linjës 400 kV, 2x490 mm2 (1316 MVA/1900 A) me gjatësi 31.5 km me NS Prizreni 4, 400/110 kV. Faza e parë planifikohet të ndërtohet ne vitin 2023.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 69 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë



Faza e dytë: Paraqet fazën e mbylljes së unazës, me ndërtimin e linjës 400 kV, 56.5 km nga NS Prizreni 4 në NS Ferizaj 2 ashtu siç është paraqitur në figurën 5-9. Ndërtimi i kësaj linje mund të kryhet brenda periudhës kohore 2023-2026 dhe duhet të jetë në koordinim kohor me projektet e planifikuara të ngritjes së kapaciteteve të reja gjeneratorike. Projekti gjithashtu është në linjë me planin zhvillimor të OST, ku parashihet ndërlidhja e hidrocentralit të planifikuar Skavica (350 MW) ne linjën 400 kV e cila do të lidhet në njërën anë në NS Prizreni 2.

Krushevc NISH

RIBAREVINË

NS Peja 3 B DR

PR4

Fierzë

SSH Gjakova 3 NS Ferizaj 2

31.5km TIRANA 2 56.5km Prz. 2

NS Prizreni 4

SHKUPI 5

Fig.5-9 Shtrirja gjeografike e projektit te unazës 400 kV SSH Gjakova 3-NS Prizreni 4- NS Ferizaj 2

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 70 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë Rezervë

SSH GJAKOVA 3

NS FERIZAJ 2

400kV

220kV

Fusha lidhese

3x150MVA 300MVA

Fusha Rez.

Ndares terthor

110kV

Fusha lidhese

110kV

Fusha lidhese Linjat 110kV

Linjat 110kV

Figura 5-10. Skema njëpolare e nënstacionit te modifikuar NS Prizreni 2, 220/110 kV në NS Prizreni 4, 400/220/110 kV

5.4.3.

Projektet e ri-vitalizimit të linjave 110 kV

Faktorët themelor të cilët janë marrë për bazë për përcaktimin e listës së linjave të cilave do ti ndërrohet përçuesi me kapacitet me të madh transmetues janë: 

vjetërsia e linjës,



Frekuenca e mbingarkimit të linjës (N-1), si dhe



niveli i humbjeve të fuqisë në linjë

Faktori i parë është qartë i definuar, faktori i dytë dhe i tretë identifikohet nga analizat kompjuterike duke simuluar rrjedhat e fuqisë për kondita të ndryshme të operimit të sistemit të transmisionit, duke marrë parasysh dinamikën e zhvillimit të projekteve në perspektiv të cilat ndikojnë dukshëm në ndryshimin e rrjedhave te fuqisë në rrjetin e transmisionit. Të gjitha linjat 110 kV me seksion të tërthortë 150 mm2, të rrjetit të transmisionit janë analizuar

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 71 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

në aspektin e humbjeve të fuqisë duke përcjellë përforcimet në rrjet në term afatgjatë kohor. Linjat me vjetërsi mbi 40 vite dhe linjat me frekuencën më të madhe të mbi-ngarkimit dhe të cilat kuptueshëm kanë humbje më të mëdha, janë renditur në rend të parë. Objektivi kryesor i kësaj kategorie të projekteve është rritja e kapacitetit të linjave 110 kV me përçues me seksion 150 mm2 (83 MVA), në përçues 240 mm2 (114 MVA). Disa nga linjat shumë të vjetra kryesisht kanë shtylla nga betoni dhe ndërrimi i përçuesve ekzistues me përçues me peshë më të madhe në aspektin mekanik dhe statik kërkon përforcime të shtyllave, me theks të veçantë të shtyllave këndore. Gjithashtu edhe shtyllat në formë portale kërkojnë përforcim të shtyllave dhe shtim eventual i shtyllave me qëllim të rritjes së stabilitetit mekanik të linjës në tërësi. Në periudhën kohore 2014-2023 si në vijim janë përzgjedhur linjat 110 kV të cilat do të përforcohen:

 Projekti (T-RIV/L126/2) : Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: NS Peja 2- NS Deçani, L126/2 Linja 14.57 km që lidhë NS Peja 2 me NS Deçan e paraqitur në figurën 5-11, është linjë e ndërtuar në vitin 1967 e cila përmban 52 shtylla të llojit portal dhe përçuesin 150 mm2. Linja L126/2 është linjë e rëndësishme, segment i unazës së nënstacioneve 110 kV NS Peja 3 – NS Peja 1 – NS Peja 2 – NS Deçan – NS Gjakova 1. Projekti i ri-vitalizimit të kësaj linje përfshinë përforcimin e shtyllave këndore të formës portal, vendosjen e izolatorëve të rinj kompozitë dhe ndërrimi i përçuesve fazor. Projekti do të ndihmoj në rritjen e kapaciteteve transmetuese si dhe do të ndihmoj në përmirësimin e kriterit të sigurisë N-1. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA

Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive

Plotësimi i kriterit N-1 për pjesën e rrjetit qe ndërlidhë nënstacionet 110 kV te rajonit te Dukagjinit

Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e katërt të vitit 2016.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 72 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Linja 110kV Peja 2Deçan,14.57km

Fig. 5-11 Linja 110 kV NS Peja 2 – NS Deçan me gjatësi 14.57 km



Projekti (T-RIV/L163/1) : Ri-vitalizimi i linjës 110 kV NS Kosova A- NS Bardhi –

NS Vallaqi Nga të gjitha rezultatet e fituara nga simulimet kompjuterike, linja aktuale L163/1 nga Kosova A - NS Bardhi deri ne NS Vallaq me kapacitet 83 MVA (150 mm2) rezulton të jetë më problematike nga linjat tjera (150 mm2) të cilat janë në listën për ndërrim të përçuesit Pas përfundimit të projektit të përforcimit të furnizimit të NS Bardhi, me ç’rast është bërë kyçja në linjën e mëhershme NS Kosova A – NS Vallaq një pjesë e linjës ka mbete me seksion 150 mm2, andaj projekti në terësi përfshinë edhe ri-vitalizimin e kësaj pjese. Ngritja e kapacitetit të kësaj linje do të evitoj mbingarkimin e saj në rastin kur shkëputet linja furnizuese NS Kosova A – NS Vushtrri 2. Në të njëjtën linjë do të kyçet edhe NS Mitrovica 2 duke ndihmuar në ngritjen e sigurisë dhe besueshmërisë së furnizimit të ngarkesës të rajonit të Mitrovicës. Në figurën 5-12 është paraqitur pjesa e linjës e cila planifikohet të rivitalizohet. Projekti përfshinë ndërrimin e përçuesve 150 mm2 (83 MVA/440 A) me përçues 240 mm2 (114 MVA/605 A), si dhe përforcimet e nevojshme në shtyllat e tipit portal për shkak të shtimit të peshës së përçuesit. Përfitimet e pritshme nga projekti janë:

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 73 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA

Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive

Plotësimi i kriterit N-1 për pjesën e rrjetit qe ndërlidhë unazën: Kosova A-BardhiVushtrria 1&2-Trepça-Mitrovica 2-Vallaq

Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e katërt të vitit 2019.

Linja 110kV Kosova A-Bardhi-Vallaq

Fig. 5-12 Linja 110 kV NS Kosova A – NS Bardhi – NS Vallaq me gjatësi 38.5 km

 Projekti (T-RIV/L118/3): Ri-vitalizimi i linjës 110 kV, NS Prizreni 1 – NS Prizreni 3 Projekti përfshinë ndërrimin e përçuesit nga 150/25mm2 në 240/40 mm2 në gjatësinë 4.69 km nga NS Prizreni1 deri në NS Prizreni 3 të paraqitur në figurën 5-13. Projekti gjithashtu përfshinë përforcimet statike te shtyllave ekzistuese, vendosjen e izolatorëve të rinj kompozitë dhe ndërrimi i përçuesve fazor.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 74 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Linja paraqet segmentin ndërlidhës për furnizimin e NS Prizreni 3. Ri-vitalizimi i kësaj linje do të ndikoj ndjeshëm në rritjen e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të asaj pjese të rrjetit 110 kV. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Plotësimi i kriterit N-1 për pjesën e rrjetit 110 kV qe ndërlidhë nënstacionet 110 kV ne rajonin e Prizrenit

Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA

Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive

Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e tretë të vitit 2020.

Linja 110kV Prizreni 1-Prizreni 3 4.69km

Fig. 5-13 Linja 110 kV NS Prizreni 1 – NS Prizreni 3 me gjatësi 4.69 km

 Projekti (TRIV/L155/2): Ri-vitalizimi i linjës 155/2 në koordinim me ndërtimin e NS Leposaviq 110/10 kV Nënstacionit të ri NS Leposaviq 110/10(20)kV është planifikuar të furnizohet nga linja ekzistuese ndërkufitare NS Vallaq - NS N.Pazar, e cila do të realizohet me prerjen e saj në afërsi të NS Leposaviq 35/10 kV. Linja aktualisht nuk ka kapacitet të mjaftueshëm për shkak të seksionit tërthor që ka (150 mm2). Në anën tjetër kjo linjë është një ndër linjat më të vjetra në sistemin transmetues të Kosovës, andaj përforcimi i saj është i domosdoshëm. Ndërrimi i përçuesit planifikohet për 15km të linjës e filluar nga NS Vallaqi deri te pika ku planifikohet të bëhet prerja e linjës L155/2. Në figurën 5-14 është paraqitur shtrirja gjeografike e projektit. Përfitimet e pritshme nga projekti janë:

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 75 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ngritja e kapacitetit transmetues të linjës nga 83 MVA në 114 MVA

Reduktimi i humbjeve te fuqisë aktive dhe reaktive

Mundësimi i realizimit te NS Leposaviqi 110/10(20) kV

Projekti planifikohet të kryhet në çerekun e katërt të vitit 2020.

fig. 5-14 Projekti i ri-vitalizimit të linjës L155/2 në koordinim me ndërtimin e NS Leposaviq 110/10(20)kV.

5.4.4.

Projektet e përkrahjes së ngarkesës

Në vazhdim janë dhënë përshkrimet teknike te projekteve te kategorisë së përkrahjes së ngarkesës si dhe përfitimet e pritshme nga ato. 

Projekti (T&D-L4/MIT2) : NS Mitrovica 2, 110/10(20) kV Rritja e vazhdueshme

e kërkesës për energji elektrike në zonën e Mitrovicës,

iniciojnë nevojën për krijimin e nyjës së re shpërndarëse në atë zonë. Pjesa jugore e Mitrovicës aktualisht furnizohet nga nënstacioni i cili i përket kompleksit industrial Trepça Kapacitetet aktuale të rrjetit të shpërndarjes janë të limituara dhe në ngarkesën e pikut

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 76 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

shfaqen mbingarkime te linjave dhe kabllove te tensionit 35 kV dhe 10 kV. Në anën tjetër zhvillimi i industrisë xehetaro- metarlugjike kërkon furnizim të veçantë, të sigurt dhe të pavarur. Duke pas parasysh këta faktor është jashtëzakonisht e rëndësishme ndërtimi i NS Mitrovica 2, 110/10(20) kV me kapacitet transformues 2x40 MVA.. Në linjën NS Skenderaj – NS Vallaq, afërsisht 2.6 km nga pika e lidhjes se linjës bajpasuese, respektivisht 6.2 km nga NS Vallaqi do të bëhet prerja e saj dhe ndërtimi i linjës dyfishe 110 kV, 240 mm2 me gjatësi te vlerësuar rreth 2 km. Në linjën NS Bardhi – NS Vallaq, afërsisht 6.15 km nga NS Vallaqi do të bëhet prerja e saj dhe ndërtimi i linjës dyfishe 110 kV, 240 mm2 me gjatësi te vlerësuar rreth 1.5 km. Ky opcion do të përmbaj dy koridore të linjave dyfishe, te cilat do të mundësojnë ndërlidhjen e NS Mitrovica me tri nënstacione 110 kV: NS Skenderaj, NS Vallaq dhe NS Bardhi. Lidhja me NS Vallaq do të jetë e dyfishtë. Në aspektin e rrjedhave te fuqisë, kritereve te sigurisë ky opcion mundëson plotësimin e kritereve qe dalin nga Kodi i Rrjetit, respektivisht tejkalon edhe atë, duke mundësuar edhe plotësimin e kriterit N-2. Nënstacioni kryesisht do të furnizohet nga NS Peja 3 dhe NS Kosova A. Duke u ndërlidhur me planin e mëparshëm zhvillimor te KOSTT 2013-2022 dhe me Master Planin 2012-2025 ne projektin e NS Mitrovica 2 planifikohet të përfshihet edhe rivitalizimi i pjesës (9 km) së linjës NS Skenderaj-NS Vallaq me seksion 150mm2. Ri-vitalizimi përmban ndërrimin e linjës ekzistuese me linjën e re njëfishe 240 mm2, por konstruksioni i shtyllave duhet të jetë për linjë dyfishe ashtu qe ai segment i linjës te jetë i gatshëm për linjën e ardhshme NS Peja 3-NS Mitrovica 2 e cila është planifikuar sipas planit zhvillimor. Kjo mundëson evitimin e korridoreve te reja dhe problemeve te shpronësimit për ndërtimin e linjës. Në fig.5-15 mund të shihet mënyra e kyçjes në rrjetin e transmisionit të nënstacionit. Me këtë topologji ky nënstacion mundëson siguri të lartë në aspektin e kriterit të sigurisë N-1 dhe si i tillë do të paraqet nyje shumë te rëndësishme 110 kV për sistemin elektroenergjetik të Kosovës. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë: -

Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Mitrovicës

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 77 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e eliminimit te fyteve te ngushta ne rrjetin e shpërndarjes

Reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes

Përkrahje e zhvillimit ekonomik te Mitrovicës

Projekti planifikohet të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2017.

Fig.5-15 Mënyra e kyçjes së NS Mitrovica 2 në Rrjetin e Transmisionit 

Projekti (T-L2/PRISHTINA 6): NS Prishtina 6, 110/10(20) kV Në aspektin e sigurisë së furnizimit të konsumatorëve distributiv, ndërtimi i

nënstacionit të ri Prishtina 6 në qendër të Prishtinës, është i domosdoshëm pasi që kapacitetet aktuale të nënstacioneve distributive NS Prishtina 1, NS Prishtina 2 dhe NS Prishtina 3 nuk do të jenë të mjaftueshme në një periudhë afatmesme kohore. Konsumi i Prishtinës me rrethinë përbën konsumin më të lartë në Kosovë, e cila paraqet pothuajse 25% të konsumit nacional. Problemet e kapaciteteve të shpërndarjës janë të theksuara gjatë konsumit dimëror dhe në veçanti situata përkeqësohet nëse në ngrohtoren e Kryeqytetit paraqiten probleme, me ç ‘rast shpenzimet e energjisë elektrike rritën dukshëm. Pozicioni i propozuar i nënstacionit të ri gjendet në apo afër objektit te mbyllur të NS Prishtina III 35/10 kV i cili gjendet pranë objektit kryesor të KEK-ut dhe atij të KOSTT-it. Pozita gjeografike e nënstacionit i cili gjendet në zonë urbane determinon qartë mënyrën e furnizimit të nënstacionit përmes kabllove nëntokësore. Gjithashtu edhe lloji i pajisjeve te tensionit të lartë duhet të jetë modular-kompakt apo siç quhet teknologji “GIS” e cila kërkon hapësirë të vogël për ndërtim. Në figurën 5-16 mund të shihet pozicioni i propozuar i nënstacionit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 78 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 5-16. Pozicioni gjeografik i dy nënstacioneve Prishtina 4 dhe Prishtina 6.

Në bazë të pamjeve satelitore mund të shihet që shtrirja e kabllove duhet të kaloj në pjesë mjaftë të urbanizuara, sidomos afër NS Prishtina 6. Mënyra e lidhjes së lartpërmendur është paraqitur edhe në dy planet e mëhershme zhvillimore të rrjetit të transmisionit. Në figurën 5-17 mund të shihet konfiguracioni ideor i kyçjes së NS Prishtina 6 në rrjetin e transmisionit. Në planet e mëhershme bazuar në informacionet nga Departamenti i Implementimit të Projekteve në kuadër të KOSTT-it, traseja e kabllove ka qenë e definuar dhe në atë kohë ishte dhënë edhe pëlqimi urban për trasenë e lëshuar nga Komuna e Prishtinës. Traseja kishte gjatësinë 5.3 km, ndërsa për shkak të ngecjes së zhvillimit të projektit, në trasenë e aprovuar dhe përgjatë saj janë bërë ndërtime të shumta të cilat detyrimisht do të kërkojnë devijimin e saj. Ekipet e përbashkëta KOSTT -OSSH kanë intensifikuar vizitat ne komunën e Prishtinës me qëllim të definimit të saktë të trasesë së kabllove 110 kV. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të qendrës së kryeqytetit

Shkarkimi i transformatorëve në NS Prishtina 1, 2 dhe 3

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 79 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes

Optimizimi i rrjedhave të fuqisë në linjat 110 kV si rrjedhojë e shkarkimit të transformatorëve në NS Prishtina 1, 2 dhe 3

Reduktimi i sasive të mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e eliminimit të fyteve të ngushta në rrjetin e shpërndarjes

Projekti planifikohet të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2017.

Fig. 5-17 Konfiguracioni i kyçjes së NS Prishtina 6, 2x40 MVA, 110/10(20) kV në rrjetin e transmisionit



Projekti (T&D-L3/DRAGASH): NS Dragashi dhe linja 110 kV NS Kukës-NS Dragash- NS

Prizren 2

Projekti përfshinë ndërtimin e NS Dragashi 110/10(20)kV i cili do të furnizohet përmes dy linjave: NS Dragashi – NS Prizreni 2 (21km) dhe NS Dragashi - NS Kukës (3 9km). Nga Zhuri deri në Dragash linja do të konstruktohet e dyfishtë, ndërsa nga Prizreni 2 në Zhur linja do të jetë njëfishe por me shtylla të dyfishta në mënyrë që ana tjetër e shtyllave të përdoret për projektin e HC Zhuri. Në figurën 5-18 është paraqitur shtrirja gjeografike e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 80 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

projektit me të dhënat relevante të tij. Projekti fillimisht i koordinuar në mes të KOSTT dhe KEK-OSSH dhe tani i aprovuar edhe nga KEDS-i konsiderohet i rëndësishëm për të dy palët. Për KEDS-in projekti mundëson: Furnizimi kualitativ i zonës jugore të Kosovës (Dragashit me rrethinë), reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes si dhe shkarkimi i transformatorëve 110/35 kV ne NS Prizreni 1. Në aspektin e përfitimeve që sjell implementimi i projektit për sistemin e transmisionit, veçojmë: - Optimizimi i rrjedhave të fuqisë në mes dy sistemeve të KOSTT-it (Kosovës) dhe OST (Shqipërisë) dhe minimizimi i kostos së prodhimit të energjisë elektrike nga gjeneratorët e dy sistemeve. - Shkarkimi i ngarkesës së linjave 110 kV NS Prizren 1-NS Prizren 2 dhe NS Prizren 1-NS Prizren 3 ekuivalent me ngarkesën e Dragashit. - Shkëmbimi i tepricave të energjisë elektrike në mënyrë reciproke në mes dy sistemeve e cila me operim radial realizohet në mënyrë të lehtë. - Furnizimi i sigurt i NS Dragashit dhe NS Kukësit duke u realizuar kriteri N-1 (rënia e një linje nuk ndërpret furnizimin e NS Dragashit apo NS Kukësit për shkak të furnizimit të dyfishtë) Projekti parashikohet të jetë në operim në çerekun e katërt të vitit 2018.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 81 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë N S P R IZ R E N I 2 2 2 0/1 1 0 k V N S P R IZ R E N I 1 1 1 0 /3 5 k V Linja njefis he ** 110 k V P riz ren 2 -Z hur , 8k m ** Shtyllat dyfishe për projektin H C Z huri

Z h u ri N S Z huri 35 k V Linja njefis he 110 k V Z hur -K uk s 26 k m

Linja 35 k V

9 Z hur-kufi 17km

Linja e dy fis htë 110 k V D ragas h -Z hur , 13 k m

N S D ragas hi 35 k V

N S K uksi

N S D R A GA S H I 1 1 0 /1 0 (2 0 )k V 8 .48.4km km

H C D ik a n c e

Figura 5-18 . Projekti i NS Dragashit dhe linjës 110 kV me NS Kukës.



Projekti: (T-L2/MALISHEVA):Projekti Malisheva 110/10(20) kV

Pas transferimit të aseteve 110 kV nga KEK-OSSH në KOSTT, procesi i planifikimit të nënstacioneve 110/10(20) kV për përkrahjen e ngarkesës është marrë përsipër nga KOSTT, duke u harmonizuar me planet dhe prioritetet e OSSH. Projekti Malisheva, është futur në listën e projekteve kapitale të cilat përkrahin ngarkesën dhe përforcojnë kapacitetet transmetuese të rrjetit për arsyet në vijim: a) Situata e furnizimit të rajonit të Malishevës është jo e kënaqshme, pasi që ky rajon aktualisht furnizohet përmes linjës 35 kV nga NS Rahoveci. Distanca e madhe e kësaj

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 82 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

linje krijon humbje të mëdha të fuqisë aktive dhe reaktive duke ndikuar negativisht në kualitetin e fuqisë elektrike të liferuar deri te konsumatori. Niveli i tensionit 35 kV dhe niveleve tjera shpërndarëse gjatë ngarkesës dimërore është nën vlerat minimale të lejuara sipas kodit të shpërndarjes. Për të arritur një furnizim të qëndrueshëm dhe afatgjatë me energji elektrike për rajonin e Malishevës, është e nevojshme ndërtimi i një nënstacioni 110/10(20) kV me kapacitet transformues 2x40 MVA. b) Realizimi i NS Malisheva do te realizohet në sinkronizim me projektin e linjës së re 110 kV NS Rahoveci- NS Theranda. Me këtë rast NS Malisheva do të kyçet afërsisht në mesin e linjës Rahovec-Therandë, përmes linjës dyfishe me gjatësi 12 km. Me këtë arrihet optimizimi i rrjedhave të fuqisë, ngriten rezervat e shkyçjes, ndërsa linja Therandë-Ferizaj 1 mund të operoj e hapur apo e mbyllur varësisht nga rrjedhat e fuqisë dhe vlerësimi i sigurisë së sistemit. Linja dyfishe 110 kV, do të jetë me dimensione 240 mm2 Gjithashtu ky projekt duhet të koordinohet me projektin e ri-vitalizimit të pajisjeve në NS Theranda që ka të bëjë me ndërrimin e pajisjeve te tensionit 110 kV dhe kalimin ne sistemin e zbarave te dyfishta. Në NS Rahovec ekziston fusha e gatshme e linjës 110 kV, ndërsa në NS Theranda duhet ndërtuar fushë të re të linjës. Në figurën 5-19 është paraqitur shtrirja gjeografike e projektit. Përfitimet e pritshme nga ky projekt janë: -

Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Malishevës

Krijimi i unazës së re fleksibile 110 kV Rahovec-Malishevë Therandë

Eliminimi i furnizimit radial të NS Rahoveci (Kriteri N-1)

Optimizimi i rrjedhave të fuqisë dhe shkarkimi i transformatorëve në NS Rahoveci

Ngritja e sigurisë së operimit të Parkut Energjetik me Erë “Zatriqi”

Reduktimi i sasive të mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e eliminimit të fyteve të ngushta në rrjetin e shpërndarjes

Reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes

Përkrahje e zhvillimit ekonomik të Malishevës

Projekti është planifikuar të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2018.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 83 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

NS MALISHEVA 110/10(20) kV 2x40 MVA

Linja dyfishe 110 kV, 240 mm2, me gjatësi 12 km, NS Malishevë – Pika e lidhjës

Parku me Erë “Zatriqi” 45 MW

Linja nderlidhese 35 kV

Pika e lidhjes

Ne NS Ferizaj 1 NS THERANDA

Linja 110 kV, 240 mm2, me gjatësi 15 km, NS Rahovec – NS Theranda

NS RAHOVECI

Ne NS Prizreni 3 Ne NS Prizreni 2

Figura 5-19 Shtrirja gjeografike e paket projektit NS Malisheva



Projekti (T-L2/F_KOSOVA): NS Fushë Kosova 110/10(20) kV

Në listën e projekteve me prioritet nga këndvështrimi i

KEDS-it është ndërtimi i

nënstacionit Fushë Kosova 110/10(20) kV në afërsi të nënstacionit ekzistues 35/10 kV. Ky nënstacion furnizohet përmes dy linjave 35 kV, 95 mm2 nga NS Kosova A dhe NS Prishtina1. Në bazë të informacioneve nga KEDS kapacitetet transformuese 35/10 kV janë afër kufirit kritik, ndërsa në anën tjetër ngarkesa në rajonin e Fushë Kosovës ka tendencë të rritjes së vazhdueshme. Për këtë arsye është parë e nevojshme krijimi i nyjës së re 110/10(20) kV në Fushë Kosovë e cila do të përmban kapacitete te mjaftueshme transformuese afatgjate 2x40 MVA e cila do te mund të përcjell ngritjen e vazhdueshme të ngarkesës dhe atë sipas

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 84 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

kritereve teknike të rezervës transformuese. Ndërtimi i nënstacionit do të ndikoj në shkarkimin e transformatorëve ne NS Prishtina 1 dhe NS Kosova A dhe reduktimin e rrjedhave të fuqisë në linjat furnizuese te NS Prishtina 1. Në aspektin teknik të kyçjes bazuar në pozicionin gjeografik të nënstacionit, pozita optimale e kyçjes në rrjetin e transmisionit do të jetë linja 110 kV L112, NS Kosova A- NS Lipjan e cila kalon afër pozitës së propozuar. Shtrirja gjeografike e kyçjes së NS Fushë Kosova është paraqitur ne figurën 5-20. Linja e dyfishtë me gjatësi rreth 1 km. Me dimensione standarde 240 mm2 do të kyçet në pikën e linjës 110 kV Kosova A- Lipjan ne distancë 4.3 km nga Kosova A. Në këtë mënyrë arrihet shfrytëzimi optimal i linjës së mëhershme te konvertuar nga 220 kV ne 110 kV duke furnizuar dy nënstacione NS Lipjani dhe NS F. Kosova. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Fushë Kosovës

Shkarkimi i transformatorëve ne NS Prishtina 1 dhe NS Kosova A

Reduktimi i humbjeve teknike ne rrjetin e shpërndarjes

Shfrytëzimi optimal i linjës se konvertuar L112 (Kosova A-Lipjan – Ferizaj 2)

Optimizimi i rrjedhave të fuqisë ne linjat 110 kV qe furnizojnë nënstacionet e Prishtinës si rrjedhojë e shkarkimit te transformatorëve ne NS Prishtina 1 dhe Kosova A

Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e eliminimit te fyteve te ngushta ne rrjetin e shpërndarjes

Projekti planifikohet te përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2018.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 85 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

NS KOSOVA A

Linja ekzistuese 110kV Kosova A-Lipjan

4.3km nga Kosova A NS F. Kosova 110/10(20) kV 2x40MVA Linja dyfishe 110kV, 1km, 240mm2

Figura 5-20. Konfiguracioni i kyçjës së NS Fushë Kosova në rrjetin e transmisionit.



Projekti (T-L2/DRENAS 2): NS Drenasi 2, 220/35/10(20) kV

Drenasi me rrethinë aktualisht furnizohet nga nënstacioni industrial Feronikeli, 220/35 kV, 2x160 MVA. Furnizimi bëhet përmes linjës 35 kV e cila furnizon nënstacionin 3x8 MVA, 35/10 kV. Nga ky nënstacion furnizohet konsumi i zonës industriale në Komoran, ngarkesa e të cilit është në rritje të vazhdueshme. Për të mos implikuar sigurinë e furnizimit të shkritores së Feronikelit, si dhe për të ngritur kapacitetet furnizuese për konsumin e rajonit të Drenasit, KEDS në planin e tij zhvillimor në konsultim dhe harmonizim me KOSTT ka futur në prioritet ndërtimin e NS Drenasi 2, 220/35/10(20) kV.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 86 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Nënstacioni do të ndërtohet afër qendrës së ngarkesës, rrespektivisht afër nënstacionit ekzistues 35/10 kV. Në bazë të analizës kompjuterike dhe kritereve tekniko-ekonomike, konfiguracioni optimal i furnizimit te NS Drenasi 2, është furnizimi i nënstacionit me një linjë dyfishe 220 kV, me gjatësi 4.5 km, e cila do të lidhet në mënyrë të ngurtë në fund të linjave ekzistuese 220 kV SSH Drenas1-NS Feronikel (pranë Feronikelit). Nënstacioni do të konceptohet si nënstacion me nivele të përzier të tensioneve: 220/35/10(20) kV ashtu siç është treguar në figurën 5-21. Pamja satelitore është paraqitur në figurën 5-22.

SSH DRENASI1 220 kV

Lidhje e ngurt Linja e re 220 kV,dyfishe 360mm2, 4.5 km NS FERONIKELI 220/35 kV

Zona industriale NS DRENASI 2, 220/10(20)kV 2x40 MVA NS DRENASI 35/10 kV 3x8MVA

Figura 5-21. Konfiguracioni i kyçjës së NS Drenasi 2, në rrjetin e transmisionit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 87 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 5-22. Pamja satelitore e shtrirjes se linjes dyfishe 220kV 4.5 km nga lidhja e ngurt ne linjat furnizuese 220 kV afer Feronikelit deri te lokacioni i NS Drenasi 2.

Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Furnizimi i besueshëm dhe kualitativ i konsumit të Drenasit me rrethinë

Reduktimi i sasive te mëdha të energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e eliminimit të fyteve të ngushta në rrjetin e shpërndarjes

Reduktimi i humbjeve teknike në rrjetin e shpërndarjes

Përkrahje e zhvillimit ekonomik të rajonit të Drenasit

Furnizim kualitativ i zonës industriale në Komoran

Projekti planifikohet të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2019.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 88 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

5.4.5.

Projektet e ri-vitalizimit të nënstacioneve

Në përcaktimin e listës së nënstacioneve të cilat duhet të ri-vitalizohen janë marrë për bazë faktorët në vijim: -

Efektet e prishjeve të nënstacionit në sistemin e transmisionit

Vjetërsia e nënstacionit

Frekuenca e prishjeve në pajisjet e tensionit të lartë

Niveli i rrymave të prishjes në nënstacion

Probabiliteti i prishjeve në pajisjet e tensionit të lartë fillon të rritet me vjetërsimin e pajisjeve, sidomos te pajisjet të cilat në masë të madhe shfrytëzohen. Po ashtu nënstacionet të cilat karakterizohen me rryma të mëdha të prishjeve janë mjaftë të sforcuara duke ndikuar dukshëm në përshpejtimin e humbjes se besueshmërisë së tyre. Bazuar në të dhënat e arkivuara në KOSTT në relacion me faktorët e lartpërmendur është krijuar lista e nënstacioneve të cilat duhet të bëhet ri-vitalizimi i tyre në pesë vjeçarin e parë të planit zhvillimor.

 Projektet (TD/RIV_GJ1, TD/RIV_GJL1, TD/RIV_FER1, TD/RIV_PR2&LIP ): Ri-vitalizimi i pajisjeve të TM në NS Gjakova 1, NS Gjilani 1 , NS Ferizaji 1, NS Prishtina 2 dhe NS Lipjani Në kuadër të analizës së detajuar të gjendjes teknike dhe vjetërsisë së pajisjeve të transferuara nga KEK-OSSH në KOSTT, një numër i caktuar i projekteve janë ranguar sipas prioriteteve në planin zhvillimor. Në këtë listë janë ri-vitalizimi i pajisjeve të tensionit të mesëm që menaxhohen nga KOSTT në nënstacionet:  NS Gjakova 1,  NS Gjilani 1 ,  NS Ferizaji 1  NS Prishtina 2 dhe NS Lipjani

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 89 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Projekti do të zhvillohet për 4 vitet e ardhshme sipas renditjes të paraqitur në tabelën 5- 5. Në këtë rast parashihet të ndërrohen fushat transformatorike 35 kV me ndërtim të jashtëm dhe të brendshëm, pajisjet lidhëse të neutrit të transformatorëve dhe modernizimi i releve të transformatorëve. Përfitimet e pritshme nga projektet: -

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacioneve

Reduktimi i energjisë së padërguar si rrjedhojë e ndërprerjeve të shkaktuara nga prishjet

Ngritja e sigurisë së personelit që punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes Projekti do të implementohet në periudhën kohore 2014-2017

 Projekti (TD/RIV_VALL): Ri-vitalizimi i Nënstacionit NS Vallaqi: NS Vallaqi është një ndër nënstacionet e para të ndërtuara në Kosovë. Ri-vitalizimi i këtij nënstacioni është i domosdoshëm nga fakti që në zbarat e tij 110 kV janë të lidhura 5 linja 110 kV, njëra prej të cilave bartë fuqinë e gjeneruar nga HC Ujmani. Gjendja teknike e nënstacionit nuk është e kënaqshme dhe si e tillë rrezikon sigurinë dhe besueshmërinë e furnizimit të konsumatorëve. Ri-vitalizimi i nënstacionit parasheh ndërrimin e pajisjeve të tensionit të lartë 110 kV, ndërrimin e sistemit të zbarave dhe portaleve duke ndërtuar sistemin me zbara të dyfishta dhe me fushë lidhëse. Projekti është planifikuar të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2015. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit

Optimizimi i operimit të nënstacionit pas kalimit në sistem të zbarave të dyfishta

Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori

Ngritja e sigurisë së personelit që punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes

 Projekti (T/CB_PR4): Ndërrimi i ndërprerësve të fuqisë në NS Prishtina 4: NS Prishtina 4, 220/110 kV, 3x150MVA, paraqet nyje transformuese shumë të rëndësishme në sistemin transmetues të Kosovës. Për shkak të afërsisë nga burimet gjeneratorike ekzistuese dhe ato të planifikuara niveli i lartë i rrymave të prishjes në këtë nënstacion mund

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 90 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

të rrezikoj stabilitetin dinamik të sistemit. Të dhënat historike të incidenteve të regjistruara si pasojë e dështimeve në ndërprerës tregojnë rëndësinë e ndërrimit të tyre. Projekti parasheh ndërrimin e gjithë ndërprerësve 110 kV dhe 220 kV përveç ndërprerësit 110 kV dhe 220 kV të fushës së re transformatorike të AT3 i cili është instaluar në vitin 2010. Ky projekt klasifikohet në grupin e projekteve të cilat do të financohen nga banka Gjermane KfW përmes kredive me interes të ulët dhe si i tillë planifikohet të implementohet në çerekun e katërt të vitit 2016. Përfitimet nga projekti janë: -

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit dhe sistemit transmetues në përgjithësi.

Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori si rrjedhojë e reduktimit të frekuencës së prishjeve në ndërprerësit e fuqisë pas ndërrimit të tyre.

Dimensionimi i duhur i ndërprerësave konform kodit të pajisjeve elektrike

Ngritja e sigurisë së personelit që punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes

 Projekti (TD/RIV_THER): Ri-vitalizimi i Nënstacionit NS Theranda: Ky projekt është i rëndësisë së veçantë, pasi që ndërlidhet me projektin e ndërtimit të NS Malisheva ku linja e re 110 kV; Malishevë – Therandë do të kyçet në këtë nënstacion. Gjithashtu bazuar në aplikacionin për kyçje në rrjetin e transmisionit të Parkut Energjetik me erë “Budakova” me kapacitet të instaluar 48 MW, dhe analizës teknike të kryer, ky park do të kyçet pikërisht në NS Theranda. Konfiguracioni aktual i zbarave (sistemi H) të NS Theranda nuk mundëson optimizim të operimit të sistemit, ndërsa paraqet pengesë në procesin e mirëmbajtjes. Në bazë të standardeve të planifikimit nënstacionet të cilat kanë tri apo më shumë linja duhet të konfigurohen me sistem të zbarave të dyfishtë dhe me fushë lidhëse. Ky projekt parasheh ndërrimin e pajisjeve ekzistuese të tensionit të lartë 110 kV, ndërtimin e sistemit të zbarave të dyfishta (360 mm2), instalimin e fushës lidhëse 110 kV dhe ndërrimin e fushave transformatorike të tensionit të mesëm. Sistemi i mbrojtjeve ekzistuese rele të fushave të linjave parashihet të ndërrohet me rele moderne numerike. Paket projekti NS

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 91 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Malisheva me linjat 110 kV dhe projekti i ri-vitalizimit të nënstacionit duhet të integrohen në projekt të përbashkët. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit

Optimizimi i operimit të nënstacionit pas kalimit ne sistem të zbarave te dyfishta

Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori

Ngritja e sigurisë së personelit qe punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes

Projekti planifikohet të jetë në kohë i koordinuar me projektin e linjës së re 110 kV RahovecTherandë, respektivisht në kuartalin e dytë të vitit 2018.

 Projekti (TD/RIV_VIT): Ri-vitalizimi i Nënstacionit NS Vitia: Eksploatimi i pajisjeve të tensionit të lartë për nënstacionin në fjalë i ndërtuar në vitin 1984 deri në periudhën kohore të planifikuar për ri-vitalizim (2021) është ekonomikisht i arsyeshëm. Nënstacioni i Vitisë paraqet nyje e cila i përket unazës së rëndësishme 110 kV: Sharr- Viti -Gjilani 5 –Gjilani 1. Modernizimi i pajisjeve te tensionit të lartë, atyre te tensionit te mesëm te cilat i përkasin KOSTT-it si dhe pajisjeve mbrojtëse do të ndikoj në ngritjen e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit te asaj pjese te rrjetit te transmisionit. Ri-vitalizimi i pajisjeve të tensionit të lartë 110 kV të NS Vitia, 110/35 kV është planifikuar të kryhet në vitin 2021. Përfitimet e pritshme janë: -

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të nënstacionit

Reduktimi i energjisë së padërguar te konsumatori

Ngritja e sigurisë së personelit që punon në nënstacion si dhe personelit të mirëmbajtjes

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 92 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

5.4.6.

Projektet e avancimit të sistemit të monitorimit, kontrollit dhe

matjeve të Sistemit të Transmisionit Në vazhdim janë paraqitur projektet nga PZhT që karakterizohen si të nevojshme në përmbushjen e kritereve që dalin nga Kodi i Rrjetit si dhe nga Doracaku i ENTSO/E.

 Projekti (TD_MATJE): Instalimi i grupeve matëse në kufirin e ri mes KOSTT dhe OSSH Projekti i instalimit te grupeve matëse në kufirin e ri komercial me OSSH (KEDS), pas zhvendosjes së kufirit konsiderohet projekt, me prioritet të lartë. Projekti parasheh instalimin e transformatorëve matës të rrymës dhe të tensionit në të gjitha fushat transformatorike te tensionit 35 kV dhe 10(20) kV te transformatorëve te transferuar nga OSSH ne KOSTT. Transformatorët matës duhet të jenë me karakteristika teknike në pajtueshmëri me kodin e matjeve. Njehsorët nga pikat e mëparshme te matjes do të shfrytëzohen, ku do të bëhet vetëm ndërrimi i madhësive hyrëse që më parë merreshin nga transformatorët matës 110 kV, ndërsa tani nga ata 35 kV dhe 10(20) kV. Projekti planifikohet të përfundoj në çerekun e katërt të vitit 2015. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Matja e energjisë elektrike konform kodit të matjeve

Matja me saktësi të duhur të humbjeve në rrjetin e transmisionit duke përfshirë edhe transformatorët 220/TM kV dhe 110/TM kV

 Projekti (T/SCADA_INTERC): Implementimi i ndryshimeve dhe inkorporomi i tyre ne SCADA/EMS Zhvillimi dhe ndryshimi i vazhdueshëm i rrjetit të transmisionit, respektivisht ndërtimi i nënstacioneve të reja kërkon integrim të tyre në sistemin ekzistues të SCADA/EMS. Kjo është e nevojshme pas çfarëdo ndryshimi në konfiguracion me qellim të shfrytëzimit optimal të sistemit SCADA/EMS. Ky projekt është i ndërlidhur edhe me projektet e kryera nga OSSH e që ende nuk janë të integruara ne SCADA/EMS si NS Prishtina 7, NS Gjilani 5 etj.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 93 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Projekti në aspektin kohor është i vazhdueshëm dhe permanent dhe si i tillë planifikohet të përmbyllet deri ne fund të vitit 2015. Përfitimet e pritshme nga projekti janë:

Ngritja e sigurisë dhe besueshmërisë së operimit të sistemit transmetues

Shfrytëzimi korrekt i aplikacioneve të SCADA/EMS në analizën e punës së sistemit transmetues

Monitorimi dhe komandimi i tërë sistemit transmetues

Plotësimi i kritereve teknike që dalin nga Doracaku i ENTSO/E

 Projekti (T/TELEK_OPGW): OPGW në linjat e interkoneksionit Aktualisht në linjat ndërkufitare nuk ekzistojnë rrugët telekomunikuese përmes OPGW. Kërkesat nga Politika 6 e Doracakut të ENTSO/E (UCTE) kërkojnë që një OST duhet të ketë së paku dy linja komunikuese me sistemet fqinjë. Projekti i vendosjes së OPGW në linjat interkonektive deri në kufi konsiderohet i rëndësishëm për KOSTT-in dhe për sistemin rajonal në tërësi. Që projekti të jetë funksional duhet të ketë Marrëveshje NdërmjetOST-ve ashtu që në tërë gjatësinë e linjës në të dy anët e kufirit të instalohet OPGW. Objektiva kryesore e këtij projekti është instalimi i përçuesit mbrojtës me OPGW (deri në kufi me OST fqinje) dhe pajisjeve telekomunikuese në linjat 400 kV ekzistuese interkonektive: -

L 407, NS Kosova B – NS Nish 2, me gjatësi e 41 km

L 437/2 NS Peja 3 – NS Ribarevinë , me gjatësi 28.8.km

L 420 NS Ferizaj 2 – NS Shkupi 5, me gjatësi 30.6 km Gjatësia totale e instalimit të OPGW është 100.4 km

Edhe ky projekt klasifikohet në grupin e projekteve të cilat do të financohen nga banka Gjermane KfW përmes kredive me interes të ulët dhe si i tillë planifikohet të implementohet në çerekun e katërt të vitit 2016. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: -

Plotësimi i kritereve teknike që dalin nga doracaku i ENTSO/E

Shkëmbimi i të dhënave me sistemet fqinje

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 94 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ngritja e sigurisë së operimit te sistemeve regjionale te transmisionit

 Projekti: INTER-OST Njehsorët Aktualisht ekzistojnë pikat matëse në të gjitha linjat interkonektive, mirëpo nuk janë plotësisht në pajtueshmëri me Kodin e Matjes si dhe me kërkesat teknike që kërkohen nga ENTSO/E. Problemi qëndron në dy aspekte: Transformatorët matës të tensionit dhe të rrymës kanë vetëm një bërthamë për matje, ndërsa nga Kodi i Matjes kërkohen dy bërthama të ashtuquajtura komerciale me karakteristika identike. Njehsorët duhet të jenë shumë tarifor Projekti parasheh ndërrimin e pikave të matjes në linjat interkonektive: 

Linja 400 kV: NS Kosova B – NS Nish,



Linjat 220 kV: NS Podujeva – NS Krushevc, NS Prizreni 2 – NS Fierza



Linjat 110 kV: NS Vallaqi – NS N.Pazari, NS Berivojca – NS Bujanovci

Gjithashtu në projekt do të përfshihen edhe tri pikat matëse në NS Kosova B në kufijtë me TC Kosova B: 

Linja 220 kV, NS Kosova B – TC Kosova B



Dy fushat e njësive gjeneruese B1 dhe B2 në NS Kosova B.

Me këtë projekt do të bëhet kompletimi i pikave matëse në të gjithë kufirin e sistemit të transmisionit me të tjerët. Edhe ky projekt klasifikohet në grupin e projekteve te cilat do të financohen nga banka Gjermane KfW përmes kredive me interes te ulët dhe si i tillë planifikohet të implementohet në çerekun e katërt të vitit 2016. -

Matja e energjisë elektrike në mes të KOSTT-it dhe sistemeve fqinje në pajtueshmëri me kodin e matjes.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 95 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

 Projekti (T/GIS-SYSTEM): Sistemi GIS për përkrahjen e Sistemit Transmetues Sistemi gjeografik i përpunimit të informacioneve GIS planifikohet të shfrytëzohet për organizimin dhe procedimin e të dhënave të infrastrukturës të transmisionit të shtrirë në tërë territorin e Republikës së Kosovës. Karakteristika themelore e sistemit GIS është mundësia e ndërlidhjes hapësinore-gjeografike te të dhënave, sistemimi i të gjitha detajeve teknike të aseteve të transmisionit në korrelacion me rrethinën. Sistemi GIS mundëson komunikimin edhe me sistemet tjera IT. Aplikimi i sistemit GIS në Sistemin e Transmisionit mundëson: 

Pozicionin e saktë gjeografik të linjave (shtyllave) dhe nënstacioneve, informacionet mbi pronat në dhe përreth pozicionit të instalimit të tyre.



Informacionet teknike te detajizuara për secilën linjë (shtyllë), nënstacion, antenë telekomunikuese.



Informacione mbi strukturën pronësore dhe ndërtimeve në trasetë e planifikuara për linjat e reja.



Komunikimi ne distancë me pajisje si: kamera termovision, matës laserik të lartësisë (përçuesëve) foto kamera të pajisura me GPS, mjetet logjistike të ekipeve të mirëmbajtjes të pajisura me GPS.



Grumbullimi dhe procedimi i të dhënave në një qendër grumbulluese.



Komunikimi me sistemet tjera IT

Përfitimet nga sistemi GIS janë të mëdha si në aspektin e kursimeve në procesin e mirëmbajtjes, ashtu edhe në procesin e planifikimit operativ dhe planifikimit afatgjatë. Në këtë sistem parashihet të integrohet edhe sistemi për identifikimin e intensitetit dhe pozicionit të shkarkimeve

atmosferike (rrufesë),

që do të kontribuoj në avancimin e

mëtutjeshëm të mirëmbajtjes preventive. Projekti planifikohet të implementohet në vitin 2018. Përfitimet e pritshme nga projekti janë: 

Minimizimi i kostove të mirëmbajtjes së rrjetit të transmisionit



Optimizimi i procesit të planifikimit dhe mirëmbajtjes, reduktimi i kohës së veprimit



Sistematizimi i të dhënave teknike

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 96 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

5.5. Arsyet e ndryshimeve te projekteve ne PZHT 2014-2023 krahasuar me PZHT 2013-2022

Plani aktual zhvillimor ka dallime në listën e projekteve dhe në kohën e realizimit të tyre krahasuar me PZHT 2013-2022. Arsyet kryesore të këtyre ndryshimeve janë: 

Zhvendosja e kufirit teknik dhe komercial në mes të KOSTT dhe KEK-OSSH



Ndryshimi i prioriteteve të KEDS-it në lidhje me nënstacionet 110/TM



Vonesat në procesin e implementimit të projekteve si rrjedhojë e pengesave të natyrës së ndryshme.



Aplikacionet për kyçje në rrjetin e transmisionit të pa parashikuara në planin e kaluar



Optimizimi i shpërndarjes së kostove kapitale ndër vite.

Në shumë sisteme të transmisionit të vendeve Evropiane dhe më gjerë kriteret e planifikimit janë të njëjta me kriteret qe KOSTT sot aplikon gjatë procesit të planifikimit afatgjatë të rrjetit të transmisionit. Plotësimi i kriterit të sigurisë N-1 shumë herë është mjaftë sfidues edhe në vendet më të zhvilluara, për shkak të kostos së lartë investuese për realizimin e saj. Për këtë arsye edhe KOSTT gjatë procesit të planifikimit merr në konsideratë koston e realizimit të kritereve te sigurisë së operimit të sistemit. Objektivi kryesor është përmbushja e këtyre kritereve gjatë periudhës sa më të shkurtë kohore

Kriteret teknike të sigurisë së

operimit te cilat për tu plotësuar kërkojnë kohë, jepen informacione shtesë ZRrE-së për arsyet e derogimit. Procesi i ndërrimit të transformatorëve me fuqi më të madhe e cila është zhvilluar nga KEK-OSSH gjatë viteve 2010-2011 dhe 2012 ka rezultuar me disa transformator te cilët janë funksional por janë jashtë operimit. Pas analizave të kryera teknike, testimeve shtesë të transformatorëve, KOSTT ka iniciuar kthimin e tyre në punë në nënstacionet ku konsiderohet që janë të nevojshëm. Në këtë rast janë selektuar NS Berivojce e cila aktualisht operon me vetëm një transformator dhe NS Vitia e cila operon me 2x20 MVA fuqi të kufizuar transformatorike. Një transformator 31.5 MVA, 110/10 kV do të instalohet në NS Berivojce, ndërsa një transformator 20 MVA, 110/35 kV do të instalohet

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 97 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

në NS Vitia. Selektimi i projekteve të cilat zhvendosen në kohë rezultojnë nga analiza teknike e të gjitha projekteve, nga shkalla e ndikimit të tyre në sigurinë dhe besueshmërinë e sistemit dhe caktimi i prioriteteve në bazë të përfitimeve që sjellin projektet në veçanti. Zhvendosja e kufirit nga 110 kV në nivelin e tensionit të mesëm, në mes të KOSTT dhe KEK-OSSH dhe ndryshimi i prioriteteve të KEDS-it , paraqesin faktorin kryesor i cili ka ndikuar në futjen e projekteve të reja dhe zhvendosjen e disa projekteve në kohë. Vlerësimi i gjendjes teknike të aseteve të transferuara ka sjell në pah nevojat emergjente për investime shtesë. Gjithashtu edhe qasja në planifikimin e nënstacioneve 110/TM kV në një mënyrë ka ndryshuar duke sjellë përgjegjësi shtesë KOSTT-it ne planifikimin e tyre duke u harmonizuar me planet e KEDS-it. Rast specifik është futja në prioritet i NS Drenasi i cili nuk ishte në planin e kaluar. Disa nga projektet që në PZHT 2013-2022 janë planifikuar për pjesën veriore të rrjetit të transmisionit siç është ri-vitalizimi i NS Vallaqi i cili është futur në prioritet, ndërsa projektet tjera në atë pjesë të rrjetit nuk kanë ndryshime.. Në vijim do të paraqesim projektet të cilat janë futur si projekte të reja e që nuk ishin në PZHT 2013-2022 si rrjedhojë e zhvendosjes së kufirit teknik dhe komercial në mes të KOSTT dhe KEK-OSSH: Arsyet për projektet e mësipërme dhe përfitimet e pritshme nga implementimi i tyre janë paraqitur në përshkrimin teknik të çdo projekti të prezantuara më herët.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 98 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6. ANALIZA KOMPJUTERIKE E PERFORMANCËS SË RRJETIT TË TRANSMISIONIT 6.1. Përshkrimi i modelit të rrjetit Planifikimi i rrjetit të transmisionit fillon me krijimin e modelit matematikor bazë i cili i përgjigjet gjendjes së rrjetit për fundin e vitit 2013 duke shfrytëzuar të dhënat teknike të elementeve të cilat përbëjnë sistemin elektroenergjetik. Parametrat e nevojshëm për krijimin e modelit matematikor bazë përfshijnë: -

Parametrat elektrik të gjeneratorëve ekzistues

Parametrat elektrik të linjave 400 kV, 220 kV dhe 110 kV

Parametrat elektrik të transformatorëve, duke përfshirë transformatorët 220/35/10 kV, 110/35/10 kV dhe 110/10 kV

Fuqia

maksimale aktive dhe reaktive gjatë sezonit

dimëror dhe veror në pikat e

shpërndarjes dhe pikat tjera shpenzuese. -

Rrjedhat e zakonshme të fuqisë në linjat ndërkufitare

Konfigurimi normal i rrjetit të transmisionit.

Simulimet dhe analizat teknike të performancës së sistemit në periudha të ndryshme kohore janë realizuar me ndihmën e paketës softuerike PSS/E 33. Ky softuer i aplikueshëm për proceset e planifikimit të rrjetave të transmisionit përdoret në shumicën e vendeve të Evropës Jug-lindore, por edhe në shumë vende të Evropës dhe botës. Metoda iterative (përsëritëse)

“Full Newton Raphson” është përdor në kalkulimin e

rrjedhave të fuqisë, ndërsa në kalkulimin e kriterit të sigurisë së rrjetit është përdorur moduli ACA “AC Contigency Solution” i cili është i integruar në PSS/E. Me qëllim të analizës së kalkulimit të lidhjeve të shkurta në nyjet e sistemit, si dhe aftësitë e shkyçjes të ndërprerësve të tensionit: 400 kV, 220 kV dhe 110 kV është shfrytëzuar modeli më kompleks, i cili përfshinë tërë rajonin e Evropës Jug-Lindore, model i cili përmban parametrat e renditjes pozitive, negative dhe nulare të elementeve të rrjetit. Për kalkulimin e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 99 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

rrymave të lidhjes së shkurtër në rrjetin e transmisionit është zbatuar metoda e kalkulimit sipas standardit IEC 60909. SEE është analizuar për kushtet më të pafavorshme gjatë ngarkesës maksimale në rrjet (metoda deterministike). Konditat e operimit dhe performansat e sistemit varen nga konfigurimi i rrjetit, rrjedhat në interkonekcion si dhe kyçja e gjeneratorëve ekzistues. Performanca e analizuar e rrjetit aktual, identifikon pjesët e rrjetit që nuk plotësojnë kriteret teknike dhe nevojat për përforcim në sekuenca të përshtatshme kohore në korrelacion me zhvillimin e parashikuar të ngarkesës së sistemit.

6.1.1. Kapacitetet aktuale të rrjetit të transmisionit Q4-2013 6.1.1.1.Kapacitetet e transformimit; Q4-2013 Kapacitetet transformuese të rrjetit të transmisionit të cilat menaxhohen nga KOSTT-i janë të instaluara në nënstacionet 400/220 kV, 400/110 kV dhe 220/110 kV , 220/TM kV dhe 110/TM kV. Kapaciteti më i madh transformues është i instaluar në NS Kosova B 400/220 kV. Në këtë nënstacion janë të instaluar tre auto-transformator të fuqisë nominale 400 MVA. Kapaciteti total transformues i këtij nënstacioni është 3*400 = 1200 MVA. -

Në NS Peja 3, 400/110 kV është i instaluar vetëm një auto-transformator me fuqi nominale 300 MVA. Në NS Ferizaj 2, 400/110 kV gjithashtu është i instaluar një auto-transformator me fuqi nominale 300 MVA.

Në NS Kosova A, 220/110 kV janë të instaluar tre auto-transformator me fuqi nominale 150 MVA me kapacitet total të transformimit 450 MVA.

Në NS Prishtina 4, 220/110 kV janë të instaluar tre auto-transformator me fuqi nominale 150 MVA, me kapacitet total të transformimit 450 MVA.

Në NS Prizreni 2, 220/110 kV janë të instaluar tre auto-transformator me fuqi nominale 150 MVA, me kapacitet total të transformimit prej 450 MVA.

Ndërsa në nënstacionet 110/TM kV dhe 220/TM kV janë te instaluar 1837 MVA (duke përjashtuar transformatorët në Feronikel, Trepçë, Sharr dhe Ujman).

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 100 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Në tabelën 6-1 janë paraqitur kapacitetet e transformimit për rrjetin e transmisionit të Kosovës sipas konfiguracionit te rrjetit Q4-2013. Tab. 6-1 Kapacitetet Transformuese në Rrjetin e Transmisionit; Q4-2013 TRANSFORMATORËT 2013 Nr. KAPACITETI TRANSFORMUES

400/220 kV NS Kosova B 400/110 kV NS Peja 3 NS Ferizaj 2 220/110 kV NS Kosova A NS Prishtina 4 NS Prizreni 2 110/35 kV , 110/10 kV 220/35/10 kV, 220/10 kV Totali Auto-transformator Totali Transformator

1200 MVA

1 1

300 MVA 300 MVA

3 3 3 51 2 14 53

450 MVA 450 MVA 450 MVA 1757 MVA 80 MVA 3150 MVA 1837 MVA

6.1.1.2. Kapaciteti aktual i interkoneksionit me vendet fqinje

Kapaciteti maksimal i shkëmbimeve të fuqisë me fqinjët (me fuqi natyrore të linjave) me linjat e transmisionit të tensionit të lartë është 1740 MW. Në linjat 400 kV kapaciteti transmetues ekzistues ndërkufitar është rreth 1500 MW (3x500 MW), ndërsa në atë 220 kV arrin deri në 240 MW (120 MW linja me Shqipërinë dhe 120 MW linja me Krushevcin Serbinë). NTC2-ja (Neto Kapaciteti i Transferit) të linjave interkonektive të Kosovës është më e vogël se fuqia e tyre natyrore dhe e njëjta varet edhe nga balanca rajonale e energjisë elektrike në

NTC - paraqet maksimumin e totalit të shkëmbimit të fuqisë elektrike në mes të dy zonave kontrolluese,

kompatibil me standardet e sigurisë të aplikueshme në të gjitha zonat rregulluese dhe duke marrë në konsideratë pasiguritë teknike të gjendjes së rrjetit. (Definicion nga Doracaku i ENTSO-E).

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 101 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

vendet fqinje si dhe nga kufizimet në rrjetin horizontal regjional të cilat mund të shfaqen në regjime të ndryshme të punës. Në tabelën 6-2 mund të shihen kapacitetet aktuale të linjave interkonektive sipas fuqisë natyrore të tyre (P) , NTC mesatare dhe fuqia nominale termike (Sterm) [10]

Tabela 6-2. Kapacitetet aktuale të linjave të interkonekcionit SISTEMET DHE LINJAT

Niveli i

Fuqia

INTERKONEKTIVE

tensionit

Natyrore

Termike

400 kV 220 kV

500 MW 120 MW

1317 MVA 300 MVA

Kosovë- Serbi NS Kosova B- NS Nish 2 NS Podujeva – NS Krushevc Kosovë - Maqedoni NS Ferizaj 2- NS Shkupi 5 Kosovë - Mali i Zi NS Peja 3 – NS Ribarevina Kosovë – Shqipëri NS Prizreni 2 – NS Fierza

NTC 600 MW

400* MW 400 kV

500 MW

1317 MVA 400* MW

400 kV

500 MW

1317 MVA 210* MW

220 kV

120 MW

300 MVA

*Nga https://www.entsoe.eu/fileadmin/user_upload/_library/ntc/archive/NTC-Values-Winter-2011-2012

Kapaciteti i njëkohshëm transmetues i Interkonekcionit (KNTI) është i ndryshëm nga NTCja dhe kalkulohet për dy rastet: 

Kur sistemi elektroenergjetik në mënyrë të njëkohshme importon nga të gjitha interkoneksionet (në periudha të ndryshme kohore), përderisa të shfaqet kufizimi i parë në rrjetin horizontal për vendin importues dhe vendet eksportuese (për kriterin N-1).



Kur sistemi elektroenergjetik në mënyrë të njëkohshme eksporton nga të gjitha interkoneksionet (në periudha të ndryshme kohore), përderisa të shfaqet kufizimi i parë në rrjetin horizontal për vendin eksportues dhe vendet importuese (për kriterin N-1).

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 102 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Kalkulimi bëhet përmes softuerit PSS/E, duke u bazuar në parashikimet afatgjata te kërkesës dhe gjenerimit për vendet e rajonit të ndërlidhura me planet zhvillimore të sistemeve regjionale të transmisionit [8]. Rrjedhat natyrore në linjat e interkonekcionit paraqesin rrjedhat e përcaktuara nga impedansa e sistemit, lokacioni i gjenerimit dhe ngarkesës për rastin kur sistemet individuale janë të balancuara (pa shkëmbime). Rrjedhat natyrore janë një ndër

faktorët kryesor

që ndikojnë në kapacitete të ndryshme të

njëkohshme të interkonekcionit për rastin e importit dhe të eksportit. Kapaciteti i njëkohshëm Transmetues i Interkonekcionit nuk kalkulohet si shumë e Kapacitetit Neto të Transferit (NTC) dhe si e tillë është dukshëm më i ulët3. Aktualisht KNTI e sistemit transmetues të Kosovës sillet rreth 900 MW për importe të fuqisë, ndërsa 1000 MW për eksporte të fuqisë. Duke marrë parasysh balancën e parashikuar të energjisë elektrike mund të konsiderohet që kapacitetet aktuale te interkonekcionit janë shumë të fuqishme dhe mundësojnë çfarëdo programi të shkëmbimeve për nevojat e sistemit elektroenergjetik të Kosovës. Me qëllim të sigurimit të qasjes efektive në rrjetin e transmisionit dhe në mënyrë implicite në infrastrukturën e tregut për transaksionet ndërkufitare, është zhvilluar Rregulla 1228/2003/EC e cila përcakton principet për menaxhimin e kongjestioneve. Me këtë rast është bërë e qartë që kongjestionet në linjat interkonektive duhet të zgjidhen sipas orientimit të tregut dhe metodologjisë jo diskriminuese. Alokimi i kapaciteteve aktualisht bazohet në kalkulim të NTC, për linjat ndërkufitare në mes të OST-ve. Eksperienca e viteve të fundit ka treguar që metoda e alokimit të kapaciteteve ndërkufitare e bazuar në treg mund të shpie deri te shfrytëzimi jo efikas i kapaciteteve të interkoneksionit, nëse nuk merren parasysh rrjedhat reale të fuqisë në mënyrë të duhur. Alokimi në bazë të rrjedhave të fuqisë, sot përdoret nga disa OST në Evropë. Në përgjithësi, alokimi i kapaciteteve i bazuar në rrjedhat e fuqisë paraqet metodë e cila zbatohet për grup të madh të OST-ve. Kjo do të thotë që ofertat për energji dhe kapacitetet ndërkufitare përkatëse janë të optimizuara nga një entitet i centralizuar i cili kujdeset për alokimin aktual “Zyra për Alokimin e Kordinuar”. Në mekanizmin e alokimit të kapaciteteve e bazuar në rrjedha të fuqisë, transaksionet komerciale nuk janë më të limituara në interkoneksionet ku ato janë raportuar, por ato konvertohen në 3

ENTSO/E Raport: System Adekuacy Forecast 2009-2020

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 103 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

rrjedha fizike të fuqisë duke shfrytëzuar modele të thjeshtuara të rrjetit ashtu që të bëhet vlerësimi i ndikimit të rrjedhave në interkoneksionet tjera, ashtu që të vlerësohet siguria e përgjithshme e sistemit të transmisionit e cila përfshinë gjithë OST-të e grupit. Përparësitë e pritura nga themelimi i “Zyrës për Alokimin e Kordinuar” duke shfrytëzuar shitjet e koordinuara të bazuara në rrjedha të fuqisë janë: •

Shfrytëzimi optimal i kapaciteteve ekzistuese të interkoneksionit

•

Nivel me i lartë i sigurisë së sistemit

•

Lehtësimi i aktiviteteve regjionale të tregut si rrjedhojë e shfrytëzimit efikas të rrjetit

të transmisionit dhe ngritjes së transaksioneve ndërkufitare. •

Ngritja e transparencës në mes të palëve të involvuara.

•

Nxitja e investimeve në infrastrukturë.

6.2. Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas konfiguracionit Q4-2013 Investimet e kryera në rrjetin e transmisionit gjatë viteve 2009-2013 kanë ndikuar në mënyrë esenciale në përmirësimin e performancës së operimit të sistemit të transmisionit. Projektet aktuale të cilat janë në vazhdim e sipër dhe të cilat pritën të përfundojnë deri në fund të vitit 2013, do të avancojnë gjendjen e rrjetit shumë afër kërkesave teknike që dalin nga Kodi i Rrjetit. Në figurën 6-4, 6-5 dhe 6-6 është paraqitur SEE i Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2013. Figura 6-5 tregon rrjedhat e fuqisë dhe tensionet në modelin e SEE ne PSS/E.

6.2.1.

Analiza e kriterit të sigurisë N

Sistemi është analizuar për ngarkesën maksimale bruto 1220 MW me të gjitha elementet (linjat, transformatorët, ngarkesa) në operim. Në këtë rast janë monitoruar rrjedhat e fuqisë, niveli i tensionit ne zbara dhe niveli i ngarkesës në linjat 400 kV, 220 kV dhe 110 kV, në auto-transformatorët 400/220 kV, 400/110 kV, 220/110 kV, në transformatorët 220/35/10 kV, 110/35 kV dhe 110/10(20) kV. Rezultatet e simulimit nuk identifikojnë elemente të cilët janë të mbingarkuar. Kapaciteti maksimal i rrjetit të brendshëm transmetues sipas kriterit teknik të sigurisë N për fundin e vitit 2013, sillet rreth 1500 MW. Kjo do të thotë që sistemi i

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 104 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

transmisionit mund të furnizoj bruto ngarkesën 1500 MW, duke plotësuar kriterin e sigurisë N. Nëse i referohemi ngarkesës së parashikuar maksimale, ekziston margjinë e mjaftueshme e sigurisë e cila sillet rreth 23% (280 MW). 6.2.2.

Analiza e kriterit të sigurisë N-1

Përformanca e sistemit është analizuar në aspektin e kriterit të sigurisë N-1, me ç’rast janë monitoruar ngarkimet e linjave dhe transformatorëve si dhe niveli i tensionit në zbara kur një element kritik (transformator, linjë, kabllo) bie nga puna. Në tabelën 6-3 janë paraqitur linjat të cilat nuk plotësojnë kriterin N-1, rënia e të cilave shkakton devijim të tensionit jashtë brezit të lejuar nga Kodi i Rrjetit. Tabela 6-3. Linjat te cilat nuk plotësojnë kriterin N-1 sipas konfiguracionit te rrjetit Q4:2013 Nr

Rënia kritike Q4-2013

L 110 kV Prizren2- Prizren3

L 110 kV Prizren2- Prizren1

L 110 kV Gjakova1-Gjakova2

L 110 kV Peja3-Peja1

Linjë Radiale L 110 kV Rahovec- Prizren2

Elementi i mbingarkuar

Iter

Zbarat me rënie tensioni

[%]

>10% Un

L 110 kV Prizren2Prizren1 L 110 kV Prizren2Prizren3 L 110 kV Peja3-Peja1

106

L 110 kV Gjakova1-Gjk2 L 110 kV Deqan-Gjk1 L 110 kV Peja 3 –Klina L 110 kV Deçan-Peja 2

115 95 95.6 92.5

103 118

Peja2 Peja1 Deçani Gjakova1 Peja 1 Peja 2

110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 110 kV

96.93 kV 98.00 kV 94.31 kV 93.02 kV 95.59 kV 95.60 kV

Po ashtu rënie kritike paraqet edhe linja NS Drenas – NS Prizreni 2, por kjo eliminohet vetëm nëse nga Fierza importohet 100 MW e më shumë. Rëniet kritike me numër rendor 1 dhe 2 do të eliminohen nëse linja 110 kV, NS Prizren 2NS Prizren 1 me gjatësi 3.2 km, shndërrohet në linje dyfishe.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 105 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Rëniet kritike me numër rendor 3 dhe 4 do të eliminohen në vitin 2014 pas përfundimit të projektit të alokimit të linjës L1806 nga NS Gjakova 2 në NS Gjakova 1. Në aspektin e transformimit ende ekzistojnë kufizime në plotësimin e kriterit N-1. Në tabelën 6-4 janë paraqitur nënstacionet të cilat nuk plotësojnë kriterin N-1. Tabela 6-4. Auto-transformatorët te cilët nuk plotësojnë kriterin N-1 (Q4:2013) Nr 1

Rënia kritike ATR Q4-2013 AT1, 300 MVA, NS PEJA3

Elementi i mbingarkuar L 110 kV Kosova AVushtrri 2 L 110 kV Palaj-Vallaq L 110 kV Vallaq-Skenderaj

Iter

Zbarat me rënie tensioni

[%]

>10% Un

99 108 98

Peja 3 Burimi Klina Peja 1 Peja 2 Deqani Skenderaj

110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 110 kV 110 kV

Analizat kompjuterike (simulimet me PSS/E 33 në modelin e sistemit)

94.65 kV 94.46 kV 95.73 kV 91.77 kV 91.92 kV 94.16 kV 96.91 kV

tregojnë që

aktualisht rrjeti i transmisionit mund të plotësoj kriterin N-1 për ngarkesat më të ulëta se 1080 MW. Kapaciteti N-1 ka mbetur i njëjtë me vitin e kaluar për shkak të vonesës në implementimin e projektit: “Alokimi i linjës L1806 nga Gjakova 2 ne Gjakova 1”, projekt i cili ndikon në ngritjen e kapacitetit te transmisionit. Efekti i ngritjes së kapacitetit do të vërehet pas futjes së projektit të lartpërmendur në kuartalin e parë të vitit 2014. Në figurën 61 është paraqitur zhvillimi i kapaciteteve N dhe N-1 të rrjetit (të brendshëm), në relacion me ngarkesën sezonale për periudhën kohore Q1/2011-Q1/2014.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 106 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 6-1 Zhvillimi i kapacitetit të rrjetit të brendshëm të transmisionit nga Q1-2011 deri Q1-2014.

6.2.3.

Profili i tensionit

Krijimi i nyejve të fuqishme në NS Peja 3 dhe NS Ferizaj 2 dhe ndërtimi i linjave 110 kV dhe përforcimi i tyre ka ndikuar që në kondita normale të operimit të sistemit transmetues (në ngarkesë maksimale), niveli i tensioneve sipas konfiguracionit Q4-2013 të jetë në brezin e lejuar sipas Kodit të Rrjetit, ashtu siç është treguar në figurën 6-2. Mund të vërehet ndikimi i futjes në operim të linjës 110 kV NS Ferizaj 2- NS Gjilan 5 si dhe ndërlidhjes së NS Lipjani me linjën L112, të cilat ndikojnë në ngritje të ndjeshme të nivelit të tensionit në nyjet 110 kV të disa nënstacioneve në rajonin e Gjilanit të ndërlidhura me nënstacionin. Sa i përket plotësimit të kriterit të sigurisë N-1 në aspektin e tensioneve, në tabelat 6-3 dhe 6-4 janë paraqitur rëniet kritike të cilat shkaktojnë rënie të nivelit të tensionit nën vlerën e lejuar nga Kodi i Rrjetit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 107 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë kV

Profili Q4_2013

Umax

Umin

Unom

Kosova A Prishtina 4 Prishtina 1 Prishtina 2 Prishtina 3 Prishtina 5 Lipjani Palaj Vushtrii 2 Vushtrii 1 Trepça Vallaqi Peja 3 Burimi Skenderaj Klina Peja 1 Peja 2 Deçani Gjakova 1 Gjakova 2 Rahoveci Prizreni 2 Prizreni 1 Prizreni 3 Theranda Ferizaj 1 Sharri Gjilani Viti Berivojca

130 125 120 115 110 105 100 95 90

Fig 6-2. Profili i tensionit ne rrjetin 110 kV sipas topologjisë së rrjetit Q4-2013

Sistemi është monitoruar edhe gjatë regjimit të ngarkesës minimale, ku janë vërejtur në nivelin e rrjetit 220 kV në NS Kosova B dhe NS Kosova A, tensione shumë të larta të cilat i afrohen vlerave kritike (maksimale). Në figurën 6-3 janë paraqitur tensionet e njëkohshme në nënstacionet kryesore të regjistruara në sistemin SCADA me datë 19.05.2013 në ora 05:30. Konsumi nacional në datën e lartpërmendur është regjistruar në vlerën 320 MW. Ngritja e tensioneve në regjimin e ngarkesave të ulëta ndikohet nga faktorët në vijim:  Ngarkesa minimale e sistemit  Përforcimet e rrjetit  Influenca e përgjithshme e rrjetit rajonal në rrjetin e transmisionit të Kosovës Operimi me ngarkesë minimale, redukton humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive në rrjet, duke ndikuar në ngritjen e nivelit të tensioneve në të gjithë rrjetin. Linjat e tensionit të lartë injektojnë fuqi reaktive në funksion të katrorit të tensionit. Ky faktor paraqet ndikim shtesë në ngritjen e nivelit të tensionit në nivele kritike (mbi-tension). Përforcimet ne rrjetin e transmisionit në gjashtë vitet e fundit drejtpërsëdrejti kanë ndikuar në reduktimin e humbjeve të fuqisë dhe ngritjen e nivelit të tensionit. Kjo theksohet në rrjetin e tensionit 220 kV.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 108 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Rrjeti 400 kV me shumë është i ndikuar nga rrjeti rajonal i cili gjithashtu punon në regjim të njëjtë me ngarkesë minimale. Probleme me mbitensione janë lajmëruar edhe në sistemet tjera të rajonit, ku paraqesin sfidë në koordinimin e izolimit. Ky fenomen i mbi-tensioneve në Sistemin e Transmisionit të Kosovës është lajmëruar në tri vitet e fundit, pas futjes në operim të NS Peja 3 dhe NS Ferizaj 2. Nyja më kritike mbetet NS Kosova B dhe NS Kosova A, nga fakti që tensionet në nivelin 220 kV janë afruar vlerës maksimale, ndërsa në anën tjetër niveli i ndotjes në ato nënstacione është i lartë, duke rrezikuar shkarkime në izolator të cilat rezultojnë me lidhje të shkurta në zbara. Për këtë arsye Operatori i Sistemit është i detyruar që në rast të kalimit të vlerës së tensionit mbi 235 kV, të marrë masa në uljen e tensionit në vlerën e lejuar. Kjo mund të arrihet duke ndryshuar konfiguracionin e rrjetit, respektivisht hapjen e disa linjave të tensionit 220 kV në të dy anët e saj, nëse ato nuk rrezikojnë sigurinë e furnizimit.

NISH 2 SS RIBAR. SHKUPI 5 NS KOSOVA - B

U=410 kV

U=420.4 kV

U=417 kV

NS FERIZAJ 2

AT1

AT2

AT3

TS PEJA-3

U=238.3 kV

TS KOSOVA - B

Besiana

U=234.5 kV

U=238.2 kV U=232.5 kV

AT1

NS PRIZRENI-2

AT2

AT3

SSH DRENASI-1

NS KOSOVA - A

U=237.1 kV TS PRISHTINA - 4

TS FERONI

U=236.1 kV

AT1

AT2

AT3

AT1

AT2

AT3

TS PRISHTINA - 4

Figura 6-3. Niveli i tensionit në nënstacionet kryesore të regjistruar me datë 19.05.2013 në ora 05:30

6.2.4.

Humbjet e fuqisë në rrjetin e transmisionit

Sistemi është analizuar edhe në aspektin e humbjeve të fuqisë gjatë ngarkesës maksimale, ndërsa rezultatet e kalkulimit kompjuterik janë paraqitur në tabelën 6-5. Janë llogaritur humbjet e shkaktuara në veçanti në linja dhe në transformator dhe atë sipas nivelit të

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 109 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

tensionit. Humbjet e llogaritura të fuqisë gjatë ngarkesës së pikut, bazohen në rezistencat dhe induktivitetet ideale të elementeve të modeluara në PSS/E dhe nuk reflektojnë humbjet reale të cilat varën edhe nga faktorët tjerë të cilët nuk mund të modelohen si: rezistenca e kontakteve të pajisjeve të tensionit të lartë, rezistenca e urave lidhëse të përçuesit e linjave, efekti i koronës, ndikimi i ndryshimit të temperaturës në rezistencën omike etj. Mirëpo rezultatet e fituara paraqesin indikator krahasues të rëndësishëm të cilët tregojnë trendin e zhvillimit të humbjeve në funksion të ndryshimit të ngarkesës dhe kapacitetit të rrjetit. Humbjet e fuqisë në rrjetë për vite të caktuara nuk korrespondojnë me humbjet e energjisë gjatë një viti pasi që në shumicën e rasteve përforcimet në rrjet ndodhin në çerekun e katërt të vitit, ndërsa efektet në volumin e humbjeve të energjisë në rrjet vërehen në vitin pasues pas përforcimeve relevante në rrjet. Tab. 6-5. Humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive gjatë ngarkesës maksimale (Q4-2013) Humbjet e fuqisë/Topologjia Q4- 2013

Humbjet

[MW]

[MVAr]

[%]

Humbjet ne linjat 400 kV Humbjet ne linjat 220 kV Humbjet ne linjat 110 kV Totali i humbjeve ne linjat transmetuese

4 3.8 16.8 24.6

-59.2 -5 10.6 -53.6

12.2 11.6 51.2 75.0

Humbjet ne auto-transformator 400/220 kV Humbjet ne auto-transformator 400/110 kV Humbjet ne auto-transformator 220/110 kV Humbjet ne transformator 110/TM kV Totali i humbjeve ne transformim Totali i humbjeve ne Rrjetin e Transmisionit

0.9 0.7 2 4.6 8.2 32.8

39 36.4 42.8 82.9 180.5 126.9

2.7 2.1 6.1 14.0 25.0 100

Humbjet e fuqisë aktive pjesa më e madhe e tyre shkaktohen në linjat e transmisionit (75%) ku kryesisht dominojnë humbjet në linjat 110 kV, pjesëmarrja e të cilave është 51.2 % ndaj humbjeve totale. Transformatorët 110/TM marrin pjesë 14 % në humbjet totale në rrjetin e transmisionit. Krahasuar me humbjet e pikut gjatë vitit të kaluar 2012 (32.1 MW), humbjet në vitin aktual kanë rezultuar me një ngritje relativisht të ulët, respektivisht vetëm 2.2% me

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 110 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

shumë se vitin e kaluar. Humbjet e fuqisë reaktive shkaktohen kryesisht në transformatorët e fuqisë, ndërsa linjat në total injektojnë për herë të parë fuqi reaktive në rrjet, pra edhe në konditat e operimit me ngarkesë maksimale. Për shkak të numrit të madh të transformatorëve dhe auto-transformatorëve, nevoja totale për fuqi reaktive që absorbon rrjeti i transmisionit sillet rreth 126.9 MVAr. Kësaj vlere i shtohet edhe fuqia reaktive e ngarkesës e cila për faktorin e fuqisë cos =0.95, dhe për Pmax=1220 MW është Qmax =401 MVAr.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 111 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-4 Skema njëpolare e SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2013

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 112 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-5 Modelimi ne PSS/E i SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2013

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 113 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-5 SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2013

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 114 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.3

Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - 2019

Deri në vitin 2019, pritet të përfundojnë projekte shumë të rëndësishme të cilat ndikojnë drejtpërsëdrejti në ngritjen e performancës së operimit të sistemit transmetues. Në periudhën kohore 2014-2019 janë planifikuar të përfundojnë projektet si në vijim: -

NS Mitrovica 2, 110/10(20)kV

Linja interkonektive 400 kV NS Kosova B – NS Tirana 2

Hidrocentrali “Lumi Deçani” 35 MW

Parku energjetik 45 MW me erë “Zatriqi”

Parku energjetik me erë 45 MW “Budakova”

Auto-transformatori i dytë 300 MVA, në NS Peja 3, 400/110 kV

Auto-transformatori i dytë 300 MVA, në NS Ferizaj 2,400/110 kV

Linja e re 110 kV NS Peja 3- NS Peja 1

Ri-vitalizimi i linjës L155/2 dhe L163

Transformatori i dytë në NS Berivojce, NS Klinë dhe i treti ne NS Viti

NS Dragashi dhe linja 110 kV NS Kukës-NS Dragash- NS Prizren 2

NS Malisheva me linjat 110 kV NS Rahovec - NS Malisheva– NS Theranda

NS Prishtina 6 110/10(20)kV

NS Fushë Kosova 110/10(20) kV

NS Drenasi 220/35/10(20) kV

Ri-vitalizimi i linjës 110 kV: L126/2 NS Peja 2- NS Deçan

Bruto ngarkesa maksimale në vitin 2019 është parashikuar të jetë 1390 MW. Në figurën 6-10, 6-11 dhe 6-12 është paraqitur SEE i Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2019. Figura 611 tregon rrjedhat e fuqisë dhe tensionet në modelin e SEE ne PSS/E.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 115 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.3.1

Analiza e kriterit të sigurisë N

Sistemi sipas topologjisë së rrjetit Q4-2019 është analizuar për ngarkesën e parashikuar maksimale bruto 1390 MW, me të gjitha elementet (linjat, transformatorët, ngarkesa) në operim. Rezultatet e simulimit nuk identifikojnë linja apo transformator të cilët janë të mbingarkuar. Kapaciteti maksimal i rrjetit të brendshëm transmetues sipas kriterit teknik te sigurisë N për fundin e vitit 2018, do të rritet dukshëm krahasuar me vitin 2012, si rezultat i përforcimeve të planifikuara në rrjetin e transmisionit. Kapaciteti maksimal i rrjetit të brendshëm transmetues do të sillet rreth 1870 MW. Kjo do të thotë që sistemi i transmisionit në fund të vitit 2019 do të mund të furnizoj bruto ngarkesën rreth 1870 MW, pa pasur fyte të ngushta në rrjet dhe me nivel të tensioneve në kufijtë e lejuar. Nëse i referohemi ngarkesës së parashikuar maksimale për vitin 2019, ekziston margjinë e mjaftueshme e sigurisë të sistemit transmetues rreth 34.5% (480 MW) në referencë ndaj ngarkesës maksimale.

6.3.2

Analiza e kriterit të sigurisë N-1

Implementimi në kohë i projekteve të planifikuara deri në vitin 2019, do të rezultojë me një sistem transmetues i cili do të jetë i aftë të përmbush plotësisht kriteret teknike të kërkuara nga Kodi i Rrjetit në aspektin e sigurisë dhe kualitetit të furnizimit. Nga çereku i katërt i vitit 2018 sistemi transmetues do të plotësoj plotësisht kriterin e sigurisë N-1, për linjat (kabllot) dhe transformatorët, gjithmonë duke u referuar në vlerat e parashikuara të ngarkesës në 10 vitet e ardhshme. Nëse parashikimi i ngarkesës shkon sipas skenarit të ulët atëherë kriteri N1 do të mund të plotësohet edhe më herët. Projektet e planifikuara pas 2019, janë përzgjedhur ashtu që në pjesët e rrjetit ku fillohet te cenohet kriteri N-1 si pasojë e rritjes së konsumit, ato projekte do të ndikojnë në mirëmbajtjen e kriterit N-1. Një situatë e tillë mund të jetë edhe e ndryshme në rast të një zhvillimi të ndryshëm të kapaciteteve gjeneruese nga plani aktual, apo nëse zhvillimi i ngarkesës nuk shkon sipas skenarit bazë. Nëse kapacitetet e reja gjeneruese zhvillohen jo vetëm në zonën ku aktualisht janë termocentralet ekzistuese, atëherë rrjedhat e fuqisë do të jenë më të ulëta dhe si rrjedhojë edhe kriteri i sigurisë N-1 do të jetë më pozitiv. Revidimi vjetor i planit zhvillimor, duke u bazuar në informacione të reja

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 116 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

si nga ana e gjenerimit ashtu edhe të ngarkesës, detyrimisht obligon edhe ndërrimin e prioriteteve gjatë procesit të planifikimit. Periudha e pesë vjeçarit të dytë mund të ndikohet më së shumti nga pasiguritë e zhvillimit te gjenerimit dhe ngarkesës. Në figurën 6-6 mund të shihet zhvillimi i kapaciteteve të brendshme të rrjetit të transmisionit (N dhe N-1) në relacion me ngarkesën sezonale për periudhën kohore Q1:2014-Q4:2019

Figura 6-6 Zhvillimi i kapacitetit të rrjetit të brendshëm të transmisionit nga Q1-2014 deri Q4-2019.

6.3.3

Profili i tensionit dhe humbjet

Profili i tensionit në të gjitha nivelet e tensionit 110 kV në topologjinë e rrjetit 2019, do të mbetet në kufijtë optimal gjatë ngarkesës maksimale ashtu siç është treguar në figurën 6-7.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 117 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë kV

Profili Q4_2019

Umax

Umin

Unom

130 125 120 115 110 105 100 95 90

Fig. 6-7 Profili i tensionit në zbarat 110 kV sipas topologjisë së rrjetit për vitin 2019

Gjatë regjimit të punës në ngarkesa minimale verore në sistem do të lajmërohen nivele të larta të tensionit, sidomos në rrjetin horizontal 400 kV dhe 220 kV, ashtu siç është treguar në figurën 6-9. Arsyeja e ngritjes së tensioneve është zhvillimi i kapaciteteve të rrjetit 400 kV në regjion, ngritja e kapaciteteve ne rrjetin e brendshëm ndërtimi i linjës 239 km të gjatë NS Kosova B- NS Tirana 2, e cila në kondita të regjimit të punës në ngarkesë minimale në zbarat e NS Kosova B injekton rreth 75 MVAr fuqi reaktive kapacitative. Me këtë rast është marrë parasysh instalimi i reaktorit induktiv 120 MVAr ne NS Tirana 2 (zbarat 220 kV). Kontrollimi i nivelit të tensioneve në zbarat 400 kV pothuajse është i papërfillshëm duke ndërmarrë masa operative në sistemin elektroenergjetik relativisht të vogël të Kosovës, ndërsa niveli i tensionit në zbarat 220 kV pjesërisht është i kontrollueshëm dhe atë duke bërë modifikime të kufizuara të topologjisë së rrjetit (hapja e linjës NS Fierzë – NS Prizren 2, hapja e një linje NS Kosova B – SSH Drenasi 1 etj). Niveli i mbitensioneve në rrjetin 110 kV mund të menaxhohet më lehtë pasi që mund të modifikohet topologjia e rrjetit 110 kV sipas moduseve të caktuara me qellim të evitimit të tej kompensimit të linjave. E vetmja mundësi teknike e kontrollimit të mbitensioneve ne rrjetin e transmisionit është instalimi i një reaktori statik induktiv 100 MVAr në NS Kosova B (në zbarat 220 kV). Për shkak të pasigurisë së lartë në zhvillimet e rrjetit në regjion, paraprakisht niveli i tensioneve në rrjetin horizontal

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 118 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

(brenda dhe jashtë sistemit) do të monitorohet me kujdes në mënyrë që me kohë të merret vendimi për planifikimin e instalimit të reaktorit 100 MVAr në NS Kosova B.

Fig. 6-8 Niveli i tensioneve në zbarat 400 kV dhe 220 kV gjatë regjimit të punës në ngarkesën minimale verore e simuluar për vitin 2019.

Humbjet e fuqisë aktive do të reduktohen në linjat 110 kV, ndërsa në linjat 400 kV do të ketë ngritje të humbjeve si rezultat i ndërtimit të linjës 400 kV NS Kosova B – NS Tirana 2, si dhe ngritjes së flukseve të transitit nëpër rrjetin e transmisionit. Humbjet e fuqisë aktive do të rritën në krahasim me humbjet e vitit 2013, ndërsa humbjet e fuqisë reaktive do të ngritën pak sa, krahasuar me vitin 2013. Në tabelën në vijim janë paraqitur humbjet totale në rrjetin e transmisionit dhe pjesëmarrja në humbje sipas nivelit të tensionit dhe llojit të elementit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 119 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Tab. 6-6. Humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive gjatë ngarkesës maksimale (2019)

P(MW)

Q(MVAr)

ΔP(%)

Totali i humbjeve në linjat 400 kV Totali i humbjeve në linjat 220 kV Totali i humbjeve në linjat 110 kV Totali i humbjeve në linjat transmetuese

5.4 3.8 17 26.2

-64 -8 11.2 -60.8

15.5 10.9 48.9 75.3

Totali i humbjeve në transformatorët 400/220 kV Totali i humbjeve në transformatorët 400/110 kV Totali i humbjeve në transformatorët 220/110 kV Totali i humbjeve në transformatorët distributiv Totali i humbjeve në transformatorë

1.1 0.8 1.9 4.8 8.6

45 29.8 37.6 90.6 203

3.2 2.3 5.5 13.8 24.7

Totali i humbjeve në rrjetin e transmisionit

34.8

142.2

100

Humbjet e fuqisë/Topologjija Q4- 2019

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 120 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-9 Skema njëpolare e SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2019

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 121 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-10 Modeli në PSS/E i SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2019

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 122 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 6-11. SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2019

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 123 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.4

Analiza e gjendjes së rrjetit të transmisionit sipas topologjisë - 2023

Performanca e operimit e sistemit të transmisionit është analizuar për vitin 2023, i modeluar në PSS/E duke integruar të gjitha projektet e planifikuara për 10 vitet e ardhshme. Sipas listës së zgjedhur të projekteve e determinuar nga analizat kompjuterike, një numër i konsiderueshëm i projekteve të rëndësishme të përforcimit të rrjetit të transmisionit janë planifikuar të implementohen për periudhën kohore 2020-2023 dhe atë si në vijim: - Ri-vitalizimi i linjës NS Prizreni 1 – NS Prizreni 3 - Linja e re 110 kV NS Prizren 1- NS Prizren 2 - Ri-vitalizimi i linjës L163 NS Kosova A- NS Bardhi- NS Mitrovica 2- NS Vallaq - Linja e re 110 kV NS Peja 3- HC Ujmani - Ri-vitalizimi i linjës 110 kV, L115/2 - Paket Projekti Unaza 400 kV Gjakovë-Prizren - Ferizaj (faza I) Në figurën 6-15, 6-16 dhe 6-17 është paraqitur SEE i Kosovës sipas topologjisë së rrjetit Q4-2023. Figura 6-16 tregon rrjedhat e fuqisë dhe tensionet në modelin e SEE ne PSS/E.

6.4.1

Analiza e kriterit të sigurisë N

Sistemi është analizuar me gjenerim të ri 1000 MW të kyçur në NS Kosova B dhe me dekomisionimin e TC Kosova A duke u referuar në skenarin konservativ të zhvillimit të gjenerimit nga dokumenti “Adekuacia e Gjenerimit 2014-2023”. Sistemi është modeluar për bruto ngarkesën 1519 MW të parashikuar për vitin

2023.

Ndërtimi i NS Prizreni 4, 400/110 kV dhe krijimi i unazës 400 kV përfundimisht e sjell rrjetin e transmisionit në gjendje e cila mundëson përkrahjen e mëtutjeshme të ngarkesës dhe zhvillimin e kapaciteteve të mëdha të gjenerimit si konvencional ashtu edhe ato të ripërtërishme. Ashtu siç është prezantuar në studimin e Fichner-it, topologjia e re e rrjetit 400 kV do të mundësoj seksionalizimin e grupeve të ngarkesës të kyçura në rrjetin 110 kV

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 124 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

dhe ngritjen e sigurisë së operimit të sistemit transmetues përmes ngritjes së kapaciteteve rezervë të shkyçjes. Kapaciteti i brendshëm i rrjetit do të arrijë vlerën deri në 2100 MW me 40.5% (606 MW) margjinë të sigurisë në raport me ngarkesën maksimale për vitin 2023. Në figurën 6-12 është paraqitur skema horizontale e rrjetit të transmisionit e modeluar në rrjetin regjional (SECI_2020_PSS/E). Nga modeli mund të shihen rrjedhat e fuqisë për regjim të caktuar të shkëmbimeve regjionale. Konfiguracioni unazor mundëson krijimin e katër grupeve të konsumit të cilat do të furnizohen nga nënstacionet kryesore të transmisionit.

Fig.6-12 Rrjeti horizontal i Sistemit transmetues pas ndërtimit të unazës 400 kV-topologjia 2023-2025

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 125 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.4.2

Analiza e kriterit të sigurisë N-1

Në sistemin e transmisionit sipas topologjisë së rrjetit 2023 nuk identifikohen linja apo transformator rënia e të cilave shkakton mbi-ngarkim apo nën-tension në pjesët tjera të rrjetit. Topologjia e tillë e rrjetit mundëson plotësisht kriterin N-1 dhe atë deri në konsumin 1520 MW. Krijimi i unazës 400 kV dhe krijimi i katër grupeve furnizuese të konsumit, krijon fleksibilitet dhe siguri të lartë të operimit të sistemit. Rënia e çfarëdo linje të vetme 400 kV nuk do të ketë ndikim në sigurinë e furnizimit të konsumit dhe në shkëmbimet regjionale. Kriteri N-1 plotësohet si për linjat interkonektive ashtu edhe për ato të brendshme. Zhvillimi i kapaciteteve të brendshme të rrjetit për periudhën 2019-2023 është paraqitur në figurën 6-13.

Fig.6-13 Zhvillimi i kapacitetit të rrjetit të brendshëm të transmisionit 2019 -2023.

6.4.3

Profili i tensionit dhe humbjet

Ri-konfigurimi i rrjetit 110 kV përmes krijimit të katër grupeve furnizuese I-Peja 3, IIKosova A & Prishtina 4, III- Ferizaj 2 dhe IV-Prizreni 2&4, krijon kushtet e optimizmit pothuajse maksimal të rrjedhave të fuqisë, e cila reflektohet në profil ideal të tensionit në të gjitha zbarat 400, 220 dhe 110 kV gjatë konsumit dimëror.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 126 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Në figurën 6-14 është paraqitur profili i tensionit për zbarat 110 kV. Profili I tensionit

Unominal

Umax

Umin

130 125 120

Tensioni [kV]

115 110 105 100 95 90

Vall

Kos A

Thez

Trepz

Pz 3

Rahz

Pz 2

Pr 4

Pz 1

Pr 3

Pr 2

Pr 1

Pr 5

Pr 6

Peja 1

Lipj

Peja 3

Vitia

Klina

Skeni

Burimi

Ujmani

Sharri

Gjilani 5

Dra

Gja 1

Deç

Bardh

Beriv

Fer 1

Fer 2

Vushi 2

Nenstacionet 110kV

Fig. 6-14 Profili i tensionit në zbarat 110 kV sipas topologjisë së rrjetit për vitin 2023

Humbjet e fuqisë aktive në rrjet të shprehura në MW do të jenë më të larta se 2019, si rezultat i ngritjes së konsumit. Sipas kalkulimeve kompjuterike (tabela 6-7), humbjet e fuqisë aktive gjatë ngarkesës së pikut 1519 MW do të jenë 41.2 MW, prej të cilave 77.4% janë të shkaktuara nga linjat, ku dominojnë humbjet në linjat 110 kV (53.4%). Në aspektin e balancit të fuqisë reaktive në sistemin e transmisionit, ndikimi i unazës 400 kV është i theksuar. Linjat në tërësi injektojnë fuqi reaktive në sistem

rreth 154 MVAr

(kapacitativ), ndërsa në anën tjetër transformatorët absorbojnë fuqi reaktive rreth 234 MVAr (induktiv), çka do të thotë që vetëm 77 MVAr janë humbje të fuqisë reaktive të shkaktuara nga rrjeti i transmisionit. Pjesa reaktive e konsumit do të mbulohet nga burimet gjeneratorike vendore.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 127 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Tab. 6-7. Humbjet e fuqisë aktive dhe reaktive gjatë ngarkesës maksimale (2023) P(MW)

Q(MVAr)

ΔP(%)

Totali i humbjeve në linjat 400 kV Totali i humbjeve në linjat 220 kV Totali i humbjeve në linjat 110 kV Totali i humbjeve në linjat transmetuese

6.1 3.8 22 31.9

-158 -20 21 -157

14.8 9.2 53.4 77.4

1 1.3 1.9 5.1 9.3

57 42 43 92 234

2.4 3.2 4.6 12.4 22.6

Totali i humbjeve në rrjetin e transmisionit

41.2

100

Humbjet e fuqisë/Topologjia Q4- 2023

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 128 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-15 Skema njëpolare e SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2023-2025

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 129 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 6-16 Modeli në PSS/E i SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2023-2025

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 130 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Figura 6-17 SEE të Kosovës sipas topologjisë së rrjetit 2023-2025

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 131 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.5

Konkluzion i përgjithshëm Sistemi i transmisionit të Kosovës duhet të zhvillohet në vazhdimësi në mënyrë që furnizimi i konsumit në rritje të bëhet me siguri, besueshmëri dhe kualitet konform kërkesave teknike që dalin nga Kodi i Rrjetit dhe nga doracaku i operimit të ENTSO/E. Një zhvillim adekuat dhe i qëndrueshëm i sistemit të transmisionit krijon kushte të favorshme të zhvillimit të kapaciteteve gjeneratorike konvencionale dhe burimeve të ripërtërishme. Planifikimi i duhur afatgjatë i zhvillimit të sistemit të transmisionit është esencial në përmbushjen e kërkesave të lartpërmendura. Në Planin Zhvillimor të Transmisionit 2014-2023 janë identifikuar nevojat afatmesme dhe afatgjata për projekte infrastrukturore të cilat janë të nevojshme për avancimin dhe mirëmbajtjen e performancës së operimit të sistemit në raport me zhvillimet e konsumit, gjenerimit dhe tregut rajonal të energjisë. PZhT 2014-2023 paraqet prioritetet zhvillimore të renditura në kategori dhe sipas kohës së implementimit. Realizimi i përpiktë i planeve zhvillimore në transmision është sfidues edhe për vendet më të zhvilluara. Problemet e qasjes në pronë, krizat ekonomike globale, mungesa e mjeteve financiare, implikimet sociale janë faktorët që mund të ngadalësojnë apo të pengojnë realizimin e projekteve të cilat nga inxhinierët e planifikimit dëshmohen si të nevojshme. Nëse i referohemi zhvillimeve të 5 viteve të fundit në KOSTT, mund të konsiderojmë që objektivat zhvillimore janë realizuar me sukses falë përkrahjes financiare nga Buxheti i Kosovës dhe nga donatoret ndërkombëtar. Ndikimet pozitive të projekteve te përfunduara dhe atyre në zhvillim janë analizuar në planin paraprak zhvillimor, ndërsa në vijim do të paraqesim komentet e përgjithshme të ndikimeve të projekteve të reja zhvillimore të cilat janë prezantuar në PZhT 2014-2023. Zhvillimet në 5 vitet e fundit të sistemit të transmisionit kanë krijuar kushtet për anëtarësim të KOSTT në ENTSO/E. Sa i përket politikave që dalin nga Doracaku i ENTSO/E të cilat ndërlidhen me kërkesat teknike që duhet përmbush secili OST, KOSTT me investimet e fundit, si në ngritjen e kapaciteteve të transmisionit, të sigurisë dhe besueshmërisë së sistemit ashtu edhe në zhvillimin e sistemeve moderne të matjes, monitorimit dhe kontrollit, është në pozitë të njëjtë apo më të mirë se disa nga OST-të e rajonit të cilat veç janë anëtarë të ENTSO/E. Me zhvillimin e projektit të rregullimit sekondar i cili paraqet një ndër kushtet teknike kryesore për anëtarësim në ENTSO/E, KOSTT do të jetë plotësisht i gatshëm për

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 132 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

anëtarësim. Duke i bashkangjitur edhe aktivitetet për krijimin e tregut të përbashkët me Shqipërinë dhe operimin e përbashkët të dy sistemeve, procesi i anëtarësimit në ENTSO/E nuk do të ketë kufizime teknike.

6.5.1

Zhvillimi i Kapaciteteve te rrjetit

Implementimi i projekteve nga PZhT 2014-2023 do të bëjë të mundur ngritjen e vazhdueshme të kapaciteteve të brendshme të rrjetit të cilat do të krijojnë kushte të favorshme për furnizimin e konsumit. Përforcimet në nyjet kryesore NS Peja 3, NS Ferizaj 2 dhe NS Prizren 4, rikonfigurimi i rrjetit 400 kV dhe 110 kV me ndërtimin e linjave të reja 110 kV janë faktorët kryesor të cilët ndikojnë në ngritjen e kapaciteteve të rrjetit të transmisionit. Në figurën 6-18 është paraqitur diagrami i zhvillimit të kapaciteteve të brendshme të rrjetit në relacion me zhvillimin e ngarkesës për 10 vitet e ardhshme sipas dy skenarëve te zhvillimit te pikut.

Fig. 6-18. Zhvillimi i kapaciteteve të brendshme të rrjetit në relacion me zhvillimin e ngarkesës për 10 vitet e ardhshme

Në periudhën e ardhshme 10 vjeçare edhe rrjeti horizontal do të ketë rritje të kapaciteteve si rezultat i ndërtimit të linjës interkonektive 400 kV NS Kosova B – NS Tirana 2, si dhe ndërtimit të unazës 400 kV në Kosovë. Kapaciteti i linjave interkonektive të rrjetit të transmisionit të Kosovës do të jetë shumë më i lartë se sa nevojat për importe, apo mundësit për eksporte të

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 133 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

energjisë elektrike që do ti ketë vendi ynë në 10 vitet e ardhshme dhe atë duke konsideruar edhe volumin e konsiderueshëm të rrjedhave të transitit (në rrjetin tonë) për nevojat e vendeve të rajonit. Mirëpo në anën tjetër në rrjetin rajonal mund të lajmërohen kufizime të cilat e bëjnë të vështirë realizimin e importeve me volum të

lartë. Në shumicën e rasteve kapacitetet e

prezantuara nga OST e rajonit, sidomos nga operatori EMS janë dukshëm më të ulëta se sa qe ato janë në të vërtetë. Në figurën 6-19 janë paraqitur vlerat indikative të kapaciteteve të njëkohshme të interkonekcionit (KNTI) për eksport dhe import të llogaritura në modelin regjional. Kapacitetet e llogaritura marrin në konsiderim kriterin N-1 për gjithë rrjetin horizontal të sistemeve transmetuese të vendeve të rajonit. Nëse i referohemi zhvillimeve të planifikuara të gjenerimit në Kosovë, rrjeti horizontal do të jetë i aftë të akomodoj kapacitete te konsiderueshme gjeneratorike në pajtueshmëri të plotë me kriteret teknike që kërkohen nga ENTSO/E. Në rast të ndërtimit edhe të linjës së dytë 400 kV NS Kosova B – NS Shkupi kapacitetet e interkoneksionit do të përforcohen dukshëm. Ky projekt mbetet opcional dhe kryesisht avancimi i tij do të varet nga ndryshimi i rrjedhave të transitit në rrjetin e vendeve të Evropës Jug-lindore si dhe nivelit të kapacitetit gjeneratorik që do të instalohet në Kosovë.

Fig. 6-19 Zhvillimi i kapaciteteve të njëkohshme të interkoneksionit 2014-2023

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 134 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.5.2

Kriteri i sigurisë N-1

Nëse bëjmë një vështrim të gjendjes së rrjetit para 2009, kriteri i sigurisë N-1 nuk plotësohej as gjatë konsumit veror, ndërsa në rrjet në kondita normale të operimit shfaqeshin mbi-ngarkime të cilat menaxhoheshin me reduktimet e ngarkesës. Sot kur i referohemi gjendjes aktuale (2013) gjendja e rrjetit ka ndërruar në mënyrë rapide në aspektin pozitiv, ku në rrjet nuk ekzistojnë fyte të ngushta, ndërsa kriteri i sigurisë N-1 nuk plotësohet vetëm për 5% të kohës vjetore, duke përjashtuar furnizimet radiale te Rahovecit. Implementimi i plotë i kriterit të sigurisë N-1 kërkon investime të konsiderueshme. Nëse i referohemi proceseve zhvillimore të planifikuara për 10 vitet e ardhshme, kriteri i sigurisë do të plotësohet në tërësi pas vitit 2018, ndërsa deri në atë kohë kriteri do të jetë shumë afër plotësimit. Kriteri N-1 në nënstacionet 220/TM kV dhe 110/TM kV për shkak të kostos së lartë dhe implikimeve tarifore nuk do të mund të plotësohet në tërësi, mirëpo në koordinim me KEDS-in do të shqyrtohen mundësitë teknike që kjo pjesërisht të plotësohet nga rezervat ne rrjetin e shpërndarjes. Në figurën 6-20 është paraqitur aftësia e rrjetit në plotësimin e kriterit të sigurisë N-1 në raport me ngarkesën maksimale për 10 vitet e ardhshme dhe atë për tre skenar te ngarkesës. Nga figura mund të vërehet se kriteri N-1 nuk do të mund të plotësohet as pas vitit 2018 nëse marrim si referencë skenarin e rritjes se lartë të ngarkesës, ndërsa nëse realizohet skenari i ulët i ngarkesës kriteri N-1 do të plotësohet tërësisht në vitin 2017.

Fig. 6-20. Zhvillimi i kapaciteteve N-1 të rrjetit të transmisionit 2014-2023

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 135 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

6.5.3

Kualiteti i furnizimit dhe efiçienca

Duke rikujtuar të kaluarën e afërt, rrjeti i transmisionit gjatë ngarkesave dimërore në një pjesë të konsiderueshme të rrjetit nuk mund të ofronte furnizim kualitativ për shkak të rrjetit të dobët, humbjeve të mëdha të fuqisë aktive dhe reaktive. E gjithë kjo rezultonte me tensione shumë të ulëta në nivelin 110 kV sidomos në zonat larg burimeve gjeneratorike. Në anën tjetër sasia e energjisë së padërguar tek konsumi si pasojë e restrikcioneve në rrjetin e transmisionit ishte shumë e madhe. Përforcimet që pasuan në rrjet sidomos pas vitit 2008, krijuan kushtet për furnizim kualitativ të konsumit dhe reduktim të jashtëzakonshëm të humbjeve të fuqisë aktive dhe reaktive në rrjet. Niveli i tensioneve në një pjesë të konsiderueshme të rrjetit u stabilizua pas futjes në operim të projektit Peja 3, ndërsa me ndërtimin edhe te NS Ferizaj 2 edhe pjesa tjetër e rrjetit të transmisionit të Kosovës Juglindore tensionet u ngritën në nivelin e lejuar sipas kërkesave teknike qe dalin nga kodi i rrjetit. Përforcimet e planifikuara për 10 vitet e ardhshme do të mundësojnë avancim të mëtutjeshëm të kualitetit të furnizimit dhe efiçiencës dhe mirëmbajtjes së saj konform kërkesave teknike të përshkruara ne Doracakun e ENTSO/E.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 136 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

RRYMAT E PRISHJEVE NË RRJETIN E TRANSMISIONIT 7.1

Hyrje

Ky kapitull shqyrton problematikën e nivelit të rrymave të prishjes në të gjitha zbarat e nivelit të tensionit 400 kV, 220 kV, 110 kV dhe në nivelet e tensionit të mesëm 35 kV dhe 10 kV të cilat janë pjesë e rrjetit të KOSTT-it. Shqyrtimi i rrymave të prishjes apo nivelit të rrymave të lidhjeve të shkurta trefazore dhe njëfazore me tokën është bërë për periudha të caktuara kohore në relacion me zhvillimet e planifikuara në rrjetin e transmisionit dhe në përgjithësi të SEE të Kosovës.

7.2

Kalkulimi i nivelit të rrymave të prishjes Sistemi Elektroenergjetik i Kosovës është fuqishëm i ndërlidhur në rrjetin rajonal të transmisionit 400 kV dhe 220 kV. Furnizimet relevante të rrymave të prishjes të cilat karakterizohen me ndikim serioz në sigurinë e sistemit janë të koncentruar në dy nënstacionet kryesore të sistemit: NS Kosova B dhe NS Kosova A. Në këto dy nënstacione janë të kyçura të gjitha termocentralet ekzistuese. Objektivi i studimit të lidhjeve të shkurta është vlerësimi i ndikimit të rrymave të prishjes në sigurinë e sistemit. Rrymat e prishjes janë kalkuluar në pajtueshmëri me Politikën 3 të Doracakut të ENTSO-E. Qëllimi themelor i këtij studimi është identifikimi i zbarave në të cilat niveli i rrymave të prishjes tejkalon kapacitetet e shkyçjes të ndërprerësve ekzistues dhe qëndrueshmërisë së pajisjeve tjera (ndarës, transformator matës, zbara, etj) si dhe përcaktimin e margjinës së sigurisë të gjithë ndërprerësve tjerë të instaluar apo të cilët do të instalohen në sistemin transmetues të Kosovës.

7.2.1

Modeli matematik, metodologjia e kalkulimit dhe softueri i aplikuar

Me qëllim të përcaktimit të rrymave maksimale të prishjes në sistemin transmetues të Kosovës dhe ndikimit të sistemeve fqinje në këto rryma, në studim është shfrytëzuar modeli rajonal i cili përfshin të 13 modelet e integruara të Sistemeve Elektroenergjetike të vendeve të Evropës Jug-Lindore. Gjithashtu për këtë analizë është shfrytëzuar softueri PSS/E 33. Pjesa e rrjetit e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 137 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

cila ndërlidhet me këtë model është ekuivalentuar në rrjet të Tevenenit (metodë për simulime të modeleve në rastet e rrjetave të mëdha). Metodologjia e kalkulimit është bazuar në standardin IEC 90609. Vlera maksimale efektive e komponentës sub-transiente e rrymës totale të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë, është aplikuar për çdo zbarrë të nivelit 400 kV, 220 kV, 110 kV, 35 kV dhe 10 kV. Në dallim nga dokumentet e kaluara, në modelet kompjuterike në PSS/E janë integruar edhe transformatorët dy dhe tre pshtjellor 220/TM kV dhe 110/TM kV. Gjeneratorët janë ekuivalentuar sipas reaktancës së tyre sub-transiente x"d. Koha prej 100 ms është konsideruar si kohë e eliminimit të prishjes. Bazuar në standardin IEC 90609 kalkulimet janë bërë për punën pa ngarkesë, ndërsa konditat fillestare të tensionit të rrjetit të ekuivalentuar të Tevenenit është marrë 1.1xUn.

Rryma

Kufiri I eperm Komponenta e vazhduar idc e rrymes se prishjes

Koha

Kufiri I poshtem

Ik” = Vlera efektive e rrymës se prishjes ip = Amplituda fillestare e rrymes se prishjes (rryma goditëse) Ik= Rryma kontinuale e prishjes idc = Komponenta e dc e rrymës se prishjes A = Vlera fillestare e komponentes dc të idc Fig 7-1 Forma e rrymës së prishjes dhe komponentet e saj.

7.2.2

Karakteristikat e ndërprerësve të fuqisë të rrjetit të transmisionit

Në sistemin e transmisionit aktualisht në nënstacionet ekzistuese të KOSTT-it janë të instaluara lloje të ndryshme të ndërprerësve të fuqisë në aspektin e prodhuesve. Ndërsa në

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 138 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

aspektin e llojit të mediumit dielektrik për shuarjen e harkut elektrik janë të instaluar dy lloje të ndërprerësve: 

me vaj , dhe me



me gaz SF6

Gjenerata e vjetër e ndërprerësve zakonisht kanë përdorur vajin si medium dielektrik për shuarjen e harkut, ndërsa gjenerata e re e ndërprerësve shfrytëzojnë gazin SF6 me karakteristikë dielektrike dhe qëndrueshmëri më të mirë. Ndërprerësit me medium SF6 për shuarjen e harkut, paraqesin

standard të domosdoshëm të ndërprerësve për instalim në rrjetin e

transmisionit. Gjithashtu ky lloj i ndërprerësve ka karakteristika të përgjithshme dukshëm më të mira se ndërprerësit me vaj, si në qëndrueshmëri elektro-mekanike gjatë proceseve të kyçjeve dhe shkyçjeve normale, apo gjatë shfaqjes së rrymave të prishjes. KOSTT në mënyrë sistematike është duke ndërruar ndërprerësit me vaj, me ndërprerës të rinj në kuadër të projekteve të ri-vitalizimit të nënstacioneve ekzistuese. Kapaciteti i shkyçjes i ndërprerësve të fuqisë është i ndryshëm duke filluar nga 16.5 kA, 18.3 kA, 23 kA, 31.5 kA dhe 40 kA. Duke njohur nivelin e rrymave të prishjeve në domenin afatgjatë kohor të cilat mund të shfaqen në të gjitha nënstacionet dhe duke krahasuar me nivelin e kapacitetit shkyçjes të ndërprerësve, vlerësohet margjina e sigurisë së ndërprerësve dhe pajisjeve tjera të tensionit të lartë.

7.2.3

Rezultatet e kalkulimit të rrymave të prishjeve

Bazuar në standardin IEC 60909, janë kalkuluar rrymat e prishjes trefazore dhe njëfazore me tokën për nivelet e tensionit 400 kV, 220 kV, 110 kV, 35 kV dhe 10 kV të rrjetit të transmisionit. Kalkulimi i rrymave është bërë në modelet kompjuterike në relacion me zhvillimin e projekteve sipas konfiguracioneve të rrjetit: 2013, 2019, dhe 2023. Në kapitullin 8 në mënyrë të përgjithësuar janë paraqitur ndikimet e instalimit të gjeneratorëve të rinj në rritjen e vlerave të rrymave të prishjes në domenin e pesë vjeçarit të dytë, duke marrë për bazë skenarin e ulët të zhvillimit të njësive gjeneruese TC Kosova e Re, hidrocentrali “Lumi Deçani” i kyçur ne NS Deçan dhe dy parqet energjetike me erë “Zatriqi” dhe “Budakova”.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 139 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

7.2.4

Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarat 400 kV, 220 kV dhe 110 kV (2013)

Rezultatet e simulimit

të rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë

për

konfiguracionin e rrjetit sipas gjendjes të fundit të vitit 2013 bazuar në standardin IEC 60909 janë paraqitur në figurën 7-2 Rezultatet nga kalkulimet kompjuterike në PSS/E tregojnë nivelin më të madh të fuqisë së lidhjes së shkurtë në dy nënstacionet kryesore, NS Kosova B dhe NS Kosova A, të cilat janë shumë afër burimeve gjeneruese dhe furnizimeve nga interkonekcioni i fuqishëm 400 kV. Në zbarat 220 kV të NS Kosova A rryma e lidhjes së shkurtë njëfazore me vlerë 27 kA paraqet rrymën më të madhe në rrjetin e transmisionit. Gjithashtu edhe në NS Kosova B në të dy nivelet e tensionit, rrymat e lidhjes së shkurtë njëfazore me tokë janë relativisht të mëdha 20.9 kA (në 400 kV) dhe 26 kA (në 220 kV). Në pjesët tjera të rrjetit duke u larguar nga burimet gjeneratorike rryma e lidhjes së shkurtë trefazore dominon ndaj asaj një fazore.

Të gjitha

nënstacionet 110 kV të cilat janë afër NS Kosova A (zona e Prishtinës), karakterizohen me rryma të mëdha të prishjes. Rezultatet e kalkulimit të nivelit të rrymave të prishjes shpijnë në konkludimin: -

Ndërprerësit e fuqisë 400 kV, 220 kV dhe 110 kV të instaluar në rrjetin e transmisionit kanë margjinë të mjaftueshme të sigurisë (>20%). Kapaciteti i shkyçjes së tyre kundrejt nivelit të rrymave të prishjes është në kufijtë e lejuar sipas standardeve IEC për pajisjet e shkyçjes të tensionit të lartë.

Planet për ri-vitalizimin e nënstacioneve NS Peja 1, NS Gjakova 1, etj do të ndihmoj në rritjen e margjinës së sigurisë së këtyre nënstacioneve të cilat kanë të instaluara ndërprerës shumë të vjetër që nuk garantojnë qëndrueshmërinë e deklaruar nominale.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 140 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Fig. 7-2 Diagrami i nivelit të rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për topologjinë aktuale të rrjetit

7.2.5

Vlerësimi i rrymave të prishjes në zbarat 35 kV dhe 10 kV

Pas transferimit të transformatorëve të shpërndarjes të niveleve te tensionit 220/TM kV dhe 110/TM kV OSSH në KOSTT, në modelin kompjuterik për kalkulim të lidhjeve te shkurta janë integruar modelet e transformatorëve dy dhe tre pshtjellor me qellim te kalkulimit te nivelit të rrymave të prishjes në zbarat 10 kV dhe 35 kV. Fushat transformatorike dhe fushat e shpenzimeve vetanake tani janë pjesë e infrastrukturës së KOSTT. Kalkulimet e rrymave të prishjes kanë identifikuar ndërprerës të cilët nuk kanë margjinë të sigurisë dhe operimi i tyre mund te sjell në rrezik sigurinë e furnizimit. Në tabelën 8-1 janë paraqitur vlerat e rrymave te lidhjes së shkurtë trefazore në zbarat 10 kV dhe 35 kV për rastin kur transformatorët nuk punojnë në punë paralele ne anën e tensionit të mesëm, ashtu siç edhe praktikohet. Rrymat e lidhjes së shkurtë njëfazore me tokën në sistemet e shpërndarjes zakonisht kufizohen përmes tokëzimit të transformatorit me reaktancë Xg apo rezistencë omike Rg. Në bazë të Kodit të Shpërndarjes transformatorët 110/35 kV neutri i tyre duhet të tokëzohen përmes reaktancës së ashtuquajtur të Petersenit e cila paraqet impedancë rezonante dhe zbatohet kur në

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 141 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

dalje ka kabllo të gjata dhe të shumta 35 kV. Në këtë rast lidhjet e shkurta njëfazore me tokë kufizohen në brezin 300-400A. Neutri i transformatorëve 110/10(20) kV tokëzohet përmes rezistorit omik të rezitencave të ndryshme, varësisht nga fuqia e transformatorit dhe vlera e dëshiruar e kufizimit të rrymës së lidhjes së shkurtë njëfazore me tokë. Zakonisht rryma e prishjes njëfazore me tokë kufizohet në brezin 150-300 A. Nga rezultatet e kalkulimit të rrymave te prishjes trefazore duke krahasuar me kapacitetin e shkyçjes të ndërprerësve te instaluar ne nënstacionet ekzistuese është përcaktuar margjina e sigurisë së ndërprersave. Nga të dhënat e paraqitura në tabelën 8-1 janë identifikuar tri nënstacione me dimensionim jo të duhur të ndërprerësve te fuqisë. Rezultatet e kalkulimit të nivelit të rrymave të prishjes shpijnë në konkludimin: -

Në NS Prishtina 1 dhe NS Prishtina 3 nderpresat ekzistues te nivelit 10 kV rrezikojnë sigurinë e furnizimit pasi që kanë margjinë negative të sigurisë

Në NS Klina ndërprerësi i fushës transformatorike 10 kV është mirë i dimensionuar (25 kA) por ndërprerësat tjerë të daljeve 10 kV kanë margjinë shumë të reduktuar. Prishjet gjatë natës kur niveli i tensionit mund të kaloj 1.1Un, mund të paraqes rrezik për nënstacionin.

Nënstacionet tjera kanë margjinë të mjaftueshme të sigurisë

Duhet të evitohen instalimi i transformatorëve te fuqisë 63 MVA të nivelit të tensionit 110/10 kV për shkak të rrymave të mëdha të prishjeve në zbarat 10 kV

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 142 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Tabela.8-1 Kalkulimi i rrymave te lidhjes se shkurtë trefazore ne zbarat 35 kV dhe 10 kV Nenstacioni Besiana 35kV Besiana 10kV Prishtina 1 35kV Prishtina 1 10kV* Prishtina 2 10kV Prishtina 3 10kV* Prishtina 5 Bardhi 35kV Vushtrria 1 35kV Vushtrria 2 10kV Skenderaj 10kV Vallaq 35kV Burim 10kV Peja 1 35kV Peja 2 10kV Deçan 10kV Klinë 10kV Gjakova 1 35kV Gjakova 2 10kV Rahovec 35 kV Rahovec 10kV Prizren 1 35kV Prizren 1 10kV Prizren 3 10kV Therandë 35kV Therandë 10kV Lipjan 35kV Lipjan 10kV Ferizaj 1 35kV Ferizaj 1 10kV Viti 35kV Gjilani 1 35kV Gjilani 5 10kV Berivojce

7.2.6

Ik3 [kA] 9.9 24.2 9.5 34.7 30 23.1 23.1 14 4.5 16.4 15.3 8 16.6 5.9 16 15.3 15.6 3.8 16.7 4.6 10.6 4.6 16.7 17.2 6.4 16.4 4.9 17 4.8 23.3 3.7 4.3 15.6 13.3

Nderprersi Margjina [kA] 20 50.5% 31.5 23.2% 16 40.6% 25 -38.8% 40 25.0% 20 -15.5% 31.5 26.7% 25 44.0% 12 62.5% 25 34.4% 25 38.8% 12 33.3% 25 33.6% 25 76.4% 25 36.0% 20 23.5% 16 2.5% 16 76.3% 25 33.2% 20 77.0% 25 57.6% 16 71.3% 20 16.5% 20 14.0% 16 60.0% 25 34.4% 25 80.4% 25 32.0% 15 68.0% 31.5 26.0% 25 85.2% 12 64.2% 25 37.6% 25 46.8%

Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (2019)

Zhvillimi i rrjetit dhe ndërrimi i konfiguracionit ndikon në ndërrimin e vlerave të rrymave të prishjes. Një kontribut në ngritjen e rrymave të prishjes do të japë linja e re interkonektive 400 kV NS Kosova B – NS Tirana 2, e cila pritet të futet në operim në vitin 2016. Gjithashtu

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 143 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

zvogëlimi i impedansave të linjave 110 kV si shkak i përforcimit të tyre ndikon në rritjen e rrymave të prishjes. Në figurën 7-3 mund të shihen vlerat e rrymave të lidhjes së shkurtë trefazore dhe një-fazore me tokë në nënstacionet kryesore Duke u bazuar në planin e ri-vitalizimit të nënstacioneve në relacion me kapacitetet e shkyçjes të pajisjeve të tensionit të lartë dhe vlerave të llogaritura të rrymave të prishjeve në sistem për konfiguracionin 2019 mund të konkludohet që: -

Të gjithë ndërprerësit e fuqisë të instaluar në rrjetin transmisionit si dhe të gjitha pajisjet e tensionit të lartë kanë margjinë të mjaftueshme të sigurisë (>20%).

Planet për ri-vitalizimin e nënstacioneve NS Peja 1, NS Gjakova 1 etj do të ndihmojnë në rritjen e margjinës së sigurisë së këtyre nënstacioneve, të cilat kanë të instaluara ndërprerës shumë të vjetër që nuk garantojnë qëndrueshmërinë e deklaruar nominale.

Fig. 7-3 Diagrami i nivelit të rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për topologjinë 2019 të rrjetit.

7.2.7

Vlerësimi i rrymave të llogaritura të prishjes (2023)

Në modelin 2023 është marrë parasysh ndërtimi i njësive të reja gjeneruese bazuar në skenarin konservativ nga Plani i Adekuacisë së gjenerimit 2013-2022. Në këtë model TC Kosova A është e shkyçur, ndërsa dy njësi 2x300 MW janë modeluar sikurse në figurën 6-11. Nga rezultatet e

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 144 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

paraqitura në figurën 7-4, mund të vërehet rritje e dukshme e nivelit të rrymave të prishjes si rezultat i ndërtimit të kapaciteteve të reja gjeneruese si dhe të ndërtimit të unazës 400 kV. Në zbarat 400 kV të NS Kosova B rryma e lidhjes së shkurtë njëfazore me vlerë 29.3 kA paraqet rrymën më të madhe në rrjetin e transmisionit. Në zbarat 220 kV gjithashtu dominon rryma e lidhjes së shkurtë njëfazore me tokë me vlerë 26.8 kA Për shkak të de-komisionimit të njësive gjeneruese të TC Kosova A, niveli i rrymave të prishjes do të ketë ulje nëse krahasohen me vlerat e kalkuluara nga modelet 2013 dhe 2019. Në pjesën e rrjetit të shtrirë në rajonin e Dukagjinit mund të vërehet efekti i ndërtimit të NS Prizreni 4, 400/110 kV e ndërlidhur me unazën 400 kV. Rrymat e prishjes do të jenë dukshëm më të larta në nënstacionet afër NS Prizreni 4, se sa para ndërtimit. Nëse krahasojmë aftësitë e shkyçjes të ndërprerësve të fuqisë me nivelin e rrymave të prishjes mund të konkludojmë: -

Të gjithë ndërprerësit e fuqisë të instaluar në rrjetin e transmisionit kanë margjinë të

mjaftueshme të sigurisë. (20%). -

Ndërprerësit e fuqisë të instaluar në NS Kosova B dhe NS Kosova A si dhe të gjitha

pajisjet e tensionit të lartë nuk rrezikohen ndërtimi i TC Kosova e Re, 2x3 00 MW. Kapaciteti i shkyçjes së tyre prej 40 kA mundëson margjinë të mjaftueshme të sigurisë.

Fig. 7-4 Niveli i rrymave të prishjes trefazore dhe njëfazore me tokë për topologjinë 2023 të rrjetit.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 145 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

8. NDIKIMET MJEDISORE 8.1

Kujdesi ndaj mjedisit

Përkujdesja e vazhdueshme për mjedis do të jetë pjesë e Politikës së përgjithshme të KOSTT-it dhe angazhimi i kësaj Politike është drejtuar në rrugën e certifikimit të KOSTT-it me Standardin ISO 14001:2004.

KOSTT

në Planin Zhvillimor

do të ndërmerr masa të

parandalimit, korrigjimit në pajtueshmëri me ligjet në vend dhe jashtë vendit që i referohen ruajtjes së mjedisit. Ndikimet negative kryesisht përfshijnë aspektin e ndikimit të fushave elektromagnetike (FEM), zhurmës dhe ndikimit vizual në mjedis (ndikimet më me peshë). Mbetet si objektivë parësore që KOSTT në të ardhmen të përkujdeset në rend të parë ndaj boshllëqeve që në mënyrë di-rekte apo indirekte prekin në shëndetin dhe mirëqenien e stafit punues KOSTT-it dhe natyrisht në shëndetin dhe mirëqenien e palëve jashtë KOSTT-it.

8.2

Problematika mjedisore në sistemet e transmisionit

Mund të themi se problematika mjedisore në sistemet e transmisionit ndahet në: -

Problemet mjedisore që shkaktohen nga linjat, dhe

Problemet mjedisore që shkaktohen nga nënstacionet

8.2.1

Problemet mjedisore që shkaktohen nga linjat

Sot kur paraqitet nevoja e domosdoshme për zhvillimin energjetik të vendit tonë, paraqitur edhe në këtë Plan Zhvillimor, ne duhet të përshtatim prioritetin e kërkesave duke qenë të vetëdijshëm për ndikimin e tyre në mjedis. Prandaj mund të themi se prioriteti anon kah një zhvillim i nevojshëm i transmetimit të energjisë elektrike të tensionit të lartë (gjatë gjithë shtjellimit të lartpërmendur është pasqyruar dhe arsyetuar kjo nevojë), duke mos mënjanuar nevojën për minimizimin e ndikimeve të mundshme në mjedis. Pjesa më e madhe e linjave kalon nëpër sipërfaqet e punueshme, ndërsa diç më pak në ato të ekosistemeve malore ku ndikimi i tyre nuk është aq i shprehur.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 146 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Nga aspekti i rrezatimit elektromagnetik, ndikim më të madh kanë fushat elektromagnetike të frekuencës industriale. Hulumtimi i ndikimit të dëmshëm të këtij tipi të rrezatimit jo jonizues tek njeriu ende nuk kanë dhënë përgjigje përfundimtare, mirëpo duhet të theksohet se në ditët e sotme është zgjuar një interes i veçantë për ndikimet e mundshme të fushave elektromagnetike si mbi pajisjet elektrike ashtu edhe mbi tërë jetën e gjallë, posaçërisht mbi njerëzit. Në momentin e sanksionimit ligjor të ndikimit elektromagnetik ky plan do të merr në shqyrtim dhe do jenë subjekt i implementimit të PZhT. Prandaj KOSTT së shpejti do ketë incizime të duhura për aspektet më të ndjeshme të ndikimit mjedisor duke synuar që të përshtatemi ndaj kërkesave të rekomanduara të Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Duhet gjithashtu të përcillet shkaktari i ndonjë veprimi të gabuar të automatikës, zvogëlimi i raportit sinjal-zhurmë në pajisjet e komunikimit dhe të transmetimit si dhe ndikimeve tjera me rëndësi duke përmbledhur të dhënat e nevojshme dhe të sanksionuara.

8.2.2

Problemet mjedisore që shkaktohen nga nënstacionet

Përveç zënies së sipërfaqeve nënstacionet bartin edhe ndryshime më të mëdha vizuale në rrethinë, mirëpo në aspektin estetik nuk ndikojnë dukshëm, meqë sipas rregullave duhet të gjenden jashtë zonave të banimit. Zhurma që shkaktohet në vazhdimësi (puna e transformatorëve) ose ajo në jo-vazhdimësi (pajisjet e shkyçjes-e/ndërprerësit), më së shumti ndikon në rrethin e drejtpërdrejtë të nënstacioneve, ndërsa për shkak të reliefit ose vegjetacionit rrallëherë bartet tek pjesët e banuara, por ajo në lokacionin e nënstacioneve ka mundësi të ketë vlera më të mëdha se ato të lejuara. Këtë do e konstatojmë së shpejti, mbase janë duke u bërë dhe planifikuar matjet e duhura. Në pajisjet bashkëkohore të shkyçësit/ndërprerësit, është prezent gazi inert, i rrezikshëm për shëndetin e njeriut nëse nuk përdoret si duhet dhe sa duhet (janë afatet kohore që specifikohen si dhe duhet matë lirimin e gazrave kohë pas kohe), por me ndikim të padëshirueshëm në mbështjellësin e ozonit dhe me produkte toksike në kon-centrime të vogla, që shkaktohen gjatë procesit të punës në pajisje. Duke pas parasysh që ekzistojnë procedura të rrepta sipas rregullave Ndërkombëtare, në përdorimin dhe mirëmbajtjen e

ndërprerësve me SF6,

propozohet që implementimi i teknologjisë me SF6 të jetë e siguruar mirëmbajtja mbas një

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 147 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

kohe, kur konsiderohet nevoja e shtimit të gazit, detektorë që paralajmëron lirim në afërsi të ndërprerësit, duke përcjellë me matje të sasisë së kompensuar, më vonë edhe duke bërë matjet adekuate, kështu që indeksi i rrezikut të sillet në minimum. Sasitë e mëdha të vajrave sintetike gjenden në transformatorët energjetik, ndërsa diç më pak nëpër pajisjet e tensionit të lartë. Duke pas parasysh se vajrat posedojnë potencial të lartë të ndotjes së mjedisit, janë ndërmarrë masa adekuate, siç janë ndërtimi i baseneve përmbledhëse dhe mbrojtëse për përmbledhjen e rrjedhjes eventuale të vajit. Këto basene njëkohësisht janë një lloj preventive në raste të avarive të mëdha që ka mundësi të ndodhin. Mbas gjysmës së vitit 2012 ne kemi pranuar edhe 28 objekte të NS 110 kV, për të cilat është bërë GAP-analiza – analiza e jo-konformiteteve, të cilat duhet orientuar me TeR kah përmirësimet e duhura si kemi vepruar edhe me NS e më hershme të KOSTT-it kjo është një perspektiv e objektivave në planet zhvillimore të aspekteve Mjedisore në KOSTT sa i përket NS. Pilot Projekti i hartuar për një Eko-diagnostifikim të NS më të madh në KOSTT, “Kosova B” 400/220 kV është një Projekt që do të fillon realizimin në vitin 2013. Më këtë Projekt do formohet plani efektiv i vlerësimit adekuat, në perspektiv të vlerësimeve tjera në aspektin Mjedisor. 8.2.3

Përkujdesja ndaj ndikimeve tjera në mjedis

Në kohën kur nevoja për energji gjithnjë e më shumë po rritet, ndikimet reale në mjedis dhe synimet për një kualitet të mbrojtjes nga ky segment zhvillimor përfshirë edhe këtë PZhT që mbështetë: -

Zvogëlimin e emisioneve në ujë, ajër dhe tokë

Rritjen e efektivitetit energjetik

Vënien e masave preventive me qëllim të zvogëlimit të numrit të aksidenteve

Përkujdesja për mbetje, posaçërisht atyre të natyrës së rrezikshme

Mundësia e riciklimit në shumë forma funksionale, qofshin ato edhe mënyra indirekte

Zhvillimin e sistemeve për mbledhjen e të dhënave dhe baza e të dhënave (forma

elektronike) -

Reduktimin e pjesëve dhe pajisjeve të vjetruara që janë të montuara,

Përcjellja e boshllëqeve në sistemin e Linjave

Përpilimi i dokumentacionit për këtë segment të transmisionit

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 148 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Ndërtimi i linjave dyfishe aty ku ka mundësi të racionalizohet shfrytëzimi i sipërfaqeve

dhe korridoreve -

Në përgjithësi përmirësimi i okupimeve të korridoreve për Transmision aty ku ka

mundësi të realizohet Të gjitha këto të realizohen në etapa kohore të planifikuara paraprakisht, si: -

Zvogëlimi i dëmeve të bëra në të kaluarën

Reduktimi i ndikimeve nga aktiviteti në vijim në sektorin përkatës, dhe

Parandalimi i ndotjes nga aktivitetet në të ardhmen (p.sh. VNM - Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis real dhe masat preventive në zvogëlimin e duhur) 8.2.4

Aktivitetet dhe Avancimet brenda kësaj periudhe

1. Hartimi i shumë dokumenteve për mjedis dhe mbrojtje nga korrozioni. 2. Projekti i rëndësishëm në KOSTT, që ka përfunduar në tërësi, është analiza e bërë në

përbërje të materieve toksike të vajit (PCB dhe PCT) në transformatorët e fuqisë. Rezultatet janë treguar shumë të mira, mbase në të gjithë transformatorët

me të cilët KOSTT

disponon nuk ka përbërje të PCB dhe PCT në to. Analizat janë bërë në laboratorin italian i licencuar për këto shqyrtime - shenja e gjelbër është shenja mbrojtëse për ne në këtë aspekt. 3. KOSTT ka filluar me

matjet e ndikimeve mjedisore

në raport me kujdesin ndaj

punonjësve të vetë. Natyrisht është siguruar një raport nga këto ndikime me instrumente bashkëkohore. Një përsëritje të këtyre parametrave relevant edhe në ndikimin e linjave tona (në pjesën e jashtme të ndikimit) ndaj palëve të jashtme do te realizojmë së shpejti. 4. Ndikimin e zhurmës në vendet e detektua-ra dhe të monitoruara, në afërsi direkt të punës së punëtorëve tanë gjithashtu është bërë dhe ne kemi porositur pajisje mbrojtëse për punëtorët tanë. 5. Sa i përket mbetjeve, jemi inkorporuar në projektin komunal për riciklim të mbetjeve dhe kemi hartuar projektin fillestar për riciklimin e mbetjeve si: letra dhe plastika. 6. Është realizuar projekti i rekonstruktimit të drejtorisë qendrore, ku është bërë largimi i eternitit nga çatia e drejtorisë qendrore të KOSTT-it. Kjo është realizuar me një koordinim dhe udhëzim të bazës ligjore në tërësi për mbeturina.

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 149 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

8.3

Planet Mjedisore

Në favor të implementimit të kërkesave për ruajtjen e mjedisit është edhe nisma e mirë e mbështetur në vendosjen e politikës mjedisore në KOSTT e cila është në procedurë për t’u miratuar. Përcaktimi i qartë i çështjeve mjedisore në KOSTT dhe orientimin se çfarë do të bëhet për të kontrolluar mjedisin, nënkupton planifikimin. Planifikimi po realizohet edhe nëpërmes të projekteve të reja, të cilat përcillen me Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis. Duke themeluar strukturën organizative, përgjegjësit e personelit, kompetencat dhe trajnimin kështu e fillojmë implementimin. Praktikat e komunikimit, kontrolli i dokumenteve dhe procedurave, kontrolli i operimit dhe parapërgatitjeve emergjente, definojnë pjesën operative të programit. Këto pika janë të përfshira edhe në një Doracak të SMM (Sistemi i Menaxhimit Mjedisor) i cili do të dokumentoj një program për të arritur objektivat dhe caqet e përcaktuara. Ky Doracak është hartuar dhe në te përfshihen 18 procedura të cilat në PZhT do të plotësohen me pjesën Operative bazuar në kërkesat praktike të Operatorit të Transmisionit dhe planeve operative të saja. Këto, së bashku me monitorim rutinë të cilat janë bërë dhe do bëhen brenda viteve që vijnë 2014 – 2023, Raportimi i gjendjes së inçizuar së bashku me rekomandimet e duhura, ndërtojnë programin e akteve të kontrollit dhe atyre korrigjuese në SMM. Dhe përfundimisht, një shqyrtim i menaxhimit rutinë të aktiviteteve, përcillet nga niveli më i lartë në KOSTT i cili ka për synim nevojën e domosdoshme të zhvillimit të mjedisit dhe zhvillimit të qëndrueshëm në të ardhmen. Planifikimi afat-gjatë mjedisor do të mbështetë interesin dhe Planin Zhvillimor të KOSTT-it në tërësi, duke synuar: -

Menaxhim të mirë financiar, që drejton në kontroll më të mirë të mjedisit.

Puna në preventiv të duhur për tu përshtatur me kërkesa Ligjore

Prandaj në KOSTT do përfshihen të gjitha pjesët e operimit të cilat kanë ndikim në mjedis, por duke kontrolluar koston dhe ndikimin e saj në buxhetin e gjithmbarshëm. Krahas kësaj, nga e gjitha kjo që u përmend, duhet të respektohen: -

Legjislacioni në vend (mjedis, energjetikë)

Legjislacionin e BE (mjedis, energjetikë)

Kodet teknike në KOSTT

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 150 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

Standardet dhe Normat Ndërkombëtare, etj.

Konventat e nënshkruara.

Për të gjitha këto kërkesa, janë nxjerrë dokumentet e jashtme, të nevojshme për punë. Duhet punuar në avancimin dhe përcjelljen e teknologjive të avancuara si dhe në përmirësimin e infrastrukturës të sistemit të operimit (SCADA) dhe sistemit të transmisionit (ndërtimin e linjave dyfishe dhe trefishe). Bota ka avancuar shumë në aspektin mjedisor, për këtë arsye ne duhet ecim përpara për të arrite në caqet e kërkuara dhe ato të synuara.

REFERENCAT Në këtë raport referencat janë bërë për studimet dhe raportet vijuese të publikuara: [1] Plani Zhvillimor i Transmisionit 2013-2022 /KOSTT [2] Balanca Afatgjatë e Energjisë Elektrike 2013-2022/KOSTT [3] Plani i Adekuacisë së Gjenerimit 2013-2022/KOSTT [4] Lista e kapaciteteve të reja të transmisionit 2011-2020/KOSTT [5] Kodi i Rrjetit _Edicioni i dytë, rishikimi 1 /KOSTT [6] Kodi i Pajisjeve Elektrike/KOSTT [7] Metodologjia e Taksave të Kyçjes në Rrjetin e Transmisionit/KOSTT [8] Standardet e Sigurisë së Sistemit te Transmisionit dhe Planifikimit/KOSTT [9] Standardet e Sigurisë së Operimit/KOSTT [10] Kodi i Standardeve Elektrike/KOSTT

PLANI ZHVILLIMOR I TRANSMISIONIT

DT-PA-001

ver. 0.2

faqe 151 nga 151

Zyra: Zhvillimi dhe Planifikimi Afatgjatë

[11]. Kodi i Shpërndarjes/KOSTT-KEK [12] ESTAP II: Feasibility Study for the Kosova – Albania 400 kV Transmission Interconnection Project (CESI, September 2005), World Bank Grant #H048 [13] ENTSO-E Operation Handbook, Versioni i fundit [14] Strategjia e Energjisë së Kosovës 2009-2018 [15] “Transmission Network Expansion Project” FICHNER [16] Standardi Ndërkombëtarë ISO 14001: 2004 [17] Shumë ligje Mjedisore të vendit dhe të BE

(Fund i dokumentit)