NIETS
of kat en hond
70 minuten durende voorstelling met een schrijver en het Goeyvaertstrio op een podium Schoeters, De Causmaecker, Van Parys
Productie van PERIGNEM vzw
CONCEPT
In Niets wandelen Kat en Hond door een leeg landschap. Er ontstaat een gesprek over dat niets, dat van niemand is. Over dat nergens waar veel van verwacht kan worden, over wachten. Over iets, dat beter is dan niets. Of net niet. Over houvast, en dat die in je hoofd zit. En over daar, en dat tegen dat je daar bent, daar alweer hier is. (Pas op voor de hond). Er is een tekst en ook een schrijver. (Gaea Schoeters), een landschap en één lijn (Anneleen De Causmaecker) en er is klank. Er is muziek (van iedereen en ook van Annelies Van Parys), gecreëerd op scene door het Goeyvaertstrio. Met de tekst als uitgangspunt bouwen Schoeters en De Causmaecker een poëtische wereld op een podium. Met een schrijver op wieltjes, een retroprojector vol stof, een cellist tussen gebarsten glas, een rolletje scotch tape, een diaprojector, en cassettebandje in een cassettespeler, nog een retroprojector en ook een altviolist op een bureaustoel. Bijvoorbeeld. We ontrafelen de tekst, het beeld en de klank, zoeken de delen, puzzelen die anders opnieuw in elkaar en ontdekken nieuwe mogelijkheden. Niet vooraf en digitaal, maar tijdens de voorstelling. Analoog. Zodat er elke keer iets nieuws ontstaat. Iets anders. Omdat een verhaal nooit 1 is, en voor niemand hetzelfde. Maar pas op. Die hond, die bijt.
WOORD-BEELD-MUZIEK
WOORD Niets is een dialoog tussen Kat en Hond, waarbij af en toe uitgezoomd wordt op een landschap, een leegte. Tussen de schijnbaar simpele lagen van het verhaal sluimeren vragen, die veelal niet beantwoord worden. De tekst wordt gelezen, geschreven, geprojecteerd. Ontrafeld, in stukken gehakt. Herlezen. Opnieuw geschreven. Omgekeerd verteld. Want elk verhaal is vele verhalen.
BEELD Alles maakt deel uit van het beeld. De muzikanten, de schrijver/verteller, de tekst, de projecties‌ Iets met lagen op elkaar. En dan uit elkaar. Iets met einders, horizonnen, 1 lijn. En plakband. Iets met projectie, analoge projectie. Met licht. Met wieltjes. Alles en iedereen is verschuifbaar. Door iemand. En alles ontstaat door duwen en trekken. Geen getover.
MUZIEK Net zoals we vertrekken van een bestaand verhaal, vertrekken we van een bestaande compositie: Drifting Sand van Annelies Van Parys. Maar ook hier is de partituur slechts een uitgangspunt, waaruit we iets nieuws opbouwen. Het Goeyvaerts strijktrio verkent en verbouwt. De klank die in stukjes komt. Een ijle stem op een cassettebandje klinkt.
OVER HET PLAN NIETS IS NU Wat we vooral niet willen doen, is een bestaand verhaal voorlezen op bestaande muziek in een vooraf bedacht decor. Onze kat is verwant aan Schrödinger’s kat: zolang de voorstelling niet gespeeld wordt, kan ze alles zijn, in elke vorm. Het is pas onder de ogen van het publiek dat ze vaste vorm aanneemt. Langzaam, zoekend, falend soms. Tot ze uiteindelijk één verhaal wordt, dat ontstaat uit de wisselwerking tussen de drie kunstvormen: tekst, muziek en beeld reageren op elkaar en construeren samen een verhaal, in plaats van achtergrond, ‘decor’ of soundtrack te zijn. ALLES IS ANALOOG In onze steeds virtuelere wereld keren we terug naar iets tastbaars: hier, nu, dit, jij, ik. We gebruiken wel projecties, maar het beeld dat ze tonen wordt daar en dan gemaakt: de kunstenaar is een aanwezige speler op de scène, die elke dag een ander ‘antwoord’ geeft, afhankelijk van wat de anderen aangeven, haar stemming of de zaaltemperatuur. Daardoor is het resultaat telkens anders. Ook de ingrepen in de muziek (opnemen, afspelen, verdubbelen) voeren we manueel en old school uit, met cassettebandjes en andere, tastbare middelen die afhankelijk zijn van menselijke handelingen. Geen perfecte, digitale samples, maar klank met karakter, ruis, identiteit. Die telkens net iets anders klinkt. TRAAGHEID MAAKT TIJD Doordat we het verhaal op scène maken, krijgt de voorstelling vanzelf een ander, trager tempo. Zo willen we het publiek de kans geven zelf te reflecteren over Niets, terwijl de spelers op scène ook zoekend zijn. Want op de vragen die Kat & Hond zich stellen bestaan geen pasklare antwoorden, of toch niet voor iedereen dezelfde. Niets is een gezamenlijk zoeken dat meer vragen oproept dan dat het eenduidige antwoorden geeft – een schril contrast met onze snelle wereld waarin onder elke muisklik een instant antwoord schuilgaat. POËTISCH MAAR NIET KLEF De wereld die we willen scheppen is bedrieglijk eenvoudig. Kinderlijk bijna, maar dat in de mooiste zin van het woord. Niets is een plek die ruimte laat voor verwondering, verbazing en de vrijheid die leegte met dromen te vullen. Wat niet wil zeggen dat alles rooskleurig is. Integendeel. Nergens blijkt verrassend scherpe randen te hebben, in Niets kan je gemeen verstrikt raken en de hond, die bijt.
WIE BIO
GAEA SCHOETERS – www.gaeaschoeters.be Werd geboren op de warmste dag van 1976. Is nooit opgehouden met dromen tussen het denken door. Schrijft romans, kortverhalen en scenario’s. Houdt van spelen met taal in al zijn vormen en vorm in elke taal. En van het oversteken van grenzen. Tussen landen en tussen kunstvormen. Dat leverde het ongewone reisboek Meisjes, Moslims & Motoren op. Nadien volgde Diggers, ook een 'crossover' tussen een WOI-thriller en een coming-of-age-roman. In haar meest recente roman, De kunst van het vallen (De Bezige Bij), speelt muziek de hoofdrol. Vorig jaar maakte ze samen met Annelies Van Parys de opera Private View. Intussen werkt ze aan een theaterstuk en een nieuw boek. ANNELEEN DE CAUSMAECKER – www.anneleendecausmaecker.com Het werk van Anneleen De Causmaecker (1983, goed wijnjaar) kenmerkt zich door de hybride vormen op de grens van (klank)installatie, beeldende kunst en performance. Ze heeft een voorkeur voor subtiele materialen en speelt met zichtlijnen en perspectief. Ze stelde eerder al tentoon in Gent, Kemzeke, Tilburg, Leuven, Beernem, Berlijn en Tokio. Haar eerste samenwerking met Annelies Van Parys mondde uit in Parcours, in maart 2016 nogmaals te zien in de Bijloke. Field Recordings, hun tweede project ging in première in het Concertgebouw, en staat in mei 2016 op Operadagen Rotterdam. Samen met Barbara Ardenois (accordeon) vormt ze Duobaan, dat sinds 2014 poëtische minivoorstellingen maakt rond beeld en hedendaags klassieke muziek. Momenteel geniet ze een kunstenaarsresidentie in de Academia Belgica, Rome. ANNELIES VAN PARYS – www.anneliesvanparys.be Annelies Van Parys (1975) studeerde compositie aan het conservatorium Gent bij Luc Brewaeys. Ze ontving voor haar composities verscheidene prijzen en onderscheidingen zoals het laureaatschap van de Koninklijke Vlaamse Academie en de Fedora Rolf Liebermann Prize for Opera. Haar oeuvre gaat van solo instrumentaal en vocaal over kamermuziek tot symfonisch werk en opera. Ze doceert analyse, orkestratie en compositie aan het koninklijk conservatorium van Brussel. GOEYVAERTS TRIO – www.stringtrio.net Het Goeyvaerts Strijktrio is in 1997 opgericht door violiste Kristien Roels, altviolist Kris Matthynssens en cellist Pieter Stas met als doel uitsluitend twintigste en eenentwintigste-eeuwse repertoire uit te voeren. Het trio ontleent zijn naam aan de Belgische componist Karel Goeyvaerts, die een belangrijke rol speelde bij de ontwikkelingen binnen de Europese nieuwe muziek. Het ensemble speelt niet alleen bestaand werk maar is ook actief met opdrachten voor nieuwe strijktrio’s. PERIGNEM VZW PERIGNEM vzw wil, in de geest van het voormalige keramiekatelier, een open atelier zijn, waar kunstenaars tijd en ruimte krijgen om creaties te ontwikkelen en aan publiek te tonen. In deze kunstenwerkplaats ontstond als eerste project Field Recordings, een project van mixed-media kunstenaar Anneleen De Causmaecker en componist Annelies Van Parys.
PARTNERS Niets, of kat en hond, Is een productie van PERIGNEM vzw in samenwerking met het Goeyvaertstrio. Querido – De voorstelling wordt ook een boek, waarvoor Anneleen DC haar scènebeeld zal transponeren tot Niet-Illustraties, Gaea S een versie van het verhaal zal neerschrijven, en de muziek van Annelies VP halfvaste vorm zal krijgen op een cd. www.perignem.com www.stringtrio.net www.gaeaschoeters.be www.anneleendecausmaecker.com www.anneliesvanparys.be
TEKST Ergens, misschien wel in een schilderij van Rothko, liepen een kat en een hond naast elkaar. Eindeloos rood strekte de vlakte zich voor hen uit, om dan over te vloeien in een felgele lucht. Alleen een dunne witte lijn scheidde de aarde van de hemel, alsof iemand daar het einde wou markeren, of misschien eerder het begin. Na een tijdje hield de kat wat in. ‘Wat zoeken we eigenlijk?’ ‘Niets’, zei de hond. ‘Waarom lopen we dan de hele tijd door? Wil je zo graag vooruit komen in het leven?’ ‘Nee,’ zei de hond, ‘maar anders kom ik nooit ergens.’ ‘Waar wil je dan heen?’ vroeg de kat. ‘Nergens’, zei de hond. ‘En ik verwacht er ontzettend veel van.’ Boven hen viel het duister in, alleen net boven de aarde aarzelde nog iets, een bleek wachten. De hond hield stil. ‘Kijk. Daar heb je het.’ ‘Wat?’ ‘Niets’, zei de hond. En hij kwispelde er een beetje bij, want van niets werd hij blij. ‘Wat heb je daar nu aan?’ vroeg de kat. ‘Leegte is een vat vol mogelijkheden.’ ‘Om te vullen,’ begreep de kat. ‘Waag het niet!’ zei de hond. ‘Dan maak je het armer.’ De kat keek hem aan alsof hij gek geworden was. ‘Iets is één. Niets is alles wat niet is. Dus niets is altijd meer dan iets. Snap je?’ De kat probeerde het op zijn poten te tellen, maar raakte alleen maar meer in de war. ‘Waar iets is, kan alleen maar dat zijn. Waar niets is, kan nog alles komen. Daarom is niets van levensbelang’, legde de hond uit. ‘O’, zei de kat. En hij zweeg even. Plots sprong hij op en ging zo wijdpoots mogelijk staan, alsof hij het hele veld probeerde te omvatten. ‘Dus hoe meer niets je hebt, hoe rijker je bent.’ ‘Niets is van niemand,’ zei de hond. ‘Dan is het van mij,’ concludeerde de kat. ‘Niets is van niemand,’ zei de hond weer. ‘Dat kun je niet bezitten.’ En hij ging erin liggen. ‘En nu?’ vroeg de kat. ‘Nu wachten we.’ ‘Waarop?’ ‘Nergens op.’ ‘Pfff’, blies de kat. ‘Wachten is het mooiste wat er is. Zolang je wacht, kan het beste altijd nog komen.’ De kat ging verzitten en wachtte af. Er gebeurde niets. Hoegenaamd niets.
‘Afwachten maakt de dingen minder,’ zei de hond. ‘Je moet ze opwachten. Maar je mag ze niet verwachten, want dan komen ze nooit dichterbij.’ De wereld kantelde langzaam om hen heen; het diepblauw van de hemel lag nu muisgrijs aan hun voeten en boven hen gloeide alweer iets op. De hond keek zwijgend de eindeloze lege vlakte in. ‘Niets is saai,’ zei de kat na een tijdje. ‘Dat klopt,’ zei de hond. ‘Als je het langs de juiste kant bekijkt, is alles interessant.’ En hij ging een beetje verliggen om zijn niets beter te kunnen bekijken. ‘Niets is saai,’ zei de kat weer. ‘Integendeel,’ zei de hond. ‘In niets kan alles. Mag alles. Niets heeft geen regels en geen verplichtingen.’ ‘Dus ook geen houvast,’ zei de kat, die stilaan zijn warme mand begon te missen. ‘Houvast zit in je hoofd,’ zei de hond en hij keek tevreden om zich heen, waar niets zijn gedachten hinderde. Bloedrood wekte de zon de wereld. Stil sijpelde de kleur neer op het zwarte niets. ‘Ik zie iets aankomen,’ zei de kat, en eigenwijs voegde ze er aan toe: ‘Iets is beter dan niets, want je weet tenminste zeker dat het eraan komt.’ ‘Is dat zo?’ vroeg de hond zonder zijn kop op te tillen. ‘Wie zegt dat het iets goeds is, dat daar aankomt?’ ‘Als het iets slechts is, ga je achteruit,’ zei de kat. ‘Dan maak je dat je wegkomt.’ De hond kneep zijn ogen tot spleetjes. ‘Dat kan je vanop deze afstand onmogelijk zien.’ De kat keek een beetje nerveus naar de horizon. Daar was de dag weer. Rood onder, rood boven, alleen de einder een witte lijn. ‘En van iets dat eraan komt, zonder dat je weet of het goed of slecht is, krijg je angst.’ Terwijl hij het laatste woord uitsprak, beet de hond de kat hard in zijn flank. ‘En angst doet je de foute kant opkijken.’ ‘Ik had gewoon eerder achteruit moeten gaan,’ blies de kat. ‘Meteen toen ik het zag aankomen.’ ‘Zonder te weten of het iets goeds of iets slechts was? Dan mis je alle mooie dingen.’ De hond stond op, schudde de nacht uit zijn vacht, en begon weer te lopen. De kat aarzelde even, keek de lege vlakte rond, en ging weer naast hem draven. Voor hen was de horizon alweer vervaagd. Het rode stof vloeide naadloos over in de lucht. ‘Er is maar één goede richting,’ zei de hond. ‘En dat is tegemoet.’ ‘Loop je daarom altijd vooruit?’ ‘Wat achter me ligt, ken ik al.’ ‘En wat als wat achter je ligt beter is dan wat voor je ligt?’ De hond haalde zijn magere schouders op. ‘Dan weet ik nog altijd niet of het niet slechter is dan wat achter voor me ligt.’ Daar moest de kat even over nadenken. Toen ze daarmee klaar was, vroeg ze: ‘En als je nu nooit verder komt dan voor je? Als je nooit achter voor je komt?’ De hond glimlachte. ‘Dat weet ik wel zeker: verder dan hier zal ik het nooit brengen. Want tegen de tijd dat ik daar ben —hij wees even kort met één poot naar de horizon – is daar alweer hier. Maar het heeft geen zin op de dingen vooruit te lopen.’