Orta Asya Türk topluluklarının özellikle Göktürkler ve Uygurlardan kalma mezar anıtları, runik yazılı eşyalar, yazma ve basma kitaplar v.b. gibi yazılı belgeleri, o dönemin sosyal, siyasal ve dinsel yapısı hakkında bilgi verir. Sözlü ürünlerle yazılı ürünler arasında büyük farklar olmaması, her iki geleneğin iç içe yaşadığını, aydınlar ve halk için ayrı kolu olmadığını gösterir (Köprülü, 1981: 28). Türk şiirinin en eski dönemi “İslâm Öncesi Türk Şiiri” diye adlandırılabilir. Bu dönemin, teorik olarak, başlangıçtan XI. Yüzyıla kadar sürmüş olduğu düşünülebilir. Ancak Türk şiirinin bize kadar gelebilen en eski örneklerinin 8. yüzyıldan kalma olduğu göz önünde tutulursa, İslâm öncesi Türk şiirinin 8-11. yüzyıllar arasındaki dönemi kapsadığı söylenebilir. İslâm öncesi Türk şiir geleneğinin Doğu Türkistan’daki Budist Uygurlar arasında 13. yüzyıl sonlarına kadar devam etmiş olduğu dikkate alınırsa, bu dönemi 8-13. yüzyıllar arası kabul edebiliriz (Tekin, 1986: 3). 2.4.1. Sözlü Edebiyat Türk edebiyatının sözlü gelenek ürünleri, dini veya eğlence (şölen) amaçlı toplantılarda yer alırdı. Bozkır kültürüne sahip topluluklarda sevinç de acı da toplu tören ve yeme içime toplantılarıyla kutlanır, paylaşılırdı. Şölen törenleri, totemin yılda bir kurban edildiği dini avı sonrasında yapılırdı. Yuğ törenleri ise, toplumda değer verilen, sevilen bir kimsenin ölümü üzerine yapılan cenaze töreniydi. Bu tür toplantıları, “kam”, “baksı”, “ozan”, “şaman” v.b. adı verilen yarı kutsal kişiler yönetir, kopuz eşliğinde törenin içeriğine uygun şiirler söylerdi. Bunların yarı kutsal kişiler olarak tanınmasında hekimlik yapmalarının da önemli rolü vardır. İslâmiyet’tin kabulünden önce, halk edebiyatımızda yabancı etkiler çok azdır. Dil, konuşma dilidir. Eserler belli bir sanatçının ürünü olsa da eklemelerle bu eserler anonimleşmiştir. Şiir müzikten ayrılmamıştır, ezgi eşliğinde söylenir. Bu ürünler, yazıya geçirilemediğinden, komşu kültürlerin yazılı metinlerinden derlenmeye çalışılmaktadır. Bugün elimizdeki en eski kaynaklar 7. yüzyıl sonlarına aittir. İslâmiyet öncesi, Türk toplumunun yaşamında sevgi, kahramanlık ve din yüceltilen kavramlardır. Tabiatın, güzelin ve güzelliğin anlatımı şiire lirizmi getirmiştir. Atlıgöçebe kültürün temel konusu olan kahramanlık, kuşaktan kuşağa aktarılabilen destan geleneği oluşturmuş, hem inanma, kötülüklerden korunma ihtiyacını karşılayan hem de
16