FRAMTÍÐARSKIPULAG ÖLDRUNARMÁLA Á AKRANESI
- MARS 2006 -
2
FRAMTÍÐARSKIPULAG ÖLDRUNARMÁLA INNGANGUR Á fundi bæjarráðs þann 10. mars 2005 var samþykkt skipan starfshóps sem gera átti tillögu að heildstæðri öldrunarstefnu kaupstaðarins til næstu ára. Óskað var eftir tilnefningu tveggja fulltrúa heilbrigðisráðuneytisins, eins fulltrúa stjórnar Dvalarheimilisins
Höfða,
auk
framkvæmdastjóra
SHA
og
sviðsstjóra
fjölskyldusviðs Akraneskaupstaðar sem leiða skyldi starf hópsins. Í lok október s.l. barst svar frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu þar sem fram kom að ráðuneytið
hafi
falið
deildarstjórunum
Hermanni
Bjarnasyni
og
Vilborgu
Ingólfsdóttur að vera hópnum til liðsinnis eftir því sem þörf krefði. Tillaga bæjarráðs frá 10. mars s.l. var svohljóðandi: “Í framhaldi af vinnu starfshóps um framtíðarskipulag öldrunarmála frá júlí
2003,
áhuga
ýmissa
þjónustustofnana
og
heilbrigðisráðherra
og
aðila
á
viðræðna fulltrúa
að
koma
að
bæjarráðs
ráðuneytisins
uppbyggingu
Akraness
samþykkir
við
bæjarráð
Akraness að leita eftir því við eftirtalda aðila að settur verði á stofn sameiginlegur
starfshópur,
þjónustuhlutverki
sem
Dvalarheimilisins
geri
tillögu
Höfða
og
að
framtíðar
hvernig
hátta
megi samstarfi Höfða og félagslegrar heimþjónustu kaupstaðarins við Sjúkrahús og heilsugæslustöð Akraness. Óskað er eftir tilnefningu tveggja fulltrúa heilbrigðisráðuneytisins og eins fulltrúa af stjórn Dvalarheimilisins Höfða, en að auki verði í starfshópnum framkvæmdastjóri SHA og sviðsstjóri fjölskyldusviðs Akraneskaupstaðar sem leiði starf hópsins. Einnig verði gerð tillaga að þeim meginþáttum þjónustu sem nauðsynlegt er að gera ráð fyrir í heildstæðri öldrunarstefnu kaupstaðarins til næstu ára. Bæjarráð samþykkir að heimila starfshópnum að ráðstafa allt að 1,0 mkr. til
að
kaupa
að
nauðsynlega
ráðgjöf
og
vinnu
við
Starfshópurinn vinni að málinu í nánu samráði við bæjarráð.”
3
verkefnið.
Starfshópinn
skipuðu
þau
Sigríður
Gróa
Kristjánsdóttir
formaður
stjórnar
Dvalarheimilisins Höfða, Guðjón Brjánsson framkvæmdastjóri SHA og Sólveig Reynisdóttir sviðsstjóri fjölskyldusviðs en hópurinn kom saman á sinn fyrsta fund þann 18. nóv. 2005.
Í upphafi var rætt um að gera skyldi tillögur til
bæjarstjórnar að stefnumótun í málefnum aldraðra á Akranesi sem næðu til ársins 2014. Starfshópurinn hélt átta fundi m.a. með fulltrúum stjórnar FEBAN, öldrunarlækni SHA Ólafi Þór Gunnarssyni, fór á fund framkvæmdastjórnar SHA og stjórnar Dvalarheimilisins Höfða. Farið var til Akureyrar ásamt Guðmundi Páli Jónssyni bæjarstjóra þar sem heimamenn kynntu húsnæðismál Öldrunarheimila Akureyrar, öldrunar-
og
endurhæfingardeildir
FSA
á
Kristnesi
og
framtíðarstefnu
í
búsetuúrræðum fyrir aldraða auk þess sem skoðuð var glæsileg þjónustumiðstöð fyrir aldraða.
4
SAMANTEKT OG HELSTU NIÐURSTÖÐUR STARFSHÓPS UM FRAMTÍÐARSKIPULAG ÖLDRUNARMÁLA Á AKRANESI •
Spár gera ráð fyrir að á næstu tveimur áratugum muni fólki á eftirlaunaaldri fjölga um allt að 440 á Akranesi eða um tæplega 70%
•
Markmið íslenskrar heilbrigðisáætlunar til ársins 2010 gerir ráð fyrir að um 75% fólks sem er áttatíu ára og eldra sé við svo góða heilsu að það geti með viðeigandi stuðningi búið heima
•
Tæplega 34% 80 ára og eldri Akurnesinga dvelja í dag á stofnunum til lengri tíma þar af 24% á hjúkrunardeildum
•
Í skýrslu stýrihóps um stefnumótun í málefnum aldraðra til ársins 2015, skipaður af heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra er áhersla lögð á að huga þurfi markvisst að nýjum úrræðum til að draga úr stofnanavist aldraðra
•
Rauði þráðurinn í tillögum starfshóps um framtíðarskipulag öldrunarmála á Akranesi er að þjónustan sé sveigjanleg á öllum stigum og mæti breytilegum þörfum aldraðra, jafnt á sviði félagslegrar þjónustu, heilbrigðisþjónustu sem og varðandi búsetuvalkosti
•
Strax verður hafist handa við aðgerðir sem draga munu úr þörf fyrir stofnanavistun
•
Samþættingu heimaþjónustu á framkvæmd síðari hluta árs 2006
•
Kvöld- og helgarþjónusta heimahjúkrunar hefjist um mitt ár 2006 með það í huga að síðar verði boðið upp á sólarhringsþjónustu
•
Gjaldfrjáls heimaþjónusta verði veitt þeim öldruðum sem metnir hafa verið í mjög brýnni þörf fyrir hjúkrunarrými og bíða heima eftir stofnanavistun
•
Fjölbreyttir valkostir verði í boði fyrir aldraða á Akranesi í húsnæðismálum
•
Lagt er til að íbúðabygging fyrir aldraða verði reist á Akranesi, á svæðinu sem afmarkast af Heiðarbraut, Háholti og Kirkjubraut skv. drögum að deiliskipulagi
•
Tryggt verði að hluti íbúðanna verði leiguíbúðir í eigu Akraneskaupstaðar
•
Á neðstu hæð nýrrar byggingar verði þjónustumiðstöð í 600 fm rými fyrir félagsstarf og starfsstöð fyrir samþætta heimaþjónustu
•
Á næsta áratug verði unnið markvisst að því að breyta starfsemi Dvalarheimilisins Höfða að meginhluta í hjúkrunarheimili og hjúkrunarrýmum fjölgað frá því sem nú er um 19
•
Tvíbýli þar sem óskyldir búa saman á Höfða verða aflögð markvisst og svo hratt sem aðstæður leyfa
•
Hluti af hjúkrunarheimilinu verði tvískipt, lokuð Alzheimerdeild
Akranesi
5
verður
hraðað
og
hrint
í
•
Gefinn verði kostur á allt að 8 dvalarrýmum fyrir aldraða sem af heilsufars- eða félagslegum ástæðum eru ekki taldir geta nýtt sér aðra valkosti
•
Í ljósi íbúaþróunar verði metið á næstu árum hvort nauðsynlegt verður að nýta byggingarheimildir á reit Höfða í þágu stofnunarinnar
•
Formlegt samstarf Höfða og E deildar SHA verði eflt og stefnt að því að öldrunarlæknir annist þjónustu á Höfða
•
Starfsemi E deildar SHA breytist á næstu árum og verður skilgreind sem öldrunarlækningadeild þar sem fram fer þjálfun og mat fyrir aldraða á Vesturlandi í stað langlegu
6
LÝSING Á NÚVERANDI ÞJÓNUSTU VIÐ ALDRAÐA Á AKRANESI Á Akranesi bjuggu 1.des. 2005 5.782 og þar af 679 67 ára og eldri eða 11.7% af heildar íbúatölu bæjarins en 10,6% af landinu öllu. 80 ára og eldri eru 3,1% af heildar íbúatölu bæjarins og er það sama og á landinu öllu.
Tafla 1- Fjöldi aldraðra og hlutfallsleg skipting eftir aldurshópum
Aldurshópar
2006
%
67 – 70 ára
156
22,97%
71 – 75 ára
198
29,16%
76 – 80 ára
148
21,80%
81 – 85 ára
94
13,84%
86 – 90 ára
58
8,54%
90 +
25
3,68%
Samtals
679
100,00%
Spá um íbúafjölda á Akranesi í forsendum aðalskipulags frá des. 2004 gerir ráð fyrir að á næstu tveimur áratugum fjölgi fólki á eftirlaunaaldri um 390-440 eða um 61-69%. Íbúafjöldinn á Akranesi næstu áratugina er áætlaður miðað við þrjár aðferðir:
Tafla 2 – Mannfjöldaspár Árið 2003
Árið 2015
Fjölgun
Spá 1 – Eftirlaunaaldur; 67 +
635
780
23%
Spá 2 – Eftirlaunaaldur; 67 +
635
799
26%
Spá 3 – Eftirlaunaaldur; 67 +
635
784
23%
Félagsleg heimaþjónusta Á árinu 2005 veitti fjölskyldusvið Akraneskaupstaðar þjónustu inn á 129 heimili. Þar af voru heimili aldraðra 100 og heimili öryrkja 29.
Dagleg
umsjón er á hendi öldrunarfulltrúa sem er í 100% stöðu. Starfsmenn eru 24 í u.þ.b. 11 stöðugildum. Viðvera starfsmanns getur verið frá 2 klst. aðra hvora viku og upp í daglega þjónustu. Fyrir þjónustuna greiða 40% aldraðra og 52 % öryrkja. Þjónusta heimahjúkrunar var veitt inn á 55 þeirra heimila sem fá félagslega heimaþjónustu og 27 einstaklingar sóttu starfsþjálfun á dagdeild Höfða. 7
Heimsendur matur Matur er sendur inn á heimili aldraðra frá mötuneyti Dvalarheimilisins Höfða á vegum félagsmálaráðs Akraneskaupstaðar. Matarsendingar fara að jafnaði inn á 28 heimili og eru frá því að vera 2 máltíðir á viku upp í alla daga vikunnar. Einstaklingar greiða kr. 560 fyrir máltíðina og kr. 100 fyrir heimsendingu og er sá kostnaður greiddur niður af Akraneskaupstað.
Heimahjúkrun Þjónustusvæði Heilsugæslustöðvarinnar á Akranesi er Akraneskaupstaður og fjórir hreppar sunnan Skarðsheiðar. Á árinu 2005 fengu 115 einstaklingar heimahjúkrun þar af 97 aldraðir og farið var í 2.953 vitjanir til hinna öldruðu. Þessir einstaklingar fá mismikla þjónustu, allt frá tveimur vitjunum á dag niður í eina vitjum á mánuði, metið út frá mismunandi hjúkrunarþörf hvers og eins. Heimahjúkrun er veitt alla virka daga. Ekki er boðið upp á kvöld- og næturþjónustu og einungis í sérstökum tilfellum er boðið upp á takmarkaða helgarþjónustu. Vistunarmat Á árinu 2005 var gert vistunarmat og endurmat fyrir 26 einstaklinga á Akranesi. Á vistunarskrá eru 32 einstaklingar þar af fimm í mjög brýnni þörf fyrir dvalarrými. Á dvalarheimilinu Höfða eru einstaklingar í dvalarrýmum sem eru í mjög brýnni þörf fyrir hjúkrunarrými. Félagsstarf aldraðra Félagsstarf aldraðra er starfrækt átta mánuði á ári, frá miðjum september og fram í miðjan maí tvo daga í viku, 3 klst í senn. Boðið er upp á leiðsögn við ýmiss konar tómstundir og heilsueflingu. Félag eldri borgara stendur fyrir öflugu
félagsstarfi
flesta
daga
vikunnar
í
sama
húsnæði
og
Akraneskaupstaður notar fyrir félagsstarf sitt. Samvinna er um skipulagningu félagsstarfsins og hefst hún á haustin með útgáfu blaðs sem borið er inn á öll heimili bæjarins þar sem starfið framundan er kynnt og annað það sem snýr að málefnum eldri borgara á Akranesi. Dagdeild / starfsþjálfun Dagdeild fyrir aldraða og öryrkja hefur nú verið starfrækt á Dvalarheimilinu Höfða í 20 ár. Á milli 30 og 35 einstaklingar nýta sér þá þjónustu, en heimild er fyrir 20 heilsdags pláss. Dagdeild er á daggjöldum frá ríkinu en auk þess borgar hver einstaklingur 600 kr. fyrir hvern dag sem hann dvelur þar.
8
Iðjuþjálfun Á heilsugæslustöðinni er starfandi iðjuþjálfi sem gerir heimilisathuganir og veitir ráðgjöf hjá öldruðum varðandi hjálpartæki. Einn iðjuþjálfi á SHA sinnir fyrst og fremst inniliggjandi sjúklingum auk þess sem iðjuþjálfi í 70% stöðugildi er starfandi á Dvalarheimilinu Höfða.
Sjúkraþjálfun Á Akranesi eru Sjúkraþjálfari
í
starfandi 65%
2
sjúkraþjálfarar
stöðugildi
starfar
við
með
sjálfstæðan
Dvalarheimilið
rekstur.
Höfða.
Þrír
sjúkraþjálfarar eru starfandi hjá SHA og sinna einkum inniliggjandi sjúklingum.
Öryggishnappar Samkvæmt upplýsingum Akurnesingar
með
frá
Securitas
öryggishnapp
þar
og af
25
Öryggismiðstöðinni frá
eru
27
Öryggismiðstöðinni.
Í
sjálfseignaríbúðum við Dvalarheimilið Höfða eru veggfastir öryggishnappar sem tengdir eru við Höfða en það er ekki talið veita nægjanlegt öryggi.
Akstursþjónusta Á árinu 2006 er fyrirhugað að bjóða upp á aksturþjónustu í félagsstarf aldraðra á vegum Akraneskaupstaðar.
Sjálfseignaríbúðir Á árunum 1984 til 2003 voru reist á lóð Dvalarheimilisins Höfða 31 raðhús – sjálfseignaríbúðir fyrir aldraða og öryrkja.
Dvalarheimilið Höfði Dvalarheimilið Höfði Akraneskaupstaðar Upphaflega
var
og
er
skráð
sjálfseignarstofnun
sveitarfélaganna
heimilið
rekið
sem
fjögurra hefðbundið
og
sunnan
er
í
eigu
Skarðsheiðar.
dvalarheimili,
en
á
undanförnum 11 árum hefur hluta þess verið breytt í hjúkrunarheimili, í samræmi við kröfur tímans. Íbúar eru alls 78, þar af 41 skráður á hjúkrunardeild. Nettó húsrými á hvern íbúa er milli 20 og 25 fermetrar og eru flestir í eigin íbúð með baði og öðrum nauðsynlegum útbúnaði. Í 10 íbúðum á hjúkrunardeild eru tveir óskildir íbúar um hverja íbúð. Starfsmenn á Höfða eru nú 88 í 63 stöðugildum, 37 stg. tilheyra hjúkrunardeild, en 26 stg. almennu deildunum. Á dvalarheimilinu eru starfandi sex hjúkrunarfræðingar í 4,65 stöðugildum, 17 sjúkraliðar í 12 stg. E-deild Sjúkrahúss Akraness E-deild er rekin sem hjúkrunar- og endurhæfingardeild þar sem sjúklingar koma bæði til endurhæfingar í mislangan tíma og til langtímavistunar.
9
Heilabilunarsjúklingum hefur fjölgað umtalsvert á seinni árum og eru nú 15 af 22 sjúklingum til langtímavistunar vegna heilabilunar. Fjöldi innlagna árið 2004 var 44, meðalfjöldi sjúklinga á dag var 20,2, fjöldi legudaga var 7396. Meðalnýting var 91,9%. Á deildinni starfa 5 hjúkrunarfræðingar í samtals 2,2 stöðugildum, einn sjúkraliði með sérmenntun í öldrunarhjúkrun í 0,8 stöðugildi og 24 sjúkraliðar í samtals 15 stöðugildum.
10
NÝ VIÐHORF OG ÁHERSLUR Í MÁLEFNUM ALDRAÐRA Í íslenskri heilbrigðisáætlun til 2010 er lögð áhersla á að eitt helsta verkefni öldrunarþjónustu á næstu árum verði að þróa og samhæfa allt þjónustunet aldraðra; heimilishjálp, heimahjúkrun, öldrunarlækningadeildir, búsetuvalkosti og stofnanavistun. Jafnframt að skammtímainnlagnir þurfi að vera mögulegar til að mæta tímabundnum og félagslegum þörfum hins aldraða og umönnunaraðila hans. Á þann hátt muni skapast betri forsendur fyrir því að eldri borgarar geti með viðeigandi stuðningi búið á heimilum sínum utan stofnana og tekið virkan þátt í daglegu lífi. Fjölgun aldraðra á næstu áratugum gerir það að verkum að kostnaður við öldrunarþjónustu
mun
óefað
hækka
verulega.
Í
áætlun
heilbrigðis-
og
tryggingamálaráðuneytisins um uppbyggingu öldrunarþjónustu 2002 – 2007 sem gefin var út í febrúar 2002 kemur fram að ráðuneytið telur að taka þurfi í notkun 400
–
450
ný
hjúkrunarrými
höfuðborgarsvæðinu.
á
landinu
til
ársloka
2007,
langflest
á
Hvað varðar Vesturland, þá er tekið fram að þegar á
heildina er litið, sé nægt framboð hjúkrunarrýma fyrir hendi. Hjúkrunarrýmum hafi t.d. verið fjölgað að undanförnu á Höfða á Akranesi. Í tillögum ráðuneytisins er því ekki lagt til að hjúkrunarrýmum verði fjölgað í sveitarfélaginu þetta tímabil. Ljóst er að þörfin fyrir fjölgun stofnanarýma ræðst verulega af því hve vel tekst til að byggja upp þjónustu við aldraða í heimahúsum og lækka hlutfall aldraðra á öldrunarstofnunum,
líkt
og
stefnt
er
að
samkvæmt
markmiðum
heilbrigðisáætlunar til ársins 2010. Hagfræðistofnun Háskóla Íslands hefur tekið saman upplýsingar fyrir heilbrigðisog tryggingamálaráðuneytið á verðlagi ársins 2001 þar sem borinn er saman kostnaður
við
hjúkrunarrými.
heimahjúkrun Þar
er
gert
annars ráð
vegar
fyrir
að
og
hins
kostnaður
vegar við
við
vistun
rekstur
í
hvers
hjúkrunarrýmis sé um 12.500 kr. á dag. Á hinn bóginn er síðan reiknað með að kostnaður vegna einstaklings sem fær heimaþjónustu sem felur í sér tvær til þrjár hjúkrunarvitjanir á dag auk einnar heimsóknar frá félagsþjónustu nemi um 8.000 krónum. Þótt gera megi ráð fyrir að einhver kostnaður sé ótalinn, svo sem lyfjakostnaður, þá sýnir þetta dæmi að unnt er að veita mikla þjónustu í heimahúsum og ná samt fram meiri hagkvæmni en með stofnanavistun, jafnvel með hjúkrunarþjónustu sem er dýrari hluti þjónustunnar. Tvískipt skipulag þjónustunnar er trúlega ein helsta ástæða þess hve framþróun hefur verið afar hæg í átt til aukinnar og markvissrar þjónustu við aldraða í heimahúsum.
Annars
vegar
er
um
að
ræða
heimahjúkrun
á
vegum
heilsugæslunnar sem greidd er af ríkissjóði og hinsvegar félagsleg heimaþjónusta við aldraða á vegum sveitarfélags. Þetta fyrirkomulag þýðir að stjórnun og greiðslufyrirkomulag þjónustu við aldraða er ekki á einni hendi. Þá þurfa notendur
11
þjónustunnar
jafnan
að
greiða
fyrir
félagslega
þáttinn
en
ekki
fyrir
hjúkrunarþáttinn. Í áðurnefndri samantekt Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands fyrir ráðuneytið er bent á að líklega sé örðugleikum bundið að ná fram virkri verkefnastjórnun með hagsmuni skjólstæðingsins að leiðarljósi ef félagsleg og umönnunarsjónarmið eru ekki samhæfð. Með samhæfingu heilbrigðis- og félagslegrar þjónustu mætti að öllum líkindum ná fram samlegðaráhrifum sem væru til þess fallin að skapa aukna öryggiskennd og betri líðan hinna öldruðu. Í þessu sambandi er hægt að vísa til reynslunnar og erlendra rannsókna sem gefa til kynna að lífsgæði aldraðra sem eiga þess kost að búa heima, séu hærri en þeirra sem búa á öldrunarheimilum. Þá megi á grundvelli sömu rannsókna ráða af viðtölum við heilbrigðisstarfsfólk, að eftirspurn eftir vistun á öldrunarheimilum í vistrými sé oft sprottin af öryggisleysi og að jafnvel 5 – 10% sjúklinga á hjúkrunarheimilum gætu verið í þjónusturými með viðeigandi þjónustu. Hér er vísað til könnunar sem gerð var á öllum hjúkrunarheimilum og spurt var hve margir skjólstæðingar þeirra gætu með góðri heimaþjónustu búið sjálfstætt. Eitt af markmiðum íslenskrar heilbrigðisáætlunar til ársins 2010 er að bið eftir vistun á hjúkrunarheimili fyrir fólk sem er í mjög brýnni þörf verði ekki lengri en 90 dagar. Ennfremur að yfir 75% fólks, sem er áttatíu ára og eldra sé við svo góða heilsu að það geti með viðeigandi stuðningi búið heima. Því er jafnhliða og ekki síður talið mikilsvert, að unnið verði að því að mæta þörf fyrir vistun í þjónusturýmum með öðrum úrræðum en vistun á stofnun. Þá er lögð áhersla á að heilbrigðisþjónustan verði í auknum mæli að beina kröftum sínum að því að fyrirbyggja ýmsa óæskilega fylgifiska ellinnar og bregðast við félagslegum og heilsufarslegum vanda með margþættum stuðningsaðgerðum og endurhæfingu á forsendum aldraðra sjálfra og án langvarandi stofnanavistunar. Í skýrslu stýrihóps um stefnumótun í málefnum aldraðra til ársins 2015, sem skipaður var af heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra í apríl árið 2000 segir að huga þurfi að nýjum úrræðum til að draga úr stofnanavist aldraðra. Meðal þess sem hugað verði að í þessu sambandi sé m.a. að koma á fót leiguíbúðum fyrir aldraða, jafnvel í tengslum við öldrunarstofnanir. Með því að hnýta saman þjónustu heilsugæslunnar og hinnar félagslegu þjónustu megi tryggja öryggi aldraðra og velferð á jafn eðlilegan hátt og annarra þegna samfélagsins. Skoðun heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins á úrræðum sambærilegum þessum lýtur einkum að kostnaðarhliðinni, m.a. hvort unnt sé að fjármagna byggingu þeirra þannig að þær verði raunhæfur kostur fyrir aldraða jafnt tekjulága sem tekjuhærri. Möguleg leið til skoðunar er að hið opinbera veiti fé til uppbyggingar þessara íbúða og það komi sem styrkur á móti fjármögnun með lánum úr Íbúðalánasjóði.
12
ÞJÓNUSTA VIÐ ALDRAÐA Á AKRANESI SEM BÚA HEIMA Samþætting heimaþjónustu Í lok árs 2005 var tekin ákvörðun í bæjaráði Akraness um að í samstarfi við SHA verði komið á fót sameiginlegri stýringu heimaþjónustu á Akranesi án þess að gerðar verði veigamiklar breytingar á því skipulagi sem er til staðar. Með ákvörðun
bæjaryfirvalda
og
stjórnar
SHA
um
samþættingu
félagslegrar
heimaþjónustu og heimahjúkrunar er ætlunin að byggja upp öfluga og samfellda þjónustu inni á heimilum fólks til þess að gera því kleift að búa sem lengst heima og draga úr stofnanavistun. Þjónustan verður áfram rekin annars vegar af bæjarfélaginu og hins vegar af heilsugæslunni en þessir tveir aðilar gera með sér samning um sameiginlega stýringu og samræmt skipulag á heimaþjónustu. Þjónustan mun byggjast á sameiginlegu þjónustumati, samræmdum verkefnalista og verklagsreglum. Samkomulag verður gert um skilgreiningu á verksviði starfsmanna í félagslegri heimaþjónustu og heimahjúkrun. Þjónustuþörf verður metin samkvæmt RAI HC mælitæki, sem mælir bæði heilsufarslega og félagslega þætti. Á Akranesi hefur ekki verið boðið upp á kvöld- og helgarþjónustu hjá heimahjúkrun en til þess að þróa áfram þjónustu við aldraða sem búa heima er mikilvægt að leitað verði leiða til að fjármagna sólarhringsþjónustu. Gjaldfrjáls félagsleg heimaþjónusta verði veitt þeim öldruðum sem metnir hafa verið í mjög brýnni þörf fyrir hjúkrunarrými samkvæmt vistunarmati og bíða heima eftir vistun á Höfða. Stefnt er að því að seinni hluta ársins 2006 verði teknar upp í samstarfi félagslegrar heimaþjónustu og heimahjúkrunar heilsueflandi heimsóknir til þeirra sem verða 75 ára á árinu. Íbúðir fyrir eldri borgara Mikilvægt er að fjölbreyttir valkostir bjóðist öldruðum í húsnæðismálum sem taki mið af ólíkum efnahag. Í drögum að deiliskipulagi svæðis sem afmarkast af Heiðarbraut, Háholti og Kirkjubraut að lóð Símans er gert ráð fyrir íbúðabyggingu fyrir eldri borgara. Við val á staðsetningu húsnæðis fyrir eldri borgara er mikilvægt að vera í sem bestum tengslum við hefðbundið daglegt líf og nauðsynlega þjónustu. Íbúðirnar yrðu eignaríbúðir að stærstum hluta en einhverjar íbúðir yrðu leiguíbúðir þar sem leiguíbúðir sérstaklega ætlaðar öldruðum eru ekki í eigu Akraneskaupstaðar. Með fækkun dvalarheimilisrýma þarf að koma til framboð á þjónustuíbúðum með fjölbreyttri þjónustu og ákveðnum öryggisþáttum.
13
Þjónustumiðstöð Á Kirkjubraut 40 er í tæplega 400 m2 leiguhúsnæði rekið öflugt félagsstarf og þar hefur FEBAN aðsetur. Vel má hugsa sér að á neðstu hæð í íbúðahúsi ætluðu eldra fólki verði rekin félagsmiðstöð/þjónustumiðstöð þar sem m.a. starfsstöð fyrir félagslega heimaþjónustu og heimahjúkrun væri ásamt allri aðstöðu fyrir það félagsstarf sem í dag er til húsa að Kirkjubraut 40. Gera má ráð fyrir að 600 m2 ættu að nægja til þess að reka öfluga þjónustumiðstöð sem með tíð og tíma tryggði þá öryggisþætti sem nauðsynlegir eru í húsnæði fyrir eldri borgara þannig að
með
réttu
sé
hægt
að
kalla
íbúðirnar
þjónustuíbúðir.
Megin
kostur
þjónustuíbúða er að íbúar halda persónulegu og fjárhagslegu sjálfstæði sínu og búa við eins eðlilegt heimilislíf og kostur er.
DVALARHEIMILIÐ HÖFÐI Frá því að Dvalarheimilið Höfði tók til starfa í febrúar árið 1978 hafa viðhorf og áherslur í heilbrigðis- og félagslegri þjónustu breyst í mikilvægum atriðum, þ.m.t. í öldrunarþjónustu. Stefnan var sú að búa öldruðum áhyggjulaust ævikvöld á stofnunum sem sinntu stöðluðum þörfum og stuðla fremur að öryggi en sjálfræði. Hugmyndir seinni ára lúta meira að eflingu heimaþjónustu sem miðar að því að efla fólk til sjálfshjálpar og gera því kleift að að halda eigið heimili eins lengi og kostur er. Dvalarheimilið Höfði hefur ávallt leitast við að veita öldruðum framúrskarandi þjónustu og verið í fararbroddi á sínu sviði á landsvísu. Tillaga Laugarness að byggingu fjölbýlishúss fyriraldraða áSólmundarhöfða
Í upphafi nýrrar aldar er ástæða til að horfa fram á veg og setja markið hátt fyrir komandi eldri kynslóðir um leið og reynsla hins liðna er höfð til hliðsjónar. Fyrirsjánlegt er að dvalarrýmum á Höfða fækkar í áföngum samhliða bættri heimaþjónustu, byggingu þjónustuíbúða og að hjúkrunarrýmin verða fyrst og fremst fyrir alvarlega heilabilaða og þá sem eru í þörf fyrir sérhæfða hjúkrun. 14
•
Lagt er til að á næstu árum verði þeim tíu tveggja manna rýmum þar sem óskyldir búa fækkað þannig að íbúatala Höfða verði 68 í stað 78.
•
Dvalarrými verða áfram til staðar til að mæta þörfum þeirra sem ekki geta nýtt sér þjónustuíbúðir og heimaþjónustu en þurfa það öryggi sem stofnun getur boðið. Dvalarýmunum verði fækkað niður í átta samhliða því að fleiri hjúkrunarrými fást eða svo hratt sem aðstæður leyfa.
•
Á næstu átta árum fjölgi hjúkrunarrýmum um 19 með samkomulagi við heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið.
•
Gert verði ráð fyrir tvískiptri 12 manna deild fyrir Alzheimersjúka í núverandi húsnæði Höfða með þeim breytingum sem nauðsynlegar eru.
•
Efla þarf formlegt samstarf Höfða og E-deildar SHA og hugað verði að því að öldrunarlæknir E-deildar annist læknisþjónustu við Höfða.
•
Samkvæmt deiliskipulagi Sólmundarhöfða er gert ráð fyrir að hægt verði að byggja þriðju hæðina ofan á elsta hluta Höfða ef og þegar fjölga þarf hjúkrunarrýmum á Akranesi með stækkandi bæ og fleiri íbúum 80 ára og eldri.
•
Áfram verði gert ráð fyrir rekstri dagdeildar við Dvalarheimilið Höfða
STARFSEMI OG ÞRÓUN ÖLDRUNARÞJÓNUSTU Á SHA Stefnt er að breytingum á starfsemi öldrunardeildar SHA þar sem nú eru rúm fyrir 22 hjúkrunarsjúklinga. Líklegt er að áherslubreytingar hafi í för með sér 6 – 8 sjúkrarúma fækkun og greining, þjálfun, endurhæfing, ráðgjöf og aðrir þættir fái aukið vægi. Gert er ráð fyrir að deildin muni þjóna sem öldrunarlækningadeild fyrir allt Vesturland í náinni framtíð. Einstaklingar verði því ekki vistaðir á deildinni til langframa,
heldur
verði
sérhæfð
endurhæfing
aldraðra
þungamiðjan
í
starfseminni þar sem sjúklingar fari á ný til síns heima að lokinni meðferð eða að aðrir búsetukostir verði metnir, s.s. búseta í þjónusturými, hjúkrunarrými eða aðrir kostir valdir við hæfi. Þegar hefur verið ráðinn sérfræðingur í öldrunarlækningum í hlutastarf sem hefur umsjón
með
endurhæfingu.
lækningaþætti
á
deildinni
og
eftirlit
með
hinni
sérhæfðu
Þá er boðið upp á göngudeildarþjónustu fyrir aldraða á SHA.
15
Þjónusta á sviði sérhæfðrar endurhæfingar aldraðra hefur ekki verið boðin áður á Akranesi. Um er að ræða starfsemi sem hefur þegar verið reynd með góðum árangri hérlendis, t.d. á Ísafirði. Starfið er unnið í teymisvinnu með aðkomu öldrunarlæknis, sjúkraþjálfara, iðjuþjálfa og hjúkrunarfræðings auk annarra lækna og heilbrigðisstarfsfólks eftir þörfum. Meðferðin er að stofni til rekin sem fimm daga deild, þ.e. sjúklingurinn leggst inn á spítalann og er þar virka daga vikunnar en er jafnvel heima um helgar. Eðli málsins samkvæmt geta verið á þessu frávik, einkum ef sjúklingur á heimili fjarri SHA eða önnur félagsleg eða heilsufarsleg atriði krefjast.
Áður en til innlagnar kemur fer fram
mat
öldrunarlæknis á endurhæfingarhæfni einstaklingsins og eftir atvikum koma aðrir teymismeðlimir að því mati. Slíkt mat getur ýmist farið fram á göngudeild eða á legudeildum sjúkrahússins.
Í upphafi dvalar fer fram ítarlegt mat á getu
sjúklinganna, þar sem m.a. er skoðað andlegt og líkamlegt ástand, styrkur, úthald og jafnvægi. Á meðan á dvöl stendur er lyfjameðferð sjúklinga einnig endurskoðuð eftir því sem við á og félagsleg staða metin eftir atvikum. Öldrunarlæknir hefur einnig móttöku á hugsuð
sem
eftirfylgd
við
göngudeild SHA.
endurhæfingarsjúklinga,
Göngudeild er m.a.
mat
á
sjúklingum
til
endurhæfingar og eftirfylgd með sjúklingum með heilabilunargreiningar. Með tíð og tíma má gera ráð fyrir að þáttur göngudeildarvinnu í starfinu aukist.
16
HEIMILDIR Lög nr. 125/1999 um málefni aldraðra, lög nr. 97/1990 um heilbrigðisþjónustu, reglugerð nr. 791/2001 um þjónustuhóp aldraðra og vistunarmat aldraðra og reglugerð nr. 299/1990 um Framkvæmdasjóð aldraðra með áorðnum breytingum skv. reglugerð nr. 201/1991. Skýrsla stýrihóps um stefnumótun í málefnum aldraðra til ársins heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, Reykjavík, mars 2003. Áætlun um uppbyggingu öldrunarþjónustu 2002 tryggingamálaráðuneytið, Reykjavík, febrúar 2002.
–
2007,
2015,
heilbrigðis
og
Skýrsla samráðshóps um málefni eldri borgara, starfshópur ríkis og Landssambands eldri borgara um málefni aldraðra, Reykjavík, nóvember 2002. Heilbrigðisáætlun til ársins 2010 – Langtímamarkmið heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, Reykjavík 2001.
í
heilbrigðismálum,
Tillögur nefndar um uppbyggingu heildrænnar öldrunarþjónustu í Hafnafirði, heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, febrúar 2006.
17