10
DOSTDUR, YOXSA DÜŞMƏN olesterin ‑ mum şəkilli yağ əridici (həlledici) mad‑ dədir. Orqanizmin bütün toxu‑ malarında var. İnsan orqanizmi bu maddələri həm sərbəst hasil edir, həm də qida vasitəsilə qəbul edir. Xolesterinin 80%‑dən çoxu orqanizm tərəfindən sintez olunur. Orqanizmin özü tərəfind‑ ən hasil olunan xolesterin, başlıca olaraq qara ciyərdə, az miqdarda böyrək üstü vəzilərində, dəridə, bağırsaqlarda və digər üzvlərdə sintez olunur. Çatışmayan 20% isə qida vasitəsilə orqanizmə daxil olur. Bunun üçün normal qidalanma zəruri şərtdir. Qeyd edək ki, xolesterin yalnız heyvan mənşəli məhsullar və yağların (yağlı ət, toyuq yumurtası, kərə yağı, qara ciyər, balıqlar, quş ətləri və s.) tərkibində olur. Ən çox xolesterin
mal beyninin tərkibində (100q ərzağa 6000 mq) ən az isə dana ətində (cəmi 80 mq) olur. Xolesterinə olan sutkalıq tələbat ‑ 350‑500 mq‑dır. Hər yaş üçün xolesterin miq‑ darı fərqli olur. Qadınlarda xolesterinin səviyyəsi kişilərdən artıq olur. Hesab olunur ki, kişilərdə qanın tərkibində xoles‑ terin 7,17 mmol/l‑dan artıq, qadınlarda isə ‑ 7,77 mmol/l‑dan artıq olmamalıdır.
ƏHƏMİYYƏTİ Xolesterin əvəz edilə bilməyən qida maddələrinə aiddir, o, həyat fəaliyyəti proseslərinin normal getməsi üçün zəruridir. Ödün, bir sıra hormonların əmələ gəlməsində, D vitamininin sin‑ tezində iştirak edir. Həmçinin xolesterinsiz cinsi hormonların
(estrogen və androgenlər) sintezi də mümkün deyil. Xolesterin həm də öd axarları və öd kisəsində əmələ gələn daşların əsas komponentlərindən biridir. Daşın tərkibində nə qədər çox xolesterin varsa, onun qeyri‑ cərrahi yolla xaric edilməsi ehti‑ malı bir o qədər çoxdur. Bundan başqa, orqanizmin bütün hüceyrə membranlarının karkası xoles‑ terindən ibarətdir. Yəni xolesterin nə qədər az olarsa, membranlar bir o qədər “duru” olar və hüceyrələr pis fəaliyyət göstərər. Yağlı qidanın həzm olunması üçün öd tərkibinə daxil olan öd turşuları son dərəcə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Öd turşuları isə qara ciyərdə xolesterindən sintez olunur. Bu xeyirli işə orqanizmdə olan xolesterinin ¾ hissəsi sərf olunur.