Merkuriusz Polski
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. Numer 353. Cena 1,23 PLN. Sprzedaż elektroniczna. Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna. Redakcja: ul. Dolina Zielona 24a 65 - 154 Zielona Góra, e-mail wydawnictwo(małpa)wieczorna.pl telefon 604 443 623 Redaktor naczelny Adam Fularz, Redaktor prowadzący Adam Fularz, Wydawca: Merkuriusz Polski- Wieczorna.pl ul. Dolina Zielona 24a 65 - 154 Zielona Góra
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 1 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 2 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 3 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 4 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 5 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Początki fotografii barwnej w Polsce Autor: Wieczorna
Początki fotografii barwnej w Polsce
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 6 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
za wikimedia, wg "Rynek Główny w Krakowie" Tadeusz Rząca (1868-1928) - http://www.swiatobrazu.pl/od_tego_sie_zaczela_kolorowa_fotografia.html Tadeusz Rząca (ur. 1868, zm. 1928) to fotograf. Fotografią zawodowo zajął się tworząc spółkę z poligrafem i fotografem Tadeuszem Jabłońskim. Po odbyciu podróży do Francji, gdzie w fabryce braci Lumière poznał nowatorską technikę wykonywania kolorowych zdjęć (autochrom), był pierwszym Polakiem stosującym barwną . W latach 1900-1910 prezentował w Krakowskim
fotografię
Towarzystwie Fotografów Amatorów odczyty
posługując się autochromami. W 1910 wydał album Malownicza
Polska ilustrowany na podstawie kolorowej
fotografii.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 7 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
wg "W Bronowicach" Tadeusz Rząca (1868-1928) - http://www.swiatobrazu.pl/od_tego_sie_zaczela_kolorowa_fotografia.html
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 8 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
T. Rząca, autochrom, wg flickr.com
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 9 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
fot. Tadeusz Rzca, Tatry, Morskie Oko, ok. 1914
wg Tadeusz Rząca (1868-1928) - http://www.swiatobrazu.pl/od_tego_sie_zaczela_kolorowa_fotografia.html
Pierwszą polską fotografię barwną wykonał prawdopodobnie w 1909 r. Stanisław Wilhelm Lilpop i jest to portret Hanny Lilpop z przyjaciółką w Podkowie Leśnej
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.10 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Lilpop, Hania Lilpopówna (z prawej) ze swoją przyjaciółką Marią Wysocką, później Piątkowską (w dzieciństwie nazywaną Babetką), ogród letni willii Lilpopów “Aida”, Podkowa Leśna, maj 1909, fot. Stanisław Wilhelm Lilpop / archiwum Muzeum w Stawisku / FOTONOVA, za: http://www.ushot.pl/inspiracje/pierwsze-zdjecie/
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.11 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Sam St. Lilpop, autor zdjęć, fotografik i przemysłowiec. cc wikimedia. Pierwsze filmy barwne Pierwszy barwny film to "Wesele księżackie", ktory zamieszczamy poniżej. Kolejny film barwny to "Malownicza Polska":
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.12 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.13 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Góralka, wg http://krzyz.nazwa.pl/forum/index.php?topic=1339.150
Polski: Zakopane: 1938, góralka w stroju regionalnym w drodze do kościoła cc wikimedia Kolorowe zdjęcia z okupowanej Polski S dostpne na internetowych stronach magazynu „Life” bogate archiwum kolorowych zdj przedstawiajcych okupowan Polsk, Polaków i Niemców w czasie II wojny wiatowej autorstwa Hugo Jaegera.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.14 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Zdjęcia podlinkowano z witryny kottke.org, Link do wydawcy zdjęć: Pełna galeria: http://life.time.com/history/world-war-ii-color-photos-from-nazi-occupied-poland1939-1940/
©LIFE źródło pliku zdjęcia: http://www.keithcollman.com/blog/hugo-jaeger-photographed-nazi-party opr. Adam Fularz, na podst. Wikipedii. Materiały LIFE wykorzystano w celu zaprezentowania Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.15 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski kolekcji zdjęć wydawcy.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.16 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Petronius Arbiter, „Uczta Trymalchiona” Autor: Wieczorna
Roberto Bompiani ok. 1800, olej na płótnie O autorze ze wstępu: "Tacyt opowiada w swoich „Rocznikach” ( XVI, 16 i nast.), że Petroniusz poświęcał dzień snowi, a noc obowiązkom towarzyskim i przyjemnościom. Był on tak znany z swego lenistwa, jak inni z pracowitości... Zdobył miano mistrza w sztuce używania... Mimo to, gdy został prokonsulem Bitynii, a następnie konsulem, okazał się energicznym i dzielnym... " Filozofem pozostał do końca. Spodziewając się nieuchronnego wyroku śmierci zorganizował ucztę, podczas której otworzył sobie żyły, zaciskając je następnie opaską, aby opóźnić zgon. Przez kilka godzin dokonał dyspozycji majątkowych, ucztował, rozmawiał z przyjaciółmi, słuchał recytacji i muzyki. W końcu zapadł w sen aby śmierć, aczkolwiek wymuszona, do przypadkowej była podobna. Nawet w testamencie nie schlebiał, jak większość tych, co ginęli, Neronowi ani Tygellinowi, ani żadnej innej wpływowej osobistości, lecz podawszy imiona bezwstydnych chłopców i niewiast, opisał sromoty cesarza i niezwykłość każdej rozpusty; pismo to opatrzył swoją pieczęcią i posłał Neronowi. Następnie pierścień skruszył, aby się nim później nie posługiwano w celu wtrącenia kogoś w niebezpieczeństwo. Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.17 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski (Tacyt Roczniki 16,18 przekład Seweryna Hammera). Głównym bohaterem i narratorem powieści jest młody (ok. dwudziestoletni) mężczyzna imieniem Enkolpiusz, na którym ciąży klątwa Priapa skutkująca całkowitą impotencją, a rzucona wskutek świętokradztwa, jakiego Enkolpiusz dopuścił się wobec kultu tego boga. Enkolpiusz razem z towarzyszącym mu chłopcem Gitonem wyrusza w podróż, która wiedzie od Marsylii, przez Italię w kierunku południowym. Co jest celem tej podróży, nie wiadomo na skutek fragmentarycznego tylko zachowania Satyriconu, ale podejrzewa się, że zmierzają do Lampsakos, które stanowiło centrum kultowe Priapa, celem przebłagania zagniewanego boga i [
usunięcia klątwy. Obaj bohaterowie przeżywają w trakcie drogi mnóstwo dzikich przygód (m.in. Enkolpiuszowi przypadkiem udaje się obrazić Priapa jeszcze raz). Jedną z charakterystycznych postaci spotkanych po drodze jest typowy nowobogacki: pozbawiony dobrego smaku i prostacki, ale bałwochwalczo uwielbiający kulturę, zamożny wyzwoleniec imieniem Trymalchion. W jego domu odbywa się najbardziej znany epizod powieści, Uczta Trymalchiona, na którą dostają się główni bohaterowie. Uważa się, że postać Trymalchiona jest karykaturą Nerona. opr. A. Fularz na podst. Wikipedii
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.18 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Zdobywanie poparcia. Jak teatr zinfiltrował politykę. Autor: Wieczorna
Autor tekstu: Prezes Zarządu wydawnictwa "Merkuriusz Polski", Adam Fularz FOTO: archiwum/ Targi Fotografii Klaka (z franc. claque) to sztucznie organizowane przez tzw. klakierów objawy zachwytu lub niezadowolenia publiczności. Płatni klalierzy służyli przekonywaniu tłumów do wyrażenia uznania lub niezadowolenia, i zarabiali, zależnie od epoki, nawet całkiem spore majątki. Jako instytucja, klaka pochodzi z występów w teatrze Dionizosa w starożytnych Atenach. Filemon często pokonał Menandera w IV wieku p.n.e. w konkursach komediowych, nie z racji wyższości w jego sztuk, ale dlatego, że wpływał na decyzje sędziów przez infiltrację publiczności swoimi klakierami.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.19 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
(theatlantic.com)
W epoce Imperium Rzymskiego klalkierzy byli powszechni w teatrach i sądach; pochlebcy często służyli jako klakierzy w prywatnych występach sponsorowanych przez zamożnych mecenasów sztuki.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.20 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Neron, cc wikimedia
Zatrudnianie ludzi aby klaskali na cześć elit politycznych podczas dramatycznych przedstawień było powszechne już w starożytności. Wiadomo ze źródeł historycznych, że występy cesarza Nerona na rozkaz oklaskiwało do 5 tys. jego żołnierzy. W momencie gdy cesarz Neron wystytępował na scenie, jego występ był przywitany przez pochwały wznoszone przez grupę aż pięciu tysięcy jego żołnierzy. Cesarz Neron założył szkołę oklasków i był następnie na jego trasach koncertowych wspierany przez wyszkolonych rycerzy i żołnierzy. Zachowała się do dziś wzmianka o niebezpieczeństwie, jakim był drwiący śmiech podczas występów tego polityka na scenie. wezwano więcej mężczyzn z Aleksandrii. Nie dość , że wybrał kilku młodych mężczyzn rzędu ekwitów i ponad pięć tysięcy solidnych młodych plebejuszy, którzy byli podzieleni na grupy i uczyli się aleksandryjskich stylów oklasków ... i mieli składac je w warstwy energicznie, gdy śpiewał. Ci ludzie byli zauważalni dla ich
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.21 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski gęstych włosów i pięknych strojów ; ich lewe ręce były nagie i bez pierścieni, a przywódcom płacono czterysta tysięcy sestercji każdemu. (zas Swetoniuszem) Inna wersja tłumaczenia: Aż wreszcie zwiedziony złudą postępu w pracy, chociaż głos miał nikły i stłumiony, zapragnął występować na scenie, często wśród najbliższych powtarzając greckie przysłowie, że „nie cieszy się szacunkiem muzyka ukryta". Najpierw wystąpił w 61
Neapolu
. Mimo że trzęsienie ziemi zakołysało nagle teatrem, nie wcześniej
przestał śpiewać, aż skończył zaczętą partię. Tam również śpiewał coraz częściej i przez wiele dni. Kiedy oddalił się na krótki czas, dby pozwolić głosowi odpocząć, nie mógł jednak znieść samotności i prosto z łaźni przeszedł do teatru. Tu pośrodku orchestry wśród tłumów publiczności spożywał posiłek, obiecując przy tym w mowie greckiej, że „gdy sobie nieco popije, zaśpiewa dźwięcznie pełnym głosem". Zachwycony wierszami pochwalnymi na swą cześć mieszkańców Aleksandrii, którzy właśnie przybyli na handlowej flocie do Neapolu, więcej ich jeszcze ściągnął z Aleksandrii. Co żywo zewsząd pozbierał młodzieniaszków stanu rycerskiego i więcej niż pięć tysięcy młodzieńców co najbardziej krzepkich z gminu, aby podzielono ich na stronnictwa i nauczono różnego rodzaju oklasków (huczących głębokim basem, pluszczących jak deszcz w rynnie, klekoczących jak skorupy). Mieli go wspomagać w ten sposób podczas śpiewaczego występu. Wyróżniali się oni bardzo spuszonymi włosami, wykwintem stroju i brakiem pierścienia na palcu lewej ręki. Ich przewodnicy zarabiali po czterysta tysięcy denarów. (Swetoniusz, Żywoty cezarów)
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.22 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Rzymska mozaika przedstawiająca aktorów i gracza na aulosie ( Dom Dramaturga , Pompeje )
Koncert odbył się w Neapolu w dużym amfiteatrze. Program był bardzo długi i ciągnął się dalej i dalej. Nikt nie odważył się pokazać żadnych oznak nudy lub niezadowolenia, jako że mnóstwo było jego szpiegów wszędzie obserwujących twarze i szukając oznak braku entuzjazmu. Neron wypakował amfiteatr klaką 5000 młodych ludzi, aby upewnić się, że miał dobry odbiór. Był podobno tak zadowolony przez rytmiczne klaskanie aleksandryjskiej grupy żeglarzy, że wysłał ją aż do Egiptu celem ćwiczeń. "W czasach dzieciństwa kształcono go poza wszystkimi innymi naukami także w muzyce. Gdy tylko osiągnął władzę, natychmiast zawezwał do siebie lutnistę Terpnosa, cieszącego się wówczas największym powodzeniem, i do późnej nocy przesiadywał przy nim, bez przerwy przez szereg dni, gdy ten grywał po uczcie. Z
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.23 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski wolna sam zaczął się zaprawiać i ćwiczyć w tej sztuce, nie zaniedbując żadnych wskazówek (...) kładł sobie ołowianą płytkę na kładce piersiowej, leżąc na wznak. Oczyszczał organizm lewatywą i wymiotami. Powstrzymywał się od owoców i potraw szkodliwych dla głosu. Aż wreszcie zwiedziony złudą postępu w pracy, chociaż głos miał nikły i stłumiony, zapragnął występować na scenie (...) Co żywo zewsząd pozbierał młodzieniaszków stanu rycerskiego i więcej niż pięć tysięcy młodzieńców co najbardziej krzepkich z gminu, aby podzielono ich na stronnictwa i nauczono różnego rodzaju oklasków. Mieli go wspomagać w ten sposób podczas śpiewaczego występu (...) W czasie jego występu śpiewaczego nie wolno było wyjść z teatru nawet w sprawie nie cierpiącej zwłoki. Mówią, że kobiety rodziły dzieci podczas przedstawień, wielu widzów, którym już zbrzydło słuchać go i chwalić, albo po kryjomu skakało z murów, gdyż bramy miast były zamknięte, albo udając zmarłych dawało się wynieść w kondukcie pogrzebowym." (za: Gajus Swetoniusz Trankwillus - żywoty cezarów) Nie wolno było opuścić przed końcem i kilka dzieci urodziło się w trakcie realizacji spektaklu. Ludzie rozpaczliwie próbowali uciec. Niektórzy wdrapałi się na ścianę na zapleczu i ryzykowali długo trwający upadek na ziemię. Inne układały się w kupie i udawały śmierć, chcąc być wywiezione celem pochówku. Z uwagi że Neron był cesarzem, nikt nie mógł opuścić sali, z jakiegokolwiek powodu. Historyk Swetoniusz pisze o kobietach rodzących w trakcie recitalu Nerona i całych kupach mężczyzn udających śmierć aby zostać wyniesionymi jako trupy. Neron, zachwycony burzliwym uznaniem, rozpoczął serię występów powtórzonych w ciągu kilku dni. Koncerty zostały ostatecznie zakończone niewielkim trzęsieniem ziemi, które zniszczyło teatr miejski. Rzymianie potraktowali zniszczenie teatru przez trzęsienie ziemi jako zły omen. W ciągu roku cesarz podjął drugi występ, tym razem w Rzymie. Senat był oburzony. Cesarz rządził jeszcze wiele lat. Na końcu panowania, jak podaje rzymski historyk Eutropiusz: „świat rzymski go przeklął i wszyscy jednocześnie opuścili, a senat uznał za wroga”. Opuszczony nawet przez gwardię pretoriańską, zdradzony przez najbliższych współpracowników, Neron popełnił samobójstwo 9 czerwca 68 roku naszej ery. Jego ostatnie słowa miały brzmieć: Qualis artifex pereo! (Jakiż artysta ginie [wraz ze mną]).
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.24 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Image not found http://www.finerareprints.com/classical/bartoli/3539.jpg
wg www.finerareprints.com
Rzym i jego teatry to także wzrost profesjonalnej klasy podżegaczy publicznych - laudiceni lub "ludzi, którzy klaskali za kolację " - wynajętych do infiltracji tłumów i manipulowania ich reakcją na występy. Wydaje się, że praktyka rozpoczęła się od aktorów, którzy zatrudniali kilkanaście słupów rozproszonych wśród swoich odbiorców i przedłużali oklaski - lub, aby rozpocząć "spontaniczne" pieśni uwielbienia wśród tłumu. Konkurenci mogli również wynająć laudiceni aby ci wszczynali jęki i syki podczas występów ich konkurentów. Rozpowszechnioną praktyką lauciceni zainteresowali się prawnicy, klakierzy trafili więc do sądów, gdzie prawnicy mogli wynająć profesjonalnych lauciceni z gatunku mieszadeł reagujących na argumenty, aby tym samym wpływać na sąd. I system ten, jak wiele elementów teatru, trafił ostatecznie do polityki. Rozwinął się do systemu astroturfingu, floggerów, rozmaitych podżegaczy i słupów (shills, plants, stooges), spinu, psychologii tłumu i całej
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.25 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski inżynierii społecznej, która jednakże wciąż bazuje na doświadczeniach starożytnych polityków, którzy nadzwyczaj dbali o to, aby zawsze im klaskano. Niektórzy nawet woleli udać umarłych by być wyniesionymi z sal czy rzucać się ze szczytów zamkniętych amfiteatrów, by - uniknąć skutków klaki nawet w dziedzinie sztuki. opr. A. Fularz na podst. Atlanticcities.com oraz Robert B. Cialdini: Wywieranie wpływu na ludzi: teoria i praktyka. Gdańsk: Gdańskie Wydaw. Psychologiczne, 2000. ISBN 83-85416-39-0.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.26 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Reformy oferty kulturalnej w regionieprzykład Brandenburgii Autor: Wieczorna
Reformy oferty kulturalnej w regionie na przykładzie kraju związkowego Brandenburgii Frankfurt nad Odrą, 65-tysięczne miasto zaraz za polską granicą na Odrze, zlikwidował stałą trupę teatralną i zamiast tego zbudował od podstaw gigantyczne Kleist Forum, mieszczące salę umożliwiającą odgrywanie oper, musicali, baletów. Ongiś miasto oferowało mieszkańcom jedynie przedstawienia miejscowego zespołu teatralnego mającego niejako wyłączność na subwencje, po reformie oferuje rozrywkę, jakiej nie mają w swojej ofercie nawet i dziesięciokrotnie większe miasta polskie. Co jest głównym fundamentem reformy niemieckiej kultury i sztuki? Jest nią teoria ekonomiczna.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.27 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Fot. Kleist Forum, Frankfurt nad Odrą, cc wikimedia Jak to się dzieje, że większość oferty kulturalnej nawet małych miast niemieckich stanowią opery, operetki, musicale (mały Frankfurt oferuje takich przedstawień po kilka w miesiącu), podczas gdy w Polsce tego typu oferta kulturalna jest domeną wielkich miast? Kiedy patrzy się na wiele miast polskich, widać ich upadek kulturalny. Scena operowa w pobliskiej Zielonej Górze, działająca przed II wojną na zasadzie impresariatu, po przybyciu administracji polskiej przestała działać, mimo że miasto rozrosło się pięciokrotnie. Inne teatry operowe miały jeszcze mniej szczęścia – często zrównano je z ziemią, jak w Gubinie, albo przebudowano na zwykłe sale teatralne, jak w Świdnicy.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.28 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Fot. Nieistniejący dziś Teatr Miejski w Gubinie na wyspie Teatralnej na Nysie- jedna z wielkich atrakcji przedwojennych. Większość teatrów w RFN zreformowano, oddzielając organizacyjnie działalność impresaryjną (i zwykle także zarządzanie budynkiem) od działalności artystycznej danego zespołu aktorów. Finansowanie teatrów z budżetów landów (odpowiednik polskich województw) umożliwiło dalszą egzystencję zespołów lokalnych w innej formie. Zamiast bezustannie wystawiać długie serie tych samych sztuk w jednym mieście, by otrzymać subwencje, muszą z daną sztuką objeżdżać cały region na zamówienie impresariów z innych miast regionu. Te produkcje to często lokalnie wyprodukowana opera, operetka, musical czy sztuka. Wówczas nawet niewielkie miasta, choćby nadgraniczny 37-tysięczny Schwedt nad Odrą, stać na utrzymywanie teatru z zespołem produkującym opery i musicale, wystawiane także w całym landzie i poza nim, a nie tylko w danej miejscowości. Korzyści skali – prosta zasada ekonomiczna, tak zapomniana w świecie polskiej kultury, a z sukcesem stosowana w nawet trzydziestotysięcznych miastach niemieckich w celu uzyskania jak najlepszego stosunku jakości i kosztów. Aby wystawić operę lub operetkę, trzeba posiadać infrastrukturę. Teatry operowe istniały w większości nawet mniejszych miast Ziem Odzyskanych, niestety, zostały zburzone w czasie zawieruchy wojennej lub zostały w inny sposób zniszczone, np. nieudaną przebudową niszczącą dawne wyposażenie, jak w wypadku Świdnicy. Typowy teatr operowy musi posiadać orkiestron (kanał dla orkiestry) oraz odpowiednie urządzenia sceniczne. W Rzeszowie ostatnią inwestycją w infrastrukturę kulturalną tego miasta była odważna przebudowa miejscowego Teatru im. Wandy Siemaszkowej do roli teatru operowego. Podczas przebudowy zadbano o całą infrastrukturę konieczną do wystawiania oper: dodano obrotową scenę, pod nią zbudowano orkiestron, nad teatrem wzniesiono 16-metrową kopułę z miedzi, która mieści wyciągi i rampy. Foyer zyskało luksusowy wystrój, godny teatru operowego. Tej inwestycji dokonano kosztem 10 mln PLN, z czego 7,5 mln pochodziło od Unii Europejskiej, a zaledwie
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.29 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski 2,5 mln PLN z budżetu samorządu. W nowym teatrze sezon rozpoczęto operą Gioachina Rossiniego Cyrulik sewilski w wykonaniu Teatru Narodowego z Koszyc (Słowacja). Podobnie, dzięki wsparciu Unii Europejskiej, o teatr operowy wzbogacił się Frankfurt nad Odrą, budując kosztem 75 mln euro Kleist Forum z salą umożliwiającą wystawianie oper przez przyjezdne teatry. W Niemczech na 150 teatrów 95 to tzw. teatry operowe, technicznie dostosowane do grania oper, posiadające często własny chór i orkiestrę, ale równie często nie utrzymujące własnych zespołów, bazujące na zespołach ściąganych z większych ośrodków, co jest przecież normą w mniejszych teatrach operowych. W Polsce istnieje jedynie ok. 10 oper, choć praktycznie w każdym mieście powyżej 30 tysięcy mieszkańców mogłaby zaistnieć tego typu oferta. Jak więc zreformować ofertę kulturalną, dając opery, musicale, operetki – czyli to, co cieszy się nieodmiennie wielką popularnością widzów reszty Europy? Jak zapewnić różnorodną ofertę spektakli, tak by wytworzyć zwyczaj częstego chodzenia do teatru? Należy przede wszystkim postawić na infrastrukturę, dostosować ją do wystawiania droższych sztuk ściągających pełne sale widzów. Potem, dysponując budżetem od 200 do 500 tysięcy rocznie można tworzyć teatr operowy działający na zasadzie impresaryjnej, który wystawi od dziesięciu do kilkunastu oper i musicali w sezonie, zamawiając je w innych operach i teatrach muzycznych. W 100-tysięcznym mieście, dysponując kilkumilionowym budżetem (co nie jest rzadkością w polskich warunkach), można już zapewniać sztuki i opery w ilości przekraczającej ewentualny popyt widzów oraz wygospodarować środki na subwencje dla teatrów prywatnych uzupełniających ofertę publicznego teatru impresaryjnego. Co więcej, jest mitem, że opery i musicale muszą przynosić straty. Co lepsze sztuki, choćby najnowsze brytyjskie opery czy musicale, są sukcesami kasowymi i przynoszą milionowe zyski. Dobrze działający teatr impresaryjny wcale nie musi być złym biznesem, wcale nie musi też oznaczać posłania na bezrobocie zespołu lokalnych aktorów poprzez odcięcie ich od dopływu dotacji na utrzymywanie ich etatów. Dokonana w skali regionalnej całościowa reforma, tworząca za jednym zamachem szereg teatrów impresaryjnych, może doprowadzić do sytuacji, w której dana produkcja aktorów z miasta A jest wystawiana w dziesięciu innych miastach regionu zamiast tylko w jednym. Aktorzy zyskują większe wpływy, publiczność lepszą ofertę. Wadą jest jedynie zmuszenie zespołów teatralnych do większej mobilności i wynikające z tego niedogodności. Reforma teatrów poprzez zerwanie z ideą lokalnych monopoli scenicznych oraz dostosowanie ich do wieloprofilowości jest drogą, od której nie ma odwrotu. Po drugiej stronie barykady stoi prowincjonalny teatr-monopol, produkujący marne sztuki, na które się chodzi, bo nie ma innych. Polskie mniejsze miasta, dziś wyludniające się z młodych swych mieszkańców masowo
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.30 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski emigrujących do większych miast czy to polskich, czy europejskich, w zasadzie nie mają wyjścia. Utrzymując marazm w ofercie kulturalnej, pogłębiają swój upadek. Jednakże należy przestrzec także przed reformą, która zniszczy lokalną scenę artystyczną. Przemysł produkcji sztuk teatralnych jest biznesem jak każdy inny. Reformy, mające zmusić do większej mobilności producentów teatralnych, winny być przeprowadzone z poszanowaniem interesów gospodarczych osób pracujących w tym sektorze oraz dać im perspektywę możliwości kontynuacji kariery w zawodzie, który często wykonują z pobudek innych niż finansowe. Adam Fularz tekst ukazał się w czasopiśmie Trubadur 4(41)/2006
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.31 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Kultura w Polsce: zagłębie monopoli Autor: Wieczorna
Repo- Genetic Opera- plakat FOTO: cc wikimedia Polska kultura to dla ekonomisty zagłębie państwowych monopoli. To świat w którym stan zastany to rzecz święta, a zmiany organizacyjne sa postrzegane jako zamach na sztukę. A polskiej kulturze po prostu potrzebne są gruntowne reformy, które wyrwą artystów z marazmu i zmuszą ich by przybliżyli się do odbiorców. Które umożliwią konkurencję na tym rynku, tak bardzo potrzebą. Województwo lubuskie, zachodnia Polska. Teatr Lubuski w Zielonej Górze w tym sezonie ma poślizg, nie ma żadnych premier z powodu zmiany szefa w początku sezonu. Lokalni dziennikarze pytają jego szefa, czy przypadkiem kierowana przez niego placówka nie jest na dnie. Organizacja kultury w tym wojewodztwie jest typowa dla całego kraju- teatry to instytucje komunalne, subwencjonowane samorządowymi pieniędzmi monopole, które w zasadzie mogą lekceważyć klientów jeśli chcą- fundusze samorządowe pokrywają gro kosztów ich działalności.
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.32 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski
Fot. Teatr Lubuski, ongiś wieloprofilowa Hala Miejska (Stadthalle) wystawiająca spektakle i opery (cc wikimedia) Ale kilkadziesiąt kilometrów dalej za zachodnią granicą Polski jest już inaczej. W pobliskiej Brandenburgii także do kultury wprowadzono zasady ekonomiczne. Demonopolizacja rynku kultury, podobnie jak w innych sektorach gospodarki, polegała i tutaj na oddzieleniu
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.33 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski infrastruktury od samej działalności. Sale teatralne przestały być własnością państwowych czy komunalnych zespołów teatralnych, państwowe sale koncertowe przestały należeć do orkiestr symfonicznych. Infrastrukturą zaczęły zarządzać odrębne podmioty, wyspecjalizowane w zarządzaniu miejskimi nieruchomościami. Artyści po prostu przestali zarządzać infrastrukturą kultury, a skupili się na swej podstawowej działalności. Oznacza to obalenie monopolu- nagle do infrastruktury zyskują dostęp inne zespoly teatralne czy orkiestry. W porównaniu z sąsiednim Lubuskim, kultura po niemieckiej stronie granicy jest po prostu zliberalizowana. Po polskiej stronie są dwa należące do województwa teatry miejskie, i każdy z nich wystawia w zasadzie tylko w swoim mieście, a prywatny teatr nowosolski tylko w Nowej Soli, od władz której otrzymuje dotacje. Po niemieckiej stronie rynek kultury zdemonopolizowano. Oddzielenie infrastruktury od działalności artystycznej spowodowało że artyści z jednego zespołu swój repertuar grają w każdym z kilku dużych miast Brandenburgii. Dzięki temu nawet w małych miastach mieszkańcy mają do dyspozycji świetną ofertę kultury, ogromne bogactwo repertuaru. Samorządowy teatr w Zielonej Górze wystawia swoje sztuki po kilkadziesiąt razy w tym samym mieście, pod koniec sezonu już przy marnej frekwencji. Teatr na zasadzie impresaryjnej ma miejsce w zasadzie tylko incydentalnie, dominuje „produkcja lokalna”. Trudno się dziwić iż lokalny monopol nie chce wydawać pieniędzy na zakup oferty kulturalnej którą sam również może wytworzyć. W niewielkich miastach Brandenburgii dzięki liberalizacji rynku kultury repertuar jest niezwykle bogaty, niewiele odbiegając od jakości oferty w wielkich aglomeracjach. Nawet w kilkudziesięciotysiecznych miastach wystawiane są opery i musicale, których produkcja tylko na lokalny rynek nigdy by się nie zwróciła. Dawne typowe teatry zawodowe w mniejszych miastach przekształcono w teatry impresaryjne, w ogóle rezygnując ze stałego zespołu, tak jak we Frankfurcie nad Odrą. Zamiast wciąż tych samych lokalnych produkcji, dominuje model teatrów impresaryjnych bazujących na produkcjach zespołów teatralnych z całego regionu. Rozwinęły się teatry prywatne, które uzyskują środki na działalność dzięki systemowi grantów na konkretne projekty. Nawet w 60-tysięcznym Frankfurcie nad Odrą aktywnie działa kilka takich teatrów. Po naszej stronie granicy niemal ich nie ma. We Frankfurcie nad Odrą działa prywatny teatr lalkowy, a ze sceny lalkowej w dwukrotnie większej Zielonej Górze, ongiś działającej odrębnie i dość prężnej, zostało dziś w zasadzie tylko wspomnienie w postaci muzeum lalek przy tamtejszym teatrze. Po polskiej stronie granicy infrastruktura służąca kulturze jest zarządzana fatalnie. Filharmonia Zielonogórska dysponuje gigantycznym kompleksem budynków, który przez
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.34 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski niemalże cały tydzień stoi pusty, zapełniając się jedynie kilka razy w miesiącu z okazji koncertów symfonicznych. Podobnie jest z przedwojenną Halą Miejską, mającą kilka sal teatralnych, dziś niemal nie wykorzystywanych przez inne instytucje niż lokalny teatr. Teatr ów jest bardzo złym gospodarzem tej nieruchomości, oferując zaporowo wysokie ceny wynajmu. Dla przykładu, lokalny klub capoeiry skupiający lokalną młodzież chcąc wynająć jedną z kilku sal teatralnych na pokaz, dowiedział się iż może wynająć jedynie cały gmach na cały dzień za 1,5 tys. PLN. Przykład ten pokazuje elastyczność i chyba taktykę zaporowych cen takich placówek na rynku. Najlepszą gospodarczo taktyką w przypadku ustalania cen dostępu do jeszcze nie w pełni wykorzystanej infrastruktury jest stosowanie cen krańcowych: a więc bez obciążania użytkownika kosztami stałymi, które ponosi się niezależnie od poziomu wykorzystania infrastruktury. Jeśli tak wycenianoby koszty wynajmu, to byłyby to kwoty nieporównywalnie niższe. W nieodległym Frankfurcie tamtejszą salą koncertową zarządzają nie muzycy, jak w Zielonej Górze, lecz komunalna spółka zarządzająca obiektami użyteczności publicznej. Podobnie i ona zarządza tamtejszym kompleksem teatralnym i kulturalnym, nowym gmachem „Forum Kleista” zbudowanym nakładem 35 mln euro. Wieloprofilowość wykorzystania infrastruktury, nieistniejaca w Zielonej Górze, tutaj jest normą. Wielka sala jest dostosowana do wystawiania oper, baletu, rewii i wszystkich w zasadzie form scenicznych. W Zielonej Górze wieloprofilowość była normą, ale przed wojną. Działała w tym mieście wówczas opera zorganizowana na zasadzie impresariatu, przedstawienia wystawiały teatry operowe z sąsiednich miast. Model taki do dziś jest normą po zachodniej stronie granicy, a także w Czechach- przykładem może być choćby oferta kulturalna pobliskiego 90-tysięcznego Liberca. W Polsce opera jest domeną jedynie dużych miast, podczas gdy już na samej granicy polskoniemieckiej są miasta 30-tysięczne, w których nie tylko gra się, ale i produkuje spektakle operowe grane potem w największych miastach Brandenburgii, jak choćby Schwedt. W Polsce na Ziemiach Odzyskanych taka sytuacja miała miejsce przed wojną nawet w miastach średniej wielkości, jak Świdnica czy Zielona Góra. W Świdnicy w ramach niedawnej przebudowy tamtejszego teatru, grającego przed wojną i opery, zabudowano „nieprzydatny” już kanał orkiestrowy. W Zielonej Górze w tamtejszym amfiteatrze go zasypano. Ostała się przedwojenny teatr operowy- Hala Miejska, którą otwarto w 1931 roku wystawieniem opery „Madame Butterfly”. Polski tradycyjny model zarządzania kulturą poprzez utrzymywanie monopoli jest szczególnie szkodliwy w miastach mniejszej wielkości, gdzie brak jest zdublowanej infrastuktury i nie ma możliwości zaistnienia konkurencji na rynku. Polskie samorządy powinny zreformować kulturę rozdzielając prawnie i instytucjonalnie infrastrukturę i jej obsługę od samej działalności
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.35 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.
Merkuriusz Polski artystycznej, szczególnie w mniejszych miastach. Nawet jeśli obecne placówki pozostaną jej głównym użytkownikiem, to otwarta zostanie furtka dla innych chętnych do jej wykorzystania. Liberalizacja uświadomi także placówkom kultury że w przypadku ich niekonkurencyjności czy niskiego poziomu mogą zostać zastąpione na rynku. Nie są niezastąpione, jak w sytuacji gdy miały infrastrukturalny monopol. Liberalizacja umożliwi także zaoferowanie w mniejszych miastach oferty kulturalnej typowej dla dużych aglomeracji- opery, rewii, baletu. Wymaga to zorganizowania impresariatów pozyskujących taką ofertę, albo zbiorczo dla całego regionu, albo dla poszczególnych ośrodków. Chcąc grać opery i spektakle muzyczne trzeba wzorem Frankfurtu nad Odrą albo zbudować od podstaw infrastrukturę, albo odtworzyć tą istniejącą przed wojną. Mniejsze ośrodki muszą rozbić swoje monopole kulturalne, inaczej przegrają w wyścigu o zatrzymanie aktywnych kulturalnie, najbardziej twórczych i najbardziej cennych mieszkańców z polskimi i europejskimi metropoliami, zostaną wyssane z kapitału ludzkiego. Adam Fularz
Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.36 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.