ÑÀÊÑÀÃÀÍÜ
ÑÀÊÑÀÃÀÍÜ
ISSN 0869-3390
˲ÒÅÐÀÒÓÐÍÎÕÓÄÎÆÍ²É ² ÏÓÁ˲ÖÈÑÒÈ×ÍÈÉ ÀËÜÌÀÍÀÕ
¹ 3 (85) 2013 Âèäàºòüñÿ ç ÷åðâíÿ 1991 ðîêó Òâîðè äðóêóþòüñÿ óêðà¿íñüêîþ òà ðîñ³éñüêîþ ìîâàìè
Ãîëîâíèé ðåäàêòîð Àíäð³é ÄÞÊÀ Ãðîìàäñüêà ðåäàêö³éíà ðàäà Áºðë³í Â.Ì. Áàðàíîâà Ë.Î. Âàùåíêî Þ.Ã. Çàõàðîâà Ñ.Ï. Ìèêîëàºíêî Ì.À. Íàéäåíêî ².Â. Ïîíîìàðåíêî Ã.Î. Ïðîõîðîâ À.À. Ñòàð³êîâ Î.Ì. Øîâêóí Þ.Ñ.
3
2013
ÏÐÎÇÀ Ìàðèíà ÁªËÎÂÀ, ÂÅÑÍÀ ÒÐÈÒÈÑß×ÍÎÃÎ ................. 8 Îëüãà ÂÀËÅÍÑÊÀß, ÌÍÅ ÒÅÁß ÍÈÊÎÃÄÀ ÍÅ ÏÎÍßÒÜ .................................. 13 Àëåêñåé ÑÒÀÐÈÊÎÂ, ÐÀÑÑÊÀÇÛ ÄËß ÄÅÒÅÉ ............ 26 Ñåðãåé ÌÀËÀØÊÎ, ÏÎ×ÅÌÓ? ....................................... 39 Àíàòîëèé ËÈÏÈÖÊÈÉ, ÏÐÈÇÍÀÍÈÅ .......................... 54 Àííà ÄÀÂÛÄÎÂÀ, Äàíà ÎËÅÉÍÈÊÎÂÀ, Ñêàçêà ........ 60 ÏÎÅÇ²ß Âèòàëèé ÁÅÇÍÎÑÅÍÊÎ, ÍÅÃÐÎÌÊÎ .............................. 6 Þë³ÿ ØÎÂÊÓÍ .................................................................. 11 Âàñèëèé ÑÛר ................................................................. 16 Âàñèëü ÌÎÑÊÀËÞÊ, ÃÄÀÍÖ²ÂÑÜʲ ÌÎÑÒÈ ........... 23 Òàòüÿíà ÏÐÓÄÍÈÊÎÂÀ .................................................... 45 ÏÓÁ˲ÖÈÑÒÈÊÀ, ÊÐÀªÇÍÀÂÑÒÂÎ, ÊÐÈÒÈÊÀ, ÌÈÑÒÅÖÒÂÎ Àíäðåé ÄÞÊÀ, ÏÐÎÕÎÄÈÒÅ, ÃÎÑÏÎÄÀ... .................... 2 Àíäðåé ÄÞÊÀ, ÑÒÐÀÍÍÀß ÌÈÑÑÈÑ ÑÝÂÈÄÆ .......... 3 ²âàí ÁÎÃÓÍ, Ó²×ÍÅͲ ÌÈÒÒªÂÎÑÒ² ÂÑÅѲÒÍÜÎÃÎ ÄÈÂÀ ............................. 21 Ô-ÀÐÒ ÃÀËÅÐÅß ÇÀÏÐÎØÓª ................................. 30 Ñâåòëàíà ÇÀÕÀÐÎÂÀ, ÁËÀÃÎÑËÎÂÅÍÍÎ, ÍÅÈÇÃËÀÄÈÌÎ, ÍÅÂÎÇÂÐÀÒÈÌÎ ............... 31 Òåòÿíà ÄЪªÂÀ, ÌÈÒÜ ÆÈÒÒß Ó Ë²ÍDz ÎÁ ªÊÒÈÂÀ .. 38 Ñåðãåé ÏÀØÊÎÂ, ÒÂÎÐ×ÅÑÊÈÅ ÈÇÛÑÊÀÍÈß ......... 44 ART-AKT 2013 .................................................................... 65 Ñåðãåé ÞÐ×ÅÍÊÎ, Î ñåáå ................................................. 66 Þðèé ÂÅÐÅÒÅËÜÍÈÊÎÂ, Î ñåáå ..................................... 66 Ñåðãåé ÃÅÐÊÎ, Àâòîáèîãðàôèÿ ........................................ 67 Îëüãà ÃÐÈÍÞÊ, ÑÅÐÃÅÉ ÃÅÐÊÎ ÄÎÁÐÛÉ ÂÎËØÅÁÍÈÊ, ÔÎÒÎÕÓÄÎÆÍÈÊ ÈÇ ßËÒÛ .......... 67
2
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Ñòðàíèöà ðåäàêòîðà
ÏÐÎÕÎÄÈÒÅ, ÃÎÑÏÎÄÀ... ß òîæå ñòðîþ ïðîãíîçû è ïûòàþñü íàðèñîâàòü êàðòèíó áóäóùåãî. Íî íå âûõîäèò, ðàññûïàåòñÿ îíà, òàê áåðåæíî âûñòðîåííàÿ èç îáîðâàííûõ ôðàç, ñêàçàííûõ è óñëûøàííûõ. Èç äíåé ïðîøåäøèõ, íî òàêèõ áëèçêèõ. Èç ñíîâ... Ïðåäñêàçàíèÿ... Íàâåðíî, íå áûëî åùå òàêîãî âðåìåíè, â êîòîðîì òàê ìíîãî áû èõ ïðîèçíîñèëîñü. Âñå ñòàðàþòñÿ óãàäàòü áóäóùåå: ñâîå, ñòðàíû, âñåé ïëàíåòû. Êàê áû ñêëàäíî îíè íè çâó÷àëè, êàê áû óâåðåííî íè ïðîèçíîñèëèñü íå âåðüòå! Íèêòî íå çíàåò, ÷òî èìåííî íàñ æäåò. Ïîäíèìàÿñü ê âåðøèíå ãîðû, òû çíàåøü, ÷òî çà íåé áóäåò ñïóñê, ýòî åñòåñòâåííî, íî... Îò÷åãî æå òàê äðîæàò íîãè, âåäü ðàçâÿçêà áëèçêà? Ìû áîèìñÿ èäòè âïåðåä, âïåðâûå çà ìíîãèå ñòîëåòèÿ ìû èñïûòàëè æèâîòíûé ñòðàõ. Êàê-òî âñå íå òàê! Ãðîçû, ïðîíîñÿùèåñÿ íàä ãîðîäàìè, óðàãàíû, áóðè, íàâîäíåíèÿ è ïîæàðû. Íàì îáåùàëè î÷åíü æàðêîå ëåòî, íî... Ãîâîðèëè, ÷òî îñåíü íà÷íåòñÿ â êîíöå íîÿáðÿ... Îïÿòü íå ñðîñëîñü. Ïåñíè èç ïðîøëîãî ëèøü òåðåáÿò ÷òî-òî, ñïðÿòàííîå î÷åíü ãëóáîêî. Õî÷åòñÿ ïðèâû÷íî ñìåÿòüñÿ, íî, âèäíî, âîçäóõ èçìåíèëñÿ, èëè äûõàíèå ñáèâàåòñÿ, ëèøü êðèâàÿ óëûáêà, äà åùå è îãëÿäûâàåøüñÿ: íèêòî íå çàìåòèë, ÷òî óëûáíóëñÿ íå â òåìó êàê-òî?.. Äà ñìåëåå! Íåóæåëè íàì, ñ÷èòàþùèì ñåáÿ öàðÿìè, âëàñòèòåëÿìè, ïîêîðèòåëÿìè ïðîñòðàíñòâ è âðåìåí, íåïîñèëüíî øàãàòü áûñòðåå? Íàì, êòî òàê ãîðäèëñÿ, ÷òî óìååì ïîâîðà÷èâàòü ðåêè è îñóøàòü áîëîòà? Íàì, çàíèìàþùèì (ïî íàìè æå ñîçäàííîé ôèëîñîôèè) âåðøèíó òâîðåíèÿ ïðèðîäû?.. Áðîñàåìñÿ, âî ñïàñåíèå, ê ïðåäñêàçàòåëÿì. È ðàäû áû îíè íàì ñêàçàòü ïðàâäó, íî ó íèõ-òî òîæå äðîæàò íîãè íà ïîäúåìå, îíè ÷óâñòâóþò, ÷òî íåò ñïóñêà ñ âåðøèíû ãîðû, íåò âûõîäà â ïðèâû÷íîì ïîíèìàíèè. È, çàèêàÿñü, íåâíÿòíî ðàññêàçûâàþò ñêàçêè î òðåòüåé ìèðîâîé âîéíå, î ïîòîïàõ è ñìåð÷àõ. À ëþäè óõîäÿò... Óõîäÿò, íå óñïåâàÿ ïðîñòèòüñÿ... È, ãëÿäÿ â òåìíîòó ñåíòÿáðüñêîãî íåáà, óçíàåøü ëèöà, âûëîæåííûå èç ìíîãîñëîéíîñòè îáëàêîâ, ñëîâíî ìîçàèêà. Îáúåìíàÿ êàðòèíà. Îíè íàñ æàëåþò, âåäü íàì îñòàâàòüñÿ çäåñü, à èõ óæå îòïóñòèëè... Ìèð ïåðåñòàåò áûòü íàøèì , à áûë ëè îí òàêîâûì? Ìîæåò, íàì äàëè ëèøü ïîèãðàòü â áîãîâ, à êîãäà íàäîåëè, êîãäà çàøëè ñëèøêîì äàëåêî ðåøèëè çàáðàòü èãðóøêó, ðàçðóøèâ èëëþçèþ ïðàâèëüíîñòè âåùåé? È óñêîðèëè âðåìÿ, ïåðåïóòàëè âðåìåíà ãîäà, îòíÿëè îùóùåíèå áåççàáîòíîé ðàäîñòè îò ïðîñòîãî ñîçåðöàíèÿ æèçíè... Øàãàÿ ê íåìèíóåìîé ïðîïàñòè, ñëûøèì ãîëîñ: Ïðîõîäèòå, ãîñïîäà, íå çàäåðæèâàéòåñü ó êðàÿ... . Àõ! Êàê õîòåëîñü âåðèòü, ÷òî ìû âå÷íûå! ×òî ñîçäàäèì ýëèêñèð áåññìåðòèÿ, ïîä÷èíèì ìèð îêðóæàþùèé, çàäàâèì ñâîåé ïîõîòüþ è öèíèçìîì, æåñòîêîñòüþ è æàäíîñòüþ... Íî... Íîãè äðîæàò íà ïîäúåìå, äðåáåçæàò æåñòÿíûå êîðîíû íà ãîëîâàõ çåìíûõ öàðåé, è îñòàåòñÿ íàì ëèøü îäíî âûáèðàòü: êàê øàãíóòü âïåðåä? Ñ óëûáêîé, îò÷àÿíüåì, èëè ïðèâû÷íîé çëîñòüþ. Òàê ÷òî æå, îò íàñ óæå íè÷åãî íå çàâèñèò? Êîíå÷íî, çàâèñèò! Îò êàæäîãî, îñòàâøåãîñÿ íà Çåìëå! Âûáîð öåííîñòåé, êàê íè òðèâèàëüíî ýòî çâó÷èò! Âíîâü äóõîâíîñòü è áåçäóõîâíîñòü. Äîáðî è Çëî. Ñâåò è Òüìà. Íî ìíå êàæåòñÿ, ÷òî çà âñå ñóùåñòâîâàíèå ñâîå çäåñü ìû òàê è íå ñìîãëè ðàçîáðàòüñÿ â ýòèõ îñíîâàõ áûòèÿ. Âðåìÿ âûáîðà ïðèøëî, íèêîãî îíî íå ìèíåò. Óâåðåí. - À ñìîæåì ëè? - À ÷òî, áóäåì æäàòü, ïîêà âûáåðóò çà íàñ?! Àíäðåé ÄÞÊÀ, ÷ëåí Íàöèîíàëüíîãî ñîþçà æóðíàëèñòîâ Óêðàèíû ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
3
Àíäðåé ÄÞÊÀ
ÑÒÐÀÍÍÀß ÌÈÑÑÈÑ ÑÝÂÈÄÆ Ðàçìûøëåíèÿ ïîñëå ïðîñìîòðà
Ýòîò ìàòåðèàë áûë ïîäãîòîâëåí äàâíî, èç íîìåðà â íîìåð íå ïîëó÷àëîñü åãî ïîñòàâèòü â àëüìàíàõ. Íî, äóìàþ, àêòóàëüíîñòü îí íå ïîòåðÿë. Âîò òîëüêî Ãåííàäèé Øóìàêîâ íå äîæäàëñÿ åãî âûõîäà, ê ñîæàëåíèþ... Íî çäåñü, ñåé÷àñ, ÷èòàÿ ðàçìûøëåíèÿ ïîñëå ïðîñìîòðà, ìåæäó ñòðîê, òû, ÷èòàòåëü, ìîæåøü óñëûøàòü ãîëîñ Ãåííàäèÿ. Îí ñíîâà âûéäåò íà ñöåíó àêàäåìè÷åñêîãî òåàòðà èìåíè Òàðàñà Ãðèãîðüåâè÷à Øåâ÷åíêî. È ñûãðàåò ñâîþ ðîëü, ñ íåêèì, òîëüêî åìó ïðèñóùèì, àçàðòîì æèçíè, ñ áëåñêîì â ãëàçàõ. Àõ! Êàê îí èãðàë! Ñïåøè, ÷èòàòåëü, ïðåäñòàâëåíèå íà÷èíàåòñÿ...
áûëà â 2005 ãîäó â Ñâåðäëîâñêå.  2006 ãîäó ïîñòàíîâêà â Òåàòðå êóêîë èì. Ñ.Â. Îáðàçöîâà.  òîì æå 2006 ãîäó íà Óêðàèíå áûë âûïóùåí ôèëüì ýêðàíèçàöèÿ êîìåäèè Ñòðàííàÿ ìèññèñ Ñýâèäæ ïîä íàçâàíèåì Ñòðàííîå Ðîæäåñòâî : ðåæèññ¸ð Ìàêñèì Ïàïåðíèê, â ðîëÿõ ñíèìàëèñü Áàðáàðà Áðûëüñêà, Áîãäàí Ñòóïêà, Ëèÿ Àõåäæàêîâà, Îëüãà Ñóìñêàÿ è äð.  àïðåëå 2008 ãîäà ïîñòàíîâêà â Ïàâëîãðàäå.  2009 ãîäó â Êèåâå.  2010 ãîäó Ëèïåöê. È âîò â 2012 ãîäó Çàñëóæåííûé àðòèñò Óêðàèíû Âàñèëèé Ïåòðîâè÷ Êîðîëåíêî ñòàâèò ïüåñó â íàøåì ãîðîäå, ñèëàìè Êðèâîðîæñêîãî òåàòðà èì. Øåâ÷åíêî.
Ïî÷åìó ïüåñà, êîòîðàÿ ïîëó÷èëà ìàññó ëåñòíûõ îòçûâîâ, ñòàâèëàñü íå îñîáî ÷àñòî? Îòâåò íà ýòîò âîïðîñ ìîæíî ïîëó÷èòü ó ñàìîãî Äæîíà Ïàòðèêà.  àâòîðñêîì âñòóïëåíèè ïåðåä Ñòðàííîé ìèññèñ Ñýâèäæ îí ïèøåò:
Äæîí Ïàòðèê, Ñòðàííàÿ ìèññèñ Ñýâèäæ . Ïðåæäå ÷åì ãîâîðèòü î ïîñòàíîâêå íà ñöåíå Êðèâîðîæñêîãî òåàòðà èì. Øåâ÷åíêî, ïàðó ñëîâ õî÷åòñÿ ñêàçàòü îá àâòîðå ïüåñû. Äæîí Ïàòðèê ÷åëîâåê íåëåãêîé ñóäüáû. Îí ðîäèëñÿ â Ëóèñâèëëå, øòàò Êåíòóêêè, ÑØÀ. Ðîäèòåëè âñêîðå îòêàçàëèñü îò íåãî, è îí ïðîâ¸ë äåòñòâî â ïðè¸ìíûõ äîìàõ è èíòåðíàòàõ.  âîçðàñòå 19 ëåò ïîëó÷èë ðàáîòó íà ðàäèî â êà÷åñòâå äèêòîðà â Ñàí-Ôðàíöèñêî, øòàò Êàëèôîðíèÿ. Óñïåõ ê äðàìàòóðãó ïðèøåë ïîñëå ïîñòàíîâêè ïüåñû Ïîñïåøíûå ñåðäöà (1945 ã.), îí ðàçáîãàòåë, êóïèë íåäâèæèìîñòü. Ñòðàííàÿ ìèññèñ Ñýâèäæ (1951ã.) íå ñàìàÿ ïîïóëÿðíàÿ ïüåñà Äæîíà Ïàòðèêà, õîòü åå è ñòàâèëè ñ 1966 ãîäà íà ðóññêîì ÿçûêå â Òåàòðå èìåíè Ìîññîâåòà. È ðîëü ìèññèñ Ýòýëü Ñýâèäæ ñûãðàëà ñàìà Ôàèíà Ðàíåâñêàÿ. Áîëåå òîãî, ýòà ðîëü äëÿ Ðàíåâñêîé ñòàëà îäíîé èç íàèáîëåå ëþáèìûõ. Ñïåêòàêëü ñòàâèëñÿ íå ÷àñòî ñëåäóþùàÿ ïðåìüåðà ïîñëå 1966 ãîäà
Ïüåñà îæèâàåò ëèøü â òîì ñëó÷àå, åñëè ÷èòàòåëü ëèáî àêòåð öåëèêîì ïðîíèêíóò â çàìûñåë àâòîðà. Èñïðàâëåííàÿ èíòåðïðåòàöèÿ ïüåñû èñêàçèò åå ñìûñë. ×ðåçâû÷àéíûé íàæèì òàì, ãäå ýòîãî íå òðåáóåòñÿ, íàðóøèò öåëüíîñòü è òîíêèé ñìûñë, è ïüåñà ïðèîáðåòåò ÷åðòû äóðíîãî âêóñà èëè æå ëèøèòñÿ ýòîãî àâòîðñêîãî ñìûñëà. Ãëàâíîå, ÷òîáû â Ñòðàííîé ìèññèñ Ñýâèäæ ñëàâíûå áîëüíûå, ïîìåùåííûå â Òèõóþ îáèòåëü , áûëè ïîêàçàíû ñ òåïëîòîé è óâàæåíèåì. Èõ äîì íå Ñóìàñøåäøèé äîì , è ýòè ìèëûå ëþäè íå ñóìàñøåäøèå . Ìàëåéøåå ïðåóâåëè÷åíèå è èíòåðïðåòàöèÿ ýòèõ îáðàçîâ ðàçâååò âñÿêîå î÷àðîâàíèå è þìîð. Öåëü ïüåñû ïðîòèâîïîñòàâèòü ýòèõ ëþäåé äåòÿì ìèññèñ Ñýâèäæ, áåçóìíîìó âíåøíåìó ìèðó. Îòêëîíåíèå îò ýòîé òî÷êè çðåíèÿ ðàäè ïîêàçà þìîðèñòè÷åñêèõ ïîëîæåíèé ìîæåò èñêàçèòü ñìûñë ïüåñû, è êàê àêòåðû, òàê è àâòîð íå äîñòèãíóò íàìå÷åííîé öåëè. Îêàçûâàåòñÿ, äåëî íå â çàïðåòàõ, íå â ñëîæíûõ äåêîðàöèÿõ (îíè íå ìåíÿþòñÿ â òå÷åíèè âñåãî ñïåêòàêëÿ), à â ñëîæíîñòè ðåæèññåðñêîé ðàáîòû ñ àêòåðàìè. Îí íå äîëæåí äàòü èì ïåðåèãðàòü æàäíîñòü, àë÷íîñòü è áåçóìèå. Âåäü â íåçàòåéëèâîì ñþæåòå áóêâàëüíî ñ ïåðâûõ ìãíîâåíèé çðèòåëþ
4 ñòàíîâèòñÿ ïîíÿòíî, ãäå ñïðÿòàíû öåííûå áóìàãè. Ñ ïåðâûõ îáðàçîâ ïåðñîíàæåé óæå ïîíÿòíî êòî è ÷òî æåëàåò, è ïðîñëåæèâàåòñÿ, êòî è ÷òî ïîëó÷èò â èòîãå. Íå â ñþæåòå äåëî. Ñìûñë, êîòîðûé âëîæèë àâòîð â Ñòðàííóþ ìèññèñ Ñýâèäæ , - ïðîòèâîñòîÿíèå, èçâå÷íîå äåòåé è ìàòåðè, ïðèòîì íåðîäíûõ äåòåé è íåðîäíîé ìàòåðè. Ìèðà è ìèññèñ Ýòýëü Ñýâèäæ, Ìèðà è îáèòàòåëåé Òèõîé îáèòåëè . Èñêóøåíèå äåíüãàìè. Ïðèòîì èìè èñêóøàþòñÿ âñå ñåìüÿ Ñýâèäæåé, äîêòîð Ýììåòò, ìèññ Âèëëè, ïàöèåíòû ïàíñèîíà. Âñå è êàæäûé ïî-ñâîåìó. Äåòÿì õî÷åòñÿ ðîñêîøè è âëàñòè, âåäü îíè ïðèâûêëè òàê æèòü, äëÿ íèõ ýòî åñòåñòâåííàÿ ñðåäà îáèòàíèÿ, ñàìîé Ýòýëü Ñýâèäæ äëÿ èñïîëíåíèÿ åå þíîøåñêèõ, â ÷åì-òî íàèâíûõ ìå÷òàíèé, ìèññ Âèëëè íà ñïàñåíèå ìóæà Äà ÷åãî òîëüêî íè ñäåëàåøü íà äåñÿòü ìèëëèîíîâ äîëëàðîâ!
Íî â ýòîì âåñü òðàãèçì, îïèñàííûé àâòîðîì. Âíåøíèé ìèð ïîëîí áåçóìèÿ, òóïîñòè, çëà è öèíèçìà Çëîé ìèð ðàíèë êàæäîãî îáèòàòåëÿ Òèõîé îáèòåëè , îíè âîâñå íå áåçóìíû, îíè íà ãðàíè, è ñàìè ýòî ïîíèìàþò. Âûðàæàåòñÿ ýòî â íåæåëàíèè ñëûøàòü íîâîñòè. Âåäü îíè ìîãóò âûçâàòü ãðóñòü.  íåæåëàíèè óâèäåòü ñîáñòâåííûå ïðè÷óäû, ïîòîìó, ÷òî åñëè èõ óäàñòñÿ ïîáîðîòü, òî ìîãóò ïîÿâèòüñÿ íîâûå. È, ÷òî âïîëíå âåðîÿòíî, èõ áóäåò ïîáåäèòü ãîðàçäî òðóäíåé. Çà÷åì ñîâåðøàòü íàñèëèå íàä ñîáîé? Ïðîùå ñïðÿòàòüñÿ çà ñòåíàìè ïàíñèîíà, âûðàùèâàòü íà ñîáñòâåííûõ ãðÿäêàõ öâåòû, ïîääåðæèâàòü ñòðàííîñòè äðóã äðóãà è íå áîÿòüñÿ çàãëÿäûâàòü â çàâòðàøíèé äåíü. Ïðîñòî íå ëîæèòüñÿ ñïàòü. Èëè, âåðíåå, ñîçäàòü èëëþçèþ, ÷òî íå ëîæèøüñÿ. Íî ïðîèñõîäèò âòîðæåíèå â òèõóþ, óïîðÿäî÷åííóþ æèçíü ïîÿâëÿåòñÿ ìèññèñ Ñýâèäæ ñî ñâîèìè äåñÿòüþ ìèëëèîíàìè äîëëàðîâ. Ïîÿâëÿåòñÿ íîâîå èñêóøåíèå äåíüãè. Îíè-òî, ïî ìíåíèþ áîëüøèíñòâà, ìîãóò íå òîëüêî ïîìî÷ü ìå÷òàòü, íî è ñîçäàòü, îñóùåñòâèòü ìå÷òó, ïóñòü ñàìóþ áåçóìíóþ. Âîò òóò, íà ìîé âçãëÿä, Äæîí Ïàòðèê è ïîêàçûâàåò â ñâîåé ïüåñå âñþ áåññìûñëåííîñòü, ÿ áû äàæå ñêàçàë, æåñòîêóþ áåññìûñëåííîñòü áîëüøèõ äåíåã. Âåäü îíè ýòî ïîðîæäåíèå áåçóìíîãî ìèðà, âåðøèíà áåçóìèÿ. Îáëàäàòü èìè íå ðà-
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
äîñòü, à áðåìÿ. Ðàñïîðÿäèòüñÿ èìè íå ïîäàðîê ñóäüáû, à ïðîêëÿòèå. Ñîâåðøàòü äîáðûå ïîñòóïêè â îçëîáëåííîì, æàäíîì, ìåðêàíòèëüíîì îáùåñòâå ýòî è åñòü èñòèííîå áåçóìèå! Íåò, äåíüãè íè÷åãî íå ðåøàò, íèêàê íå ïîìîãóò. Ïîýòîìó ìèññèñ Ñýâèäæ íå õî÷åò óõîäèòü èç Òèõîé îáèòåëè , îíà-òî óæ, êàê íèêòî äðóãîé, ïîíèìàåò, ÷òî íè äîáðà, íè ñ÷àñòüÿ îíè íå ïðèíåñóò! ×òî äåíüãè ýòî ïðîêëÿòüå! È îáðåòåííûå âíîâü öåííûå áóìàãè âîâñå íå ðàäóþò åå, îíè îòïðàâëÿþòñÿ â ÷åìîäàí, êàê è äðóãèå ñîâåðøåííî íåíóæíûå âåùè. Ðàäîñòü ñâîáîäû âíîâü ìåíÿåòñÿ íà áðåìÿ îòâåòñòâåííîñòè
Íà ìîé âçãëÿä, Âàñèëèþ Ïåòðîâè÷ó Êîðîëåíêî óäàëîñü ñîõðàíèòü, äîíåñòè èñòèííûé ñìûñë ïüåñû óäèâèòåëüíî òîíêîé, õðóïêîé, ñëîâíî ÷òåíèå ìåæäó ñòðîê. Ñþæåò, êàê è â çàìûñëå àâòîðà, óõîäèò â ñòîðîíó. Âñïîìèíàþòñÿ ñëîâà Ãàííèáàëà îòâåò íà âîïðîñ ìèññèñ Ñýâèäæ: ãëóáîêèé ëè øðàì? ñèëüíî ëè èçóðîäîâàíî ëèöî Äæåôôà? Ãàííèáàë îòâåòèë: Íèñêîëüêî. Äæåôô îñòàëñÿ íåâðåäèì, íî îí îäèí óöåëåë. Âåñü åãî ýêèïàæ ïîãèá. Åãî ðàíà áîëåå ãëóáîêàÿ, ÷åì êàæåòñÿ íà ïåðâûé âçãëÿä. Îñòàåòñÿ ãëàâíîå, à îíî âñå â òîé æå èëëþçèè, êîòîðóþ êàæäûé èç íàñ ñîçäàåò â òå÷åíèè âñåé ñâîåé æèçíè. À åå ìåäëåííîå ðàçðóøåíèå è åñòü íåìèíóåìàÿ ñìåðòü. Êîíåö ëþáîé, äàæå ñàìîé ñîâåðøåííîé èëëþçèè
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
5 Õî÷åòñÿ ñêàçàòü î ìàñòåðñòâå àêòåðîâ. Åñëè áû íå èõ óìåíèå, òî ãëàâíîå îñòàëîñü áû íå ñêàçàííûì, ïîëó÷èëñÿ áû ìèð â îáðàçå îäíîãëàçîãî ìåäâåäÿ, ïðèìèòèâíàÿ êîìåäèÿ, ãäå ïëîõèå è õîðîøèå ÿâíî è ñðàçó âèäíû. Àêòåðû ñïðàâèëèñü. Âåëèêîëåïíàÿ èãðà ñàìîé ìèññèñ Ýòýëü Ñýâèäæ (Ëþäìèëà Ìåëüíèêîâà) ñâîáîäíîé, ñâîåíðàâíîé, íî óíèæåííîé âñåé ñâîåé æèçíüþ, òåì äîëãîì, êîòîðûé îíà ÷åñòíî îòäàëà ñâîåìó ìóæó.
Äîêòîð Ýììåòò (Íàðîäíûé àðòèñò Óêðàèíû Âëàäèìèð Ïîëóáîÿðöåâ) áîëåå ïîõîæ íà äîáðîãî ïîëèöåéñêîãî, êîòîðûé çíàåò è, áåçóñëîâíî, áëþäåò çàêîí, íî ïðåêðàñíî ïîíèìàåò, ÷òî âñå îñòàëüíûå ýòîò çàêîí ìîãóò ìíîãî ðàç íàðóøàòü. Èìÿ ýòîãî çàêîíà ìîðàëü. À îíà òðàêòóåòñÿ êàæäûì ïî-ñâîåìó. Äà è ñàì äîêòîð, ìîæåò, ïåðåñòóïèë áû ýòó ñàìóþ ìîðàëü, íî ðÿäîì ìèññ Âèëëè Ìèññ Âèëëè (Èðèíà Àëåêñàíäðèíà) ñûãðàëà áåçóïðå÷íî: ëþáÿùàÿ æåíà, âåðíàÿ, ïðåäàííàÿ æåíùèíà, æèâóùàÿ âåðîé â òî, ÷òî åå ìóæ Äæåôô âñå æå âåðíåòñÿ ê íåé ïðåæíèì Äæåôôîì-ïèàíèñòîì. ×òî îíà ïîìîæåò åìó âíîâü îáðåñòè ñåáÿ. Óäèâèëà èãðà ìèññèñ Ïýääè (Åêàòåðèíà Ñìèðíîâà-Áàëàãóðà), ïåðå÷èñëÿþùåé ëèøü âåùè, ÷òî åå ðàçäðàæàþò, à ýòî àáñîëþòíî âñå, ÷òî åå îêðóæàåò. Îíà äàëà îáåò íè ñ êåì íå îáùàòüñÿ. Êðîìå ðàçäðàæåíèÿ è îòðèöàíèÿ ìîë÷àíèå, íî êàêîå? Îíà âîâñå íå ðàâíîäóøíà ê ïðîèñõîäÿùåìó. Îíà ó÷àñòíèê ñîáûòèé, èãðàþùàÿ ñâîþ ñëîæíóþ ðîëü áëåñòÿùå.
Èç äåòåé Ñýâèäæåé âûäåëÿåòñÿ Òèò, ñåíàòîð (Ãåííàäèé Øóìàêîâ), âíåñøèé â ñïåêòàêëü äèíàìèêó è ÿðêèé êîëîðèò, ïðèòîì, ÷òî ðîëü ñåíàòîðà ñûãðàòü íå ïàôîñíî ïî÷òè íåâîçìîæíî. Ñàìà ôèãóðà Òèòà ïîëíà öèíèçìà è ïðåíåáðåæåíèÿ ê îêðóæàþùèì. Àêòåð íå ïåðåèãðàë, íå ïåðåòÿíóë íà ñåáÿ âíèìàíèå è òåì ñàìûì íå îòâëåê çðèòåëÿ îò îñíîâíîãî çàìûñëà ïüåñû. Íåëüçÿ íå îòìåòèòü èãðó Ãàííèáàëà (Âèòàëèé Áåçíîñåíêî). Îí èãðàë ñàìîîòâåðæåííî, ïîëíîñòüþ âûêëàäûâàÿñü íà ñöåíå, è åãî ãåðîé ìàòåìàòèê, ìå÷òàþùèé èãðàòü íà ñêðèïêå, ñêðîìíûé, èíòåëëèãåíòíûé, áåçóñëîâíî, âûñîêîîáðàçîâàííûé ÷åëîâåê, ãàðìîíè÷íî çàíÿë ñâîå ìåñòî â ñïåêòàêëå. Åãî ìÿãêèé, ñëîâíî ñ áåççâó÷íûìè èçâèíåíèÿìè, ãîëîñ ïðîòèâîñòîèò êîëîðèòíîìó, âëàñòíîìó ãîëîñó ñåíàòîðà. Ïîâòîðþñü î òîì, ÷òî ëèøü èíòåëëèãåíòíîñòü ðåæèññåðà Âàñèëèÿ Ïåòðîâè÷à Êîðîëåíêî, åãî ëè÷íàÿ ïîçèöèÿ â îòíîøåíèè ê ìèðó îêðóæàþùåìó, åãî îïûò è ïðîôåññèîíàëèçì ïîìîãëè ìíå, êàê çðèòåëþ, óâèäåòü ïüåñó Äæîíà Ïàòðèêà Ñòðàííàÿ ìèññèñ Ñýâèäæ â ýòîé âåëèêîëåïíîé ïîäà÷å. Âî âñåé êðàñå è âî âñåì òðàãèçìå.
Ãîâîðÿ î ñàìîì Äæîíå Ïàòðèêå, îí îêîí÷èë æèçíü 7 íîÿáðÿ 1995 ã., 90-ëåòíèé äðàìàòóðã áûë íàéäåí ì¸ðòâûì â ñâîåé êîìíàòå, ñ ïîëèýòèëåíîâûì ïàêåòîì íà ãîëîâå. Íåò íè÷åãî óäèâèòåëüíîãî: òàê âîñïðèíèìàòü îáåçóìåâøèé ìèð! ÷åì îí ìîã îòïëàòèòü åìó âçàìåí? Òîëüêî òàêèì ôèíàëîì. Õî÷åòñÿ îáðàòèòüñÿ ê òåì, êòî åùå íå îïðåäåëèëñÿ â ñâîåì æèçíåííîì âûáîðå: ÷òî åñòü ïîíÿòèå öåííîñòè, è êàêîâà öåíà ñàìîé æèçíè. Ïîñìîòðèòå ïüåñó Äæîíà Ïàòðèêà Ñòðàííàÿ ìèññèñ Ñýâèäæ â ïîñòàíîâêå Çàñëóæåííîãî àðòèñòà Óêðàèíû Âàñèëèÿ Ïåòðîâè÷à Êîðîëåíêî íà ñöåíå Êðèâîðîæñêîãî òåàòðà èì. Øåâ÷åíêî. Ìîãó çàâåðèòü: ðàâíîäóøíûìè íå îñòàíåòåñü.
6
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
Âèòàëèé ÁÅÇÍÎÑÅÍÊÎ
ÍÅÃÐÎÌÊÎ
Öèêë ñòèõîòâîðåíèé *** Ñåãîäíÿ ÿ õî÷ó êàê íèêîãäà, ×òîá â äîìå áûëî óáðàíî è ÷èñòî, ×òîá íà ñòîëå öâåòû è ñêàòåðòü èç áàòèñòà,  çàâàðíè÷êå ÷òîá ÷àé äóøèñòîãî áóêåòà, Âåäü æãó÷àÿ ëèëîâàÿ çâåçäà, Íåïîáåäèìî ìîëîäà, Ëåòèò êî ìíå, â ïðèþò, èñêðÿùèéñÿ îò ñâåòà. Îêíî ÿ ïðèîòêðîþ äëÿ çâåçäû: - Ñóìåðíè÷àòü òàê ãðóñòíî â îäèíî÷êó! ß ðàñïàõíó ñâîþ êðàõìàëüíóþ ñîðî÷êó, È òû ïðîëîæèøü ïóòü â çàáðîøåííóþ äóøó. È ìóçûêà ñîéäåò íà íîòíûå ëèñòû, Ñëîâà ðîäÿòñÿ, âå÷íû è ïðîñòû Çâåçäà, òû ìíîé ïðèãëàøåíà íà óæèí. ÇÈÌÍÈÉ ÏÀÐÊ ÈÇ ÎÊÍÀ À ñîñíû çâåíÿò, êàê õðóñòàëü, Îò õîëîäà æìóòñÿ äðóã ê äðóæêå. È ïòè÷üè ñëåäû íà ñíåæíîé ïîäóøêå Ïûòàåòñÿ âûøèòü ôåâðàëü. Ñíåæèíîê ãóñòàÿ âóàëü Âèòàåò çà îêíàìè ðÿäîì, Ñêðûâàÿ îò âçîðà ïå÷àëü Îáâåòðåííîé êîëîííàäû. È, øàïêè íàäåâ íàáåêðåíü, Íå ïðîñÿòñÿ â íåáî êà÷åëè. Âçäûõàåò àëëåÿìè òåíü Ñêó÷àþùåé âèîëîí÷åëè. Êàøòàí êàê çåôèðíûé îëåíü Íà ïðàçäíè÷íîì òîðòå ìåòåëè, È ñîëíöå áëåñòèò åëå-åëå... Íî òÿíåòñÿ, òÿíåòñÿ äåíü.
3/2 0 13
ÓÌÈÐÀÞÙÈÉ ÄÎÌ Âåðíóòüñÿ áû îïÿòü, òóäà âåðíóòüñÿ, Ãäå ïàõíåò êîôå, Ãäå íà ñòåíå öåëóþòñÿ Ìîé ïðîôèëü è òâîé ïðîôèëü. È äâåðü áû îòâîðèòü, îíà ñíåãàìè Çàâàëåíà çèìîþ.  ïåðåäíåé ëèñòüÿ ïîä íîãàìè Øóðøàò ïðèáîåì. Îòæèâøèõ ëèñòüåâ ìèøóðà, Îòæèâøèõ âåòîê À âåòåð ðâåòñÿ ñî äâîðà, Îí õî÷åò â ëåòî; Îí â ëåòî õî÷åò, íî ëåòåòü áîèòñÿ  ïðîâàë áåç ñîëíöà. È ñòîí ïðîãíèâøåé ïîëîâèöû, Êàê áóäòî ìîëÿòñÿ Îíà çäåñü áîëüøå íå æèâåò. Ïóñòûííî êàê-òî. Íó, à â îêíå öâåòåò è æäåò Çàáûòûé êàêòóñ.
*** ×óòü ñëûøíî ïåðåêàòûâàëîñü ýõî Ïî âåòêàì ïåííûì, âçáèòûì èç ñíåãîâ. À â ÷àùå ëåñà, ãäå-òî äàëåêî, Êàê áóäòî çàäûõàëñÿ êòî îò ñìåõà. Êòî â âåùèé ñîí ïðîáðàëñÿ? Êòî ïîìåõà? Êòî Äóõà Õâîè ðàçáóäèòü ãîòîâ? Íåãàäàííî ñâåðêíóëà ìåæ êóñòîâ Äåâè÷üÿ øóáêà ñåðåáðèñòûì ìåõîì. Ïîäîëîì øóáêà ëàñòèëàñü ê ñíåãàì. Çà íåþ ïî ïÿòàì è øóì, è ãàì, È õîõîòîê, è êðèê, è ëåïåòàíüå. Ñíåãóðî÷êà ðåçâèòñÿ, âèäíî, òàì Ñ ïîäðóæêàìè, ïðèñëóøèâàÿñü âòàéíå: Åãî ëü øàãè? Ëåëü îáåùàë ñâèäàíüå. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
7
*** Ïàóòèíà çàñíåæåííûõ âåòîê Ïåðëàìóòðîâàÿ íà ñâåòó. Ïîöåëóé æå ìåíÿ íàïîñëåäîê, È áûâàé, êàê òû õî÷åøü: óéäó. Ýòî òàê íà ìåíÿ íå ïîõîæå Âñå çàáûòü, áåçâîçâðàòíî óéòè, Äëÿ òåáÿ ñòàòü ñëó÷àéíûì ïðîõîæèì, Ñ êåì òåáå óæå íå ïî ïóòè! Ïðîìîë÷è, ìíå íå íóæíî îòâåòà, Çëîñòü ñâîþ ïðèäåðæè âçàïåðòè; Ãóá ãóáàìè êîñíèñü è íå äóìàé îá ýòîì. È ïîêà. È ïðîùàé. È ïðîñòè
*** Äîìà, äîìà, óãðþìûå äîìà Ñîçâåçäèÿ ãîðÿùèõ æåëòûì îêîì. Äîñòàòî÷íî áûòü ïðîñòî îäèíîêèì, ×òîá òèõî ó îêíà ñõîäèòü ñ óìà. Óñòàëîñòü íåïîäúåìíàÿ ñóìà. È ãîëîâíàÿ áîëü îò êíèã ïå÷àëüíûõ. Êàê õî÷åòñÿ ïðîæèòü âñå èçíà÷àëüíî, Ïåðåêðîèòü, âñå ñäåëàòü ïî-äðóãîìó! Íå çíàòü, ÷òî êðîìå ëåòà åñòü çèìà, Çàêðûòü â øêàôó çàóìíûå òîìà, Íå ÷óâñòâîâàòü âíóòðè ñåáÿ íàäëîìà, Ðîíÿòü ñâîè øóòëèâûå îáìîëâêè (Ðîíÿòü áåç ãîðå÷è è áåç òîñêè), Ðàçáèòü äåïðåññèé ïðî÷íûå òèñêè à âñå æå ñ÷àñòüå òî÷íî ñûð èç ìûøåëîâêè Äîìà, äîìà, óãðþìûå äîìà. Çà îêíàìè çèìà. È äîëãàÿ çèìà. *** Ëþáèòå òåõ, êòî âàñ ñîâñåì çàáûë, Êòî âàñ ëþáèë, à ìîæåò íå ëþáèë; Ëþáèòå, êàê òîãäà, ñàìîçàáâåííî È îáðåòåòå âåðó íåïðåìåííî, Ñâÿòóþ âåðó â òî, ÷òî õâàòèò ñèë Æèòü ñîëíå÷íî. Èçìåíû ëèøü èçìåíû. Ëþáîâü ãðóáà íî âåäü îíà íåòëåííà! Öåíèòå áîæèé äàð ñåðäå÷íûé ïûë Ëþáèòå òåõ, êòî âàñ ñîâñåì çàáûë. *** Êîãäà ïîéìåøü, ÷òî ñíîâà íåëþáèì, Ïîéìåøü â ìîìåíò âíåçàïíûõ îòêðîâåíèé Çàõî÷åòñÿ óéòè áåç îáúÿñíåíèé.
ÇÀÊÀÒ ß âèäåë: íåáî óìèðàëî! ÊÀÏËÈ ÄÎÆÄß Áûë ñòðàííûé öâåò ó íåáà ìåäíûé. Õðèïåëî ãðîìîì, ìîëíèè øâûðÿëî È îáëà÷íûå øòîðû ðàçðûâàëî, ×òîá íàäûøàòüñÿ ñâåæåñòüþ ïîñëåäíåé. Æåëàëî íî÷è áåñïðîñâåòíîé, Íà ñîëíöå çëèëîñü ïîíàïðàñíó. Âäðóã ñòàëî áåçûñõîäíî êðàñíûì, È â èññòóïëåíèè, áåññòðàñòíî Æäàëî ñìåðòåëüíûé ìèã çàâåòíûé Êîíåö òîò áûë òÿæåë êðè÷àùå-àãðåññèâåí. Èç òåìíîé ñìåðòè òîé ðîäèëñÿ ñâåòëûé ëèâåíü.
Î, êàê æå èíîãäà ìû äîëãî ñïèì Â ñïîêîéñòâèè ðàçäóòûõ ñàìîìíåíèé È âèäèì ñíû æåëàåìûõ âèäåíèé! À øàã íàçàä óæå íåîáðàòèì. Íà îùóïü õîëîäíû ãóñòûå òåíè Îñîçíàííîãî. Äðÿõëûé õåðóâèì Îòæèâøèì óïàäåò â ìîè êîëåíè. Îí íå âåðíåò âòîðæåíèåì ñâîèì Ìèíóò, ÷òî áûëè òàéíû ñîêðîâåííåé. Ëþáîâü, óâû, íå òåðïèò ïîâòîðåíèé, Íî ñíîâà ëèøü ñåðäöà èçáåðåäèì Èçæèòûì, è çàáóäåì âêóñ ïîòåðè. Ëþáîâü âçëîìàåò çàïåðòûå äâåðè, È ìû îïÿòü ñåáÿ åé îòäàäèì, Ñïåøà êàê æàëü, ÷òî ïîðîçíü! ê íîâîé âåðå.
8
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Ìàðèíà ÁªËÎÂÀ
ÄÂÀÄÖÀÒÜ ÄÅÂßÒÎÅ ÔÅÂÐÀËß Ãîðîä æèë, êàê âñåãäà, â ñóåòå: Ëþäè âàæíî ñïåøèëè êóäà-òî. À ïî óëèöå â ïûëüíîé ôàòå Øëà Çèìà. Íà ïîäîëå èçìÿòîì Åå ïëàòüÿ âèäíåëàñü çåìëÿ Îñòðîâêè ÷åðíî-ñåðûõ ïðîòàëèí Øëà Çèìà. Áûë êîíåö ôåâðàëÿ, Òîëüêî ìàðò óæå ïðåäíà÷åðòàëè.  öâåòå òóôåëü íåâåñòû ñìåøíîé Áûëî íå÷òî âåñüìà ãðîáîâîå. Ó Çèìû ðóêè ïàõëè âåñíîé Èëè, ìîæåò, öâåòî÷íîé âîäîþ? Îñòàâàòüñÿ Çèìà íå ìîãëà  ýòîì ãîðîäå: åé íàãàäàëè, Âîò è øëà, â íèêóäà, ïðîñòî øëà, Âåäü íèãäå åå áîëüøå íå æäàëè... ÁÅÇÂÅÑÒÈ ÏÐÎÏÀÂØÀß ËÞÁÎÂÜ Îíà æèëà, îíà äûøàëà, Õîòü íåçàìåòíîþ áûëà. Ñâå÷îé ÿíòàðíîé òðåïåòàëà È âîñêîì ñë¸ç ãëàçíèöû æãëà. Îíà ãîðåòü íå óñòàâàëà, Âåäü æèòü èíà÷å íå ìîãëà. Ñàìîñîææåíüþ ïðåäàâàëà Ñåáÿ: ñåáÿ íå áåðåãëà. Áåçóìíåéøèõ íà÷àë íà÷àëî, Îíà îäíàæäû ïîíÿëà: Äëÿ âñåõ, êîãî êîðîíîâàëà, Ïîëûííîé ãîðå÷üþ áûëà Ïîãîæèì äí¸ì å¸ íå ñòàëî Ëèøü îòòèñê ãóá íà çåðêàëàõ. Òå çåðêàëà ïîöåëîâàëà, Êîãäà æèëà, åù¸ æèëà Ïðîïàëà áåçâåñòè, ïîõîæå... Íåóæòî íàñ îñòàâèò òîæå? Ðèñóíêè àâòîðà
Ðîäîâèìè êîðåíÿìè Ìàðèíà Ìèêîëà¿âíà êðèâîðîæàíêà: òóò íàðîäèëàñÿ é âèðîñëà, òóò çàê³í÷èëà øêîëó é ìóçè÷íå ó÷èëèùå. Äàë³ áóëè íàâ÷àííÿ â Îäåñüê³é êîíñåðâàòîð³¿, âèêëàäàöüêà ðîáîòà â Óìàí³ òà Êðèâîìó Ðîç³... Ç 1989 ðîêó ìåøêຠó Äîëèíñüê³é ³íäóñòð³àë³çîâàíîìó Êðèâîð³çüêèì ã³ðíè÷î-çáàãà÷óâàëüíèì êîìá³íàòîì îêèñëåíèõ ðóä (õî÷à é íåäîáóäîâàíèì íàðàç³) ñ³ëüñüêîìó ïåðåäì³ñò³ Êðèâáàñó, ïðàöþº äèðåêòîðîì ðàéîííî¿ ìóçè÷íî¿ øêîëè. À âñ³ âèõ³äí³ òà ñâÿòà ïðîâîäèòü, çâè÷àéíî æ, ó ð³äíîìó Êðèâîìó Ðîç³, äå ïðîæèâàþòü ¿¿ ìàìà, ÷îëîâ³ê, ñèí òà äîíüêà... Íà êóëüòóðíèõ îâèäàõ ʳðîâîãðàäùèíè é Êðèâîð³ææÿ Áºëîâà â³äîìà ÿê êîìïîçèòîðêà, ùî ñòâîðèëà äîáðó ñîòíþ ï³ñåíü (ç íèõ ÷åòâåðòèíó, íå áåç ãîðäîù³â ï³äêðåñëþº, íà â³ðø³ êðèâîð³çüêèõ æå àâòîð³â, ùå é äåÿê³ ñàìå ïðî Êðèâèé гã). À îò íà ë³òåðàòóðíó ñòåæêó ñòóïèëà âïåðøå: ïðîïîíîâàíèé âàø³é óâàç³ ôóòóðèñòè÷íèé íàðèñ âîíà íàïèñàëà ñïåö³àëüíî äëÿ ̳æíàðîäíîãî êîíêóðñó òâîð÷èõ ðîá³ò Óêðà¿íà ì ì𳿠– ³ ñòàëà éîãî äèïëîìàíòêîþ (ó ÷èñë³ âñüîãî òðüîõ ç Äí³ïðîïåòðîâùèíè òà ʳðîâîãðàäùèíè). Íàì çàëèøàºòüñÿ íàáàæàòè ¿é óäîñêîíàëåííÿ ñòèëþ ³ íàòõíåííÿ ó ïîäàëüøèõ ë³òåðàòóðíèõ ïðîáàõ?
²âàí Íàéäåíêî
ÂÅÑÍÀ ÒÐÈÒÈÑß×ÍÎÃÎ
ß âäèõíóëà íà ïîâí³ ãðóäè: ïðèéøëà òðèòèñÿ÷íà âåñíà íà óêðà¿íñüêó çåìëþ. Íåäàðìà âåñü ëþä ç íàøî¿ ³ ïîáëèæí³õ, ïðèäàòíèõ äëÿ æèòòÿ ëþäåé ïëàíåò – Ìèðíî¿, Íîâ³òíüî¿ òà Çåëåíî¿, íàçèâຠíàøó Óêðà¿íó âèøíåâî-ÿáëóíåâèì öåíòðîì Âñåñâ³òó. Áî ç ïî÷àòêó òðåòüîãî òèñÿ÷îë³òòÿ íàø³ ïðàùóðè âèð³øèëè ïîñàäèòè íàâêðóãè ïîë³â òà ñòàâê³â, ó ë³ñàõ ³ ïàðêàõ ÿáëóíåâ³ òà âèøíåâ³ äåðåâà. Ò³ êâ³òó÷³ ïàõîù³ òà íåçð³âíÿíí³ àðîìàòè ï³ä³éìàþòü íàñòð³é, ³ íàâ³òü çäàºòüñÿ, ùî ó ëþäåé âèðîñòàþòü êðèëà. Òîìó ç ãàðíèì íàñòðîºì íàøà ðîäèíà ç³áðàëàñÿ íà îáîâ ÿçêîâ³ òðè âèõ³äí³ äí³ äî áàòüê³â ó ðàé-ì³ñòî. Ðàé-ì³ñòî öå ä³éñíî ðàéñüêå ì³ñòå÷êî, äå â³äïî÷èâàþòü, ñï³ëêóþòüñÿ, îçäîðîâëþþòüñÿ òà ïîäîðîæóþòü ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
9 çà ðàõóíîê ôîíäó áëàãîä³éíî¿ ñï³ëüíîòè ïëàíåò ëþäè ïîâàæíîãî â³êó. ß ç êîõàíèì òà ä³òüìè âèð³øèëà ïî¿õàòè ì³æì³ñüêîþ åñêàëàòîðíî-ïåðåñóâíîþ, öèðêóëþþ÷îþ ïî êîëó äîðîãîþ, ùîáè ïîìèëóâàòèñÿ íàøèìè ÷óäîâèìè êðàºâèäàìè. À êîëèñü íàø³ ä³äè ³ ïðàä³äè ¿çäèëè íà ìàøèíàõ, ïîòÿãàõ, ë³òàëè ë³òàêàìè... Ö³ ìåõàí³çìè çàáðóäíþâàëè ïîâ³òðÿ, ³ òîìó ¿õ äàâíî âæå “â³äñòàâèëè”. Âèáèðàºìî òðåò³é øâèäê³ñíèé øëÿõ, áî ïåðøèé ïðçíà÷åíèé äëÿ â³äïî÷èíêó òèõ, õòî õî÷å ïðîéòèñÿ âçäîâæ â³äãîðîäæåíî¿ â³ä ë³ñî-ñàäó ñìóãè; äðóãèé – ïîì³ðíî-ïåðåñóâíèé øëÿõ; òðåò³é øâèäê³ñíèé; ÷åòâåðòèé äëÿ âàíòàæ³â. ª ùå é ïîäîðîæóþ÷à íàäøâèäê³ñíà ñîíÿ÷íà êóëÿ, àëå íà íå¿ ìè íå õî÷åìî, áî çâåðõó çîâñ³ì ³íøèé âèãëÿä. Õî÷ â³í ³ ìàëüîâíè÷èé, àëå æ íåìà æèâîãî ñï³ëêóâàííÿ ç ïðèðîäîþ! À òàê ìè, äå çàõî÷åìî, ïåðåéäåìî íà äðóãèé ÷è ïåðøèé øëÿõ. Äîáðå, ùî â³äãîðîäèëè íàøèõ ìåíøèõ äðóç³â – òâàðèíîê, âîíè òåïåð íå ãèíóòü íà äîðîãàõ, ÿê ðàí³øå. Íàâ³òü ïî îáèäâ³ ñòîðîíè äîð³ã º ç ºäíóâàëüí³ ìîñòè, ùîá õîäèòè îäèí äî îäíîãî â ãîñò³. Âñ³ âîíè ïðèðó÷åí³, íàãîäîâàí³, ç íèìè ñï³ëêóþòüñÿ ³ äîðîñë³, ³ ìàë³, ÿê æå öå ö³êàâî! …Çóïèíèëèñü ìè á³ëÿ ë³ñî-ñàäó. ³òåðåöü äìóõíóâ â îáëè÷÷ÿ òà ïðîá³ãñÿ ïî âîëîññþ. Îò áåøêåòíèê! ß ïðèòóëèëàñÿ äî êîõàíîãî ³ í³æíî ïîö³ëóâàëà. ³í â³äãóêíóâñÿ, çàòðåìò³â ÿê âïåðøå, ï³äíÿâ ìåíå íà ðóêè ³ çàêðóæëÿâ ãàëÿâèíîþ. Àëå æ ñòàëî ïðîõîëîäí³øå, òîìó ìè âñ³ óâ³ìêíóëè ëåãêèé àóðíèé ï³ä³ãð³â âæå äîáðå ³ íàáàãàòî òåïë³øå. ³í ç³ãð³âຠ³ ç çîâí³øíüî¿ ñòîðîíè, ³ ç âíóòð³øíüî¿. Ïåðåéøîâøè íà øâèäê³ñíèé øëÿõ, ¿äåìî âñ³, îá³éíÿâøèñü, äàë³. Íàðåøò³ ðàé-ì³ñòî. Òóò ùå á³ëüøå çåëåí³. À êâ³ò³â! Óñ³ ãàëÿâèíè â ¿õ öâ³ò³íí³! Íîâèé ð³çíîâèä òðîÿíä, áëàêèòíèõ, ÿê íåáî, à ñàì³ âîíè – íà äåðåâàõ. Ö³ë³ ïàðêîâ³ íàñàäæåííÿ! À äàë³ – íàñàäæåííÿ âåëåòåíñüêèõ ï³âîí³é, òþëüïàí³â, êîíâàë³é... Öå ä³éñíî óêðà¿íñüêèé ðàé! Íà Çåëåí³é ïëàíåò³, ÿêà ìຠçåëåíèé ´ðóíò ³ á³ëüø ñõîæà íà íàøó Çåìëþ, âçàãàë³ âèâåëè îðõ³äåéí³ òðîÿíäè, ÿêà êðàñà! ² âñå æ òàêè ëþäè ç Çåëåíî¿ îáîæíþþòü óêðà¿íñüêó ïðèðîäó ³ ïî-äîáðîìó çàçäðÿòü íàøîìó ðîäþ÷îìó ÷îðíîçåìó, ÿêèé º ò³ëüêè ó íàñ! ² ùå äîáðå, ùî íàø³ ïðåäêè íàâ÷èëèñü êîàãóëþâàòè òà ïåðåðîáëÿòè ñì³òòÿ é çâàëèùà, â³äõîäè òà â³äñò³éíèêè â ïîä³áíå ÷îðíîçåìó äîáðèâî, ³ òåïåð óâåñü Âñåñâ³ò ïåðåéìຠâ³ä Óêðà¿íè öåé äîñâ³ä. Íàâ³òü òàì, äå, êàæóòü, íà Çåìë³ áóëè ïóñòåë³ âñå çàñèïàíî òàêèì ´ðóíòîì, ³ ð³âíîì³ðíî, â÷àñíî, êîëè òðàïëÿºòüñÿ ïîñóõà, íà ïëàíåò³ ³äóòü øòó÷í³ äîù³. Äî ðå÷³, ÿ òàêîæ ïèøàþñÿ ñâî¿ìè óêðà¿íñüêè-
ìè âèíàõ³äíèêàìè, ÿê³ âñòàíîâèëè íà ð³÷êàõ, ìîðÿõ òà îêåàíàõ öåé ïîâ³òðÿíî-âîäÿíèé îáì³ííèê. Äëÿ íàøî¿ Óêðà¿íè òà ¿¿ çåìë³, ç ¿¿ ðîáîòÿùèìè ëþäüìè òà âèíàõîäàìè â ðîáîòîòåõí³ö³ öå âàæëèâå äîñÿãíåííÿ! ... ² îò ìî¿ áàòüêè. Êîæåí äåíü ó íèõ ö³êàâèé òà ð³çíîìàí³òíèé. Íàïðèêëàä, â÷îðà çä³éñíèëè êîñì³÷íèé òóð íà Ìèðíó. Ìèðíÿíè ëþáëÿòü óêðà¿íö³â, áî ¿¿ ïåðø³ ïîñåëåíö³ ñàìå óêðà¿íö³. Âîíè çíàéøëè öþ ïëàíåòó ñåðåä ÷èñåëüíèõ ãàëàêòèê ùå 2525-ãî ðîêó. Êîñì³÷íèé àïàðàò, ÿêèé áóâ ñòâîðåíèé íàøèìè ðîçðîáíèêàìè, ïåðøèì äîëåò³â äî ö³º¿ ïëàíåòè. Ñòóïèâøè íà ¿¿ ´ðóíò, àåðîíàâò Þð³é Ãàºíêî çìàõíóâ ðóêîþ ³ âèìîâèâ: “Ìè ïðè¿õàëè ç ìèðîì. Íå áóäå òóò í³êîëè çëèõ ëþäåé, â³éíè, òîìó ³ íàçâà òîá³ Ìèðíà!” Òà é, ÷åñíî êàæó÷è, ÿ ñàìà â Óêðà¿í³ íå çíàþ æîäíî¿ çëî¿ ëþäèíè. Ç 1945 ðîêó âçàãàë³ íå áóëî â³éí ÷è íàâ³òü ÿêî¿ñü âîðîæíå÷³ ì³æ íàðîäàìè Çåìë³ ³ Âñåñâ³òó. Âñ³ æèâóòü ó ìèð³ òà çëàãîä³. Óêðà¿íñüêà äåðæàâà ïðîãîëîñèëà ñåáå ³í³ö³àòîðîì ìèðîëþáíîãî ïî÷èíó, ³ âñ³ äåðæàâè óâ³éøëè â öþ ñï³ëüíîòó. À õòî õî÷å áà÷èòè ñâî¿õ ä³òåé òà îíóê³â ó ñâ³ò³ â³éíè ÷è íàñèëëÿ? ͳõòî! Òîìó â ëþäÿõ âèõîâóþòüñÿ ò³ëüêè ëþáîâ òà ïîâàãà äî ³íøèõ. Íàâ³òü îáðàëè îäíó äëÿ âñ³õ ìîâó, àëå é ð³äíî¿ íå çàáóëè. Íàïðèêëàä, âæå ñüîãîäí³ íàø³ áàòüêè, ìè òà íàø³ ä³òè, çóñòð³÷àþ÷è âåñíó, âäÿãíóëèñü â óêðà¿íñüê³ íàö³îíàëüí³ êîñòþìè ùå ìèíóëèõ ñòîë³òü. Ñï³âàºìî âåñíÿíêè, ãà¿âêè, øàíóºìî âåñíó, âîäèìî ðàçîì õîðîâîäè, ÿê ðàí³øå: Îé âåñíà-âåñíà, òà é âåñíÿíî÷êà, äå æ òâîÿ äî÷êà òà ïàíÿíî÷êà?.. ² ìè, ÿê ³ âñ³ ö³ ëþäè, çíàºìî òèñÿ÷îë³òíþ ³ñòîð³þ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó, éîãî çâè÷à¿ òà îáðÿäè, íàâ³òü âñ³õ êíÿç³â, ïðåçèäåíò³â òà ³íøèõ ìóäðèõ êåð³âíèê³â. Ìî¿ áàòüêè, íàøà ðîäèíà ³ âñ³ óêðà¿íö³ äîáðå ãðàþòü íà ìóçè÷íèõ íàö³îíàëüíèõ ³íñòðóìåíòàõ: áàíäóð³, öèìáàëàõ, òðåìá³ò³, à òàêîæ êëàñè÷íèõ – ôîðòåï³àíî òà ñêðèïö³. Âñ³ ãàðíî ñï³âàþòü, áî òàêîæ ãàðíî ñï³âàëè ¿õí³ ïðåäêè. Íåäàðìà âñ³ òðè òèñÿ÷îë³òòÿ ìåøêàíö³ Âñåñâ³òó íàçèâàþòü íàøó ìîâó íàéìåëîä³éí³øîþ, ñîëîâ ¿íîþ, à íàðîä ñï³âó÷èì ϳñëÿ ñâÿòà òðàäèö³é ìè ëàñóºìî ñóíìàëèíîþ ç âåðøêàìè. ßêà öå ñìàêîòà! Àðîìàò ñóíèö³ òà ñîëîäê³ñòü ìàëèíè ç ºäíàëèñÿ â ÷óäîâó ö³ëþùó ÿãîäó. Áàòüêè ç ðàä³ñòþ çáèðàþòü ö³ ïëîäè íà ñïåö³àëüíî â³äâåäåíèõ óã³ääÿõ á³ëÿ ñïàëüíèõ ãàëÿâèí, äå ìîæíà â³äïî÷èòè. À íà öèõ êóùàõ á³ëüøå ÿã³ä, í³æ ëèñòÿ. Íàðàõóâàëà 120 øòóê íà îäíîìó êóù³! Íåäàëåêî ðîçòàøîâàíèé êîðîâ ÿ÷èé çàïîâ³äíèê, äå äî¿ëüíî-ïåðåðîáíà ñòàíö³ÿ ïåðåðîáëÿº ìîëîêî â³äðàçó íà ð³çí³ ëàñîù³: ìîëî÷í³ êîêòåéë³, çåô³ðè, âåðøêîâî-ìîëî÷í³ öóêåðêè òà ðàéñèðè. Ïîâå÷åðÿâøè âñ³ ðàçîì, ïî÷èíàº-
10 ìî çãàäóâàòè ìèíóëå ç ïåðåãëÿäîì çðèìî¿ ïîäîáè. Îñü â äèòèíñòâ³ ìîÿ ìàòóñÿ á³æèòü â îá³éìè ñâî¿õ áàòüê³â, à îñü ìàëåíüêîþ ìîÿ áàáóñÿ òà ä³äóñü òàíöþþòü ãîïàêà... Íà æàëü, ¿õ âæå íåìຠç íàìè... Ñëüîçè é òåïëîòà óÿâíî¿ ïðèñóòíîñò³ äóø î÷èùóþòü íàñ... Ç öèìè ïðèºìíèìè ³ òðîõè ñóìíèìè ñïîãàäàìè ³äåìî â³äïî÷èâàòè. Õòî âèáèðຠñïàëüíó ãàëÿâèíó, à õòî õìàðîñîôó... ß ïîëþáëÿþ ³ òå, é äðóãå. Íàïðèêëàä, íà ñïàëüí³é ãàëÿâèí³ ìîæåø ñïàòè â àóðîí³÷íîìó îäÿç³ ïðÿìî íà çåëåí³é òðàâè÷ö³, âäèõàþ÷è òåïëî ð³äíî¿ çåìë³. Íàéö³êàâ³øå òå, ùî êîëèñü íà ïðèðîä³ ëþäÿì íå äàâàëè ñïàòè ÿê³ñü êîìàõè, ³ â 23-ìó ñòîð³÷÷³ ¿õ ë³êâ³äóâàëè óêðà¿íñüê³ â÷åí³ óëüòðàñåíñîðíèì çàñîáîì. Òîæ ñïèìî ñïîê³éíî. Íåäàëåêî â³ä íàñ ïðèìîñòèëèñÿ íàø³ ÷åòâåðîíîã³ äðóç³ ã³ã³ºíî÷èñò³ êîòè òà ñîáàêè. Êîòî- òà ñîáàêîòåðàï³ÿ âæå äàâíî â³äîìà ëþäÿì. Çàâäÿêè ¿õ ïðèðîäí³é ëàñêàâîñò³ ó ëþäåé í³êîëè íå áîëèòü ñåðöå, íå ï³äâèùóºòüñÿ òèñê, çàñïîêîþºòüñÿ íåðâîâà ñèñòåìà. Êîòèêè ìóðêî÷óòü òà ëàñòÿòüñÿ, à ïåñèêè âçàãàë³ ìîæóòü ëèçíóòè ³ â îáëè÷÷ÿ! Óõ, ñàìà äîáðîòà ³äå ì³æ ëþäüìè é òâàðèíêàìè! çàñèíàºø ïðîñòî ùàñëèâèé. ²íøà ð³÷ –ñïàòè íà õìàðîñîô³, òàêå ë³æêî íåùîäàâíî ñòâîðèëè íàø³ â÷åí³. Ïðèìîñòèøñÿ çðó÷íî íà ïîðèñò³é õìàðèíö³ – ³ íàñîëîäæóºøñÿ äî ðàíêó! À çðàíêó áóäÿòü òåáå ëàã³äí³ ìàìèí³ ðóêè òà áàòüê³â ïîö³ëóíîê ÿê â äèòèíñòâ³, ³, çàðÿäæåíèé ïîçèòèâíîþ åíåð㳺þ, âæå òè ðîçáóäæóºø îá³éìàìè ñâî¿õ ä³òåé... Ëþáîâ òà äîáðîáóò îá³éìàþòü ³ îá ºäíóþòü âñþ óêðà¿íñüêó ðîäèíó. Ñüîãîäí³øí³é äåíü ñïîðòèâíèé. Äî ðå÷³, íàø íàðîä âæå çàéíÿâ ïåðøó ñõîäèíêó ïî ñïîðòèâí³é ï³äãîòîâö³ íàâ³òü ì³æ ïëàíåòàìè, áî ç äèòèíñòâà ìè íàéçäîðîâ³øà íàö³ÿ. Ñëîâî àïòåêà ââàæàºòüñÿ çàñòàð³ëèì ³ â³ä³éøëî â ìèíóëå. Ïðàâèëà äëÿ êîæíî¿ ðîäèíè îäíàêîâ³: äî ï ÿòè ðîê³â áàòüêè âèõîâóþòü ä³òåé ïî ÷åðç³ ÷åðåç äåíü, à íà äðóãèé ïðàöþþòü. Ô³çè÷í³ âïðàâè, ïëàâàííÿ â î÷èùåíèõ ð³÷êàõ, çàãàðòîâóâàííÿ, á³ã, ëåãêà àòëåòèêà îáîâ ÿçêîâ³ ³ äëÿ ä³òåé, ³ äëÿ äîðîñëèõ. Òàêîæ âèâ÷àþòüñÿ ïî÷àòêîâ³ êóðñè ³ñòîð³¿, åêîíîì³êè, êóëüòóðè, ïðàâà, ñó÷àñíèõ òåõíîëîã³é. Äàë³ âñå âèù³ ³ âèù³ ðîçóìîâ³ ð³âí³! Çà íàéâèùèìè ð³âíÿìè ï³äãîòîâêè, çíàíü òà âì³íü îáèðàþòüñÿ ãîëîâà óêðà¿íñüêî¿ ñï³ëüíîòè òà éîãî ïîì³÷íèêè, à êîæåí ç ëþäåé îáèðຠôàõ çà ðîçóìîâèìè çä³áíîñòÿìè. Òîìó ìè ç êîõàíèì çàâæäè ïîÿñíþºìî ñâî¿ì òðüîì ä³òÿì ïðî âàæëèâ³ñòü ïîñò³éíîãî ðîçóìîâîãî, ìèñòåöüêîãî òà ô³çè÷íîãî íàâ÷àííÿ. Íàéùàñëèâ³øà â êðà¿í³ – áàãàòîä³òíà ñ³ì ÿ: ÷èì á³ëüøå ä³òåé ó ðîäèí³, òèì á³ëüøå ¿¿ äîñòàòîê, íàâ÷àëüí³ ìîæëèâîñò³ òà á³ëüø ð³çíîìàí³òíèé,
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
êîìôîðòíèé â³äïî÷èíîê. Íèìè îï³êóºòüñÿ ì³æïëàíåòíà îï³êóíñüêà ðàäà ç îáîâ ÿçêîâèì áëàãîä³éíèì ôîíäîì â³ä íàéáàãàòøèõ ëþäåé Âñåñâ³òó. Ïîð³âíÿíî ç ìèíóëèì òèñÿ÷îë³òòÿì ëþäè ñòàëè äîâøå æèòè äî ñòà ï ÿòäåñÿòè ðîê³â. Ìåí³ âèïîâíèëîñÿ ñòî ðîê³â, áàòüêàì ïî 130. À òàê áè õîò³ëîñÿ, ùîá ëþäè íå ïîìèðàëè í³êîëè! Àëå æ ïàíàöå¿ â³ä ñòàð³ííÿ òàê ³ íå çíàéøëè. Çíàéøëè ò³ëüêè äóøåâíó òà ò³ëåñíó ôîðìóëó íàøèõ ïðàä³ä³â, ³ òåïåð êîæíà ðîäèíà çáåð³ãຠâ íàêîïè÷óâàëüíèõ ñïîãàäàõ ¿õ âì³ííÿ, ìð³¿, õàðàêòåð òà â÷èíêè. Òîìó ìè âñ³ ðàçîì ïîñò³éíî çãàäóºìî ¿õ ³ îáèðàºìî äëÿ ñåáå ò³ëüêè ïîçèòèâí³ çíàííÿ òà ïîðàäè. … Ïîâåðòàºìîñü äîäîìó ç ïðåêðàñíèì íàñòðîºì, îêðèëåí³ ëþáîâ þ, â äîáð³é ñïîðòèâí³é ôîðì³. Âèõ³äí³ çàê³í÷åí³, ³ ïîòð³áíî äàë³ ïðàöþâàòè, ùîá Óêðà¿íà ùå á³ëüøå ïðîöâ³òàëà. Îò ì³é êîõàíèé äèçàéíåð øàõò. ϳä çåìëåþ äëÿ øàõòàð³â ñòâîðåí³ íàéáåçïå÷í³ø³ òà åñòåòè÷íî îôîðìëåí³ ðîáî÷³ ì³ñöÿ. Êð³ì òîãî, ùî âèäîáóâàþòü çàë³çíó ðóäó êåðîâàí³ ëþäüìè ðîáîòè, ùå é íà ñòàðèõ ðîçðîáêàõ ðîçì³ñòèëè ãðèáí³ îðàíæåðå¿. Òåìïåðàòóðà ï³ä çåìëåþ çàâæäè áóëà îäíàêîâà 18-20 ãðàäóñ³â, òîìó ãðèá³â íà Óêðà¿í³ ï³ä çåìëåþ – ÿê âèøåíü òà ÿáëóê íà ïîâåðõí³! ³äïî÷èâàþòü øàõòàð³ ï³ñëÿ ðîáîòè â îáëàøòîâàíèõ íà ì³ñö³ ñàóíàõ òà ñîëÿð³ÿõ, à äàë³ íà çåëåíèõ óã³ääÿõ îðàíæåðåé. À ÿ ïðàöþþ ç ä³òüìè íà ìèñòåöüêèõ ð³âíÿõ: íàâ÷àþ ãðàòè ¿õ íà îáîâ ÿçêîâèõ òà ñó÷àñíèõ ìóçè÷íèõ ³íñòðóìåíòàõ. Ðîçâèâàþ ìèñòåöüêå ìèñëåííÿ òà óÿâó, ï³äêëþ÷àþ÷è íîâ³òí³ òåõíîëî㳿. Òàê, çàâäÿêè ìóçè÷í³é òåëåïàò³¿ ó÷í³ øâèäøå ñêëàäàþòü ìåëî䳿, çàñâîþþòü ìóçè÷í³ ôîðìè òà ñòèë³, íàâ³òü ñï³ëêóþòüñÿ ç ³íøèìè. Âæå äàâíî íåìຠòåëåôîí³â òà äèêòîôîí³â... ³äëåò³âøè â³ä áàòüê³â íà íàäøâèäê³ñí³é ñîíÿ÷í³é êóë³, ÿ ïî÷èíàþ íàñï³âóâàòè ìàòóñ³ íîâó ï³ñíþ, à âîíà á³ëüø ÿê çà ñòî ê³ëîìåòð³â ï³äñï³âóº ìåí³ äðóãèì ãîëîñîì. ßê ãàðíî âîíà âèñòðîþº ñâîº ñîïðàíî, à áàòüêî áàñ! Äî ïîáà÷åííÿ, áàòüêè! Íà íàñòóïí³ âèõ³äí³ ÷åêàþ âàñ ³ ä³òåé äî ñåáå â ãîñò³! ×óþ, ÿê ³ì³òóþòü òà ñêëàäàþòü âàð³àö³¿ íà ìîþ ìåëîä³þ ä³òè, ÿê³ ïîñï³øàþòü â³ä áàáóñ³ ³ ä³äóñÿ íà Íîâ³òíþ ïëàíåòó. Òàì âîíè çàõîò³ëè æèòè, äå íàéá³ëüø ñó÷àñíî: íà òå âîíè ³ ä³òè, âñå ¿ì õî÷åòüñÿ íîâîãî, íå òàêîãî, äî ÿêîãî çâèêëè ìè. ² òàê áóëî çàâæäè! Ãîëîâíå – ùîá âîíè áóëè ùàñëèâ³ ³ çäîðîâ³. Âñå îäíî êîëèñü ïîâåðíóòüñÿ íàçàâæäè íà íåíüêó Óêðà¿íó! áî âñ³ ïîâåðòàþòüñÿ, áî âîíà ñåðåä âñ³õ íàðîä³â ³ ïëàíåò íàéêðàùà, íàéìèë³øà, íàéàðîìàòí³øà ÿáëóíåâà òà âèøíåâà. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
11 ² âåñåëî ñòàâàëè ç íèì äî ãåðöþ, ² ìîðå çíîâó óñì³õàëîñü íàì.
Þë³ÿ ØÎÂÊÓÍ
Áóëè, ÿê ä³òè. ² áóëè íàì ëþ᳠ϳùàí³ êîñè, ÷àéêè ³ áóéêè, Ðîçìîðåí³ ³ çàãîð³ë³ ëþäè ² äàëüí³ çàãàäêîâ³ ìàÿêè. ² äîáðå òàê áóëî, ³ òàê ùàñëèâî, ßê ó äèòèíñòâ³ ùå êîëèñü áóëî, Áî çóñòð³÷ ç ìîðåì öå, çâè÷àéíî æ, äèâî. ßê ñóìíî ïðîâîäæຠíàñ âîíî...
ÐÀÍÎÊ Î, ðàíîê! Íåâëîâèìå äèâî! ϳä íåâãàìîâíèé ñï³â ïòàøîê Òè çíîâ íàðîäæóºø ñì³ëèâî Ïîò³ê åíåðã³é ³ äóìîê! Ñâîþ ðîáîòó äîáðå çíàºø, Âñë³ä ñîíöþ ðàä³ñíî ïëèâåø, ² ãîðèçîíòè ðîçêðèâàºø, ² ñåðöþ ñïàòè íå äàºø. ßê âèáóõ ï³ñëÿ ñìóòêó íî÷³, Òâîº ïðîì³ííÿ îñÿéíå. ² ñï³â ïòàøîê, ³ ñì³õ ä³âî÷èé  òîá³ í³êîëè íå ìèíå!
*** ² çîðÿìè, ³ âåñíàìè, ³ çëèâàìè Öâ³òå æèòòÿ, âèðóº ³ áðèíèòü, Òà íå çàâæäè áóâàºìî ùàñëèâ³ ìè – Òîæ áåðåæ³ìî êîæíó ñâ³òëó ìèòü! Íåõàé âîíà çàâæäè òîá³ íàãàäóº Ïðî äàð æèòòÿ ïðîì³ííÿ çîëîòå. À âñå, ùî íàñ íå ò³øèòü ³ íå ðàäóº – Çàáóäåòüñÿ. Íå äóìàé ëèø ïðî òå! ÌÎÐÅ Áóëè ÿê ä³òè: á³ãàëè ïî ìîðþ Ó çàõâàò³ ç âåëèêî¿ âîäè, ² ðîç÷èíÿþ÷èñü â éîãî ïðîñòîð³, ² â íüîìó ãóáëÿ÷è ñâî¿ ñë³äè. Ëèøàëè çíîâ øìàòî÷îê ñâîãî ñåðöÿ Ïðèìõëèâèì, íåïðèáîðêàíèì âàëàì,
ÑÒÅÏÎÂÅ ÄÈÂÎ Ñòåï õâèëþºòüñÿ, çåëåíóºòüñÿ ² êîëèøåòüñÿ íà â³òðàõ, Ïåðåëèâàìè êîâèëóºòüñÿ  þíèõ øîâêîâèõ êîâèëàõ. Ñâ³òîì âåñåëî çàáàâëÿºòüñÿ  êðóãîâåðò³ òðàâíåâèõ äí³â, Íà îíîâëåííÿ ñïîä³âàºòüñÿ Ó ðîçëèâàõ ðÿñíèõ õë³á³â. ² êðàñóºòüñÿ, é âåñåëóºòüñÿ Ó äîëîíÿõ âåñíè-êðàñíè, Äèâíèì ùåáåòîì çíîâ ÷àðóºòüñÿ É âèêîëèñóº òåïë³ ñíè. ³ëüíî é ñîëîäêî ïîòÿãàºòüñÿ, Ðîçïðÿìëÿºòüñÿ äî ìîð³â, Ñïðàãëèì ïîäèõîì ïðèòóëÿºòüñÿ Äî ïðîñîëåíèõ áåðåã³â. ² íà âðîäó ñâîþ ìèëóºòüñÿ ×åðåç ïðîìåí³ îñÿéí³, Ñàì íà ñåáå í³áè äèâóºòüñÿ, Êîëèñàþ÷è òåïë³ äí³... ÌÎËÈÒÂÀ Òè âñå ÷åêàºø î, Òâîº òåðï³ííÿ! – Êîëè ïðîì³ííÿ ÷èñòå âðàç ïðîéìå Òâîº óòàºìíè÷åíå ñòâîð³ííÿ, Òàêå ãð³õîâíå ³ òàêå çåìíå. Òè âñå ÷åêàºø: íàùî ïðîòè íî÷³ Ïðî òåìí³ ïëÿìè ñåðöÿ ãîâîðèòü, ³ä êîòðèõ âîíî çàâæäè êðîâîòî÷èòü, ² ñë³çíî ïîòåðïຠ³ áîëèòü?.. Òè âñå ÷åêàºø, ³ ñâÿòå ïðîì³ííÿ Òàê ùåäðî, òàê ðîçê³øíî âñþäè ëëºø,
12
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
Ùî íèì óñÿê æèâå çî äíÿ ñòâîð³ííÿ, – Íå îá³éäåø éîãî, íå îáìèíåø. Òè âñå ÷åêàºø, ³ â Òâî¿é ëþáîâ³ Óñå, ùî äîïîìîæå ãð³õ çíåñòè... Íå â³äñòóïèñÿ æ! Äàé íà䳿 íîâ³, ² çàõèñòè, ³ ìèëóé, ³ ïðîñòè!.. ÏÐÈ×ÎÐÍÎÌÎÐ ß. ÕÎÐËÈ Âè ÷óëè, ÿê íàðîäæóºòüñÿ ðàíîê  îêðèëåíîìó ùåáåò³ ïòàøîê? Âè áà÷èëè, ÿê â ñîíÿ÷íèé ñâ³òàíîê Âïë³òàºòüñÿ ï³äíåñåíèé ðÿäîê? ϳðíàëè ó ðîçáëèñêóâàñòå ë³òî, Ùî õâèëÿìè ñïàäຠ³çãîðè? Íàâ÷èëèñü ïî-äèòÿ÷îìó ðàä³òè Îòèì äèâàì?.. Ñï³ø³òü æå ó Õîðëè! ² â ùåäðîñò³ é çàìð³ÿíîñò³ ðàíêó Íå áóäå ì³ñöÿ äëÿ ñóìíèõ äóìîê, ² ç ÿâèòüñÿ, íàðîäæåíèé ñâ³òàíêîì, ²ùå îäèí ï³äíåñåíèé ðÿäîê.
*** Âò³øàþñÿ ìàëèì, ì³çåðíèì, – Ìîæå, óò³øóñÿ õî÷ íèì: Øóêàííÿì ó ïîëîâ³ çåðåí, Âàãîíó çàòèøêîì ò³ñíèì, ßñíèì ïðîì³ííÿì ñåðåä ñòóæ³, Òâî¿ì ö³ëóíêîì àáèÿê Ëèø ñÿéâîì ì³ñÿöÿ â êàëþæ³ Í³ÿê íå âò³øèòèñü, í³ÿê! ² íàçâàíèõ, ³ áåç³ìåííèõ Âñ³õ âîðîã³â ñâî¿õ ñòåðïëþ, ² çðàäè äðóç³â íå÷èñëåííèõ, É íàðóãè òèõ, êîãî ëþáëþ, – Âñå öå í³ê÷åìíå ³ áàéäóæå, ßê â³ðøóâàííÿ àáèÿê. Ëèø ñÿéâîì ì³ñÿöÿ â êàëþæ³ Í³ÿê íå âò³øèòèñü, í³ÿê! Óñå, ùî º íà âèäíîêðóç³, Ùî á³ëü ³ ðàä³ñòü íàì äຠ– Ëþáîâ, íàñíàãà, ùèð³ äðóç³, Çâè÷àéíî, â êîãî âîíè º, – Âò³øຠâñå, ïîâ³ð-áî, äðóæå! Øóêàé ó âñüîìó äîáðèé çíàê – Òà ñÿéâîì ì³ñÿöÿ â êàëþæ³ Í³ÿê íå âò³øèòèñü, í³ÿê!
3/2 0 13
*** Äîðîãà ñòð³÷êîþ äîäîìó. Äî äîìó, äî ñâÿòèõ íèçèí! Ùîñü º çâîðóøëèâå ó öüîìó, Ùî áåðåæå â³ä ëþòèõ çèì, Ùî ïîò³ì áåðåæå é â³ä ñóìó ² ñïàòè ñåðöþ íå äຠÄîðîãà ñòð³÷êîþ äîäîìó. Ùîñü äóæå òåïëå â öüîìó º... ×ÅÐÂÅÍÜ Ãîðîáö³ êóïàþòüñÿ â êàëþæ³, À íàä íèìè ëàñò³âêè ïðÿäóòü. Íà ãîðîä³, â ïîë³ ³ ó ëóç³ Áäæîëè çàêëîïîòàíî ãóäóòü. Íàä çåëåíèì, íàä êâ³òó÷èì ñâ³òîì Ñèíÿâà ðîçõëþïàëàñü ÿñíà. Ïàõíå êðîïîì, îã³ðêàìè, ë³òîì, ßê íåäàâíî ïàõëà ùå âåñíà... ² âáèðàºòüñÿ â êîëîññÿ çåðíÿ, ² ÷åðåøí³ ñï³þòü äå-íå-äå: Çàïàøíèé ÷åðâîíîùîêèé ÷åðâåíü Ïî äîðîç³ ïîâàãîì ³äå. ÄÓÌÀ ÏÐÎ ËÅËÅÊ Ïðèñâÿ÷óºòüñÿ ñåëó Ñåð㳿âêà Ïðèë³òàëè ëåëåêè ó òèõå ñåëî, Ùîâåñíè ó ñåëî ïðèë³òàëè. Ùî çíèêຠ³ ãèíå äàâíî òå ñåëî – Ìàáóòü, äèâí³ ëåëåêè íå çíàëè. Ïðèë³òàëè ó ñâ³é çà÷àðîâàíèé ðàé ²ç êðà¿â, êîòð³ âàæêî ä³ñòàòè. ² ñâ³òèëèñÿ ùàñòÿì òîä³ ÷åðåç êðàé ² ëåëåêà, é ëåëå÷èõà-ìàòè. ² ñïèíàëàñü ìàëå÷à â ñòàðîìó ãí³çä³ Íà ñâî¿ ùå òîíåñåíüê³ í³æêè, ² óñ³ì ¿ì òàê äóæå õîò³ëîñü òîä³ Íàä ñåëîì ïîë³òàòè õî÷ òð³øêè! ² ïîáà÷èòè âåñü öåé çàìð³ÿíèé êðàé, Òèõó ð³÷êó é çåëåíó òîëîêó, ² áàáóñþ ñòàðåíüêó, íàòîìëåíó âêðàé, Òàêó ð³äíó é òàêó îäèíîêó, Ùî ó òîìó ñåë³ òàê ñàìîòíüî æèëà Òà äóøåâíå òåïëî çáåð³ãàëà, ² ìàëåíüêå ñâîº ãîñïîäàðñòâî âåëà, ² ëåëåê ùîâåñíè çóñòð³÷àëà...
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
13 ² çäàâàëîñü ïòàõàì, ùî çàâæäè íà ïîð³ Áóäå õàòà, ³ äàë³ äàëåê³... Òà æèòòÿ íå ñòî¿òü, ³ êîëèñü ó äâîð³ Íå ïîáà÷èëè äðóãà ëåëåêè. Î, ÿê áîëÿ÷å é ñóìíî ¿ì ñòàëî òîä³! – ͳáè ùîñü, òàê ïîòð³áíå, çëîìèëîñü... ² óïåðøå òîä³ ó ñòàðîìó ãí³çä³ Âñ³ ëåëåêè ðàçîì çàæóðèëèñü. Ò³ëüêè – ùî öå? Ïî÷óëîñÿ, ìîæå, çäàëÿ? Íà÷å ìóçèêà ïëà÷ äèòèí÷àòè. ² âèíîñèòü íà ãàíîê ñâîº íåìîâëÿ Ìîëîäåíüêà óñì³õíåíà ìàòè... Òà íå ìàðåííÿ òî, íå âèä³ííÿ áóëî, ² íå ñíèëîñÿ òå é íå çäàâàëîñü! – Òî íàïåâíî â ñòàðå ïðèçàáóòå ñåëî Þíå ùàñòÿ íàçàä ïîâåðòàëîñü.
*** ß íå òâîÿ äðóæèíà, íå òâîÿ, ² íå êîõàíêà, çâàáëèâà é æàäàíà, Òà ò³ëüêè çíàþ, ùî óñþäè ÿ, Äå õîäèø òè, áî ÿ òâîÿ êîõàíà. ß â äåðåâ³, ÿêå òè çìàëþâàâ, ² â ìîð³, äî ÿêîãî òè ïðè¿õàâ, Ó çàïàõàõ ç³â ÿëèõ ï³çí³õ òðàâ, ² íàâ³òü ó ïîâ³òð³, êîòðèì äèõàâ. ß ó ñåðïàíêó ðàä³ñíîãî äíÿ ² â êðàïåëü äîùîâèõ çóõâàë³ì øóì³... Ïîâñþäè, äå íå êèíü – ïîâñþäè ÿ! Ïîâñþäè: ³ ó ðàäîñò³, ³ â ñóì³... Íåõàé âæå íå çóñòð³íåø òè ìåíå, Áî çóñòð³÷ íàøà âñÿ áóëà íåæäàíà, Òà ñê³ëüêè ðîê³â õàé íå ïðîìèíå Çàëèøóñÿ, îäíàê, òâîÿ êîõàíà. ÍÀ ÇËÅÒ² ÎÑÅͲ Íà çëåò³ îñåí³ ñóìóº ï³çíº ë³òî, Íàêðó÷óº áàðîìåòðè íà äîù. Óñå, ùî â÷îðà ñîíöåì áóëî âìèòå, Ñüîãîäí³ ìîêðå-ìîêðå, í³áè õâîù. Íà çëåò³ îñåí³ áðèíÿòü îòàâè Ñìàðàãäîì ÷èñòèì çàï³çí³ëèõ òðàâ, ² ïåðåãóêóþòüñÿ ñí³â îêòàâè ²ç çàãàäêîâ³ñòþ í³÷íèõ çàãðàâ. Íà çëåò³ îñåí³ çíîâ çà ïòàõàìè Äóìêàìè ëèíåìî â äàëåêó äàëü. Íà çëåò³ îñ³íü øåëåñòèòü äîùàìè, ¯é, ìàáóòü, ë³òà òåïëîãî íå æàëü...
Îëüãà ÂÀËÅÍÑÊÀß
ÌÍÅ ÒÅÁß ÍÈÊÎÃÄÀ ÍÅ ÏÎÍßÒÜ... ÐÀÑÑÊÀÇ Êàæäûé ÷åëîâåê, íàäåë¸ííûé âîîáðàæåíèåì, ìå÷òàåò õîòÿ áû îäíàæäû â æèçíè ïîáûâàòü â Ïàðèæå. Õóäîæíèê Âÿ÷åñëàâ Ëèâàäèí áûë ñ÷àñòëèâ îò òîãî, ÷òî åãî ìå÷òà ïðèîáðåëà ðåàëüíûå î÷åðòàíèÿ: òåïåðü îí íàõîäèòñÿ â Ïàðèæå, æèâåò â ìàëåíüêîé ãîñòèíèöå íà Ìîíìàðòðå, ãäå â îäíîé èç ÷àñòíûõ ãàëåðåé ïðåäñòàâëåíû åãî êàðòèíû. Îí ïîñåëèëñÿ â áîãåìíîì Ìîíìàðòðå - çíàìåíèòîì ðàéîíå õóäîæíèêîâ, àðòèñòîâ, ñëàâèâøåìñÿ ñâîèìè êàáàðå è íî÷íîé æèçíüþ. Êîíå÷íî, â þíîñòè ó íåãî áûë ñâîé âîîáðàæàåìûé Ïàðèæ, àññîöèèðóþùèéñÿ ñ íàêîïëåííûìè ïîçíàíèÿìè èç êíèã îá èñòîðèè Ôðàíöèè, èç ðîìàíîâ Áàëüçàêà, Ñòåíäàëÿ, Ãþãî, Ôëîáåðà, Ðîëëàíà, ñâÿçàííûé ñ èìïðåññèîíèñòàìè, õóäîæíèêàìè, êîòîðûå ñåëèëèñü â îêðåñòíîñòÿõ Ïàðèæà ïî áåðåãàì Ñåíû è æèëè â òåñíûõ ìàíñàðäàõ, ê êîòîðûì âåëè êðóòûå ïûëüíûå ëåñòíèöû; íåïðåìåííî ñ çàëàìè Ëóâðà, ãäå âûñòàâëåíû Äæîêîíäà, Íèêà Ñàìîôðàêèéñêàÿ è Âåíåðà Ìèëîññêàÿ, ñî ñòðîãîñòüþ ñðåäíåâåêîâîé ãîòèêè Íîòð-Äàìà; íî òîãäà åìó åù¸ íåäîñòàâàëî çíàíèé è âîîáðàæåíèÿ äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîëíîñòüþ îùóùàòü âëàñòü Ïàðèæà íàä ñîáîé. Òîëüêî òåïåðü ó íåãî ïîÿâèëàñü âîçìîæíîñòü ïðî÷óâñòâîâàòü íà ñåáå âñþ ñèëó âîçäåéñòâèÿ ìàãèè ýòîãî ãîðîäà.  ãëóáèíå ñîçíàíèÿ âñå ýòè ìûñëè âíîâü çàâëàäåëè èì ïîñëå ïðèåçäà â Ïàðèæ, íî åìó íå õâàòàëî âðåìåíè çàäåðæàòüñÿ íà íèõ. Îí æèë, âäûõàë âîçäóõ Ïàðèæà, âñìàòðèâàëñÿ, âñëóøèâàëñÿ âî âñ¸ îêðóæàþùåå åãî, õîäèë ïî óëèöàì è ïàðêàì, îùóùàÿ ïðèÿòíóþ óñòàëîñòü, è íå ìîã óñíóòü ïî íî÷àì, ïåðåïîëíåííûé âïå÷àòëåíèÿìè îò óâèäåííîãî.
14
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Ñî âñåé Åâðîïû âî âñå âðåìåíà â Ïàðèæ ñúåçæàëèñü ìíîæåñòâî õóäîæíèêîâ, ïîýòîâ, ìóçûêàíòîâ è àðòèñòîâ â ïîèñêàõ âäîõíîâåíèÿ, - äóìàë Ëèâàäèí. Çäåñü îñîáåííàÿ æèçíü, çäåñü äàæå âîçäóõ ïîëîí ðîìàíòèêè è ëþáâè. Îí âñòàâàë óòðîì è óõîäèë íà íàáåðåæíóþ Ñåíû, èëè íà îñòðîâ Ñèòý ê ïðîñëàâëåííûì ñâÿòûíÿì: ñîáîðó Íîòð-Äàì è ÷àñîâíå Ñåíò-Øàïåëü. Ýñòåòèêà ýòîãî èçóìèòåëüíîãî ãîðîäà íå ìîãëà îñòàâèòü åãî ðàâíîäóøíûì ê óíèêàëüíûì ïðîèçâåäåíèÿì èñêóññòâà è àðõèòåêòóðû Ëóâðà, ìóçåÿ ä`Îðñý, Âåðñàëüñêîãî äâîðöà, Åëèñåéñêèõ ïîëåé, ñàäîâ Òþèëüðè, ìîñòîâ Ñîãëàñèÿ è Àëåêñàíäðà 111. Îäíî îãîð÷àëî Ëèâàäèíà: êîðîòêîå âðåìÿ ïðåáûâàíèÿ â Ïàðèæå âñåãî ñåìü äíåé, ñëèøêîì ìàëî, ÷òîáû óâèäåòü è çàïå÷àòëåòü â ïàìÿòè îáëèê Ïàðèæà.
õîäèëîñü ñòîÿòü â äîðîæíûõ ïðîáêàõ â ïîòîêå ìàøèí. Áëàãîïîëó÷íî ïðèïàðêîâàâ àâòîìîáèëü, îíà îòïðàâèëàñü ïî ñòàðûì óëèöàì ñ êðóòûìè ñïóñêàìè è ñâåðíóëà íà óçåíüêóþ óëî÷êó ê äîìó, ãäå æèë Ïèêàññî. Èìåííî çäåñü, ó äîìà õóäîæíèêà, îíà íåâîëüíî âñïîìíèëà åãî ñëîâà: Õóäîæíèê ïèøåò, ÷òîáû ïðîäàòü. Õîðîøèé õóäîæíèê ïðîäà¸ò òî, ÷òî ïèøåò . Âñå æèâîïèñöû íà÷èíàëè ñ Ìîíìàðòðà è òîëüêî íåìíîãèì èç íèõ óäàëîñü óâåêîâå÷èòü ñâî¸ èìÿ ïîäîáíî Ïèêàññî, - ïîäóìàëà Ìèøåëü. Êðèòåðèåì äëÿ íå¸ ïðè âûáîðå õîðîøåé æèâîïèñè áûëà èíòóèöèÿ, âíóòðåííåå ÷óâñòâî, ê êîòîðîìó îíà ïðèñëóøèâàëàñü. Î÷åâèäíî, êòî-íèáóäü äðóãîé ìîã áû ðàñòåðÿòüñÿ ñðåäè êðàñî÷íîé ìíîãîëèêîñòè êàðòèí, íî òîëüêî íå Ìèøåëü, îíà ÿñíî ïðåäñòàâëÿëà â ñâî¸ì âîîáðàæåíèè òó êàðòèíó, êîòîðóþ õîòåëà ïðèîáðåñòè. Ðàçìûøëÿÿ, ïîäîøëà ê íåáîëüøîé ãàëåðåå è âîøëà â íå¸.
Áûëî îáû÷íîå ïàðèæñêîå óòðî, êîãäà Ìèøåëü ïðîñíóëàñü, îòêðûëà ãëàçà è óëûáíóëàñü ëó÷àì ñåíòÿáðüñêîãî ñîëíöà, êîòîðûå ïðîíèêàëè ñêâîçü ëèñòâó ïëàòàíîâ â å¸ êîìíàòó. Åù¸ íåìíîãî ïîíåæèâøèñü â ïîñòåëè, îíà âñòàëà, íàêèíóâ ïåíüþàð, è íàïðàâèëàñü â âàííóþ êîìíàòó ïðèíÿòü êîíòðàñòíûé äóø. Ýòî òàê ðåäêî áûâàåò, êîãäà Ìèøåëü íå ñïåøèëà â ïàâèëüîí íà ñú¸ìêè ôèëüìà â êèíîñòóäèþ! Ñåãîäíÿ ó íå¸ áûë ñâîáîäíûé äåíü. Îíà ïëàíèðîâàëà ïîåçäêó íà Ìîíìàðòð äëÿ âûáîðà êàðòèíû, êîòîðóþ õîòåëà ïðèîáðåñòè â ïîäàðîê ïîäðóãå êî äíþ ðîæäåíèÿ. Îíà îòïóñòèëà ïðèñëóãó, åé õîòåëîñü îòäîõíóòü è ïîáûòü íàåäèíå ñ ñîáîé. Çàâåðøèâ óòðåííèé òóàëåò, íàïðàâèëàñü â êóõíþ ïðèãîòîâèòü ñåáå ÷àøå÷êó ÷¸ðíîãî êîôå. Åé íðàâèëîñü, êîãäà ñïóñòÿ íåêîòîðîå âðåìÿ êóõíÿ íàïîëíÿëàñü ïðèÿòíûì è òåðïêèì àðîìàòîì ñâåæåñìîëîòîãî êîôå. Ïðèâåäÿ ñåáÿ â ïîðÿäîê, Ìèøåëü ïðèâû÷íî âçãëÿíóëà íà ñâî¸ îòðàæåíèå â çåðêàëî, óâèäåâ â í¸ì ñòðîéíóþ ìîëîæàâóþ æåíùèíó â ëèëîâîì áëóçîíå è áåëûõ îáòÿãèâàþùèõ äæèíñàõ. Îñòàëàñü äîâîëüíà ñîáîþ, è åäâà óëîâèìàÿ óëûáêà ìåëüêíóëà íà å¸ ëèöå. Âûéäÿ èç äîìà, îíà ñåëà â ìàøèíó è îòïðàâèëàñü â ðàéîí Ìîíìàðòðà. Ìàøèíà íåñëàñü ïî áóëüâàðàì ìèìî êîëîííàäû öåðêâè Ìàäëåí, ìèìî òåàòðà Ãðàíä-Îïåðà, ÷åðåç ìîñòû, ñîåäèíÿþùèå áåðåãà Ñåíû, ìèìî Åëèñåéñêèõ ïîëåé, ìèìî Äîìà èíâàëèäîâ, ãäå íàõîäèòñÿ ñàðêîôàã Íàïîëåîíà, âûñå÷åííûé èç êàðåëüñêîãî ïîðôèðà. Ìèøåëü ïî÷åìó-òî âñåãäà èñïûòûâàëà ÷óâñòâî ïàòðèîòèçìà, ïðîåçæàÿ ìèìî èñòîðè÷åñêèõ ìåñò, ãäå òâîðèëàñü èñòîðèÿ ôðàíöóçñêîãî ãîñóäàðñòâà, ñâÿçàííàÿ ñ èìåíàìè âåëèêèõ ëþäåé. Ñåãîäíÿ åé ïðîñòî âåçëî: íèãäå äîëãî íå ïðè-
Ýòî áûë êðóãëûé, íåáîëüøîé çàë, â òèøè êîòîðîãî, â öåíòðå íà ïîñòàìåíòå, âîçâûøàëàñü ìðàìîðíàÿ ñêóëüïòóðà îáíàæ¸ííîé Âåíåðû Ìèëîññêîé. Ïîñåòèòåëè ìîë÷à ñìîòðåëè íà ïðåêðàñíîå èçâàÿíèå. Ëèâàäèí ìíîæåñòâî ðàç âèäåë å¸ èçîáðàæåíèå, íî åìó åù¸ íå âåðèëîñü, ÷òî îí ñòîèò ïåðåä ïîäëèííèêîì. È êàçàëîñü, âñ¸ òåïëî ñåíòÿáðüñêîãî ñîëíöà âîïëîòèëîñü â ìðàìîðíîì òåëå Âåíåðû: â ëèíèè ïëå÷, â ïîâîðîòå ãîëîâû, â óïðóãîñòè äåâñòâåííîé ãðóäè, â èçãèáå á¸äåð, è äàæå â èçÿùåñòâå ïàëüöåâ íîã. Âî âñ¸ì å¸ îáëèêå, ëèíèÿõ òåëà çàêëþ÷åíî ñîâåðøåíñòâî. Î÷åâèäíî, ñêóëüïòîð, íåèçâåñòíûé àâòîð ñòàòóè, õîòåë âîïëîòèòü â îáðàçå Âåíåðû Ìèëîññêîé ñâîé èäåàë ÷èñòåéøåé êðàñîòû, ãàðìîíèè è ãðàöèè, - ïîäóìàë Ëèâàäèí, âîñòîðãàÿñü óâèäåííûì. Îí âûøåë èç Ëóâðà íà îñâåù¸ííóþ òåïëîì îñåííåãî ñîëíöà ïëîùàäü è íàïðàâèëñÿ íà íàáåðåæíóþ Ñåíû, ãäå èì îâëàäåëî æåëàíèå íåìíîãî ïîðàçìûñëèòü, ïðèâåñòè â ðàâíîâåñèå è ïîðÿäîê ñâîè ÷óâñòâà. Õóäîæíèê ñèäåë íà íàáåðåæíîé, îò âîäû Ñåíû òÿíóëî ïðîõëàäîé è ñâåæåñòüþ. Ïîãðóçèâøèñü â ñâîè ìûñëè, îí èçðåäêà îòâëåêàëñÿ è íàáëþäàë, êàê ïàññàæèðñêèå êàòåðà, ïðîïëûâàÿ ìèìî, âåñåëî ïîêðèêèâàëè. Çäåñü, ñðåäè ìíîãîãîëîñîãî ãîâîðà è îòäàë¸ííîãî ðîêîòà Ïàðèæà, åìó õîðîøî ìûñëèëîñü.  Ëóâðå, ñîçåðöàÿ øåäåâðû ìèðîâîãî èñêóññòâà, îí çàäóìàëñÿ î ãåíèàëüíîñòè, çàäàâàÿñü âîïðîñîì:  ÷¸ì ýòî ïðîÿâëÿåòñÿ? Çàíèìàÿñü òâîð÷åñòâîì, õóäîæíèêè ïèøóò êàðòèíû. Ãåíèé æå ñîçäà¸ò ïîëîòíà! Åãî äóõ ñâîáîäåí, íè÷åì íå îãðàíè÷åí, íå îòÿãîù¸í, íå ñâÿçàí. Îí òâîðèò! Íî íå êàæäûé õóäîæíèê, äîñòèãàÿ âåðøèíû ìàñòåðñòâà, ïðèçíàí ãåíèåì Åãî ìûñëè ïðåðâàë ïðèõîä ñòàðèêà, êîòîðûé ñåë ðÿäîì ñ íèì, ïîëîæèâ ñåðûé èçíîøåííûé áåðåò ñåáå íà êîëåíè. Âÿ÷åñëàâ óëûáíóëñÿ, âçãëÿíóâ ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
15 íà íåãî. Ñòàðèê ïîøåâåëèëñÿ, ïîêà÷àë ãîëîâîé è ñêàçàë, î÷åâèäíî, îòâå÷àÿ íà ñâîè ìûñëè: Îëÿ-ëÿ! , - è òÿæêî âçäîõíóë. Ïîñòåïåííî â íåáå ðàñòâîðèëîñü áëåêëîå çàêàòíîå çîëîòî, è Ïàðèæ ïîãðóæàëñÿ â âå÷åðíèå ñóìåðêè. Íàïðàâëÿÿñü â ãîñòèíèöó, Ëèâàäèí ïîäóìàë î òîì, ÷òî â ìèðå âñå ñòàðèêè ïîõîæè: òðîãàòåëüíû è áåççàùèòíû.  Ïàðèæå îí ïîíÿë, ÷òî çíàêîìñòâî ñ ãîðîäîì óñèëèëî åãî èíòåðåñ ê ôðàíöóçñêîìó èñêóññòâó è êóëüòóðå. Âñ¸ âîêðóã ïðèòÿãèâàëî ýòîò èíòåðåñ. âïëîòü äî àðõèòåêòóðíîé ìíîãîëèêîñòè ïàðêîâ Âåðñàëÿ, ãäå ïîëíû âåëèêîëåïèÿ àíñàìáëè òðîííûõ è áàëüíûõ çàëîâ, íàðÿäíûõ êàïåëë, çåðêàëüíûõ ãàëåðåé, òåððàñ è ôîíòàíîâ. Îíè íåïðîèçâîëüíî âîçâðàùàëè Ëèâàäèíà ê ìûñëÿì îá óøåäøèõ âðåìåíàõ è ëþäÿõ, èìåíà êîòîðûõ ïðîñëàâèëè Ôðàíöèþ.  òèøèíå ýòèõ ñàäîâ, - äóìàë îí, - âîçìîæíî, ïðîãóëèâàëñÿ Íàïîëåîí, âûíàøèâàÿ ñâîè ãðàíäèîçíûå ïëàíû, à Æîçåôèíà â îæèäàíèè îäèíîêî ñèäåëà íà ñêàìüå â äàëüíåé àëëåå, íå ìåøàÿ åìó äóìàòü. Èìåííî çäåñü ó íåãî ñëîæèëîñü âïå÷àòëåíèå, ñëîâíî âðåìÿ îñòàíîâèëî ñâîé áåã. Íà âñ¸ì óãàäûâàëàñü ïå÷àòü ñòîëåòèé: ïî÷åðíåâøàÿ ïîçîëîòà, îáðàìëÿþùàÿ çåðêàëà, ïîòóñêíåâøèé õðóñòàëü êàíäåëÿáðîâ, ë¸ãêàÿ çàïûë¸ííîñòü íà ðîñêîøíîé ìåáåëè è ãîáåëåíàõ, ñò¸ðòîñòè ñòóïåíåé ìðàìîðíûõ ëåñòíèö. Åìó ïðåäñòàâèëîñü âïîëíå âåðîÿòíûì âñòðåòèòü çäåñü, â ïûøíûõ çàëàõ Âåðñàëÿ, ìàäàì Ïîìïàäóð, ìèðíî áåñåäóþùóþ ñ Ëþäîâèêîì ÕVI. Âÿ÷åñëàâà ñåé÷àñ íå óäèâèëî áû ïîÿâëåíèå ðÿäîì ñ íèì Âîëüòåðà, ãëóáîêîìûñëåííî ðàçìûøëÿâøåãî íàä áûñòðîòå÷íîñòüþ æèçíè, ñîçåðöàÿ êðóæåíèå ñóõèõ ëèñòüåâ â ñóìðà÷íûõ âîäàõ áàññåéíîâ.  Âåðñàëå, âäàëè îò ñóåòíîãî Ïàðèæà, â òèøè áóäíè÷íîãî äíÿ, åãî ïðåñëåäîâàëè ìûñëè, ñëîâíî ïðèçðàêè ëþäåé è ñîáûòèé îòäàë¸ííûõ èñòîðè÷åñêèõ ýïîõ, î òîì, ÷òî àðõèòåêòóðíûå ñîîðóæåíèÿ çäàíèé îñòàþòñÿ íà âåêà, íàäîëãî ïåðåæèâàÿ ñìåíÿþùèåñÿ ïîêîëåíèÿ ëþäåé. È, ïðîùàÿñü ñ Âåðñàëåì, Ëèâàäèí ñ ãðóñòüþ íàáëþäàë, êàê ñ êóñòàðíèêîâ è äåðåâüåâ â ðàçìåðåííîé ïîñëåäîâàòåëüíîñòè îïàäàëè æåëòåþùèå ëàïàòûå ëèñòüÿ, ïîêðûâàþùèå çåðêàëüíóþ ïîâåðõíîñòü áåñ÷èñëåííûõ âîäî¸ìîâ ïàðêà, è åìó ïîäóìàëîñü, ÷òî âðåìÿ äâèæåòñÿ ñ ðàçëè÷íîé ñêîðîñòüþ â ðàçíûå ýïîõè.  ãàëåðåå Ìèøåëü ñ óäîâîëüñòâèåì è íå ñïåøà ðàññìàòðèâàëà êàðòèíû. Ñðåäè ìíîæåñòâà æèâîïèñíûõ ðàáîò å¸ âíèìàíèå çàäåðæàëîñü íà õóäîæåñòâåííûõ ïðîèçâåäåíèÿõ, îíè âûäåëÿëèñü ñâîåé íåîáû÷íîñòüþ è ÿðêîé äåêîðàòèâíîñòüþ öâåòà. Çàèíòåðåñîâàâøèñü àâòîðîì ðàáîò, Ìèøåëü ïîäîøëà áëèæå ê êàðòèíàì è ïðî÷èòàëà â ïðàâîì óãëó èìÿ õóäîæíèêà. Åé ïîêàçàëîñü, ÷òî
îíà åãî çíàåò. Î÷åâèäíî, ýòî îí, òîò ìîëîäîé íà÷èíàþùèé õóäîæíèê Âÿ÷åñëàâ Ëèâàäèí, ñ êîòîðûì ÿ ñíèìàëàñü â ôèëüìå Àëåêñàíäðà Áåðãà Îñåííÿÿ ðàïñîäèÿ , - ïîäóìàëà îíà. Ÿ îõâàòèëî íåïîíÿòíîå ÷óâñòâî, è îíà íå ìîãëà äàòü ñåáå îò÷¸ò â ïðè÷èíå ñâîåãî íåîáúÿñíèìîãî ýìîöèîíàëüíîãî ñîñòîÿíèÿ. Íàõëûíóâøèå âîñïîìèíàíèÿ ñðàçó æå ïåðåíåñëè å¸ íà äâàäöàòü ëåò íàçàä, êîãäà íà ñú¸ìî÷íîé ïëîùàäêå âïåðâûå óâèäåëà Âÿ÷åñëàâà, è îí çàïîìíèëñÿ åé èìåííî òàêèì: âûñîêàÿ, ñòðîéíàÿ ñòàòü è âûðàçèòåëüíîå, çàïîìèíàþùååñÿ, êðàñèâîå ëèöî ñî ñëåãêà íàäìåííûì âçãëÿäîì.  çàäóì÷èâîñòè îíà ñòîÿëà âîçëå ïîëîòåí. Íåîæèäàííî å¸ âîñïîìèíàíèÿ ïðåðâàë ÷åé-òî ãîëîñ, ïðîçâó÷àâøèé ñîâñåì ðÿäîì. - Âàì íðàâÿòñÿ êàðòèíû? - Äà, íðàâÿòñÿ, - Ìèøåëü îãëÿíóëàñü. Îò íåîæèäàííîñòè îíà âçäðîãíóëà, óâèäåâ ðÿäîì õóäîæíèêà Âÿ÷åñëàâà Ëèâàäèíà. Îíà îùóòèëà äóøåâíîå ñìÿòåíèå, íå ìîãëà ïîâåðèòü â ðåàëüíîñòü ýòîé âñòðå÷è, å¸ ïåðåïîëíÿëî ðàäîñòíîå âîëíåíèå. - Çíàåøü, ÿ òàê è ïîäóìàëà, ÷òî ýòî òû! Îí âíèìàòåëüíî ñìîòðåë íà íå¸. Ìèøåëü ñìóù¸ííî óëûáíóëàñü. - Ðàçâå òû ìåíÿ íå ïîìíèøü? Ìû ñ òîáîé ñíèìàëèñü ó Áåðãà â ôèëüìå Îñåííÿÿ ðàïñîäèÿ , - ïðîèçíåñëà îíà òèõî. - Ìèøåëü íåóæåëè ýòî òû? ß î÷åíü ðàä íàøåé âñòðå÷å! Õóäîæíèê ñíÿë êàðòèíó è ïîäàë å¸ Ìèøåëü. Õî÷ó ïîäàðèòü ñâîþ êàðòèíó òåáå íà ïàìÿòü î íàøåé âñòðå÷å. - Áëàãîäàðþ, ìíå î÷åíü ïðèÿòíî â ïîäàðîê îò òåáÿ ïîëó÷èòü êàðòèíó, - ñêàçàëà îíà . - ß òîæå ðàäà âñòðå÷å çäåñü, â Ïàðèæå, ÷åðåç ñòîëüêî ëåò. Îíè çàøëè â ìàëåíüêîå êàôå, òåððàñà êîòîðîãî áûëà çàâèòà ãóñòîé çåëåíüþ ïëþùà. Ðàñïîëîæèâøèñü óäîáíî çà ñòîëèêîì, îíè ïèëè áóðãóíäñêîå âèíî, ðàçãîâàðèâàëè è ñìåÿëèñü, âñïîìèíàÿ êóðü¸çíûå ýïèçîäû, ñâÿçàííûå ñî ñú¸ìêîé íåêîòîðûõ ñöåí ôèëüìà. Ëèâàäèí ñ èíòåðåñîì ñìîòðåë íà Ìèøåëü, ïîéìàâ ñåáÿ íà ìûñëè, ÷òî â íåé áûë òîò íåóëîâèìûé ôðàíöóçñêèé øàðì âî âñ¸ì, êîòîðûé íåâîçìîæíî îáúÿñíèòü: â ñëàáîì, åäâà óëîâèìîì çàïàõå ïàðôþìà, èñõîäÿùåì îò å¸ âîëîñ è îäåæäû, â íèçêîì ïåâó÷åì ãîëîñå, â êîêåòëèâîì íàêëîíå ãîëîâû, â âîïðîøàþùåì âçîðå, â çàãàäî÷íîé ïîëóóëûáêå è â ýòîé ë¸ãêîñòè, íåïðèíóæä¸ííîñòè âåäåíèÿ áåñåäû ñ áûñòðîé ñìåíîé òåì. - ß òåáÿ íå ïîíèìàþ, - ñêàçàëà Ìèøåëü, ñìîòðÿ ñêîëüçÿùèì âçãëÿäîì íà Âÿ÷åñëàâà. Ïî÷åìó òû íå çàõîòåë áîëüøå ñíèìàòüñÿ, áðîñèë àêò¸ðñêóþ ïðîôåññèþ? Ðåæèññ¸ðû íåîäíîêðàòíî òåáå ïðåäëàãàëè ðîëè â êèíî. Ñ òàêîé, êàê ó òåáÿ, ôàêòóðîé: âûñîêèé, ïîäòÿíóòûé, ñî ñâîåîáðàçíîé
16 è âïå÷àòëÿþùåé âíåøíîñòüþ òû ìîã áû ñäåëàòü ïðåêðàñíóþ êàðüåðó àêò¸ðà. Òû ñòàë õóäîæíèêîì, ïî÷åìó? - Õîðîøî, ÿ îòâå÷ó íà òâîé âîïðîñ. Îí çàäóì÷èâî ñìîòðåë íà ñâåðêàþùèé çîëîòèñòîøàôðàííûé ëó÷ ñîëíöà, êîòîðûé ïðîáèâàëñÿ ñêâîçü æèâóþ ñòåíó ïëþùà. Áûëî óþòíî è òèõî. Êðîìå íèõ ñ Ìèøåëü è âëþáë¸ííîé ïàðî÷êè ôðàíöóçîâ çà ñîñåäíèì ñòîëèêîì, íà òåððàñå êàôå íèêîãî íå áûëî. - Àêò¸ð, ìíå êàæåòñÿ, ýòî ïðîôåññèÿ, ãäå íåâîçìîæíà ñâîáîäà òâîð÷åñòâà. Àêò¸ð â ðóêàõ ðåæèññ¸ðà ÿâëÿåòñÿ ìÿãêèì, ãèáêèì ìàòåðèàëîì, ñëîâíî ãëèíà, êîòîðàÿ íåîáõîäèìà ðåæèññ¸ðó, êàê è ñêóëüïòîðó, äëÿ âàÿíèÿ îáðàçà, çàäóìàííîãî èì. Ïðîôåññèÿ àêò¸ðà çàâèñèìàÿ, íèêîãäà îí ñåáå íå ïðèíàäëåæèò, åñëè äàæå çíàìåíèò. Ìåíÿ áû ýòî òÿãîòèëî. ß èñêàë òàêîé âèä äåÿòåëüíîñòè, ãäå âîçìîæíî ïîëíîå ñàìîâûðàæåíèå â òâîð÷åñòâå. ß ñòàë õóäîæíèêîì. Ñâîè ìûñëè è ÷óâñòâà ÿ îáëåêàþ â öâåò è ôîðìó è ïåðåíîøó íà õîëñò. Ñòèëü, â êîòîðîì íàïèñàíû ìîè êàðòèíû, ÿ äîëãî èñêàë è âñ¸ æå íàø¸ë, äàë åìó íàçâàíèå ïîëèòîí - ïîëèôîíè÷åñêîå âîñïðèÿòèå êîëîðèòà. ß ñâîáîäåí â òâîð÷åñòâå, è òåì ñ÷àñòëèâ. Ëèâàäèí ìîë÷à âçÿë å¸ óçêóþ ðóêó â ñâîè ëàäîíè è ñïðîñèë: - À â ÷¸ì òâî¸ ñ÷àñòüå, Ìèøåëü? Ñëåãêà íàêëîíèâ ãîëîâó, îíà ìîë÷àëà, çàòåì âçÿëà ñî ñòîëà áîêàë ò¸ìíîãî âèíà è ïîäíåñëà ê ãóáàì, îòïèâ ãëîòîê, ïîñòàâèëà îáðàòíî. - Òû ñïðîñèë î ñ÷àñòüå, - ñêàçàëà îíà. - Ñ÷àñòüå â òîì, ÷òî ó ìåíÿ åñòü ñëàâà è äåíüãè. Òû åù¸ ãîâîðèë î ñâîáîäå, íî áåç äåíåã ñâîáîäû â òâîð÷åñòâå íå áûâàåò! Îíà áðîñèëà ïûòëèâûé è âûðàçèòåëüíûé âçãëÿä íà õóäîæíèêà, óëûáàÿñü òîëüêî êðàåøêîì ãóá. - Ìèøåëü, - ìÿãêî âîçðàçèë Ëèâàäèí, - êàê òåáå îáúÿñíèòü? Ïîéìè, ñâîáîäíûé õóäîæíèê - ýòî íå ïðîôåññèÿ, à ñîñòîÿíèå äóøè. - Ìíå òåáÿ íèêîãäà íå ïîíÿòü, - ãðóñòíî îòâåòèëà Ìèøåëü è ñ ìåëîäè÷íûì ãðàññèðîâàíèåì ïðîòÿíóëà. - Î-î-î! Ýòà ïðåñëîâóòàÿ, çàãàäî÷íàÿ ñëàâÿíñêàÿ äóøà Îíè âûøëè èç êàôå. Ãîðîä ñâåòèëñÿ ìíîæåñòâîì ðàçíîöâåòíûõ îãíåé, êîòîðûå, äðîæà, îòðàæàëèñü â âîäàõ Ñåíû.  ýòîò âå÷åð Âÿ÷åñëàâ Ëèâàäèí óåçæàë èç Ïàðèæà.
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Âàñèëèé ÑÛרÂ
*** Ñåñòðå Èííå ß ñ ïàñìóðíûì ëèêîì èêîííûì Âîð÷ó íà äîæäè, íå øóòÿ. Êàê ñòðî÷àò ïî ñò¸êëàì îêîííûì Õîëîäíûå êàïëè äîæäÿ! Ìîé ïàðê. Îí óíûë è ðàñòåðÿí, Äëèííåé åãî ãðóñòü è äëèííåé Îò âñåõ ýòèõ ìîêðûõ èñòåðèê  òå÷åíèå íåñêîëüêèõ äíåé. Ëèøü ñåðûå ìîêðûå êîñòè Ìíå, æàëóÿñü, âûñòàâèë îí, Âñå â ÷åðíûõ ïóãàþùèõ ãðîçäüÿõ Ñâàëèâøèõñÿ ñ íåáà âîðîí. Âîð÷ó. È, íàâåðíîå, ïðàâ ÿ. Áåç äåëà, óíûëûé íà âèä È äëèííûé, êàê øåÿ æèðàôüÿ, Ìîõåðîâûé øàðôèê âèñèò. È çàÿ÷üÿ øàïêà, è øóáà Âèñÿò, âòèõîìîëêó ñìåÿñü... Êîíå÷íî, âåäü ýòî íå øóòêà Äîæäè çàòÿæíûå è ãðÿçü! Ñèäè ó îêíà ñåáå ñèäíåì, Îò ñêóêè êâàðòèðíîé âîð÷è... À ìîæåò, è âïðÿìü ïîìåñèòü ìíå Ãðÿçèùó, íàäåâ êèðçà÷è? Âåäü ìåñÿò, ñìîòðþ, ïåøåõîäû Ÿ â ýòó ñëÿêîòü è õìàðü!.. À â óæàñ õîòü êòî-òî ïðèõîäèò Îò ìûñëè, ÷òî ýòî ÿíâàðü?
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
17
*** ß ñ ðûáàëêè âîçâðàùàþñü  ãëóøü êâàðòèðû, ãäå æåíà, Ãäå òàðåëî÷êà áîðùà åñòü È áóòûëî÷êà âèíà, Ãäå, óñòàâ ÷óæèì êàçàòüñÿ, Ãðóñòü ñ ëèöà ñîãíàâ è õìóðü, Æä¸ò ìåíÿ ôàíòàñò Êàçàíöåâ Ñî ñâîåé ïëàíåòîé áóðü, Ãäå ñîâñåì íå âåëè÷àâî – ×óòü ëóêàâî, áåç ñòûäà, Ñìîòðèò ñ ôîòêè Ëåâ Ëàíäàó – Ãåíèé, áàáíèê õîòü êóäà, È, ê áîëüøîé ñâîåé äîñàäå, Ñ ôîòêè, âûðåçàííîé ìíîé, Ñìîòðèò â ñòîðîíó Àñàäîâ, Ïîòîìó ÷òî îí ñëåïîé... Äî ñâèäàíüÿ, ñèíèé-ñèíèé, Ìèëûé ñåðäöó áèíò ðåêè, È íàä íåé â ïîêëîíàõ èâû, È ó íîã èõ – ÷åëíîêè! Âïåðåäè ìåíÿ íåñïåøíî, Êàê áàäüþ, íåñÿ æèâîò, Ïîæèëîé çíàêîìåö çäåøíèé Ïî òðîïèíî÷êå èäåò. ß çà íèì èäó íåñìåëî È óëûá÷èâî ñëåæó, Êàê ïîëç¸ò áðîíçîâîòåëûé Ïî åãî ôóðàæêå æóê, Êàê ðàçáåãàëèñü ðîìàøêè, Êàê èõ âûâîäêè ãóñòû, Îò òåïëûíè íàðàñïàøêó Áåëîçóáûå èõ ðòû Ñìîòðÿò íàì âäîãîíêó òîìíî... Õîðîøè ìåñòà îêðåñò! ... Âîí è ðîò ðàñêðûë ñâîé òåìíûé, Âåñü â îêóðêàõ, ìîé ïîäúåçä. È î í¸ì óïîìíèòü ñòîèò: Äóøíî â í¸ì, è æàðêî â í¸ì, Êàê çèìîé – â êîðîâüåì ñòîéëå, Êàê â ñàðàå – ëåòíèì äí¸ì. À â ïîäâàëå – òå æå âñïëåñêè, Òîò æå òóò ìóøèíûé ñúåçä. À îãóð÷èê äåðåâåíñêèé Ïàõíåò, ÷-÷¸ðò, íà âåñü ïîäúåçä, Ñëîâíî èì âåñü äåíü òðÿñëè çäåñü Äâóì íîçäðÿì ìîèì íàçëî: Ñíîâà ìîé ñîñåä, ñ÷àñòëèâåö, Åçäèë ê ìàòóøêå â ñåëî...
*** Áûë äåíü êàê äåíü. Çàäóì÷èâûé è äðåâíèé. Øóðøà ëèñòâîé è ïîä âîðîíèé êðèê, Âîäèë ñåíòÿáðü òîñêó ïî âñåé äåðåâíå, Êàê ëîøàäü âîäèò ïîä óçäöû ìóæèê. Íà âñå ñàäû, íà ðîùè è ïîñàäêè Ëåãëà åãî æåëòåþùàÿ âëàñòü, È ãðÿçü, ÷åðíåå ïèêîâîé äåñÿòêè, Íà óëî÷êàõ íåäëèííûõ ðàçëåãëàñü, È âåòåð ñòàë ïðîõëàäíåé, çàóíûâíåé. Ñáåæàâøèé àâãóñò ñàì íåäåëè äâå Ñîïèò, íàâåðíî, ãäå-íèáóäü è íûíå  ñûðîé, îò âåòðà ãíóùåéñÿ òðàâå. Ñîïèò è ïî÷òàëüîí îò ñóìêè ïîëíîé, Âñòðåâîæåííûé íà ýòîò ðàç âñåðü¸ç, Çàäóìûâàÿñü êðåïêî, õîòü è ïîìíÿ, Êîìó, êóäà è ÷òî óæå ðàçí¸ñ. À äóìàòü åñòü î ÷åì åìó, ïîâåðüòå: Òðåâîãîé ìûñëè òàê åãî ãóñòû! Âåäü òåëåãðàììó íàäîáíî î ñìåðòè Ñâîåé îäíîñåëü÷àíêå çàíåñòè. Åùå åé íåâäîì¸ê, ÷òî îí, íà ñïèíó Çàêèíóâ ñóìêó, îïå÷àëèâ ðîò, Ñ ãàçåòêîé ëåãêîìûñëåííîé è ìèíó Äëÿ ñåðäöà ìàòåðèíñêîãî íåñåò. Íó êàê âðó÷èòü å¸, êîãäà íå ñòîåê, Äîÿðêå òîé, äîæèâøåé äî ñåäèí, Äî âåñòî÷êè, ÷òî íà îäíîé èç ñòðîåê Ïîãèá åå òðèäöàòèëåòíèé ñûí? Êàê áóäòî íàâîðîæåíî, êàê áóäòî È æèçíè íåò, à ñìåðòü îäíà ñåé÷àñ... È âñïîìèíàë îí, øë¸ïàÿ, ïîïóòíî Î äíÿõ âîåííûõ áàáóøêèí ðàññêàç, Î ÷åðíûõ äíÿõ, êàê ïåðüÿ íà âîðîíàõ... Êðîâàâàÿ ñ ôðîíòîâ òÿíóëàñü íèòü, È åé, êàê ïî÷òàëüîíøå, ïîõîðîíîê Íåìàëî äîâåëîñü ïåðåíîñèòü. È òàì, êóäà íîãà åå ñòóïàëà, Îò ãîðåñòíûõ áóìàæíûõ ýòèõ ìèí Ðûäàíèé òîæå ñëûøàëîñü íåìàëî, Íåìàëî ïîñëå âèäåëîñü ñåäèí. È ñðåäü ëþäåé ñëîæèëàñü ïîãîâîðêà, Îñòàâøàÿñÿ â ïàìÿòè íàâåê, ×òî ïî÷òàëüîí, õîòü êàê ýòî íè ãîðüêî,  âîéíó åñòü ñàìûé ñòðàøíûé ÷åëîâåê. È çíàëà ïîãîâîðêó âñÿ ñòðàíà. Âñ¸ ýòî òàê. Íî òî áûëà âîéíà...
18
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
ÈÇ ËÅÒ ÎÒÐÎ×ÅÑÊÈÕ È ïðîñèò óòðîì áàáóøêà Ìàðôóøà, ×òîá ÿ îñòàâèë êíèæêó íàêîíåö, Äà âçÿë áû äà ïîçàâòðàêàë, äà ëó÷øå Óæ ðàñïèëèë áû âèøíþ äëÿ äðîâåö. – Òû âîò ÷òî... îòëîæè ïîêà Áàæîâà, – Íå óêðàäóò: çäåñü íåêîìó óêðàñòü. È âîò ðû÷èò â ðóêå ìîåé íîæîâêà, Îïèëêàìè çàõëåáûâàÿñü âñëàñòü. È æåëòèçíà èõ çàñåâàåò òóò æå, Õîòü âåòåðîê óíûë åùå è ñëàá, È çåìëþ, çàòâåðäåâøóþ îò ñòóæè, È êðåñòèêè íà íåé îò êóðüèõ ëàï... Æåëòåÿ áðþøêîì, ïàäàåò êîëîäêà. Íî ñêàçû ìíå áàæîâñêèå ìèëåé: ß ïðî Ñèíþøêèí äóìàþ êîëîäåö, Ïðî Åðìàêîâûõ áåëûõ ëåáåäåé... Âîëøåáíèê îí, Áàæîâ! Ëåãêî è ïðîñòî, È, êàæåòñÿ, íå íàïðÿãàÿ ñèë, Âñþ â ñàìîöâåòàõ, ñêàçî÷íóþ ïðîçó Ê äóøå ìîåé ðåáÿ÷üåé ïðèðàñòèë. ß â ìûñëÿõ âåñü íî âèæó, äåä Âàêóëà Èäåò êî ìíå: îí æàæäåò ñóåòû. À íó, ïèëà, æåëåçíàÿ àêóëà, Ïîêàçûâàé, íà ÷òî ñïîñîáíà òû! Ðàçâåÿòü, âèæó, íàäî åìó ñêóêó, ×òî äóøó, ñëîâíî ðàíó, áåðåäèò. Ñâîþ ïåðåáèíòîâàííóþ ðóêó Âñ¸ íÿíü÷èò, êàê ìëàäåíöà, íà ãðóäè. È õîòü ñëîìàë âåñíîé åùå, â àïðåëå – Ñðàñòàåòñÿ ñ òðóäîì. Ñòðàäàåò äåä: Íó ÷òî æ, îí áûë â Îñâåíöèìå íà òåëå Íè îäíîãî æèâîãî ìåñòà íåò! Ðàññïðàøèâàë íå ðàç åãî îá ýòîì, Íî ñëûøàë òîëüêî: Êàê-íèáóäü ïîòîì... Èíòåðåñóéñÿ, âíó÷åê, ýòèì ñâåòîì, – À ÿ âåäü ïîáûâàë íà ñâåòå òîì! Äâà äíÿ íàçàä îí ðàññêàçàë ìíå âñ¸ æå. È íà ïå÷è ÿ ÷óâñòâîâàë âñåðü¸ç, Êàê øåë è øåë äî ñàìûõ ïÿò ïî êîæå, Êðåï÷àÿ ñ êàæäûì óæàñîì, ìîðîç. À íî÷üþ ÿ, íå ñïÿ, óñëûøàë ñòîíû Èç ñïàëåíêè åãî. Êàçàëîñü ìíå, Íà ãðóäü åìó íàâàëèâàëè òîííû, Èëè øòûêîì ïèñàëè íà ñïèíå. È ìûñëü â áàøêå áàáàõíóëà, êàê âûñòðåë, ×òî ñòîíû ýòè òÿæêèå åãî Åñòü ïëàòà çà ðåáÿ÷üå ëþáîïûòñòâî Íàñòûðíîãî âíó÷îíêà ñâîåãî.
3/2 0 13
*** Äóáîâ ðàññòðåëÿííûõ ñòâîëû...” (Íèêîëàé Ãðèáà÷åâ) ß ó÷óñü ãåðîéñòâó ó äåðåâüåâ...” (Âàñèëèé Øàáàíîâ) Ãîòîâèòüñÿ ê çèìå ñ èþëÿ íóæíî, Õîòü ìîêíóòü è íå â ìåðó áóäåò ÷óá, È ïîòîìó ðàñïèëèâàåì äðóæíî Ïðèòÿíóòûé èç ðîùè ìåðòâûé äóá. Òÿíóë åãî, êîíå÷íî, ìîùíûé òðàêòîð Ñ ãîðÿ÷èì äëèííûì ðûëîì, äåëîâîé, Íî âñå ðàâíî âèçæàëè äèêî òðàêè, Ñóãëèíîê çàãðåáàÿ ïîä ñîáîé. Ðû÷àë è ñàì îí äèêî ïî íèçîâüþ, Ãäå øëà, ãðåìÿ, òðè äíÿ íàçàä ãðîçà. Êàçàëîñü íàì, ñåé÷àñ íàëüþòñÿ êðîâüþ Åãî äâå ôàðû æåëòûå ãëàçà. À ïðèòÿíóë è ìàñëÿíûå ñîïëè Èç äâèãàòåëÿ ïîä ñåáÿ ïóñòèë, È âûäîõëèñü, íàâåðíî, âñå òå ñîòíè Çàëîæåííûõ â íåì ëîøàäèíûõ ñèë. Íàì æàëü, êîíå÷íî, äóáà-âåëèêàíà (Íå æåëóäè ó íàñ âìåñòî ñåðäåö), Èçðûòîãî ìîðùèíàìè ÷åêàííî È ìîëíèåé äîáèòîãî âêîíåö! Íî – ïèëèì ìû. Äðåâåñíûì ýòèì ïðàõîì Âñå ìûñëè íàøè çàíÿòû ñåé÷àñ. Ëèøü äðÿõëûé òîïîëü, êàæåòñÿ, ñî ñòðàõîì Ïîñìàòðèâàåò èçäàëè íà íàñ. Íî ñ ëþáîïûòñòâîì, íå áîÿñü è çíîÿ È íàëåãàÿ ïëå÷èêîì íà òûí, Íà öûïî÷êàõ ñâîèõ çåë¸íûõ ñòîÿ, Ïîñìàòðèâàåò þíûé ãåîðãèí. Ùåêî÷åò íîçäðè îñòðûé çàïàõ ïîòà, Áëåñòÿò íà ñîëíöå ïîòíûå òåëà... È âäðóã âíåçàïíî, äëèííî ó êîãî-òî Æåëåçíûì ìàòîì âñêðèêíóëà ïèëà! È äâå ðóêè, ñèíåÿ îò íàêîëîê, Ðâàíóëè íà ñåáÿ å¸! Îíà, Íàâåðíî, íàïîðîëàñü íà îñêîëîê: Íàâåðíî, ðîùåé òîæå øëà âîéíà. Ìû ìó÷èëèñü, ìû ëåçëè âîí èç êîæè! Íî ìû, ïðåîäîëåâ è ïîò è çíîé, Îñêîëîê ýòîò âûëîìàëè âñ¸ æå, Çàðæàâëåííûé, ñ ëàäîíü âåëè÷èíîé, Âîíçåííûé è áåçæàëîñòíî è ñèëüíî, Íåìàëî æèçíè â äóáå ïîãóáÿ.
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
19
Ïðîñòè íàñ, ôðîíòîâàÿ äðåâåñèíà, ×òî ïîñëå ñìåðòè ëå÷èì ìû òåáÿ! Òåïåðü è ìû óâèäåëè, óçíàëè, ×òî, âòÿíóòûå â äåéñòâèÿ âîéíîé, Äåðåâüÿ íàøè òîæå âîåâàëè, Äà åùå êàê! íå ïîêèäàÿ ñòðîé... ÂÎÑÏÎÌÈÍÀÍÈÅ Þðå Îëåéíèêó, ïîýòó ìèëîñòüþ Áîæüåé ...È âñïîìíèë ÿ îäíàæäû íà äîñóãå È ãðóïïó âîéñê, è ÷àñòü ñâîþ, è âçâîä, È î ñâîåì àðìåéñêîì âñïîìíèë äðóãå Âñþ ïàìÿòü ïðîñòðåëèâøèé ýïèçîä. Ìû òîëüêî ïîçíàêîìèëèñü è âñå æå Ïðèÿòíî óäèâèëèñü, ïîìíþ, ìû: Îí – îò òîãî, ÷òî ÿ èç Êðèâîðîæüÿ, ß – îò òîãî, ÷òî îí èç Êîñòðîìû. Áûëà è äîëÿ, âèäèìî, èñïóãà È óäèâëåíüÿ, êàæåòñÿ ñåé÷àñ, ×òî âîò òàêèõ, äàëåêèõ äðóã îò äðóãà, Çåìëÿ ÷óæàÿ ïðèþòèëà íàñ. Óâû, íàñ ïîçíàêîìèë óìûâàëüíèê, Ñàì ïî ñåáå – íå õóäøàÿ áåäà, Ãäå ðàííèì óòðîì â êà÷åñòâå äíåâàëüíûõ Ïîðÿäîê íàâîäèëè ìû òîãäà. È ä¸ðíóë ÷åðò ìåíÿ çíàêîìöó Âèòå Ñâîé ñâåæèé ñîí, ñìåÿñü, ïåðåñêàçàòü,  êîòîðîì è îòöà, êîíå÷íî, âèäåë, Ïîìèìî âñåãî ïðî÷åãî, è ìàòü. Îá èõ ëþáâè êî ìíå ñ âîñòîðãîì ëÿïíóë, Âçâîëíîâàííóþ ïðîãëîòèâ ñëþíó! È âèæó ïîëîæèë îí òèõî òðÿïêó È ïîäîøåë, áåçìîëâñòâóÿ, ê îêíó. È âèæó íàïðÿãëàñü åãî ñïèíà âñÿ. Âñÿ, îò ðåìíÿ äî øåè, íàïðÿãëàñü! – À ìíå îíè... à ìíå è íå ïðèñíÿòñÿ: Íå ïîìíþ èõ. Äåòäîìîâñêèé ÿ, Âàñü! È, îáíàæèâ îñêîëîê ãîðüêîé ïðîçû, Íå ïîäíÿëàñü ê ãëàçàì åãî ðóêà. Íî ïîíÿë ÿ è òàê: ñòîÿëè ñë¸çû  ãëàçàõ ó êîñòðîìñêîãî ïàðåíüêà. Âñþ æèçíü îí ñíèòñÿ ìíå, õîòü è íå÷àñòî. Æèâóò îñêîëêè ñëîâ åãî âî ìíå: È ýòîãî ëèøåí ÿ â æèçíè ñ÷àñòüÿ Ðîäèòåëåé óâèäåòü õîòü âî ñíå...”
쬄
Àëèíå Êðûëîâîé Äåëèëè âñ¸ è ìåáåëü âñþ, è øìîòêè, È âñÿêèé áûòîâîé äåøåâûé õëàì. Äà ÷òî òàì! ðàçðåçàëèñü äàæå ôîòêè, Ãäå ñíÿòû âìåñòå áûëè, ïîïîëàì! Äåëèëè ìîë÷à ñëîâíî è íå æèëè, Âäûõàÿ ñëàñòü ñåìåéíîé ñóåòû. È ñòèñíóòû, ñëîâíî êàïêàíû, áûëè Ñóõèå èõ, óïðÿìûå èõ ðòû. Êàçàëîñü, ÷òî ëþáîâü íå óâèëüíóëà, À ñïèò îíà óáèòî, ìåðòâî ñïèò, Âåäü ñåðäöå íè îäíî íå øåâåëüíóëîñü  íàêîïëåííûõ óæå ïëàñòàõ îáèä! È âîò óæå ïðèøåë ÷åðåä äåëèòüñÿ, Ðàç â íåðâàõ îòêàçàëè òîðìîçà... Ñâåòèëèñü ëèøü îäíè íà ìåðòâûõ ëèöàõ Ïóãàþùèå ïóñòîòîé ãëàçà. Ñìîòðåëè íà äåë¸æ âåùåé íå äâîå – Ñìîòðåëè, íå êèâàÿ, ñîòíè ðîç, Íàäîëãî ïðîïèñàâøèñü íà îáîÿõ, È ðûæèé, êàê îñêîëîê ñîëíöà, ï¸ñ. Ìîë÷àë è îí, íî ãîëîñ åìó âåùèé Ïîäñêàçûâàë, ÷òî ãðÿíóëà áåäà, ×òî ïåðåä íèì òóò äåëÿòñÿ íå âåùè, À äóøè ýòè ðàç è íàâñåãäà. Ñìîòðåë ñâÿòîé ñ èêîíêè íà áóôåòå Íà ýòó ìîë÷àëèâóþ èõ ïðûòü, Êàê áóäòî ïîíèìàÿ, ÷òî íà ñâåòå Íè÷òî íå ñìîæåò èõ îñòàíîâèòü. Ñìîòðåë ÷åòûðåõëåòíèé èõ ñûíèøêà, Íå âèäåâøèé åùå è áóêâàðÿ, Äåðæà çà óõî ïëþøåâîãî ìèøêó, Íè ñ êåì è íè î ÷åì íå ãîâîðÿ... È âèäåë ï¸ñ: íè íà îäíî ìãíîâåíüå Íå âïèñûâàëèñü â ýòó ñóåòó Íè ðîò åãî, èçìàçàííûé âàðåíüåì, Íè ïàëü÷èê óêàçàòåëüíûé âî ðòó. Íåñíîñíî ìîë÷àëèâûì áûëî èãî: È êàê åãî òåðïåòü õâàòàëî ñèë? È ïåðâûì ïåñ íå âûäåðæàë è òèõî, Ïî÷òè ïî-÷åëîâå÷åñêè, çàâûë. ÑÈÐÅÍÜ (Ôðàãìåíò èç þíîøåñêèõ ëåò) Íåìàëî áûëî èõ, áåññîííûõ íî÷åê, Íàä ñòðîêàìè ñòèõîâ. È ëèøü â÷åðà Áûë ëåãêèì ñîí ìîé, ñëîâíî ïîïëàâî÷åê Èç áåëîãî ãóñèíîãî ïåðà.
20
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
Çàáûâ è ïðî ñòèõè, äà è ïðî óæèí, ß ñïàë è ñïàë (îäèííàäöàòü ÷àñîâ!), Íè ïåòóõîì ãîðëàñòûì íå ðàçáóæåí, Íè ïîðîñÿ÷üèì âèçãîì òîðìîçîâ. È äàæå äåä ìîé, ÷òî è âîâñå ñòðàííî, Òîïîðèêîì íå òþêàë ïîóòðó  ñâîåì êîðûòöå ãóëêî-äåðåâÿííîì Ñâîþ íåçàìåíèìóþ ìàõðó. Êàê áóäòî îí ñòèõè ÷èòàë âåñü âå÷åð Ìîè ñòèõè, è óòðîì ïîíÿë âäðóã, ×òî äîëæåí îòäîõíóòü ïî-÷åëîâå÷üè Åãî íà ñòðî÷êàõ ÷îêíóâøèéñÿ âíóê... Àõ, ìèëûé ñîí ìîé, áûëü òû èëè íåáûëü? Ïðîñíóâøèñü, ÿ ñìîòðþ èçäàëåêà Ïî ñèíåìó ïëûâóò, êà÷àÿñü, íåáó, Êàê áåëûå ïîäóøêè, îáëàêà. È, îïóñêàÿñü âçãëÿäîì ïîñòåïåííî, Ñìîòðþ, êàê, íàâàëèâøèñü íà ïëåòåíü È ðîçîâîé ïðèëüíóâ ê îêîøêó ïåíîé, Ìíå øåï÷åò ÷òî-òî ãðóñòíîå ñèðåíü. È âñïîìíèëàñü ñòðîêà èç Ùèïà÷åâà Î òîì, ÷òî ýòè áåäíûå öâåòû Âñå äíè ñóùåñòâîâàíèÿ çåìíîãî Ñâîåé íå âèäÿò ÿðêîé êðàñîòû...  òå ãîäû ÿ íå âÿç â æèòåéñêîé ïðîçå, È ïîòîìó ïîäóìàëîñü âñåðüåç, ×òî çåðêàëî îíà íåñëûøíî ïðîñèò... È âñòàë ÿ ê íåé. È çåðêàëî ïîäíåñ. Òàê è îñòàâèë, ïîìíþ, íà îêíå. ß çíàë: îíà ñïàñèáî ñêàæåò ìíå. ÊÎÏÈËÊÀ
Ëèëå Êàòàøèíåð, äîáðîé ïîýòè÷åñêîé äóøå Íî÷ü òåìíà, êàê ùåëü ìîåé êîïèëêè,  äåòñòâå ìíå ïîäàðåííîé, ñìåøíîé, – Âîò îíà, óêóòàííàÿ ïûëüþ, Íà ñòîëå ñòîèò ïåðåäî ìíîé. Ñòàðåíüêàÿ, êàæåòñÿ, èç ìåäè, Ïîñòåïåííî, ñòðÿõèâàÿ ñîíü, Ñìîòðèò íà ìåíÿ îíà ìåäâåäåì, Îçîðíî îáëàïèâøèì ãàðìîíü. ß ñìîòðþ óëûá÷èâî è äîáðî, Êàê îí ðàñòÿíóë å¸, è ðàä, ×òî å¸ ÷åðíåþùèå ð¸áðà È ñåé÷àñ íåñëûøèìî òðåùàò... Áûë ÿ â äåòñòâå, âèäèìî, áîãà÷å: Ìíîãî áûëî â íåé òîãäà ìîíåò. À òåïåðü, ïîä ñòàðîñòü, – âñå èíà÷å: Íè â êàðìàíàõ, íè â êîïèëêå íåò...
3/2 0 13
Íó è íè÷åãî! è ïóñòü! è ëàäíî! Ìíå ñâåòëûíü áûëà áû íà äóøå, Äà åùå... äà ñïåë áû êòî áåñïëàòíî! Òîëüêî – êòî ñïîåò ìíå? Íî÷ü óæå! Ðàçâå ÷òî ñîëîâóøêà â ïîñàäêå... Ïîáðåäó ê íåìó ÿ, íå ñïåøà. Ñ äåòñòâà ÿ íà ïåñíè åãî ïàäêèé, – Ñëóøàåò íà öûïî÷êàõ äóøà. È õîòü íî÷ü òåìíà óæå, õîòü çâ¸çäû ×óòü áëåñòÿò, êàê øëÿïêè îò ãâîçäåé Áóäåò ïåòü îí èñêðåííå è ïðîñòî Äëÿ äóøè ìÿòóùåéñÿ ìîåé. Áóäó ñëóøàòü, ñàì ñåáÿ íå ÷óÿ, Òàì, âîçëå áóçèííîãî êóñòà. Òîëüêî ÷åì ÿ, ÷åì æå çàïëà÷ó ÿ? Âåäü êîïèëêà ïûëüíàÿ ïóñòà! ×åñòíî ãîâîðÿ, íå çíàþ ñàì ÿ. Ìîæåò áûòü, îïîìíÿñü, ïðîøåï÷ó, ×òî ñâîèìè ñâåòëûìè ñëåçàìè Çà åãî âñå ïåñíè çàïëà÷ó... ÑÎÁÀÊÀ
Àëèíå Êðûëîâîé Áûëî òàê: èç ìóñîðíîãî áàêà, Èç óãëà, ãäå êîñòî÷êè îò ñëèâ, Âûòÿíóëà ñâåðòî÷åê ñîáàêà, Ê ñ÷àñòüþ, íà àñôàëüò íå óðîíèâ. È îòòóäà, èç ãëóõîé íåâîëè, Ó ñîáàêè íà âèäó, ó ëèï, Ïîëíûé íåäîâûïëàêàííîé áîëè, Òîëüêî âñõëèï äîí¸ññÿ. Òîëüêî âñõëèï. Âûïëàêàâ ñâîè íà øåéêó ñë¸çû,  äóõîòå íàìó÷àñü, íå øóòÿ,  ñâåðòî÷êå çàìûçãàííî-áåë¸ñîì, Âèäíî, îáåññèëåëî äèòÿ. È ñîáàêà, áîëüøå ïîíèìàÿ Âñõëèï, ÷åì ÷åëîâå÷åñêóþ ðå÷ü, Õëåáà íå èùà óæå, íå çëàÿ, Ïðèëåãëà, ÷òîá âñõëèïû ïîñòåðå÷ü. Ìîðäà íà àñôàëüò ëåãëà è óøè. Âçãëÿäàìè ïî ñâåðòî÷êó ñêîëüçÿ, Ïîíÿëà îíà, ÷òî åé íå õóæå: Õóæå, ÷åì åìó, óæå íåëüçÿ... Ñïàë åùå ëþäñêîé óñòàëûé óëåé, Íå ñïåøèëà â çàêîóëêè ìãëà, È îíà, îò êðûñû êàðàóëÿ, Çà ðîäíóþ ìàòü åìó áûëà. Òàê îí ñðåäè ìóñîðíîãî õëàìà Âñõëèïûâàë äî ñàìîãî óòðà... Êàæåòñÿ, óæ ëó÷øå á ó Àäàìà Íå íàøëîñü äëÿ æåíùèíû ðåáðà! ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
21
Ó²×ÍÅͲ ÌÈÒÒªÂÎÑÒ² ÂÑÅѲÒÍÜÎÃÎ ÄÈÂÀ Ôîòîãðàô³ÿ öå ìîæëèâ³ñòü çóïèíèòè, çàòðèìàòè ìèòü ³ ïîò³ì ðîçäèâëÿòèñÿ ¿¿, ñê³ëüêè çàìàíåòüñÿ... Ïåðåáèðàþ÷è ôîòîãðàô³¿, ìè îæèâëÿºìî ñïîãàäè, ïîâåðòàºìî ìèíóëå. Ïåðøà óñì³øêà, ïåðø³ êðîêè, ïåðøèé êëàñ, âèïóñêíèé âå÷³ð, ð³çíîìàí³òí³ ñ³ìåéí³ ñâÿòà, âåñ³ëëÿ... ² çíîâó ïåðø³ êðîêè... Òàê âëàñíîðó÷ àíîòóâàëà ñâîþ ïåðøó âåëèêó âèñòàâêó ôîòîðîá³ò, ÿêà ïðîõîäèëà íåùîäàâíî ó ì³ñüê³é âèñòàâêîâ³é çàë³, ÷àðîä³éíèöÿ çà³íòðèãîâàíîãî îá ºêòèâà ²íãà Òîêàð ÷ëåíêèíÿ Íàö³îíàëüíî¿ ñï³ëêè æóðíàë³ñò³â Óêðà¿íè òà çíàíîãî íå ò³ëüêè ó íàøîìó ì³ñò³ òâîð÷îãî îá’ºäíàííÿ Êðèâáàñôîòîêëóá . Âëàñíå, âèñòàâêà öÿ ìîãëà áè íå îá³öÿòè ÿêîãîñü îñîáëèâîãî ôóðîðó, âäåñÿòåðî á³ëüøîãî â³ä ³íøèõ-ïîä³áíèõ, àäæå, ÿê ñêàçàëà â àíîòàö³¿ ñàìà àâòîðêà, ôîòîãðàô³ÿ íàñò³ëüêè ãëèáîêî óâ³éøëà â íàøå æèòòÿ, ùî ñüîãîäí³ óÿâèòè ñîá³ íàâêîëèøí³é ñâ³ò áåç íå¿ ïðîñòî íåìîæëèâî! , îòîæ âèõîäèòü, ³ íåìຠó ò³ì í³÷îãî àæ íàäòî íåçâè÷íîãî, ÿêáè... ÿêáè íå îáðàíà ²íãîþ Þð³¿âíîþ òåìàòèêà.
Áåçñóìí³âíî, ñàìå ïî ñîá³ õóäîæíº ôîòîãðàôóâàííÿ àáñîëþòíî äîñòîéíèé âèä ñó÷àñíîãî ìèñòåöòâà, ùî íàðîäæóºòüñÿ ÿê ñèíòåç
ìàêðîêîñì³÷íèõ ôàíòàç³é àâòîðà òà óì³ííÿ íåòðèâ³àëüíî â³äíàéòè ðàêóðñ, òåõí³÷íèõ ïîòåíö³é ôîòîêàìåðè ³ êîìï þòåðà, çðåøòîþ, åêñïîçèö³éíèõ ìîæëèâîñòåé ïðèéìàþ÷î¿ çàëè ç ¿¿ àåðîïðîñòîðîì ³ ãåë³îçâó÷àííÿì ... ͳ-í³, ÿ íå çáèðàþñÿ ïðèìåíøóâàòè òâîð÷³ äîñÿãíåííÿ ôîòîõóäîæíèê³â, ÿê³ çîáðàæóþòü ñâ³òàíêîâå ìîðå é ôàíòàñìàãîðè÷í³ ñêåë³ íàä øàëåí³þ÷èì ïðèáîºì, âåëè÷åçí³ ë³íçè-î÷³ äæìåëÿ ó êîðîë³âñüêîìó ëîæ³ åêçîòè÷íî¿ êâ³òêè ÷è êîíàþ÷îãî ñòðèáóíöÿ ó äçüîá³ ùàñëèâî¿ ïòàõè! çà áóäü-ÿêîãî âèáîðó ñþæåò³â íåîáõ³äí³ áîäàé åëåìåíòàðíèé õóäîæí³é ñìàê, äîñòàòíüî ïðîôåñ³éíà òåõí³êà ³, ùî íàéãîëîâí³øå, òåðï³ííÿ, òåðï³ííÿ, òåðï³ííÿ... Ïîïðè âñå ìèñòåöüêèé óñï³õ ²íãè Òîêàð óòðè÷³ ö³íí³øèé ñàìå çàâäÿêè òîìó, ùî íàòóðîþ ñâî¿õ çéîìîê âîíà îáðàëà âèñòàâè (à ïîäåêîëè ³ ðåïåòèö³¿, òîáòî çîâñ³ì íå ñâÿòêîâèé ðîáî÷èé ïðîöåñ ) âñåñâ³òíüîâ³äîìîãî Êðèâîð³çüêîãî àêàäåì³÷íîãî òåàòðó ìóçè÷íî-ïëàñòè÷íèõ ìèñòåöòâ Àêàäåì³ÿ ðóõó . Ïîãîäüìîñÿ: íó äóæå íåïðîñòî ñï³éìàòè îá ºêòèâîì, à ïîò³ì âèë³ïèòè ñèëàìè óÿâè ³ ïðîôåñ³éíî¿ ìàéñòåðíîñò³ îò³ êîðîòêîæèâó÷³ íåéòðîíè â³÷íîñò³ ! áëèñêàâè÷í³ â³äîáðàæåííÿ òð³óìôó ³ ñêîðáîòè, ëþáîâ³ é íåíàâèñò³, ñàðêàçìó ³ ìóäðîñò³, â³ä÷àþ ³ íà䳿 íà îáëè÷÷ÿõ àêòîð³â... Åãå æ, âîíè, àêòîðè é êåð³âíèêè òåàòðó, ÿê³ ïðè¿õàëè íà â³äêðèòòÿ ³ìåííî¿ âèñòàâêè ÷è íå ïîâíèì ñêëàäîì, ïðèñê³ïëèâî âèâ÷àþ÷è òðèäöÿòü âåëèêîôîðìàòíèõ ñâ³òëèí ó ïåðåïîâíåíîìó ãëÿäà÷àìè çàë³, âï³çíàâàëè ³ ... íå âï³çíàâàëè ñåáå! Âèõîäèòü, ìàòåð³àë³çàö³¿ ñòðàòåã³÷íîãî çàäóìó àâòîðêè, ÿêèì ðîçøèôðîâóºòüñÿ çãàäàíà âæå òóò àíîòàö³ÿ, Äëÿ ìåíå öå ìîæëèâ³ñòü çóïèíèòè ÷óäîâó ìèòü ³ ïîêàçàòè ¿¿ âàì , ö³ëêîì äîñÿãíóòî?
×åñíî ñêàæó, ïîð³âíþþ÷è öåðåìîí³þ â³äêðèòòÿ ö³º¿ âèñòàâêè ç áàãàòüìà ³íøèìè, íà ÿêèõ âèïàëî ïîáóâàòè: äàëåêî íå çàâæäè òóò
22 âèðóº òàêèé øêâàë æèòòºäàéíèõ åìîö³é! Íàïåâíî í³õòî íå ñïåðå÷àòèìåòüñÿ ç äóìêîþ, ùî ñó÷àñíå ôîòîìèñòåöòâî, íà â³äì³íó â³ä êàìåðíî-ðîìàíòè÷íîãî îáðàçîòâîð÷îãî, êóäè ðåàë³ñòè÷í³øå â³ääçåðêàëþº êðèòè÷í³ òåìïåðàòóðè ñüîãîäí³øíüîãî áóòòÿ! ³ âñå æ òàêè: àâòîðèòåòíèé ïîì³æ êðàÿí õóäîæíèê Þð³é Ðàä÷åíêî ùèðî ç³çíàâñÿ ó ñâîºìó â³òàëüíîìó ñëîâ³ äî àâòîðêè é óñ³õ ïðèñóòí³õ, ÿê íàáðèäëè âæå éîìó äîì³íóþ÷³ íà çëîáîäåííî-ïðàâäèâèõ ôîòîâèñòàâêàõ íåãàòèâè òà ÿê ðàäóþòü î÷³ ³ äóøó îö³ ïðîñâ³òëåí³, óðî÷èñò³, ãëèáîêî îñìèñëåí³ òèïàæ³. À çíàíèé íà êðèâîð³çüêèõ òåðåíàõ ôîòîõóäîæíèê Íàóì Îëåêñàíäðîâè÷ Ñòðàøóí, ÿêèé âæå ïîíàä 60 ðîê³â äðóæèòü ç îá’ºêòèâîì, ó ñâîþ ÷åðãó òàêîæ ç³çíàâñÿ: ïîïðàöþâàâøè ñàì ôîòîãðàôîì â Àêàäå쳿 ðóõó 7 ë³ò, “â³ä÷óâ” òåïåð äëÿ ñåáå òåàòð ïî-íîâîìó.
Çàâ³äóâà÷êà âèñòàâêîâî¿ çàëè Îëüãà Âàëåíñüêà, í³áè é òðàäèö³éíîþ ó ö³ëîìó ïðîìîâîþ ðîçïî÷èíàþ÷è öåðåìîí³þ â³äêðèòòÿ, ç íåïðèõîâàíèì çàäîâîëåííÿì â³äçíà÷àëà âî³ñòèíó áëàãîðîäíó ì³ñ³þ âèíóâàòèö³ òîðæåñòâà : í³áèòî íàíîâî â³äêðèâàòè çàêëîïîòàíèì ùîäåííèìè òóðáîòàìè ëþäÿì òàºìíèöþ ³ñíóâàííÿ âæå íà ïðîòÿç³ 20-òè ðîê³â ó íàøîìó çà³íäóñòð³àë³çîâàíîìó êðà¿ ÷è íå íàéóí³êàëüí³øîãî ó ñâ³ò³ òåàòðàëüíîãî êîëåêòèâó ³ íàãàäóâàòè ¿ì ïðî ìîðàëüíèé îáîâ ÿçîê õîäèòè òóäè ðåãóëÿðíî. Ñàìà æ àâòîðêà íåïîâòîðíèõ ñâ³òëèí, ñêóëüïòîðêà óâ³÷íåíî¿ ìèò³ ²íãà Òîêàð, ùî òðèìàëàñÿ ñêðîìíî é íåâèìóøåíî, áåç íàéìåíøî¿ ò³í³ çîðÿíîñò³ (õî÷à ïåðøà æ ïåðñîíàëüíà âèñòàâêà! ïåðø³ îïëåñêè! âïåðøå òàêà óâàãà òåëåáà÷åííÿ!), ëèøå íåçàéâå ïîòâåðäèëà ñâîþ ïåðâ³ñíó ³äåþ: ÷åðåç ôîòî ïîïóëÿðèçóâàòè íàøó ñëàâíîçâ³ñíó Àêàäåì³þ ðóõó ³, çîêðåìà, ö³ëêîâèòî åêñêëþçèâíèé òðóä Àíòîí³íè òà Îëåêñàíäðà Áºëüñüêèõ. Îââà, äîäàëà, ÷è íå äèâíî, ùî ó ñâ³é ÷àñ ö³ëà Ôðàí-
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
ö³ÿ ïðîòÿãîì ì³ñÿöÿ ïðîêèäàëàñü ï³ä ìóçèêó ç ¿õíüîãî ñïåêòàêëþ Ñêàçàííÿ ïðî ìîðå , ÿêèé òàì îòðèìàâ Ãðàí-ïð³ ì³æíàðîäíîãî ôåñòèâàëþ, à íàø³ çåìëÿêè äàëåêî íå âñ³ íàâ³òü ÷óëè ïðî öåé êîëåêòèâ?.. ³äòàê ³ äîá³ðêó ñâîþ íàçâàëà âîíà ïðîñòî-íåâèáàãëèâî: Çàïðîøóþ äî Àêàäå쳿 ðóõó !
Îòîæ ³ ÿ ïðèíàã³äíî äîäàì â³ä ñåáå, ïðèìíîæèâøè âëàñíèé çàõâàò åìîö³ÿìè ãëÿäà÷³â íà âèñòàâö³: äàéòå ñâî¿ì íåç÷èñëèìèì êëîïîòàì âèõ³äíèé ! íàâ÷³òüñÿ ñàì³ ðîáèòè ñîá³ ìàëåíüêå ñâÿòî â³äâ³äèíè ôåºðè÷íèõ, áåç ïåðåá³ëüøåíü, ôîòîâèñòàâîê. À ç â³äêðèòòÿì îñ³ííüîãî ñåçîíó (ñë³äêóéòå çà àíîíñàìè ó ì³ñöåâèõ ãàçåòàõ òà íà Ðóäàí³ ) ñòàíüòå çàâñ³äíèêîì æèâîãî òåàòðó, ð³âíîãî ÿêîìó é íàïðàâäó íåìຠó áëèæí³õ ñâ³òàõ.
²âàí ÁÎÃÓÍ Â³ä ðåäàêö³¿: ðîçóì³þ÷è ñïåöèô³÷íó ïðîáëåìó (÷èòàé: â³ääàëåí³ñòü) äëÿ áîãàòüîõ Êðèâîð³æö³â, ÿê³ ö³êàâëÿòüñÿ óñëàâëåíèì òåàòðîì, ìè ãàäàºìî, ùî ïðèíàéìí³ îðãàí³çîâàí³ ãðóïè øê³ëüí³, ÷è õàé ïðîôñï³ëêîâ³ ç êîìóíàëüíèõ óñòàíîâ òà ïðîìèñëîâèõ ï³äïðèºìñòâ ëåãêî ìîæóòü áîäàé çð³äêà â³äâ³äóâàòè òåàòð Àêàäåì³ÿ ðóõó (â³í çíàõîäèòüñÿ â ðàéîí³ ÊÐÅÑó, ïîðó÷ ç áóä³âëåþ Æîâòíåâî¿ ðàéðàäè). Îòîæ äàºìî òåëåôîíè éîãî àäì³í³ñòðàòîðà, àáè ä³çíàòèñÿ ïðî ðåïåðòóàð, ÷àñ âèñòàâ, ö³íó êâèòê³â: 440-33-99, 097-28-16-110. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
23
Âàñèëü ÌÎÑÊÀËÞÊ ×ëåí ì³æíàðîäíî¿ àñîö³àö³¿ ïèñüìåííèê³â áàòàë³ñò³â ³ ìàðèí³ñò³â, ÷ë. ñï³ëêè ïèñüìåííèê³â õóäîæíüî-ñîö³àëüíî¿ ë³òåðàòóðè Êðèâáàñó
À ðèáà - º, ùî á íå êàçàëè Ò³, ùî íå âì³þòü äî ïóòòÿ, Ùî, íå âèõîäÿ÷è ³ç çàëè, Ñîá³ øóêàþòü çàíÿòòÿ. Êðàñèâèé êðàé ïåðøîïîñåëåíü, Ïðî öå - ïðèºìí³ ëèø ñëîâà... Íàâêðóã - äåðåâ ÿñêðàâà çåëåíü, Áàãàòî êâ³ò³â ³ òðàâà.  ïðèðîä³ òàê âîíî ñï³âïàëî, Äå ïîºäíàëèñü ð³êè ö³: Ëèø êðîê ñòóïè (íå áóäå ìàëî) ² òè óæå íà ²íãóëüö³.
ÃÄÀÍÖ²ÂÑÜʲ ÌÎÑÒÈ ïîåìà
Äå Ñàêñàãàíü òàê òèõîïëèííî Âïàäຠâ âîäè ²íãóëüöÿ, Íàâêðóã âèðóº áåçóïèííî Æèòòÿ - íåìà éîìó ê³íöÿ. . . À ó ìèíóâøèíó äàëåêó Íàìåò ïîñòàâèëè ñþäè, Ùîá íå ïîëîõàòè ëåëåêó ² íåäàëåêî â³ä âîäè.
Âîäà òóò äåùî êàëàìóòíà, Âîíà òàêà íå òàê äàâíî: гêó ñï³òêàëà äîëÿ ñìóòíà, ² ÷àñòî çàìóëþºòüñÿ äíî.
Òó äîáðó ïàì’ÿòü ïîíîâèëè, Êîëè âæå äâ³ñò³ ë³ò ïðîéøëî: Íàùàäêè çíàê óñòàíîâèëè, Äå òå ïîñåëåííÿ áóëî.
Òà ñïîä³âàºìîñü íà êðàùå, Ãðîìàäñüêà äóìêà îñü òàêà: «Íå ëèøèòüñÿ íàïðèçâîëÿùå Æîäíà êðèâáàñ³âñüêà ð³êà».
²ç ³ñòîðè÷íèõ äîêóìåíò³â, Òà ³ ïî áåçë³÷³ ïðèêìåò, À ùå - ç äîñë³äíèöüêèõ ìîìåíò³â, ³äîìî: òóò ñòîÿâ íàìåò.
À êîëè âèíèêíå ïîòðåáà Íà òîé á³ê ð³÷êè ïåðåéòè, Íà âàñ ÷åêàþòü ïðîñòî íåáà Ïðèâ³òí³ ãäàíö³âñüê³ ìîñòè.
Öÿ òåðèòîð³ÿ ïðèì³òíà: Òåïåð ñòî¿òü, ÿê îáåð³ã, ²ç íàïèñîì ïëèòà ãðàí³òíà, Äå ïî÷èíàâñÿ Êðèâèé гã.
Àâòîìîá³ëüí³, ï³øîõ³äí³, Ìàë³ ³ âèù³ º íà çð³ñò... Ìîñòè òóò äåùî ñâîºð³äí³, ª çàë³çíè÷íèé òàêîæ ì³ñò.
À çîâñ³ì ïîðó÷ - ³ ì³ñòî÷îê, Ùî ÷åðåç ð³÷êó Ñàêñàãàíü... Ó ìàëüîâíè÷èé öåé êóòî÷îê Éäå ëþä â äåíü ñâÿò, ï³ä ÷àñ ãóëÿíü.
Ìîñòàì öèì íàçâó äàðóâàëà Ïðåêðàñíà Ãäàíö³âêà îöÿ, Êîòðà ñïîêîíâ³ê³â çàéìàëà ϳâäåííèé áåðåã ²íãóëüöÿ.
Æäå âîäíà ñòàíö³ÿ êðèëàòî Íà ïîáåðåææ³ äâîõ ð³÷îê, ×åêຠâ áóäí³ âàñ ³ â ñâÿòî: Áåðè ÷îâíà, êèäàé ãà÷îê...
Òàê, ²íãóëåöü - ð³êà êðàñèâà, ² îñîáëèâî áåðåãè. Òóò äàâíèíà ïðèñóòíÿ ñèâà, Äå ïàðê ñòî¿òü, áóëè ëóãè,
24
«Ñ À Ê Ñ À à À Í Ü» Íà êîòðèõ ïàñëèñü äîáð³ êîí³, ³äïî÷èâàëè êîçàêè Áóëà â³éíà, áóëè ïîãîí³ ² ïåðåìîãè, é íàâïàêè, Òàê îáëàøòîâàí³ ö³ âîäè, Çàâæäè ïðèâàáëþþòü ñþäè, Äå âåðáè âîäÿòü õîðîâîäè, Ñõèëèâøè â³òè äî âîäè. Íó à ìîñòè - öèõ ì³ñöü îêðàñà, Öå äóìêè çîä÷îãî ïîë³ò... Äåðåâ ðîñòå òóò ð³çíèõ ìàñà Çäàºòüñÿ, âåñü çåëåíèé ñâ³ò.
² àáðèêîñè Òóò ïî îáèäâà áåðåãè.
º,
3/2 0 13 ³
âèøí³
Éäåìî ³ç ïàðêó ïðÿìî â ì³ñòî,  òóòåøí³é Ãäàíö³âñüêèé êâàðòàë, Äå âñþäè ÷åïóðíî, áàðâèñòî, Õî÷ ïîðó÷ äåñü ðóäà é ìåòàë. Íà ïëîù³ - ïàì ÿòíèê Áîãäàíó Öå òåæ îêðàñà äèâíèõ ì³ñöü. Ö³íóþòü ïàì ÿòü ïåðâîçäàííó ² ñòàðîæèë, ³ ì³ñòà ã³ñòü. Çàâæäè òóò òèøà îñîáëèâà, Íå òóò òðîëåéáóñ ³ òðàìâàé… Íåìîâ ÷èÿñü ðóêà äáàéëèâà Íàâìèñíî öåé ñòâîðèëà êðàé. Ïðîõîäèòü ïîðó÷ çàë³çíèöÿ, Äî íå¿ ï³øêè - çàëþáêè, Øâèäêèé òàì ïî¿çä ÷àñòî ì÷èòüñÿ, Îáàá³÷ - êâ³òè âàñèëüêè. ² çíîâó ì³ñò, ð³êè ïðîñòîðè À ïî ñóñ³äíüîìó ìîñòó ²äóòü àâòî, ³ ¿õ ìîòîðè Âåäóòü ìåëîä³þ ïðîñòó.
Ïëàêó÷³ âåðáè ñâî¿ â³òè, À ç íèìè ïîðó÷ ÿñåíè,  âîä³ ïîëîùóòü ö³ëå ë³òî, Âåñíîþ, âçèìêó, âîñåíè Ïåðåë³ê äîâãî òóò ðîáèòè Öå ä³ëî äóæå íåïðîñòå. Ðîñòóòü ìàñëèíè ñîêîâèò³... Òà ùî òóò ò³ëüêè íå ðîñòå! Çâè÷àéí³ óêðà¿íñüê³ êëåíè ² ñóõîäîëüí³ áåðåñòè... À âë³òêó ëèñòÿ ¿õ çåëåíå Îö³ ïðèêðàøóº ìîñòè. Ò³, õòî îòóò áóâຠ÷àñòî Óæå ï³äðÿä íåìàëî ë³ò, Âçíàþòü àêàö³þ ã³ëëÿñòó, Ùî âñ³ì äàðóº á³ëèé öâ³ò, Ùî ïðÿìî äèâèòüñÿ ó âîäó ² õèëèòü ãîëîâó ñâîþ Äî äóáà, ãàðíîãî íà âðîäó, Ùî òåæ ðîñòå ó ö³ì êðàþ. Ó ð³÷ö³ â áóäü - ÿêó ïîãîäó ³äîáðàæàºòüñÿ âñå òå, Ùî ìàéæå äèâèòüñÿ ó âîäó, Ùî ìàéæå ó âîä³ ðîñòå. À íà ïðîñòîðàõ íàâêîëèøí³õ Çàòèøí³ ïàðêè íàâêðóãè...
Êðàñà íàâêðóã ñòî¿òü ðîñëèííà, Âíèçó âîäà ïðîòî÷íà º, ² ð³÷êà äèâíî òèõîïëèííà Ïðèºìíó ñâ³æ³ñòü â³ääàº. ßê ïî ìîñòó ³äåø òè öüîìó, Íåçâè÷íî ñåðöå ñòóãîíèòü. ² çóïèíÿºøñÿ íà íüîìó, Àáè çàòðèìàòèñü íà ìèòü. ² â³ä÷óâàºø, ÿê ïðèºìíî Ïîì³ðêóâàòè íà ìîñòó, Îòóò, ç ïðèðîäîþ âçàºìíî, Çáàãíóòè ³ñòèíó ïðîñòó: Ïîáà÷èòü îñåí³ áàãðÿíåöü, Ðèáàëêè äåÿêèé óëîâ, ßê êëåíà ëèñò â îñòàíí³é òàíåöü Äîíèçó ëèíå ñòð³ìãîëîâ.
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
25 ßê äîáðå â ÷àñ öåé îñîáëèâèé  îñ³íí³é òèø³ ìîñòîâ³é, Êîòðó ïîðóøóº ãðàéëèâèé Îñ³íí³é â³òåð - ëèñòîâ³é! Êîëè ñþäè çèìà ïðèõîäèòü, ² âíèç ëåòÿòü ãóñò³ ñí³ãè, Âåðáà ç ð³êè î÷åé íå çâîäèòü, É òîä³, ÿê ñêðåñíóòü áåðåãè. À ÿê çàãðຠõóðòîâèíà ² ïðîíåñåòüñÿ â³òðó ðåâ, Òèõ â³òðîâèõ ñí³ã³â ëàâèíà Ñòຠîêðàñîþ äåðåâ.
Ùî íàñòð³é âñ³ì äຠë³ðè÷íèé, À çíà÷èòü, íåàáèÿêèé. Îòàê çàâæäè áóëî êðàñèâî, Äå ïî÷èíàâñÿ íàø Êðèâáàñ, Ïðèðîäà âñ³ ÷àñè íà äèâî Îáåð³ãàëà öå äëÿ íàñ. Ãóëà â³éíà - ÷àñè æîðñòîê³, Êîëè áóëî íå äî êðàñè Äåðåâà º ïîîäèíîê³, Ùî ïàì’ÿòàþòü ò³ ÷àñè.
Äåðåâà â ³íå¿, âñå á³ëå Íà ð³÷ö³ ë³ä ï³ä ñí³ãîì âåñü, Âå÷³ðíº íåáî ïðîçîð³ëå, Îãí³ âå÷³ðí³ ñÿþòü äåñü
Êðàñà çàâæäè áóëà êðàñîþ, ² º òóò â³÷í³ ïîíÿòòÿ: «Êðàñèâà ä³â÷èíà ç êîñîþ Äàðóº äîáð³ ïî÷óòòÿ». Åêîëîã³÷íèõ ì³ñöü áîëþ÷èõ Íà Êðèâîð³ææ³ º ùå òüìà. ² º íåìàëî ñë³â êîëþ÷èõ, ² ÿ ïîãîäæóñü ç áàãàòüìà. Íó à ìîñòè, ñòàð³ ³ íîâ³, Òàêèõ í³äå íàì íå çíàéòè, Äîïîìîãòè çàâæäè ãîòîâ³ Íà òîé á³ê ð³÷êè ïåðåéòè Ïðèéøëà âåñíà ïðèðîäè ðàíîê, ² ÷óòè øåëåñò íàâêðóãè Çåëåíîëèñòèõ âèøèâàíîê Óáðàëèñü â çåëåíü áåðåãè. Êðàñà ïîâòîðþºòüñÿ çíîâó, Êàøòàíè áóéíî çàöâ³ëè, Òàê³ íàðÿäí³ ³ ñâÿòêîâ³, Òàê³, ÿê ð³ê òîìó áóëè Ïðèñë³â’ÿ º óñ³ì â³äîìå: “Âåñíÿíèé äåíü ãîäóº ð³ê”, Âåñíîþ ðîáèòüñÿ âàãîìå, ² çíîâ ïîâí³þòü âîäè ð³ê. À õòî çàëèøèòüñÿ ñïîê³éíèì, Êîëè á³æèòü, äçþð÷èòü âîäà? Òóò ñåðöÿ ðèòì ñòຠïîäâ³éíèì, Äóìîê áèñòð³øຠõîäà Òàêèé ñîëîäêèé ³ íåçâè÷íèé Àêàö³é àðîìàò ï’ÿíêèé,
Òîæ íå ïîäóìàéòå, øàíîâí³, Ïðî öå ÿ äóæå ïðîøó âàñ, Ùî ÿ, ÿê âèãëÿäຠçîâí³, Äèâèâñÿ ç ìîñòó íà Êðèâáàñ... Áî ÿ ëèøå â ë³ðè÷íèõ â³ðøàõ Ïîâ³äàâ âðàæåííÿ ñâîº. ² íå ïðî òå, ùî º â íàñ ã³ðøå, Ïðî òå, ùî êðàùîãî â íàñ º. Ñï³âàâ ïðî êðàé ïåðøîïîñåëåíü, ßêîãî êðàùå íå çíàéòè, Ñï³âàâ ³ ïðî ÿñêðàâó çåëåíü Òà ùå - ïðî ãäàíö³âñüê³ ìîñòè. Ñòîÿòü ìîñòè íà âàðò³ â³ðí³é, Äå áåçë³÷ çîðÿíèõ ïðîì³íü Òà ñâ³òèòü òàì ó ÷àñ âå÷³ðí³é Î÷åé ÷àð³âíèõ ãîëóá³íü. Ñêàæåìî òâåðäî, áåç âàãàííÿ: Íàïåâíî, êîæåí áè õîò³â Çóñòð³òè òóò ñâîº êîõàííÿ  ðàéîí³ ãäàíö³âñüêèõ ìîñò³â. Íåõàé æèòòÿ âàøå âèðóº  êîõàííÿ ïîðó çîëîòó. ² õàé âàì äîëÿ ïîäàðóº Ùàñëèâó çóñòð³÷ íà ìîñòó!
26
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
ÐÀÑÑÊÀÇÛ ÄËß ÄÅÒÅÉ
Àëåêñåé ÑÒÀÐÈÊΠÂÀÍß È ÂÎÐÎÍÀ Äóð-ðàê! ñêàçàëà âîðîíà, ãëÿäÿ íà Âàíþ. Âàíÿ ðàññåðäèëñÿ: ñ ÷åãî ýòî îíà âäðóã òàê ðåøèëà?
Ñëåäóåò îòìåòèòü, ÷òî ýòîò (2013) ãîä ñòàë óðîæàéíûì íà ëèòåðàòóðíûå ïðåìèè äëÿ Àëåêñåÿ Ñòàðèêîâà. Ïîìèìî ëèòåðàòóðíîé ïðåìèè Íàöèîíàëüíîãî ñîþçà ïèñàòåëåé Óêðàèíû (ÍÑÏÓ) èì. Â.Ã. Êîðîëåíêî â íîìèíàöèè Çà ïðîèçâåäåíèÿ äëÿ äåòåé è þíîøåñòâà , ëàóðåàòîì êîòîðîé îí ñòàë çà ôàíòàñòè÷åñêóþ ïîâåñòü äëÿ äåòåé Ãîðîä ðîáîòîâ , îïóáëèêîâàííóþ, êñòàòè, â àëüìàíàõå Ñàêñàãàíü , íàø çåìëÿê ñòàë òàêæå ëàóðåàòîì ìåæäóíàðîäíîãî òâîð÷åñêîãî êîíêóðñà îäíîãî ñòèõîòâîðåíèÿ Äåòñêîå âðåìÿ â íîìèíàöèè Ïîýçèÿ (ìåäèàïðîåêò Ñàìàðñêèå ñóäüáû , Ðîññèÿ), ïðîâîäèâøåãîñÿ ñ àïðåëÿ ïî èþëü, â êîòîðîì ïðèíÿëè ó÷àñòèå áîëåå 350 àâòîðîâ.
Êðîìå òîãî, â î÷åðåäíîé ðàç åãî ñòèõè äëÿ äåòåé áûëè îòìå÷åíû çîëîòûì äèïëîìîì ÇÏ è ÌÒÎ ÄÀ (Ìåæäóíàðîäíîãî òâîð÷åñêîãî îáúåäèíåíèÿ äåòñêèõ àâòîðîâ) ìåæäóíàðîäíîãî ëèòåðàòóðíîãî êîíêóðñà Çîëîòîå ïåðî Ðóñè 2013 (Ìîñêâà, Ðîññèÿ) â íîìèíàöèè Ïðîèçâåäåíèÿ äëÿ äåòåé , íà êîòîðûé áûëî ïîäàíî 410 çàÿâîê îò äåòñêèõ ïèñàòåëåé, ïðåäñòàâèâøèõ íà êîíêóðñ áîëåå 800 ïðîèçâåäåíèé.
Ñàìà äóðà! áðîñèë îí âîðîíå, ñæàâ êóëàêè è ïîêðàñíåâ îò îáèäû. ׸ðíàÿ, êàê ñàïîã! È âîðóåøü! Îá ýòîì âñå çíàþò, äîáàâèë îí, ñòàðàÿñü óêîëîòü âîðîíó ñëîâàìè ïîáîëüíåå. ß? Âîð-ðóþ? âîçìóòèëàñü âîðîíà. À òû çàòî òð-ðîå÷íèê! Òàáëèöû óìíîæåíèÿ äî ñèõ ïîð-ð íå âûó÷èë! Âàíÿ âûòàùèë èç êàðìàíà ðîãàòêó è ïðèöåëèëñÿ â âîðîíó: Íó, äåðæèñü! Íå ñòðåëÿé! âñïîëîøèëàñü âîðîíà. Ó ìåíÿ òóò ïóãîâèöà îò òâîåé êóðòêè ïðèïðÿòàíà. È, íå ñäåðæàâøèñü, äîáàâèëà: Íåð-ðÿõà! ß òåáå ïîêàæó íåð-ðÿõà ! îêîí÷àòåëüíî ðàçîçëèëñÿ Âàíÿ, ïîäíèìàÿ ðîãàòêó. Âîðîíà þðêíóëà çà ñòâîë äåðåâà, íî ÷åðåç ìãíîâåíèå îêàçàëàñü íà ïðåæíåì ìåñòå.  êëþâå îíà äåðæàëà ÷òî-òî áëåñòÿùåå. Ëàäíî, ëàäíî! Äåð-ðæè! êàðêíóëà âîðîíà è óðîíèëà âíèç ìåòàëëè÷åñêóþ ïóãîâèöó; å¸ Âàíÿ äåéñòâèòåëüíî ïîòåðÿë äâà äíÿ íàçàä, çà ÷òî åìó âëåòåëî îò ìàìû. Âàíÿ îïóñòèë ðîãàòêó. Íî òóò âðåäíûé õàðàêòåð âîðîíû âçÿë ñâî¸. Äóð-ðàê! Äóð-ðàê è íåð-ðÿõà! êàðêíóëà îíà, ñêëîíèâ ãîëîâó íàáîê è íàñìåøëèâî ãëÿäÿ íà Âàíþ ÷¸ðíûìè áëåñòÿùèìè ãëàçàìè. Âàíÿ âñêèíóë ðîãàòêó, êîòîðóþ ïî-ïðåæíåìó äåðæàë â ðóêàõ, è âûñòðåëèë. Âîðîíà óâåðíóëàñü îò êàìíÿ, âûïóùåííîãî èç ðîãàòêè. Îí ïðîëåòåë ðÿäîì ñ âîðîíîé è... ïîïàë â îêíî âòîðîãî ýòàæà äîìà, ðàñïîëîæåííîãî ïîçàäè äåðåâà ñ ñèäÿùåé íà í¸ì âîðîíîé. Ðàçäàëñÿ çâîí, è íà çåìëþ ïîñûïàëèñü îñêîëêè ñòåêëà. Ñòâîðêè ïîñòðàäàâøåãî îêíà ðàñïàõíóëèñü, è èç íåãî âûãëÿíóëà õîçÿéêà êâàðòèðû. Õóëèãàí! çàêðè÷àëà îíà. Äåðæèòå åãî! Äóð-ðàê! Äóð-ðàê è íåðÿõà! ðàäîâàëàñü ïðîèñõîäÿùåìó âîðîíà, ïîäïðûãèâàÿ íà âåòêå. Ñïàñàÿñü îò ñåðäèòîé õîçÿéêè, Âàíÿ ïåðåëåòåë ÷åðåç íåâûñîêèé çàáîð. Ïðè ýòîì îí çàöåïèëñÿ çà òîð÷àùèé èç äîñêè ãâîçäü, ïîðâàë øòàíû, óïàë è óøèá êîëåíî. Äîñòàíåòñÿ ìíå òåïåðü îò ìàìû! äóìàë îí,
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
27 ïðèõðàìûâàÿ íà áåãó. È çà÷åì ÿ òîëüêî ñâÿçàëñÿ ñ ýòîé ïðîòèâíîé âîðîíîé! Äóð-ðàê! Äóð-ðàê è íåðÿõà! ×òî æå òû íå çàáðàë ñâîþ ïóãîâèöó? íåñëîñü åìó âñëåä, ïîñòåïåííî çàòèõàÿ. Íåóæåëè âîðîíà ïðàâà? ïîäóìàë Âàíÿ, ïåðåõîäÿ íà øàã è ïåðåâîäÿ äûõàíèå. È, ïîêîëåáàâøèñü, ðåøèë: Íåò, íå ïðàâà! Çðÿ îíà íà ìåíÿ íàãîâàðèâàåò. Íå äóðàê ÿ, ñêîðåå âñåãî, ïðîñòî íåâåçó÷èé. À òàáëèöó óìíîæåíèÿ ÿ äîó÷ó. Ñåãîäíÿ æå!
ÃÅÍÅÐÀË-ÈÍÄÈÃÎ Ãîòîâèëè â øêîëå ñïåêòàêëü íà âîåííóþ òåìó. Ïàøêà èãðàë â í¸ì ðîëü ãåíåðàëà. Ïîøèëè åìó ãåíåðàëüñêóþ ôîðìó: áðþêè ñ êðàñíûìè ëàìïàñàìè, êèòåëü ñ çîëîòûì øèòü¸ì â âèäå äóáîâûõ âåòîê ñ ëèñòüÿìè íà îáøëàãàõ è âîðîòíèêå. Íà ïëå÷àõ ïîãîíû ñèÿþò, à íà íèõ ïî äâå áîëüøèå ãåíåðàëüñêèå çâåçäû, âûõîäèò íå ïðîñòî ãåíåðàë, à ãåíåðàë-ëåéòåíàíò íå ñàìîå íèçêîå ãåíåðàëüñêîå çâàíèå. Ôóðàæêà ãåíåðàëüñêàÿ ñ êðàñíûì îêîëûøåì è áëåñòÿùåé êîêàðäîþ íà âûñîêîé òóëüå òàêîé ëþáîé íàñòîÿùèé ãåíåðàë ïîçàâèäóåò. È âîò ïîñëå ðåïåòèöèè ðàçãîðÿ÷¸ííûé Ïàøêà çàáûë ïåðåîäåòüñÿ (à ìîæåò, ïðîñòî ïîîçîðíè÷àòü ðåøèë) è âûøåë íà óëèöó èäòè äîìîé. Øàãàåò îí ïî òðîòóàðó, ãîðäî çàäðàâ ãîëîâó, ãðóäü êîëåñîì (íàòðåíèðîâàëñÿ, â îáðàç âîø¸ë), âûðàæåíèå ëèöà ñóðîâîå, ãîëóáûå ãëàçà ñìîòðÿò õîëîäíî è ñòðîãî, à âñå îêðóæàþùèå â îáìîðîêå, íèêàê îïîìíèòüñÿ íå ìîãóò, íà íåãî ãëÿäÿ. Ïîëêîâíèê â îòñòàâêå (ïåíñèîíåð), âñþ æèçíü â àðìèè ïðîñëóæèâøèé, ãëàçàì ñâîèì íå ïîâåðèë; äóìàåò: Íó è íó! ×òî òâîðèòñÿ! Âîò âðåìåíà íàñòàëè: ñîâñåì ìàëü÷èøêà, à óæå äî ãåíåðàëà äîñëóæèëñÿ! . Òàê âåòåðàíà óâèäåííîå ïîðàçèëî, ÷òî îí îò óäèâëåíèÿ ðîò ðàñêðûë, äà òàê è óø¸ë ñ ðàñêðûòûì ðòîì, ãîëîâîé êà÷àÿ. À Ïàøêà äàëüøå èä¸ò, êàê íè â ÷¸ì íå áûâàëî: âðîäå è íå çàìå÷àåò òîãî, êàêîå âïå÷àòëåíèå íà âñåõ âñòðå÷íûõ-ïîïåðå÷íûõ ïðîèçâîäèò. Ïîïàëñÿ åìó íàâñòðå÷ó ìàéîð, äåéñòâóþùèé, ìåæäó ïðî÷èì. Êîìàíäèð áàòàëüîíà.  ôîðìå âñ¸, êàê ïîëàãàåòñÿ. ×åëîâåê ñòðîãèé è ðåøèòåëüíûé. Îïåøèë ìàéîð ïðè âèäå þíîãî ãåíåðàëà. Çàêðàëîñü áûëî ñîìíåíèå ó íåãî â äóøó, íî ðóêà ñàìà ä¸ðíóëàñü ê êîçûðüêó ÷åñòü îòäàòü: ÷òî ïîäåëàåøü, ðåôëåêñ! Ïåðåø¸ë ìàéîð íà ñòðîåâîé øàã, à ñàì äóìàåò: ׸ðò åãî çíàåò! âðåìåíà òàêèå íàñòàëè, ÷òî âñ¸ ìîæåò áûòü. À íó êàê ó íåãî äåä íà÷àëüíèê ãåíåðàëüíîãî øòàáà, à ïîä÷èí¸ííûå ðåøèëè óãîäèòü âûñîêîìó íà÷àëüñòâó äà è ðàññòàðàëèñü! À ÷òî? Áûâà-
þò æå äâàäöàòèëåòíèå äèðåêòîðà áàíêîâ! Äà ìàëî ëè ÷åãî íûí÷å áûâàåò! Äåíüãè ÷óäåñà òâîðÿò. Êàïèòàëèçì, îäíèì ñëîâîì . Ãðóñòíî ñòàëî êîìáàòó, ÷òî îí çà äâàäöàòü ëåò ñëóæáû òîëüêî äî ìàéîðà äîñëóæèëñÿ, à ìàëü÷èøêà, êîòîðûé åìó â ñûíîâüÿ ãîäèòñÿ, óæå õîäèò â ãåíåðàëüñêîì çâàíèè. À Ïàøêà-øóòíèê êîçûðíóë ìàéîðó íåáðåæíî è äàëüøå èä¸ò äî äîìà åù¸ öåëûé êâàðòàë òîïàòü. Òóò ïîïàëèñü íàâñòðå÷ó Ïàøêå ñóâîðîâöû. Äâîå. Ôîðìà ÷¸ðíàÿ, ïîãîíû àëûå. Áëåñòÿùèìè ðåìíÿìè ïîäïîÿñàíû. Áîòèíêè íà÷èùåíû òàê, ÷òî â íèõ ãëÿäåòüñÿ ìîæíî, êàê â çåðêàëî. Óâèäåëè ñóâîðîâöû ãåíåðàëà, ðàñøèðèëèñü ó íèõ îò óâèäåííîãî ãëàçà âîò-âîò èç îðáèò âûñêî÷àò, çàñòó÷àëà, çà÷àñòèëà êðîâü â âèñêàõ. Çà ïÿòüäåñÿò ìåòðîâ ïåðåøëè îíè íà ñòðîåâîé øàã, òîïàþò, ñëîâíî íà ïàðàäå ïåðåä ïðàâèòåëüñòâåííîé òðèáóíîé: ëàäîíü ó âèñêà, ëîêîòü îòòîïûðåí, ãðóäü êîëåñîì, ãîëîâû âáîê (â Ïàøêèíó ñòîðîíó) ïîâ¸ðíóòû ãëàç ñ ãåíåðàëà íå ñâîäÿò, à ïðî ñåáÿ ìå÷òàþò: Ýõ, âîò íàì áû òàê! . Ïîðàâíÿëèñü ñóâîðîâöû ñ Ïàøêîé è ñðûâàþùèìèñÿ îò âîëíåíèÿ ãîëîñàìè, íî çâîíêî, òàê, ÷òî ëþäè îáîðà÷èâàòüñÿ ñòàëè, ïîïðèâåòñòâîâàëè ãåíåðàëà õîðîì: Çäðàâèÿ æåëàþ, òîâàðèù ãåíåðàë! È ïðîøëè ìèìî, ÷åêàíÿ øàã è òàðàùà ãëàçà. Íà èõ ïðèâåòñòâèå Ïàøêà äàæå îòâå÷àòü íå ñòàë, ïðîø¸ë äàëüøå, ÷åñòü íå îòäàâ è äàæå ãîëîâû íå ïîâåðíóâ. À íàâñòðå÷ó åìó ïî ïðîòèâîïîëîæíîé ñòîðîíå óëèöû åäåò íà ìàøèíå ïîìîùíèê êîìåíäàíòà ãîðîäà. Óâèäåë ãåíåðàëà çàêàøëÿëñÿ äàæå îò íåîæèäàííîñòè. Ãëàçàì ñâîèì íå ïîâåðèë. Ïðèêàçàë âîäèòåëþ îñòàíîâèòüñÿ: õîòåë äîêóìåíòû ó ïîäîçðèòåëüíîãî ãåíåðàëà ïðîâåðèòü âñ¸ æå êîìåíäàíò, èìååò ïðàâî, à ïîòîì ïîäóìàë: Âäðóã ýòî âçàïðàâäó ãåíåðàë, à ïðîñòî ìîëîäî âûãëÿäèò! Ìîæåò, íîâåíüêèé êàêîé. Âîí êàäðîâèê ãîâîðèë äàâå÷à, ÷òî ê íàì èç øòàáà îêðóãà ãåíåðàëà ïðèñëàëè. À òî, ÷òî ìîëîäî âûãëÿäèò, òàê âåäü Ãàéäàð â øåñòíàäöàòü ëåò ïîëêîì êîìàíäîâàë. À ýòî êîãäà áûëî! Ñ òîãî âðåìåíè ìíîãîå ïîìåíÿëîñü, ïîäè. Ìîëîä¸æü óìíàÿ ïîøëà îò êîìïüþòåðà íå îòîðâ¸øü. Ìîæåò, ýòî âîîáùå ðåá¸íîê-èíäèãî, äà òàêîé òàëàíòëèâûé, ÷òî ìàìà äîðîãàÿ! Óåäó êà ÿ îò ãðåõà ïîäàëüøå . Ïîäóìàë òàê è ïðèêàçàë âîäèòåëþ åõàòü ïðî÷ü. Çàø¸ë Ïàøêà âî äâîð äîìà, ãäå æèë ñ ðîäèòåëÿìè. Íó, òóò ýôôåêò óæå íå òîò. Áàáóëüêè, ÷òî âî äâîðå ïîñòîÿííî ñèäÿò, îñóæäàþùå íà Ïàøêó ñìîòðÿò, ìîë, ÷åãî âûïåíäðèëñÿ, äà êóäà ðîäèòåëè ãëÿäÿò: íå ïîëîæåíî ñîïëÿêó â ãåíåðàëüñêîé ôîðìå õîäèòü, çâàíèå ïîðî÷èòü. À ìàëûøè, ñ êîòîðûìè Ïàøêà â ññîðå áûë, óçíàëè åãî è âîïÿò âîâñþ, äðàçíÿòñÿ:
28 Ïàøêà-ãåíåðàë ñ äåðåâà óïàë! Ïàøêà-ãåíåðàë ñ äåðåâà óïàë! íèêàêîãî òåáå óâàæåíèÿ. Ïðîøìûãíóë ãåíåðàë-èíäèãî ìèìî íèõ ïîáûñòðåå â ñâîé ïîäúåçä è ïîäíÿëñÿ íà ëèôòå äîìîé. Îòêðûâàåò äâåðü, çàõîäèò â êâàðòèðó, à òàì ñèäèò îòåö (âñåãî-òî ñòàðøèé ëåéòåíàíò çàïàñà, ê òîìó æå â øòàòñêîì): â îäíîé ðóêå ðåìåíü äåðæèò (ïðîñòîé, íå ãåíåðàëüñêèé), à â äðóãîé Ïàøêèí äíåâíèê, ãäå ïîñëåäíÿÿ îöåíêà æèðíûé êîë, íèæå êîëà çàìå÷àíèå çà ïëîõîå ïîâåäåíèå, à íà ïîëÿõ âíèçó ïðèïèñêà î òîì, ÷òî êëàññíûé ðóêîâîäèòåëü âûçûâàåò ðîäèòåëåé â øêîëó. È ñìîòðèò ñòàðøèé ëåéòåíàíò çàïàñà (äàðîì ÷òî â øòàòñêîì) íà ãåíåðàëà-èíäèãî òàê, ÷òî äàëüøå íàø ðàññêàç ïðîäîëæàòü, ïîæàëóé, íå èìååò ñìûñëà...
ÑËÓ×ÀÉÍÀß ÂÑÒÐÅ×À Ñàíüêà ïî êëè÷êå Áàëàìóò ñáåæàë èç øêîëû. Ñî âòîðîãî óðîêà. Íàñòðîåíèå, ñ îäíîé ñòîðîíû, õîðîøåå: âûðâàëñÿ íà âîëþ, ñ äðóãîé íà äóøå ìåðçêî: ïðîñòóïîê ñåðü¸çíûé, åñëè óçíàþò ðîäèòåëè, âëåòèò Ñàíüêå ïî ïåðâîå ÷èñëî. Íàñòðîåíèå ÷àñòè÷íî óáîãîå åù¸ è ïîòîìó, ÷òî ïîãîäà íèêóäà: äîæäü, ñëÿêîòü, íåáî ñåðåå ìûøè â ñóìåðêàõ. Èä¸ò Ñàíüêà ïî óëèöå, à íàâñòðå÷ó åìó ðîáîò ïåðë ðàçóìà ÷åëîâå÷åñêîãî. Ðîáîòîì òåïåðü, êîíå÷íî, íèêîãî íå óäèâèøü íàäåëàëè èõ íåìåðÿííî, íî ÷òîáû âîò òàê, çàïðîñòî äåôèëèðîâàë ñðåäè ëþäåé òàêîå ðåäêî óâèäèøü. Øàãàåò äâóíîãîå ÷ó÷åëî, íà ÷åëîâåêà âðîäå áû ïîõîæåå, íî î÷åíü ïðèáëèçèòåëüíî. Ãîëîâà áîëüøå âñåãî ìîòîöèêëåòíûé øëåì íàïîìèíàåò, íî ãëàçà, íîñ è ðîò, âåðíåå, èõ ïîäîáèÿ, ïðèñóòñòâóþò. Ïàëüöû êèñòåé ðóê ïîëóñîãíóòû, íàïîìèíàþò êëåøíè êðàáüè. À íîãè êàê ó òåðìèíàòîðà: ìåòàëëè÷åñêèå, ìàññèâíûå, íà øàðíèðàõ; ïîäîøâû ïëîñêèå, êàê òàïêè äîìàøíèå. Ãðÿçü ìåñèò, à ñàì íà Ñàíüêó çûðç-çûðê! çàèíòåðåñîâàëñÿ, âèäàòü; ìîæåò, ðîäñòâåííóþ äóøó ïî÷óÿë. Ñàíüêà íå çðÿ æå åãî ïðîçâàëè Áàëàìóòîì! ïðèöåïèëñÿ ê ðîáîòó: Òû ÷åãî ãëàçà âûòàðàùèë? ß òåáå ÷òî, áàííåð ðåêëàìíûé? À ðîáîò åìó: Ïðèâåò, ïàðÿ! È ãäå ýòî îí ñëîâî-òî òàêîå âûèñêàë ïàðÿ ? Íå áîèñü. Áèòü íå áóäó. Îøàëåë Ñàíüêà îò òàêîãî íàõàëüñòâà, íî âñïîìíèë, ÷òî åìó äî äâóõ ÷àñîâ ñëîíÿòüñÿ ìåæäó øêîëîé è äîìîì íàäî, è ðåøèë ñ ðîáîòîì çàêîðåøèòüñÿ: âñ¸ âäâî¸ì âåñåëåå. Ïðèâåò! ãîâîðèò. Òàê ÿ òåáÿ è èñïóãàëñÿ! Êàê æå! Âåñü äðîæó! Íî åñëè õî÷åøü, äàâàé âðåìÿ âìåñòå ïðîâåä¸ì, à òî ñêóêîòà åñëè á ëåòî áûëî, âñå ìóõè ïåðåäîõëè áû.
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
À ðîáîò íè÷åãî. Ïîäóìàë, ïîñêð¸á ìîòîöèêëåòíûé øëåì ñêðþ÷åííûì ïàëüöåì è ãîâîðèò: Ëàäû. Òîëüêî äàâàé ñïðÿ÷åìñÿ ãäå-íèáóäü îò äîæäÿ. À òî êîãäà ìåíÿ ñîáèðàëè, ñõàëòóðèëè: íåêîòîðûå äåòàëè èç íåðæàâåéêè çàìåíèëè îáû÷íûì æåëåçîì îò äîæäÿ çàðæàâåòü ìîãóò. À òóò êàê ðàç ðÿäîì êàôå ìîëîä¸æíîå ïðèáåæèùå äëÿ ïðîãóëüùèêîâ. Àññîðòèìåíò íå àõòè, íî çàòî öåíû óìåðåííûå. Ñàíüêà è ãîâîðèò: Äàâàé çàñêî÷èì â êàôå! ß çàêàæó ñåáå ÷åãî-íèáóäü, à òû ïðîñòî ïîñèäèøü, ïîîáñîõíåøü ìàëîñòü. Çàîäíî ïîáîëòàåì. Ñêàçàíî ñäåëàíî. Çàøëè Ñàíüêà ñ ðîáîòîì â êàôå, ñåëè çà ñòîëèê. Îôèöèàíòêà ãëàçà âûòàðàùèëà, íî ìîë÷èò ïîìíèò, ÷òî êëèåíò âñåãäà ïðàâ, õîòÿ, êîíå÷íî, ñìîòðèò íà Ñàíüêó ñ áîëüøèì ïîäîçðåíèåì. Êàê õîòü çîâóò-òî òåáÿ? ñïðàøèâàåò Ñàíüêà ó ðîáîòà. Ìåíÿ âîò, íàïðèìåð, Ñàíüêà çîâóò. À ìåíÿ Ðîáîòîï, îòâå÷àåò ðîáîò. ×òî çà èìÿ? óäèâèëñÿ Ñàíüêà. Ðîáîêîï, ìîæåò? Íåò, Ðîáîòîï. Òîïîâàÿ ìîäåëü, äà è òîïàþ ãðîìêî, êîãäà ïî òâ¸ðäîìó èäó, îñîáåííî ïî æåëåçó. Ïðàâäà, ÎÒÊ çàáðàêîâàë ìåíÿ, ñêàçàë, ñèñòåìà óïðàâëåíèÿ ñáîèò íåïðåäñêàçóåì ÿ. ß îáèäåëñÿ è ñáåæàë. Âîò ñ òîáîé âñòðåòèëñÿ... Çàêàçàë ñåáå Ñàíüêà áàíêó ïåïñè-êîëû, âñêðûë è íà÷àë, íå ñïåøà, ïðèõîäîâàòü âðåäíûé íàïèòîê. À çà ñîñåäíèì ñòîëèêîì ïàöàíû ñèäÿò èç òåõ, âèäíî, ÷òî òàê æå, êàê è Ñàíüêà, ñ çàíÿòèé ñáåæàëè è íå çíàþò, ÷åì ñåáÿ çàíÿòü. Óâèäåëè ñòðàííóþ ïàðó è íà÷èíàþò çàäèðàòü Ñàíüêó: Ýé òû, áóðáîí àíàëîãîâûé, ãîâîðèò îäèí èç íèõ (ñàìûé, íàâåðíîå, ïðîäâèíóòûé), îáðàùàÿñü ê Ñàíüêå, ÷òî ýòî çà ÷ó÷åëî ñ òîáîé? Ñàíüêà õîòü è áåçáàøåííûé, íî íå äóðàê è íå âðàã ñåáå: ïîíèìàåò, ÷òî îí îäèí, à èõ òðîå. Äóìàåò: ׸ðò ñ íèìè! Ïðîìîë÷ó ëó÷øå, ïóñòü ñåáå âÿêàþò. Ñäåëàþ âèä, ÷òî íå ñëûøàë . Íî òåõ óæå íå îñòàíîâèòü: ïî÷óâñòâîâàëè ñëàáèíêó, ÷òî äðîãíóë Ñàíüêà, ÷òî ÷åðâü íåóâåðåííîñòè çàêðàëñÿ â åãî äóøó. Íàãëåòü ñòàëè. Îáçûâàòü Ñàíüêó ñòàëè, à çàîäíî è ðîáîòà, è õèõèêàòü ïðè ýòîì. Ìîë÷èò Ñàíüêà, ïîòÿãèâàåò âðåäíûé íàïèòîê, à ðîáîòó ãîâîðèò: ß áû è òåáå ÷åãî âçÿë, äà âåäü òû æåëåçíûé. Íå çíàþ, ÷åì òåáÿ óãîñòèòü. Ðîáîò íà ýòè ñëîâà è ãîâîðèò: Íå ïàðüñÿ, Ñàí¸ê. Ó ìåíÿ ñâîé íàïèòîê. Ýíåðãåòè÷åñêèé. Êàëîðèè îòäûõàþò. Îòêðûâàåò ðîáîò êðûøêó íà áîêó ó ñåáÿ, âûòÿãèâàåò èç íèøè ïðîâîä, ñêðó÷åííûé ñïèðàëüþ, ñ ýëåêòðè÷åñêîé âèëêîé íà êîíöå, è âñòàâëÿåò âèëêó â ðî-
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
29 çåòêó íà ñòåíå. Ìãíîâåíèÿ íå ïðîøëî, êàê çàáëåñòåëè ó íåãî ãëàçà ÿð÷å, è êàïëè äîæäÿ íà í¸ì ñâîðà÷èâàòüñÿ ñòàëè, à çàòåì èñ÷åçàòü. À ïàöàíû ñîâñåì îáíàãëåëè. Îäèí èç íèõ êðè÷èò Ñàíüêå: Ãäå òû ýòîãî óðîäà íàø¸ë? Ýòî â àäðåñ ðîáîòà, çíà÷èò. À âòîðîé ïîäïðÿãàåòñÿ: Äà îíè îáà óðîäû, åù¸ íåèçâåñòíî êòî êîãî íàø¸ë! Òóò ðîáîò âçÿë èç ñòàêàí÷èêà íà ñòîëå íåñêîëüêî ñàëôåòîê, ñâåðíóë èõ ïëîòíûì êîìêîì, ìàêíóë â ëóæèöó ïåïñè-êîëû íà ñòîëå è áðîñèë òî÷íûì äâèæåíèåì â ñòîðîíó õóëèòåëåé. Ïîëåòåë êîìîê áóìàæíûé ïî èäåàëüíîé òðàåêòîðèè è ïëþõíóëñÿ ïðÿìî â ÷àøêó ñ êîôå, êîòîðàÿ íà ñòîëå ïåðåä ãëàâíûì îáèä÷èêîì ñòîÿëà. Ïîëåòåëè áðûçãè âååðîì âî âñå ñòîðîíû; ñëîâíî ïóëåì¸òíûìè î÷åðåäÿìè, ïðîøèëî âñþ òðîèöó, òîëüêî ÷òî íå íàñêâîçü. Âñêî÷èë çàâîäèëà èõíèé â áåëîé (à òåïåðü óæå ÷àñòè÷íî êîðè÷íåâîé) êóðòêå íà íîãè è êðè÷èò: Òû, ÷ìî äþðàëåâîå! Æåðòâà ïðîãðåññà! Äà ÿ òåáÿ çà ýòî íà çàï÷àñòè ïóùó! È ê ñòîëèêó, çà êîòîðûì Ñàíüêà ñ ðîáîòîì ñèäÿò, ÷åøåò. È â êîôåéíûå ïÿòíà íà áåëîé êóðòêå ïàëüöåì òû÷åò, ÷òîá âñå âèäåëè, ÷òî ïîâîä äëÿ ðàçáîðîê åñòü, è ñåðü¸çíûé. Ñòàëî Ñàíüêå íå ïî ñåáå: ïàðåíü-òî çäîðîâûé, íå ÷åòà åìó. Ìîðäà êðàñíàÿ, çäîðîâüåì ïûøåò. Íàïðÿãñÿ Ñàíüêà, íà äâåðü ãëàçàìè êîñèò. À ðîáîò åìó: Íå íàïðÿãàéñÿ, Ñàí¸ê, óòåøàåò, ýòî îí ñäóðó è îò ìàëîé îáðàçîâàííîñòè. ß òàêèõ â êà÷åñòâå ðåçèñòîðîâ èñïîëüçóþ. ×òî òàêîå ðåçèñòîð , Ñàíüêà íå ïîíÿë (ïðîãóëÿë, íàâåðíîå, ñîîòâåòñòâóþùóþ òåìó), íî íîâîìó äðóãó ñâîåìó ïîâåðèë. Ñìîòðèò, ÷òî äàëüøå áóäåò, õîòÿ íà âñÿêèé ñëó÷àé íîãè ïîä ñåáÿ ïîäæàë è íàïðóæèíèë, ÷òîáû â ñëó÷àå ÷åãî ñòàðòàíóòü ê âûõîäó. À ðîáîò íà îïïîíåíòà ñìîòðèò, æåëåçíûì ïàëüöåì ïî ñòîëèêó ïîñòóêèâàåò è íàïåâàåò ìåòàëëè÷åñêèì ãîëîñîì ÷òî-òî âðîäå Äçèíü-äçèíü-áàì! Äçèíüäçèíü-áðÿê! Äçèíü-äçèíü-áàì! Äçèíü-äçèíü-áðÿê!.. À ïîòîì Ñàíüêèíó áàíêó ñ îñòàòêàìè ïåïñè-êîëû â æåëåçíóþ ðóêó âçÿë, íàñòàâèë îòâåðñòèåì íà íåïðîøåííîãî ãîñòÿ è ñäàâèë ñâîèìè êðàáüèìè ïàëüöàìè. Èç áàíêè êîðè÷íåâàÿ ñòðóÿ êàê ñâåðêàí¸ò è ïàðíÿ â áûâøåé áåëîé êóðòêå êàê ïåðåêðåñòèò! Ïàðåíü ñ íîã äî ãîëîâû â ñëàäêîé êîðè÷íåâîé ïåíå íó ÷èñòî ïîáåäèòåëü Ôîðìóëû-1 íà ïüåäåñòàëå â äåíü òðèóìôà, òîëüêî âìåñòî øàìïàíñêîãî â ïåïñè-êîëå âåñü. Âûëèòûé Øóìàõåð, íî áåç âîñòîðãà â ãëàçàõ. Çàìåð íàë¸ò÷èê, îò èçóìëåíèÿ ðóêè ðàñòîïûðèë òèïà îáàëäåë. Âèäíî áûëî, ÷òî íà òàêîå íàõàëüíîå ðàçâèòèå ñîáûòèé îí ÿâíî íå ðàññ÷èòûâàë. Çàñ-
êðåæåòàë ïîòîì çóáàìè, ñîáðàë ïàëüöû â êóëàêè. È åãî òîâàðèùè âñêî÷èëè, âèäÿ òàêîå óíèæåíèå ñâîåãî ëèäåðà. Íó, âñ¸! äóìàåò Ñàíüêà. Õàíà íàì! À ðîáîò âðîäå êàê íîëü âíèìàíèÿ íà íèõ. Ïîòÿíóëñÿ ê ñâîáîäíîìó ñòóëó, ÷òî ðÿäîì ñòîÿë. Ñòóëüÿ â êàôå íå àõòè êàêèå: ñèäåíüÿ è ñïèíêè ôàíåðíûå, íîæêè èç òðóáîê ìåòàëëè÷åñêèõ. Íî êëèåíòîâ (þíûõ ïðîãóëüùèêîâ çàíÿòèé, äà áåãëûõ ðîáîòîâ) âûäåðæèâàþò. Áåð¸ò, îäíèì ñëîâîì, ðîáîò ñòîÿùèé ðÿäîì ñòóë, ïåðåâîðà÷èâàåò íîæêàìè ââåðõ, çàæèìàåò ñïèíêó ìåæäó êîëåí è... íà÷èíàåò ãíóòü æåëåçíóþ íîæêó ñâîèìè êðàáüèìè ðóêàìè. Ãí¸ò áåç óñèëèÿ. Îñòàíîâèëñÿ ëèäåð îïïîçèöèè, íà ðîáîòà ãëÿäèò ïðèçàäóìàëñÿ, âèäíî. À ðîáîò íîæêó ñòóëà ïîä ïðÿìûì óãëîì ñîãíóë, ïîòîì ðàçîãíóë â èñõîäíîå ñîñòîÿíèå è ãîâîðèò, îáðàùàÿñü ê Ñàíüêå: Âîò, Ñàí¸ê, òàêàÿ èñòîðèÿ, è íà îêðóæàþùèõ ïðè ýòîì íå ãëÿäèò, áóäòî íèêîãî è íåò ðÿäîì. Îñòàíîâèëñÿ íàë¸ò÷èê. Ïîêîëåáàëñÿ. Ïîòîì ïîâåðíóëñÿ ê äðóçüÿì ñâîèì, ìàõíóë ðóêîé è ïîáðåëè îíè èç êàôå, ðóãàÿñü, íî íå î÷åíü ãðîìêî è íå î÷åíü ñòðàøíûìè ñëîâàìè. Âèäíî, íîâûé Ñàíüêèí äðóã âïå÷àòëèë èõ. Äîñòàë Ñàíüêà èç êàðìàíà ìîáèëêó, ãëÿíóë âðåìÿ âèäèò: ïîðà äîìîé èäòè. À ñ ðîáîòîì ðàññòàâàòüñÿ æàëü. Ñäðóæèëñÿ êàê-òî îí ñ íèì. Âèäíî, ñûãðàëî â ýòîì ðîëü òî, ÷òî õàðàêòåðàìè îíè îêàçàëèñü ïîõîæè: îáà ïîìå÷òàòü ëþáÿò è îïàñíûõ ïðèêëþ÷åíèé íå èçáåãàþò. È ãîâîðèò òîãäà Ñàíüêà ðîáîòó: Ïîéä¸ì êî ìíå äîìîé. Íó, íå íà êâàðòèðó, êîíå÷íî. Äîì ó íàñ ÷åòûð¸õýòàæíûé ñòàðûé, ñ ÷åðäàêîì áîëüøèì. Ó ðîäèòåëåé îò ÷åðäàêà êëþ÷ åñòü ÿ çíàþ, ãäå ëåæèò. Ïîñåëèøüñÿ òàì. Ïîñòåëü òåáå íå íóæíà, à òàê òàì òåïëî è ñóõî. Êðûøà òîëüêî â îäíîì ìåñòå òå÷¸ò, òàê òû ïîä äûðîé íå ñòîé, è âñ¸ ïóò¸ì áóäåò. À ÿ òåáÿ ïðîâåäûâàòü áóäó. Ìîæåò, åù¸ êóäà ñõîäèì, ïîâåñåëèìñÿ. Ïîìîë÷àë ðîáîò ñî ñòðàííûì èìåíåì Ðîáîòîï. Ïîòîì ïîñòàâèë èçóðîäîâàííûé âíà÷àëå, à çàòåì âûëå÷åííûé, ñòóë íà ïîë è ãîâîðèò: Äà ÿ è íå ïðîòèâ. Ïîíðàâèëîñü ìíå ñ òîáîé îáùàòüñÿ: íå ñêó÷íî. Ïîäíÿëèñü îíè, ïîêèíóëè êàôå è ïîøëè, ðàçáðûçãèâàÿ ëóæè, â ñòîðîíó Ñàíüêèíîãî äîìà, ñòðîÿ ïî ïóòè ïëàíû íà çàâòðàøíèé äåíü, ïîòîìó ÷òî Ñàíüêà è çàâòðà ðåøèë â øêîëó íå õîäèòü: êîíòðîëüíîé ïî ìàòåìàòèêå èñïóãàëñÿ.
30
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
íà ñóòî äîáðîâ³ëüíèõ òà äåìîêðàòè÷íèõ çàñàäàõ. Êîæåí áàæàþ÷èé ìîæå âçÿòè ó íüîìó ó÷àñòü ó ð³çíèõ íîì³íàö³ÿõ: îáðàçîòâîð÷å ìèñòåöòâî, ñï³âè, õîðåîãðàô³ÿ ÷è òåàòðàëüíå ìèñòåöòâî. Ó ñ³÷í³ 2013 ðîêó ôåñòèâàëü ïðîâîäèâñÿ âäðóãå, ³ ÷èñëåííà ê³ëüê³ñòü ó÷àñíèê³â ïîêàçàëà, ùî öÿ ³äåÿ áóëà ñïðèéíÿòà ³ ï³äòðèìàíà þíèìè òàëàíòàìè íàøîãî ì³ñòà.
Ô-ÀÐÒ ÃÀËÅÐÅß ÇÀÏÐÎØÓª
Ìèíóëî ïîíàä ÷îòèðè ðîêè, ÿê Ô-Àðò ãàëåðåÿ çàïðîïîíóâàëà ñâî¿ åêñïîçèö³éí³ ïëîù³ õóäîæíèêàì, ôîòîãðàôàì òà ëþäÿì, íåáàéäóæèì äî ìèñòåöòâà, äëÿ ðåàë³çàö³¿ ¿õí³õ òâîð÷èõ àìá³ö³é. Ç ñåðïíÿ 2010 ðîêó îðãàí³çîâàíî ïîíàä 30 âèñòàâîê, íà ÿêèõ ïðåçåíòóâàëè ñâîþ òâîð÷³ñòü íàð³âí³ ç êðèâîð³çüêèìè ìèñòöÿìè ãîñò³ ç ²âàíî-Ôðàíê³âñüêà, Êèºâà, ʳðîâîãðàäà, ³ííèö³ òà ×åðêàùèíè.
Ç ÷àñó çàñíóâàííÿ Ô-Àðò ãàëåðåÿ îðãàí³÷íî âëèëàñÿ ³ ñòàëà îäíèì ç íàéá³ëüø êðåàòèâíèõ òà â³äâ³äóâàíèõ çàêëàä³â, ùî âèêîíóþòü âàæëèâó ì³ñ³þ ïîïóëÿðèçàö³¿ ìèñòåöòâà ó íàøîìó ñóòî ïðîìèñëîâîìó ì³ñò³. Ïðî öå ñâ³ä÷àòü ÷èñëåíí³ çàïèñè ïîäÿê ³ ïðèâ³òàíü ó êíèç³ â³äãóê³â.
Ùå îäíèì íàïðÿìêîì ä³ÿëüíîñò³ ãàëåðå¿ º îðãàí³çàö³ÿ äèòÿ÷èõ ìèñòåöüêèõ ôåñòèâàë³â гçäâÿí³ ÷óäåñà . Öå ä³éñòâî îðãàí³çîâóºòüñÿ
Ô-Àðò ãàëåðåÿ íå º ñóòî êîìåðö³éíèì ïðîåêòîì ³ òîìó îðãàí³çàòîðè ãîñòèííî çàïðîøóþòü äëÿ ïðîâåäåííÿ âèñòàâîê ÿê øèðîêî â³äîìèõ àâòîð³â, òàê ³ ìîëîäèõ õóäîæíèê³â, ùî ò³ëüêè òîðóþòü ñâ³é øëÿõ íà ìèñòåöüê³é íèâ³, òàêîæ õóäîæíèê³â-àìàòîð³â òà êîëåêö³îíåð³â, ùî áàæàþòü ïîä³ëèòèñÿ ñâî¿ì íàäáàííÿì ç ³íøèìè. Ãîëîâí³ âèìîãè äî òâîð³â, ùî åêñïîíóþòüñÿ â ñò³íàõ ãàëåðå¿: âîíè ìàþòü áóòè àâòîðñüêèìè ³ íàëåæíîãî õóäîæíüîãî ð³âíÿ. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
31 Êíèæíàÿ ïîëêà Ñâåòëàíû Çàõàðîâîé
Ñâåòëàíà ÇÀÕÀÐÎÂÀ
 ìàå íûíåøíåãî ãîäà óâèäåëà ñâåò íîâàÿ êíèãà êðèâîðîæñêîãî ïîýòà Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , èìåþùàÿ ìíîãîå îáúÿñíÿþùèé ïîäçàãîëîâîê (ïîâåñòâîâàíèå â ñòèõàõ îá Àëåêñàíäðå Áëîêå). 30 ìàÿ ñîñòîÿëàñü òåàòðàëèçîâàííàÿ ïðåçåíòàöèÿ ýòîé êíèãè â Êðèâîðîæñêîì Àêàäåìè÷åñêîì ãîðîäñêîì òåàòðå äðàìû è ìóçûêàëüíîé êîìåäèè èì. Ò. Øåâ÷åíêî, îñóùåñòâëåííàÿ Çàñëóæåííûì àðòèñòîì Óêðàèíû Âàñèëèåì Êîðîëåíêî. Ýòèì äâóì âîèñòèíó çíàìåíàòåëüíûì ñîáûòèÿì â êóëüòóðíîé æèçíè íàøåãî ãîðîäà è ïîñâÿùåíà ñòàòüÿ, ïðåäëàãàåìàÿ âíèìàíèþ ÷èòàòåëåé àëüìàíàõà Ñàêñàãàíü .
ñòâîâåäå Èðèíå Áóãà¸âîé è ðåæèññåðå Âàñèëèè Êîðîëåíêî. Íî â ïåðâóþ î÷åðåäü áóäåì áëàãîäàðíû Ãðèãîðèþ Òóðåíêî, òàê ñêàçàòü, çà ñàìîãî Àëåêñàíäðà Áëîêà, âîñïåòîãî èì, íå òîëüêî îòäàâàÿ äîëæíîå òàëàíòó çíàìåíèòîãî ïîýòà, à ñóìåâøåìó ïðèáëèçèòü åãî ê ÷èòàòåëþ. Ïðèáëèçèòü êàê æèâîãî ÷åëîâåêà, ñî âñåìè ïðèñóùèìè åìó ñòðàñòÿìè è ïîðîêàìè, áåç êîòîðûõ ìû áû íå óçíàëè íè Ñòèõîâ î Ïðåêðàñíîé Äàìå , íè Äâåíàäöàòè . Ïîýòû íå ëþáÿò õâàëèòü ïîýòîâ, îäíàêî Ãðèãîðèé Òóðåíêî ñ ïèåòåòîì, ïåðåõîäÿùèì â âîñõèùåíèå, ïðèâëåê íàøå âíèìàíèå ê Áëîêó, ÷üè êíèãè áûëè è êðèêîì áîëè, è ãîëîñîì, ïðåäîñòåðåãàþùèì íàñ îò ïðåæäåâðåìåííûõ îøèáîê. È ìîæåò áûòü, äàæå íå ñòàâÿ ïåðåä ñîáîé òàêîé öåëè, Ãðèãîðèé Òóðåíêî âûøåë íà îòêðûòûé äèàëîã ñ áåçæàëîñòíûì è áåñïîùàäíûì ìèðîì, â êîòîðîì Íàñòîÿùèé Ïîýò âûíóæäåí óìèðàòü ôèçè÷åñêè äëÿ òîãî, ÷òîáû ðîæäàòüñÿ âíîâü â ñâîèõ áåññìåðòíûõ ñòèõàõ: “Áîðüáà è ãèáåëü ñóòü èñêóññòâà, / Íî â òîì áåññìåðòèÿ çàëîã!”
ÁËÀÃÎÑËÎÂÅÍÍÎ, ÍÅÈÇÃËÀÄÈÌÎ, ÍÅÂÎÇÂÐÀÒÈÌÎ ×òåíèå ýòî îáùåíèå, à íå íàêîïëåíèå èíôîðìàöèè êíèãè êàê ðóêè, ïðîòÿíóòûå èç âå÷íîñòè äëÿ ðóêîïîæàòèÿ. Ýòî ãîâîðèòñÿ íå î âñÿêîé êíèãå, íî ëèøü î òåõ, êîòîðûå íàïèñàíû ïåðåä ëèöîì âå÷íûõ âîïðîñîâ Ïðîòîèåðåé Àíäðåé Òêà÷¸â Êíèãà Òðèíàäöàòûé àïîñòîë íåäàâíî ïîñòóïèëà â ãîðîäñêèå áèáëèîòåêè. È ìíå äóìàåòñÿ, ÷òî òå, êòî óæå óñïåë ñ íåþ ïîçíàêîìèòüñÿ, âïðàâå çàäàòü àâòîðó äîâîëüíî íåîæèäàííûé âîïðîñ: ïðèíåñëà ëè åìó óäîâëåòâîðåíèå ìíîãîëåòíÿÿ ðàáîòà íàä ïîýìîé, ãëàâíûì äåéñòâóþùèì ëèöîì êîòîðîé ÿâëÿåòñÿ ñàìûé çíà÷èòåëüíûé, ñàìûé òàèíñòâåííûé ïîýò ñåðåáðÿíîãî âåêà ðóññêîé ïîýçèè Àëåêñàíäð Áëîê? Íî îñòàâèì ýòîò âîïðîñ çà ñêîáêàìè äàííîé ñòàòüè, íàäåÿñü, ÷òî êîãäà-íèáóäü àâòîð âñå æå äàñò íà íåãî îòâåò, åñëè òîãî çàõî÷åò. À âîò ãîâîðÿ î êíèãå Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , à òàêæå î åå òåàòðàëèçîâàííîé ïðåçåíòàöèè, êàê î ñâåðøèâøåìñÿ ôàêòå, íåëüçÿ íå ñêàçàòü î òåõ, êòî ïîìîã Ãðèãîðèþ Òóðåíêî â îñóùåñòâëåíèè åãî ìíîãîïëàíîâîãî çàìûñëà: î õóäîæíèêå Òàòüÿíå Áîáðîâîé, èñêóñ-
È áóäåì áëàãîäàðíû õóäîæíèêó Òàòüÿíå Áîáðîâîé, êîòîðàÿ â ëèíèè è öâåòå âîïëîòèëà çàìûñåë àâòîðà ïîýìû. Ñâîèìè èëëþñòðàöèÿìè îíà äîãîâàðèâàåò äî êîíöà ìîíîëîã î òîì, êàê òÿæåëî õîäèòü ñðåäè ëþäåé è ïðèòâîðÿòüñÿ íåïîãèáøèì (À. Áëîê). Åñëè æå ïðîäîëæèòü ìûñëü î äèàëîãå ñ ìèðîì, òî Òàòüÿíà Áîáðîâà âûøëà íà íåãî, îáðàùàÿñü ê ÷èòàòåëþ è îäíîâðåìåííî ê ñîçåðöàòåëþ êíèãè ñâîèìè õóäîæíè÷åñêèìè ñðåäñòâàìè , âëîæèâ â íèõ âåñü ñâîé ñàìîáûòíûé òàëàíò è íåìàëûé æèçíåííûé îïûò.
32 È áóäåì áëàãîäàðíû èñêóññòâîâåäó Èðèíå Áóãà¸âîé çà ìíîãîïëàíîâîå ýññå Ñòèõîâ è âäîõíîâåíèé ñâÿçóþùàÿ íèòü , ïîìåùåííîå â êíèãå.  ýòîé îðèãèíàëüíîé èññëåäîâàòåëüñêîé ðàáîòå åå àâòîð ñìîãëà ðàçðåøèòü ìíîãèå âîïðîñû, èìåþùèå îòíîøåíèå íå òîëüêî ê òâîð÷åñòâó Àëåêñàíäðà Áëîêà, íî è ê ëè÷íîñòè ïîýòà.  íåé æå îñíîâàòåëüíî è âñåñòîðîííå ïðîàíàëèçèðîâàí ëèòåðàòóðíûé ìàòåðèàë ïîýìû Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , à òàêæå äàíà êîìïåòåíòíàÿ îöåíêà ðàáîòå õóäîæíèêà-èëëþñòðàòîðà. Èðèíà Áóãàåâà ïîâåëà î÷åíü íåïðîñòîé ðàçãîâîð î âðåìåíè, î ñèìâîëàõ, î Áëîêå , â êîòîðîì íàøëîñü ìåñòî íå òîëüêî ðàçìûøëåíèÿì î ìó÷èòåëüíûõ òâîð÷åñêèõ ïîèñêàõ ïîýòà, íî è ðàçäóìüÿì î åãî íåëåãêîé ÷åëîâå÷åñêîé ñóäüáå, îñíîâàííûì íà âîñïîìèíàíèÿõ ñîâðåìåííèêîâ è ðàáîòàõ ìàñòèòûõ áëîêîâåäîâ. Ïîñòåïåííî ìûñëü èññëåäîâàòåëÿ âûõîäèò íà ñîâðåìåííûé ïîýòè÷åñêèé ïðîñòîð , èäåò ñâîåîáðàçíûé ñìîòð ïîýòîâ, êîòîðûå íà îïðåäåëåííîì ýòàïå ñâîåãî òâîð÷åñòâà îêàçàëèñü ïîä âîçäåéñòâèåì òâîð÷åñòâà Áëîêà. È ïóñòü ÷èòàòåëÿ íå ñìóùàþò èìåíà Àííû Àõìàòîâîé, Ìàðèíû Öâåòàåâîé, Íàäåæäû Ïàâëîâè÷, Âëàäèìèðà Ìàÿêîâñêîãî, Áîðèñà Ïàñòåðíàêà, Ýäóàðäà Áàãðèöêîãî, à ðÿäîì ñ íèìè Àíäðåÿ Âîçíåñåíñêîãî, Ãëåáà Ãîðáîâñêîãî, Àëåêñàíäðà Ãàëè÷à, Ñòåïàíà Ïðîöþêà è äðóãèõ. À âîò òåïåðü è íàøåãî çåìëÿêà Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî. Âñå îíè â òîé èëè èíîé ñòåïåíè ïðèîáùèëèñü ê Áëîêó â ëó÷øåì ñìûñëå ýòèõ ñëîâ. Ýññå Ñòèõîâ è âäîõíîâåíèé ñâÿçóþùàÿ íèòü îòëè÷àåòñÿ íàïðÿæåííûì òâîð÷åñêèì ïîèñêîì òîãî, ÷òî ìîæíî áûëî áû âñëåä çà Àííîé Àõìàòîâîé íàçâàòü òàéíîé ïîýçèè . Èðèíà Áóãà¸âà ïî-ñâîåìó âûøëà íà äèàëîã ñ ìèðîì , à åå ïîñðåäíèêàìè â íåì ñòàëè ñóìðà÷íûé ñëàâÿíñêèé ãåíèé Àëåêñàíäð Áëîê è âäîõíîâåííî âîñïåâøèé åãî â ñâîåé ïîýìå ñîâðåìåííûé ïîýò Ãðèãîðèé Òóðåíêî. È áóäåì áëàãîäàðíû ðåæèññåðó, à çàîäíî è àêòåðó Âàñèëèþ Êîðîëåíêî çà òàëàíòëèâîå ñöåíè÷åñêîå âîïëîùåíèå îòäåëüíûõ ôðàãìåíòîâ ïîýìû Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , â êîòîðîì íåèññÿêàåìîé äîìèíàíòîé ïðèñóòñòâîâàëà áëîêîâñêàÿ ìûñëü î òðàãè÷íîñòè èñêóññòâà. Âàñèëèé Êîðîëåíêî ñàìûì çðèìûì îáðàçîì âûøåë íà ñîáñòâåííûé äèàëîã ñ ìèðîì, ñâèäåòåëåì êîòîðîãî ñòàë áóêâàëüíî çàòàèâøèé äûõàíèå ïåðåïîëíåííûé çàë êðèâîðîæñêîãî òåàòðà. Äàæå íå ñâèäåòåëåì, à áåç âñÿêîãî ïðåóâåëè÷åíèÿ ñîïåðåæèâàòåëåì, ïîòîìó ÷òî ïðåêðàñíîìó àêòåðó óäàëîñü âîâëå÷ü âñåõ ïðèñóòñòâîâàâøèõ â ñâîé õîðîøî ïðîäóìàííûé ðåæèññåðñêèé çàìûñåë. È, íàêîíåö, áóäåì áëàãîäàðíû ñàìîìó Àëåêñàíäðó Áëîêó, êîòîðûé ñâîèì òâîð÷åñòâîì äàë ìàòåðèàë äëÿ äóøåâíîé ðàáîòû Ãðèãîðèþ Òóðåíêî, Òàòüÿíå Áîáðîâîé, Èðèíå Áóãà¸âîé, Âàñèëèþ Êîðîëåíêî è âñåì îñòàëüíûì, êòî îêàçàëñÿ ïðè÷àñòíûì ê âûõîäó êíèãè Òðèíàäöàòûé àïîñòîë è åå ñöåíè÷åñêîé ïðåçåíòàöèè â òåàòðå.
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Áóäåì ïðèçíàòåëüíû ãåíèàëüíîìó ïîýòó Àëåêñàíäðó Áëîêó çà åãî ïðåêðàñíûå ñòèõè, â êîòîðûõ ìíîãî æèçíè è ñìåðòè â íèõ ñóäüáà.  íèõ îñòàëàñü åãî ñòðàäàþùàÿ äóøà, à æèçíü ñîææåíà è ðàññêàçàíà Èòàê, ïîãîâîðèì î êíèãå Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî Òðèíàäöàòûé àïîñòîë . Êîãäà äóõîâíàÿ ñâîáîäà Äîñòèãëà âûñøåé òî÷êè â í¸ì, Îí, èñêóïàÿ ãðåõ íàðîäà, Ñãîðåë íåâèäèìûì îãí¸ì. Ãë. Îäîëåíèå Òâîð÷åñòâî Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî íà÷èíàåòñÿ òàì, ãäå îí ìîæåò ñêàçàòü: Ýòî ìî¸ . Íè â ëè÷íîé, íè â òâîð÷åñêîé ñóäüáå îí ñòðåëêè íàçàä íå ïåðåâîäèò, â îò÷àÿíèå íå âïàäàåò, òå÷åíèþ âðåìåíè íå ïðîòèâèòñÿ, íî â æèçíåííîì âîäîâîðîòå, åñëè òðåáóåòñÿ, óìååò ïëûòü è ïðîòèâ òå÷åíèÿ. Ïîòåíöèàëüíûé ÷èòàòåëü , âîçìîæíî, åùå íå ïîçíàêîìèëñÿ ñ ïîýìîé Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , íî äîëæåí áûë ñëûøàòü î íåé, êàê î ëèòåðàòóðíîì ÿâëåíèè íà Êðèâîðîæüå. Õî÷ó ïðåäóïðåäèòü, ÷òî ïðåäñòîÿùåå ÷òåíèå íå áóäåò ëåãêèì. È òóò äåëî íå òîëüêî â àâòîðå ïîýìû, íå ïîçâîëÿþùåì ïîáëàæêè íè ñåáå, íè ÷èòàòåëþ, äåëî â ñàìîì Áëîêå, êîòîðûé îáîçíà÷èë ñâåòÿùååñÿ äóõîâíîå ïðîñòðàíñòâî âî âñåé ðóññêîé ëèòåðàòóðå ìèíóâøåãî âåêà. È âîò ýòîò ñâåò ñãóùàåòñÿ: êàê ê íåìó áåçîïàñíåå ïðèáëèçèòüñÿ? Íå ïðåòåíäóÿ íà ýïè÷íîñòü ïîâåñòâîâàíèÿ, à ïîðîé îòêðîâåííî åãî èçáåãàÿ, Ãðèãîðèé Òóðåíêî óêëàäûâàåò ñîäåðæàíèå ïîýìû â äâàäöàòü ñåìü ãëàâ, íà÷èíàÿ ñ îïèñàíèÿ ðîäîñëîâíîé Áëîêà, ñ îáñòîÿòåëüñòâ ðîæäåíèÿ áóäóùåãî ïîýòà â íîÿáðå 1880 ãîäà è çàêàí÷èâàÿ àâãóñòîâñêèì äíåì 1921 ãîäà, êîãäà Áëîê îòîøåë â Âå÷íîñòü Âîò îí, íåïðèâåòëèâûé ïåòåðáóðãñêèé íîÿáðü ñòî òðèäöàòü ñ ëèøíèì ëåò íàçàä: Íåâà âäîëü äâîðöîâ ïóòü äåðæàâíûé äåðæàëà, Áåññíåæíàÿ áóðÿ ñòó÷àëàñü â îêíî À þíàÿ æåíùèíà ñûíà ðîæàëà Ñåáå è Ðîññèè òàê ñâûøå äàíî. À âîò îòäåëåííûé îò íûíåøíåãî âðåìåíè óæå áåç ìàëîãî ñòîëåòèåì àâãóñò 1921-ãî: Øóðøàëè ìûøè, êðàñêó ïîåäàÿ Ñ íàðÿäíûõ ëåíò, êàê ñ áàðñêîãî ñòîëà. È Âå÷íîñòü, ñëîâíî ñòðàííèöà ñåäàÿ, Ê ïðèáåæèùó Ïîýòà ïîäîøëà. Ìåæäó ýòèìè äâóìÿ äàòàìè äîðîãà äëèíîþ ïî÷òè â ñîðîê îäèí ãîä. Èìåííî ñòîëüêî îòìåðèëà Ñóäüáà Àëåêñàíäðó Áëîêó. Êàê äëÿ ãåíèÿ ýòî ñîâñåì íåìàëî. Âûñòðîåíû ãëàâû ñ ó÷åòîì õðîíîëîãèè ñîáûòèé. Ïîñëåäíÿÿ ãëàâà ïåðåçàõîðîíåíèå ïðàõà ïîýòà ñî Ñìîëåíñêîãî êëàäáèùà íà Âîëêîâî, ãäå íàõîäÿòñÿ ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
33 çíàìåíèòûå Ëèòåðàòîðñêèå ìîñòêè êàê áû äîïîëíÿåò ïîýìó, îòäàëèâøèñü îò åå îñíîâíîãî ñîäåðæàíèÿ ïî÷òè íà ÷åòâåðòü âåêà. À ñ òàêîé äèñòàíöèè òîëüêî ëó÷øå âèäåí ãåíèé Áëîêà âî âñåì åãî âåëè÷èè: ãîðàçäî çðèìåé ðîëü Ïîýòà â ðàçâèòèè ðóññêîé ñëîâåñíîñòè, åãî ìåñòî â ðîññèéñêîé êóëüòóðå, äà è âî âñåé èñòîðèè Ðîññèè. Âåäü íå çðÿ æå â äâóõ çàêëþ÷èòåëüíûõ ñòðî÷êàõ ïðåäøåñòâóþùåé ãëàâû, èìåþùåé íåçàìûñëîâàòîå íàçâàíèå Êîíåö , ñêóïî è áåç âñÿêèõ ïîýòè÷åñêèõ êðàñèâîñòåé ïîâåñòâóþùåé î ïîñëåäíèõ äíÿõ çåìíîé æèçíè Àëåêñàíäðà Áëîêà, Ãðèãîðèé Òóðåíêî ãîðåñòíî âîñêëèöàåò: Êîãäà Ðîññèÿ Áëîêà ïîòåðÿëà, Âñ¸ ëó÷øåå íåçðèìî ñ íèì óøëî. Íî îñòàëàñü íàäåæäà, ñîãðåâàþùàÿ ëàäîíè , íàäåæäà, ÷òî ïîýò êîìó-òî íóæåí è ñåãîäíÿ: îòûñêàëñÿ æå íåïîìå÷åííûé êðåñò (íà ñàìîì äåëå êðåñò íà ïåðâîé ìîãèëå Áëîêà îòñóòñòâîâàë), ïåðåçàõîðîíåí ïðàõ ïîýòà íà äðóãîì êëàäáèùå, ãäå Âñòðå÷àòü åìó áîëüøå ïðèñòàëî Ïðèøåäøèõ ê íåìó íà ïîêëîí. Íå ìîãó äî êîíöà ñîãëàñèòüñÿ ñ Èðèíîé Áóãà¸âîé, óòâåðæäàþùåé, ÷òî Òðèíàäöàòûé àïîñòîë ýòî ëèðèêî-ýïè÷åñêàÿ ïîýìà. Õîòÿ ìîæíî îá ýòîì íå ñïîðèòü è íå íàñòàèâàòü íà îáðàòíîì. Îäíàêî ýïîñ ïîâåñòâîâàòåëüíàÿ ëèòåðàòóðà. Íåêîòîðûå æå ãëàâû ïîýìû Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî áîëüøå íàïîìèíàþò ëèðè÷åñêèå ñòèõè. Ïðåêðàñíî îòäåëàííûå, çàêîí÷åííûå ïî ñîäåðæàíèþ, ôîðìå, ìûñëè. Ñàì àâòîð æàíðîâî îïðåäåëèë ñâîé òðóä êàê ïîâåñòâîâàíèå â ñòèõàõ è îêàçàëñÿ, íà ìîé âçãëÿä, ãîðàçäî áëèæå ê èñòèíå. Îäíè ôàêòû áèîãðàôèè Áëîêà î÷åð÷åíû èì ýñêèçíî, à ïîòîìó åäâà ïðîñìàòðèâàþòñÿ êàê â òóìàíå óòðåííåì . Î ÷åì-òî áîëåå âàæíîì îí ïèøåò íå âñêîëüçü, è òîãäà ýòîò ýïèçîä èç ëè÷íîé æèçíè Áëîêà îêàçûâàåòñÿ áîëåå çðèìûì, ÿ áû äàæå ñêàçàëà, áîëåå âûïóêëûì â îáùåì ñòèëå ïîâåñòâîâàíèÿ. Òðèíàäöàòûé àïîñòîë ýòî ñêîðåå ðàçãîâîð î Áëîêå , ÷åì ýïè÷åñêàÿ ïîýìà. Àâòîð ïðèãëàøàåò ÷èòàòåëÿ â ñîáåñåäíèêè, ðàññ÷èòûâàÿ íà åãî çàèíòåðåñîâàííîñòü â íåì è íà îïðåäåëåííóþ îñâåäîìëåííîñòü â òåìå . Õóäîæåñòâåííîå ïîëîòíî ïîâåñòâîâàíèÿ ñîòêàíî àæóðíî, íî, íåñìîòðÿ íà êàæóùóþñÿ ëåãêîñòü ðèñóíêà, âñå âûïèñàíî â ñòðîãîì ðåàëèñòè÷åñêîì êëþ÷å è íåñåò íà ñåáå ïå÷àòü âðåìåíè. Ñàìûå ðàçíûå ïðåäìåòû áûòà, àòðèáóòû êóëüòóðû òîé ýïîõè, ñîáûòèÿ îáùåñòâåííîé æèçíè ñîöèàëüíîé, ïîëèòè÷åñêîé, òåàòðàëüíîé, ëèòåðàòóðíîé ïîìîãëè Ãðèãîðèþ Òóðåíêî óäåðæàòü êðóïíûé ïëàí ïîâåñòâîâàíèÿ è ïðè ýòîì âîññîçäàòü ïðîñòóþ ïðàâäó ìîìåíòà . Êðîìå òîãî, àâòîðó óäàëîñü íàïèñàòü î ñèëüíîì Áëîêå, ëèøü èíîãäà íåçíà÷èòåëüíûìè øòðèõàìè ïîêàçàâ åãî ÷åëîâå÷åñêèå ñëàáîñòè, íå àêöåíòèðóÿ íà ýòîì âíèìàíèå ÷èòàòåëÿ. Áëîê
ó Òóðåíêî îäèíîê, òðàãè÷åí, ðàçî÷àðîâàí (à êàê äîëæåí âûãëÿäåòü ÷åëîâåê, ïî êîòîðîìó ïðîåõàëàñü ýïîõà ?), íî îí íå ñëîìëåí, äàæå â ïîñëåäíåé ñòàäèè îò÷àÿíèÿ ïåðåä ëèöîì íåìèíóåìîé ñìåðòè. Îòìå÷ó åùå îäíî äîñòîèíñòâî ïîýìû: àâòîð íå ïåðåñêàçûâàåò ñòèõàìè òî, ÷òî áûëî íàïèñàíî î Áëîêå â âîñïîìèíàíèÿõ î íåì è â ëèòåðàòóðîâåä÷åñêèõ ðàáîòàõ, õîòÿ, êîíå÷íî, ñâîè ãëóáîêèå ïîçíàíèÿ áèîãðàôèè ïîýòà ÷åðïàåò îòòóäà. Íî îí ïðîïóñêàåò ýòó èíôîðìàöèþ ñêâîçü ñåáÿ, îáîáùàåò åå, ïåðåîñìûñëèâàåò, à ïîòîì âûäàåò â ñîáñòâåííîé èíòåðïðåòàöèè, ïîëàãàÿñü íà ñâîþ ïîýòè÷åñêóþ èíòóèöèþ, êîòîðàÿ, ê ñ÷àñòüþ, åãî íå ïîäâîäèò. Åñëè ïðåäñòàâèòü ñåáå òàêîå, ÷òî Áëîê ñìîã áû ïðî÷èòàòü íàïèñàííîå î íåì åãî ìëàäøèì ñîáðàòîì, òî, ïîæàëóé, îí íå ñòàë áû ïåíÿòü òîìó íè çà èñêàæåíèå ôàêòîâ, íè çà òåíäåíöèîçíîñòü, íè çà ïàíèáðàòñêîå ïîõëîïûâàíèå ïî ïëå÷ó, êîòîðûì ãðåøàò èíûå ïèñàòåëè è ïîýòû, êàñàÿñü èñòîðè÷åñêèõ èìåí. È åùå, èçîáðàæàÿ âðåìåíà Áëîêà, ïåðåìåùàÿñü â ïðîñòðàíñòâå (Ïåòåðáóðã Ìîñêâà Øàõìàòîâî Áîáëîâî Ïîëåñüå), àâòîð íå óòîìëÿåò ÷èòàòåëÿ ïîäðîáíîñòÿìè, íî è íå ïðåíåáðåãàåò òåì, ÷òî âàæíî äëÿ ïîâåñòâîâàíèÿ, äëÿ âîññîçäàíèÿ äîñòîâåðíîãî êîëîðèòà ýïîõè. Ïðèìåðîâ, èëëþñòðèðóþùèõ ñêàçàííîå, äîñòàòî÷íî: îò òàçà ñ êèïÿòêîì, ïðèãîòîâëåííîãî äëÿ ðîæåíèöû, äî ãðîìûõàíèÿ êîíêè ïî ïðîñïåêòàì Ïåòåðáóðãà, îò ëàìïàäíîãî îãíÿ â äîìå íà Ïðÿæêå äî ìîðêîâíîãî ÷àÿ â ïàïèðîñíîì äûìó, îò ñòàðîãî ôðàêà Ãóìèëåâà, ãîòîâîãî òðåñíóòü ïî øâàì, äî ôîòîãðàôèé èçâåñòíîãî ïîðòðåòèñòà Ìîèñåÿ Íàïïåëüáàóìà. Íî âñå òùàòåëüíî è ñêðóïóëåçíî âûïèñàííûå äåòàëè íå çàñëîíÿþò ãëàâíîãî ôèãóðû Áëîêà, ÷åì äàëåå, òåì âñå áîëåå òðàãè÷åñêîé, íà ôîíå âðåìåíè, ÷åì äàëåå, òåì âñå áîëåå çëîâåùåãî. Íà ïðîòÿæåíèè âñåãî ïîâåñòâîâàíèÿ Ãðèãîðèé Òóðåíêî ïî÷òè âñåãäà âåðåí ñâîåé ïîýòè÷åñêîé ìàíåðå: ðàññêàçûâàòü î Áëîêå ñòðàñòíî, íî öåëîìóäðåííî, íå ïðîáóæäàÿ íåçäîðîâîãî ÷èòàòåëüñêîãî ëþáîïûòñòâà ê íåäîñêàçàííîìó, íî âûçûâàÿ æåëàíèå çàäóìûâàòüñÿ íàä ïðî÷èòàííûì. Ïðî÷åðòèâ ñþæåòíûé ïóíêòèð ïî ëèíèè áëîêîâñêîé ñóäüáû, àâòîð ãäå êîíòðàñòíîé ãðàôèêîé, ãäå ìÿãêîé ïàñòåëüþ èçîáðàæàåò æèçíåííûé è òâîð÷åñêèé ïóòü Ïîýòà, íà÷èíàÿ ñ åãî ðîäîñëîâíîé, êîòîðîé òîò âïðàâå ãîðäèòüñÿ, è ïîäâîäÿ åãî ê òðàãè÷åñêîìó æèçíåííîìó ôèíàëó, çàÿâëåííîìó â ñàìîì íà÷àëå ïîýìû: Îí èòîã ïîêîëåíèé. Íà÷àëî êîíöà  í¸ì óæå îáíàæèëîñü æåñòîêî Íà ñòðàíèöàõ ïîýìû îæèâàþò îáðàçû Ìàêñèìà Ãîðüêîãî, Çèíàèäû Ãèïïèóñ, Àíäðåÿ Áåëîãî, Àííû Àõìàòîâîé, Íèêîëàÿ Ãóìèëåâà è äðóãèõ ðåàëüíûõ ëè÷íîñòåé, èãðàâøèõ ïðåäíàçíà÷åííóþ ðîëü â ñóäüáå Àëåêñàíäðà Áëîêà, íå âñåãäà áëàãîïðèÿòíóþ, à òî è âîâñå âðàæäåáíóþ. Òàê äðóæáà Áëîêà è Áåëîãî åäâà íå çàâåðøèëàñü èõ äóýëüþ èç-çà Ëþáîâè Äìèòðèåâíû, â êîòîðóþ áûëè âëþáëåíû îáà ïîýòà.
34 À íåóåìíîå æåëàíèå Íèêîëàÿ Ãóìèëåâà âåðõîâîäèòü â ëèòåðàòóðíîé æèçíè îòñòàâíîé ñòîëèöû â ïåðâûå ãîäû ñîâåòñêîé âëàñòè ñòîèëî Áëîêó ìíîãèõ äíåé äóøåâíîãî áåñïîêîéñòâà, õîòÿ ó íåãî íå áûëî îñîáîãî æåëàíèÿ íåñòè íà ñåáå íåáëàãîäàðíîå áðåìÿ ëèäåðñòâà. Íàøëà ñâîå îòðàæåíèå â ïîýìå è õðîíèêà ëþáâè , êîòîðóþ ñ þíûõ ëåò ïèñàë “íàáåëî Àëåêñàíäð Áëîê, õîòÿ ÷àùå îíà âûãëÿäåëà ÷åðíîâèêîì ñî ìíîæåñòâîì íåëåïûõ ïîìàðîê è íåóìåëûõ èñïðàâëåíèé. Îò ïåðâîé íåóäåðæèìîé þíîøåñêîé ñòðàñòè ê çàìóæíåé ãåíåðàëüøå äî ïîñëåäíåé ðîìàíòè÷åñêîé èíòðèæêè ñ î÷àðîâàòåëüíîé êîìèññàðøåé, áåñïîùàäíîé ê âðàãàì ðåâîëþöèè, â ÷èñëî êîòîðûõ îíà â ëþáîé ìîìåíò ìîãëà çàíåñòè è ñàìîãî Áëîêà. À óâëå÷åíèå òåàòðîì, òî è äåëî ïåðåõîäÿùåå â óâëå÷åíèå òàëàíòëèâûìè àêòðèñàìè, êîòîðûå âäîõíîâëÿëè ïîýòà íà ïðåêðàñíûå ñòèõè, ïðè÷èñëåííûå âðåìåíåì ê ëèðè÷åñêèì øåäåâðàì, âñå ýòî òîæå íàøëî ñâîå ìåñòî íà ñòðàíèöàõ ïîýìû Òðèíàäöàòûé àïîñòîë . Âñå ýòî âûïèñàíî ñ îãðîìíûì ïèåòåòîì, ñ ïîíèìàíèåì íåèçáåæíîñòè è íåîáõîäèìîñòè ãðåõîâíûõ êîëëèçèé â ëþáîì òâîð÷åñòâå, ïîäïèòêà êîòîðîãî èäåò îò ñîçèäàòåëüíûõ ñòðàñòåé , à íå îò áåñïëîäíîãî àñêåòèçìà . È íàêîíåö, ñàìîå áîëüøîå “ïðåãðåøåíèå” Àëåêñàíäðà Áëîêà ïîýìà Äâåíàäöàòü , òî ëè ïðèâåòñòâóþùàÿ ðåâîëþöèîííóþ ìóçûêó âîçìåçäüÿ , òî ëè ïûòàþùàÿñÿ îïðàâäàòü ïðîèñõîäÿùèå çëîäåéñòâà èõ íåèçáåæíîñòüþ çà ãðåõè îòöîâ ? Ìíîãîå íàøëî ñâîå îòðàæåíèå â ïîýìå Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , íå ïðåòåíäóÿ íà èñòèíó â ïîñëåäíåé èíñòàíöèè , íî è íå ñòàíîâÿñü â ïîçó àáñîëþòíîé áåñïðèñòðàñòíîñòè . Âîò ìàëåíüêèé Ñàøóðà, Ñ íîãàìè âëåçàâøèé â ïîêîéíîå êðåñëî, / Ïåðãàìåíòîì ìóäðûì ÷àñàìè øóðøà Âîò øåñòíàäöàòèëåòíèé ãèìíàçèñò, êîòîðîãî çàõëåñòíóëà ïåðâàÿ âçðîñëàÿ âëþáëåííîñòü ê ñèíåîêîé ãåíåðàëüøå , ðàäè êîòîðîé îí Ãîòîâ èäòè áåññòðàøíî ñ íåþ / Íà êàòîðãó è ïîä âåíåö . À âîò åãî ñâàäüáà ñ Ïðåêðàñíîé Äàìîé , êîãäà õî÷åòñÿ âîñêëèêíóòü: Ñáûëàñü ìå÷òà: Îòíûíå è Íàâåêè / Èì âìåñòå áûòü íà ãîðåñòíîé çåìëå . Íî ÷òî-òî ìåøàåò Ãðèãîðèþ Òóðåíêî ïîñòàâèòü âîñêëèöàòåëüíûé çíàê â êîíöå ýòèõ ñòðîê. Âîò ïåðâûå ëèòåðàòóðíûå óñïåõè ïîýòà Àëåêñàíäðà Áëîêà, êîãäà Óæå ñòó÷èòñÿ ñëàâà â äâåðè À åìó, îáëàñêàííîìó ñóäüáîé, Óæ êàê íåëîâêî áûòü ñ÷àñòëèâûì / È ÷üåé-òî çàâèñòè âèíîé . À âîò Áëîê íà ïîõîðîíàõ ñâîåãî îòöà, êîòîðîãî îí òàê ìàëî çíàë è êîòîðîãî åìó òàê íå õâàòàëî. Óáèòûé ñâàëèâøèìñÿ íà íåãî ãîðåì äâàäöàòèâîñüìèëåòíèé Áëîê, â ýòè ìðà÷íûå ìèíóòû òàê ÿñíî îñîçíàþùèé íåîòâðàòèìîñòü ñìåðòè: È ñûí âçãðóñòíóë î ÷àñå áëèçêîì, / Îòöó â çàòûëîê ñòàíîâÿñü . Âîò åãî âñòðå÷à ñ Êàðìåí îïåðíîé ïåâèöåé Ëþáîâüþ Äåëüìàñ, âñòðå÷à ñ âîñõèòèòåëüíîé æåíùèíîé, ïîäàðèâøåé ñóìðà÷íîìó Áëîêó òàê ìíîãî ñ÷àñòüÿ è âäîõíîâåíèÿ. Ïðåêðàñíî ïîíèìàÿ ýòî, Ãðèãîðèé Òóðåíêî ñïóñòÿ áåç ìàëîãî ñòîëåòèå áå-
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
ðåò íà ñåáÿ îòâåòñòâåííîñòü êàê áû îò èìåíè ñîâðåìåííèêîâ Áëîêà ñêàçàòü, îáðàùàÿñü ê Ëþáîâè Àëåêñàíäðîâíå: Íå äëÿ áåñïóòíîãî ðîìàíà / Ïðèøëà ê íåìó òû ñêâîçü âåêà. / Ëþáè Ïîýòà áåç îáìàíà, / Êàê íå ëþáèë íèêòî ïîêà . À âîò íà÷àëî êîíöà: Áîëåçíü åãî íà ÷àñòè ðàçëîìàëà /  õðóñòÿùèõ äîíêèõîòñòâîì æåðíîâàõ . À âîò è èòîã âñåìó – óæå ïðèâîäèìûå âûøå ñëîâà, ðàäè êîòîðûõ, ìîæåò áûòü, è íàïèñàíà âñÿ ýòà ãðàíäèîçíàÿ ïîýìà: Êîãäà Ðîññèÿ Áëîêà ïîòåðÿëà, / Âñ¸ ëó÷øåå íåçðèìî ñ íèì óøëî . Ïîýò Ãðèãîðèé Òóðåíêî ïðîøåë ðÿäîì (ïîðîé íà ñàìîì êîðîòêîì îòäàëåíèè) ñ Àëåêñàíäðîì Áëîêîì âåñü åãî çåìíîé ïóòü îò ìîìåíòà ðîæäåíèÿ áóäóùåãî ãåíèÿ äî äíÿ åãî ïîõîðîí, êîãäà Îòïåòûé, îí â ìîãèëó îïóñòèëñÿ / Áåç ìóçûêè è âûñïðåííûõ ðå÷åé . Ýòî áûë òðóäíûé ïóòü, êîòîðûé áûëî íåïðîñòî ïðîéòè â ñâîåì âîîáðàæåíèè ñîâðåìåííîìó ïîýòó, íî îí ñäåëàë ýòî. Ñäåëàë òàëàíòëèâî, ÷åñòíî, íå óáîÿâøèñü íè õóëû, íè ñëàâû Ãîâîðÿ î õóäîæåñòâåííûõ îáðàçàõ ïîýìû, ïðåæäå âñåãî õîòåëîñü áû îòìåòèòü îáðàç âåëè÷åñòâåííîãî è îäíîâðåìåííî óæàñíîãî ñâîåé èçíàíî÷íîé ñòîðîíîé Ïåòåðáóðãà. Ãîðîäà, ñîçäàííîãî ÷åëîâå÷åñêèì ðàçóìîì è ðóêàìè íà ìåñòå ñìðàäíûõ ÷óõîíñêèõ áîëîò, ãîðîäà, âûçûâàþùåãî âîñõèùåíèå è íàâåâàþùåãî òîñêó èëè äàæå áîëåå ìðà÷íûå ÷óâñòâà. Ãîðîäà ñ êîëîííàäàìè äâîðöîâ è óáîãèìè ïîäâîðîòíÿìè, ÷óãóííûì àæóðîì îãðàä è ìóñîðíûìè ñâàëêàìè, ìîñòàìè íàä áûñòðîâîäíîé Íåâîé è ñòîÿ÷åé ìóòüþ êàíàëîâ, ïîìïåçíûìè ïàìÿòíèêàìè è çàòðàïåçíûìè òðàêòèðàìè. Îáðàç ñåâåðíîé ñòîëèöû â ïîýìå íàäåëåí ÷åðòàìè ðåàëüíûìè è æèâûìè. Çäåñü ïðîèñõîäÿò ýïîõàëüíûå ñîáûòèÿ, ñîâåðøàåòñÿ âñå ñàìîå ãëàâíîå, ÷åì ïîëíèòñÿ æèçíü Áëîêà. Çäåñü åìó áûë óãîòîâàí êðàòêèé ìèã ñ÷àñòüÿ è äðóæáû, âñòðå÷ è îáðåòåíèé. Çäåñü îí áûë îáðå÷åí íà ãîðüêèå ñòðàäàíèÿ è ïîòåðè. Ïåòåðáóðã âìåñòå ñ òåì è ãîðîä-ïðèçðàê, à ïîòîìó åäâà ëè ìîã áûòü ëó÷åçàðíûì, óñòðåìëåííûì ãëàâîþ íåïîêîðíîé â ñèíþþ âûñü. Çäåñü ñåðî, òóìàííî, ïðîìîçãëî. Íî èìåííî çäåñü Áëîêîì íàïèñàíû ìíîãèå ñòèõè, îáðåêøèå åãî íà áåññìåðòèå. Íåáî êàê îáðàç? Äà. Ïîýìà Òðèíàäöàòûé àïîñòîë ïðîíèçàíà âîçäóõîì.  ïðèâû÷íîì âîñïðèÿòèè íà íåáå íå ñâåòèò ñîëíöå è îáëàêà íå ïðîïëûâàþò âûñîêî . Íåáî ó Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî êàê ñâÿòèëèùå, êàê ðàé, êàê âå÷íîñòü, êóäà îäíè ïîñûëàþò ñâîè ïðîêëÿòèÿ, äðóãèå ìîëèòâû. Íåáî êàê ìðàê, áåçäíà; íåáî, êîòîðîå òî ñûïëåò ñíåãîì è äûøèò õîëîäîì, òî ñáðàñûâàåò íà çåìëþ ïîòîêè áåçûñõîäíîãî äîæäÿ, ãóëû, ãðîìû, ìóçûêó îáðå÷åííîñòè. È ýòî íåáî ÷óæîå, çàìåðçøåå, íî âìåñòå ñ òåì òàêîå òîðæåñòâåííîå, âûñîêîå, ìàíÿùåå ê ñåáå òàì ïëàêàë ðåáåíîê, òóäà îí ñàì, êàê àíãåë, òèõî îòëåòàë, / Òåðÿÿñü òî ëè â çâ¸çäàõ, òî ëè â áë¸ñòêàõ Äà Ïîýòû óìèðàþò â íåáåñàõ Âîîáðàæåíèå àâòîðà ïîýìû, åãî ïîèñê îòâåòîâ íà âïîëíå áëîêîâñêèå âîïðîñû ïîìîãëè åìó ñîçäàòü ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
35 îáðàç ïóòè è ïåðåïóòüÿ. Äîðîãà ó õóäîæíèêà îïðåäåëåíà ïî-ðàçíîìó, òî÷íåå îíà îáîçíà÷åíà òåêó÷èìè ãëàãîëàìè.  ïîýìå ïåðåìåùàåòñÿ âñå, ñîçäàâàÿ âèäèìîñòü äâèæåíèÿ è æèçíè. À ñîáñòâåííî, ïî÷åìó âèäèìîñòü? Ýòî è áûëà ñàìàÿ íàñòîÿùàÿ æèçíü. Äàæå ÷àñû ó÷àñòâóþò â ýòîì äâèæåíèè îíè ïðåäðåêàþò íåèçâåñòíîñòü , êîãäà ñõîäÿòñÿ â çåíèòå , òî åñòü íà öèôðå äâåíàäöàòü â ïîëäåíü ñâàäüáû Áëîêà ñ Ëþáîâüþ Äìèòðèåâíîé. Äâèæåíèå âðåìåíè, òå÷åíèå æèçíè Ïóòü åãî íà÷èíàëñÿ â ñåìüå, ãäå ñðîñëèñü / Âåêîâûå êîðåíüÿ äâîðÿíñòâà Ýòî òîëüêî-òîëüêî âûçðåâàëà æèçíü. À âîò óæå è áåæàòü ïî ðîñíûì òðîïèíêàì õî÷åòñÿ. À âîò óæå ãóëêî çâó÷àò â íî÷íîé òèøè øàãè, êîòîðûìè Áëîê â ñîòûé ðàç ïðîìåðèâàë êàíàë , à ðÿäîì êòî-òî íåçðèìî áðåäåò â÷åðà, ñåãîäíÿ; êòî-òî íåñåòñÿ ñåãîäíÿ, çàâòðà; êòî-òî áåæèò â÷åðà, ñåãîäíÿ, çàâòðà È ñíîâà âðåìÿ ïðåëîìëÿåòñÿ, óõîäèò â ïðîøëîå, òîðîïèòñÿ â áóäóùåå, çàìèðàåò, íî íè íà ìèíóòó íå îñòàíàâëèâàåòñÿ Ïîýòèêà ïîýìû Òðèíàäöàòûé àïîñòîë (ïîýòèêà ïîýòè÷åñêàÿ ìàíåðà, ñâîéñòâåííàÿ äàííîìó ïîýòó) ïîä÷èíåíà çàêîíàì òâîð÷åñòâà è òåõíèêå ñòèõîñëîæåíèÿ, ñ êîòîðîé ó Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî ïðîñòî íåò ïðîáëåì. Ìóçûêàëüíîñòè ôðàçû ñîâñåì íå ìåøàåò ÷åòêîå òèêàíüå ðèòìè÷åñêîãî ìåòðîíîìà, íè ðàçó íå äàâøåãî ñáîÿ íà âñåì ïðîòÿæåíèè áîëüøîé ïîýìû; òî÷íîñòü è áëàãîçâó÷èå ðèôì íå ïðîñòî ëàñêàåò ñëóõ , à ðàáîòàåò íà óñèëåíèå âîñïðèÿòèÿ ìûñëè; ïîòîìó ÷òî ðèôìóåòñÿ, êàê ïðàâèëî, ñàìîå çíà÷èìîå ñëîâî â ñòðîêå; îáðàçíîñòü ìåòàôîð è ìåòîíèìèé, ïðîñòî ðàññûïàííûõ ïî òåêñòó ïîýìû, çðèìà è âûðàçèòåëüíà, à ñàìîå ãëàâíîå íå íàäóìàíà ðàäè êðàñèâîñòè , ÷åì, ê ñîæàëåíèþ, ãðåøàò ìíîãèå, äàæå îïûòíûå ïîýòû. Ïîýìà Òðèíàäöàòûé àïîñòîë íàïèñàíà çðåëûì ìàñòåðîì, êîòîðûé òâåðäî çíàåò, ÷òî èñêóññòâî ïîä÷èíåíî çàêîíàì êðàñîòû, òîé ñàìîé, êîòîðàÿ ñïàñåò ìèð . Òðóä ïîýòà âåëèê ïî îáúåìó è çíà÷èì ïî ðåçóëüòàòó.
È ýòî âñå?! Íåò, íå âñå Õî÷ó óãîäèòü â öåíòð öèêëîíà è óäåðæàòüñÿ íà íîãàõ, êîãäà Âåòåð, âåòåð / Íà âñåì áîæüåì ñâåòå!”  ëèíèè è öâåòå (èìåííî îíè ëèíèÿ è öâåò åñòü îñíîâíûå êàòåãîðèè æèâîïèñè) õî÷ó óëàâëèâàòü Áëîêà. Õî÷ó ïîçíàòü åãî Ïåòåðáóðã ñ ëåäÿíîþ ðÿáüþ êàíàëîâ; Êàðìåí, ñ âûçîâîì îòäàþùóþñÿ ðîêîâîìó òàíöó-îòêðîâåíèþ; Íåçíàêîìêó, äàëåêóþ îò èäåàëîâ æèçíè, íî ïðèáëèæåííóþ ê íåáó; è øàõìàòîâñêèå äàëè, äî äóøåâíîé èñòîìû ìèëûå ñåðäöó; ñêîðáíî-ãðóñòíûé ïîðòðåò þíîãî Áëîêà, óæå èññòðàäàâøåãîñÿ ïî ñâîåé äîðîãå; è ïîëå Êóëèêîâî, óêóòàííîå â ðåäåþùèé òóìàí; äâåíàäöàòü êðàñíîãâàðäåéöåâ, ïðîæèãàþùèõ æèçíü ñ ãîðåì-ãîðüêèì, ñêóêîé ñêó÷íîþ, ñìåðòíîþ ; è òåíü ïîýòà, òàê è íå ïðåîäîëåâøåãî ïðèòÿæåíüÿ çåìëè; ðåâîëþöèîííûé Ïåòðîãðàä, íà óëèöàõ êîòîðîãî óæå âèäíû âñïîëîõè ïåðâûõ ïîæàðèù; è ãðóñòíûå ãëàçà Áîãîðîäèöû.
Äà. Òàê äèêòóåò âäîõíîâåíüå... (À. Áëîê) À òåïåðü ïîãîâîðèì îá èëëþñòðàöèÿõ ê ïîýìå Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , âûïîëíåííûõ õóäîæíèêîì Òàòüÿíîé Áîáðîâîé. Íåñáûâøååñÿ âîïëîòèòü. Àëåêñàíäð Áëîê Áóäó äûøàòü èëëþñòðàöèÿìè ê êíèãå, à íå óêëàäûâàòü èõ â õóäîæåñòâåííûå êàíîíû. Õî÷ó âèäåòü òî, ÷òî âèäèòñÿ . Õî÷ó íå òîëüêî ñìîòðåòü, ïåðåëèñòûâàÿ ñòðàíèöû êíèãè, íî è ñëóøàòü ìóçûêó æèçíè, åå íà÷àëà è êîíöà, îò ïðàçäíè÷íûõ ïåðåçâîíîâ äî ïîìèíàëüíûõ óäàðîâ êîëîêîëà, ìóçûêó ðîæäåíèÿ Çåìëè è êðóøåíèÿ âñåõ íàäåæä.
Ïÿòüäåñÿò äåâÿòü èçóìèòåëüíûõ èëëþñòðàöèé Òàòüÿíû Áîáðîâîé ê Òðèíàäöàòîìó àïîñòîëó . È âñå îíè íå ïðîñòî ïðèëîæåíèå, êîììåíòàðèè ê ïîýìå Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî, îíè åùå òàêæå ðåçóëüòàò ëè÷íîãî òâîð÷åñêîãî ïîèñêà è îòêðûòèÿ ñâîåãî Áëîêà íåçàóðÿäíûì õóäîæíèêîì. Ðåçóëüòàò ëè÷íîãî âïå÷àòëåíèÿ îò ïðî÷òåíèÿ áëîêîâñêèõ ñòèõîâ è ïîýì, ñîáñòâåííîãî âèäåíèÿ åãî ïîýòè÷åñêîé è ÷åëîâå÷åñêîé ñóäüáû. È òóò óæ íè÷åãî íå ïîäåëàåøü: õóäîæíèê Òàòüÿíà Áîáðîâà óòâåðæäàåò äàííîå åé ïðàâî âûáèðàòü ñâîå; ïîìíèòü îäíî è íå ïîìíèòü, à çíà÷èò ðàç-ìû-âàòü ïî ñâîåé âîëå äðóãîå. Áåçóñëîâíî, èëëþñòðàöèè ñþæåòíî ñîîòíîñÿòñÿ ñ ãëàâàìè (íàïîìèíàþ: â ïîýìå 27 ãëàâ), íî ïîðîé â íèõ ñêàçàíî è òî, ÷åãî íåò â ñàìîì òåêñòå, à ëèøü
36 ïîäðàçóìåâàåòñÿ â íåì. È ýòî âûçûâàåò çðèòåëüñêîå âîñõèùåíèå. À åùå ïðîñòî ïîðàæàåò ðàçìàõ ìûñëè õóäîæíèêà, èäóùèé çà÷àñòóþ íå òîëüêî îò ïîýìû Ãðèãîðèÿ Òóðåíêî, à îò ñîáñòâåííîãî îòíîøåíèÿ Òàòüÿíû Áîáðîâîé ê Áëîêó, ê åãî ãåíèàëüíîìó òâîð÷åñòâó è òðàãè÷åñêîé ñóäüáå. ×òî îòêðûëè èëëþñòðàöèè âíèìàòåëüíîìó ÷èòàòåëþ ïîýìû, äîïîëíèâøåìó ñâîè âïå÷àòëåíèÿ îò ïðî÷èòàííîãî ñîçåðöàíèåì èçîáðàæåííîãî ïî ñîñåäñòâó? Ïîâåäàëè, ïðåæäå âñåãî, ÷òî ìèð, ñîçäàííûé Òàòüÿíîé Áîáðîâîé, ýòî ìèð äîñòîâåðíûé, òî÷íûé â ñâîèõ áûòîâûõ, ñîöèàëüíî-èñòîðè÷åñêèõ äåòàëÿõ (ïóçàòûé ñàìîâàð è îïëûâøàÿ ñâå÷à, íàáåðåæíàÿ êàíàëà è áàëêîí íàä íåþ, ôîíàðè è ðàçáðîñàííûå ïî ïîëþ öâåòû, ïåðî è ðîÿëü, îïàâøèé ëèñò è èêîíà ). È îäíîâðåìåííî ýòî ìèð îäóõîòâîðåííûé è îñìûñëåííûé óìíûì âçîðîì õóäîæíèêà. Êðîìå óçíàâàåìîãî äâîðÿíñêîãî ãíåçäà , óëèö Ïåòåðáóðãà, çäåñü ïðèñóòñòâóåò îáðàç îãíåííûõ äàëåé , ñåäîé þíîñòè , ðàçáîéíîé êðàñû”, îòøóìåâøåé æèçíè . Ïîðàçèòåëüíî ïîðòðåòíîå ñõîäñòâî ãåðîåâ, èçâåñòíûõ íàì ïî èõ ôîòîãðàôèÿì, ïðè ýòîì óäèâèòåëüíà íåïîõîæåñòü îòäåëüíûõ ïðåäìåòîâ, êàê áû ïåðåñòàþùèõ áûòü ïðîñòî ïðåäìåòàìè äåðåâüÿìè, îáëàêàìè, îêíîì, äîðîãîé. Îíè íåâîëüíî ïåðåõîäÿò â õóäîæåñòâåííûé îáðàç, ñòàíîâÿòñÿ çíàêîâûìè. Áóêâàëüíî ðàññûïàííûå ïî ñòðàíèöàì ïîýìû, îíè íå çàãîðàæèâàþò, íå çàñëîíÿþò òîãî, ÷òî íàõîäèòñÿ çà íèìè, à ãëàâíîå íå ìåøàþò äåéñòâèÿì ëþäåé, èçîáðàæåííûì íà ðèñóíêå. À îòñóòñòâèå îáðàìëåíèÿ åùå áîëüøå ðàçäâèãàåò ðèñóíîê, äåëàÿ åãî êàê áû æèâîé êàðòèíêîé, âûõâà÷åííîé èç ñàìîé îêðóæàþùåé äåéñòâèòåëüíîñòè. Ìíå, ÷åëîâåêó, íå èñêóøåííîìó â æèâîïèñè, òðóäíî ãîâîðèòü î õóäîæåñòâåííîì ñòèëå Òàòüÿíû Áîáðîâîé, íî, ïî-ìîåìó, ýòî íåêèé ñèíòåç ðàçëè÷íûõ èçîáðàçèòåëüíûõ ñòèëåé. Íî ìîãó ñ óâåðåííîñòüþ ñêàçàòü, ÷òî ïëàñòè÷åñêàÿ ñèëà åå èëëþñòðàöèé ïîðàçèòåëüíà: òîíêèå ëèíèè, çàìûñëîâàòûå èçãèáû, îáùàÿ âèðòóîçíîñòü ðèñóíêà, ïåðåäàþùàÿ òå-êó-÷åñòü äâèæåíèÿ. È ñòîèò ëèøü íåìíîãî íàïðÿ÷ü ñâîå âîîáðàæåíèå, êàê ýòè èëëþñòðàöèè áóêâàëüíî îæèâàþò, òî åñòü, ïðîèñõîäèò îáûêíîâåííîå ÷óäî íàñòîÿùåãî èñêóññòâà. Áëàãîäàðÿ èìåííî òàêîìó ïîäõîäó õóäîæíèêà íå îñòàíîâèòü ìãíîâåíèå, à åäâà óëîâèìûìè êîíòóðàìè ïîêàçàòü åãî õðóïêîñòü, çûáêîñòü ïîýìà Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , âûõîäÿ íà èíûå ãîðèçîíòû, îáðåëà íàäåæíóþ óñòîé÷èâîñòü â èçîáðàæàåìîì ïðîñòðàíñòâå è â îïèñûâàåìîì âðåìåíè. Áëàãîäàðÿ ðàáîòå õóäîæíèêà â ïîýìå îùóòèìåå çâó÷èò ïðèñóòñòâóþùàÿ â íåé ìóçûêà, ÿñíåå è ïîíÿòíåå ñòàíîâèòñÿ ìûñëü àâòîðà, ïîðîé ïåðåäàâàåìàÿ ñ ïîìîùüþ ñèìâîëîâ, ðåìèíèñöåíöèé è íàìåêîâ íà íå÷òî íåñêàçàííîå . Âíèìàòåëüíûé ÷èòàòåëü íå ìîã íå çàìåòèòü, ÷òî Òðèíàäöàòûé àïîñ-
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
òîë ýòî íå öåëîñòíàÿ áåñ-ïðå-ðûâ-íàÿ êàðòèíà ïîâåñòâîâàíèÿ, ýòî ñêîðåå ïðå-ðû-âèñ-òûé ðàçãîâîð î Áëîêå. Èëëþñòðàöèè ïîìîãàþò ñêðåïèòü îòäåëüíûå, âïîëíå ñàìîñòîÿòåëüíî ñóùåñòâóþùèå ãëàâû â îäíî öåëîå è ïðèäàþò èì îñîáóþ òîíàëüíîñòü. Îòäåëüíûé ðàçãîâîð îá îáðàçàõ-ñèìâîëàõ, êîòîðûå ñîçäàëà Òàòüÿíà Áîáðîâà, ÿâëÿÿ ÷èòàòåëþ ñëîæíûé è ìíîãîãðàííûé ìèð, ãäå ïîýçèÿ è æèâîïèñü ñïëåëèñü â íåðàñòîðæèìîì åäèíñòâå. Îäíàêî, äàæå ïðèáåãíóâ ê ìèôîïîýòè÷åñêîé ñèìâîëèêå, åäâà ëè ìîæíî ïåðåäàòü âñå ðàçíîîáðàçèå ñóùåãî. (Îòñûëàþ ÷èòàòåëåé Ñàêñàãàíè ê ýññå Èðèíû Áóãàåâîé, ñäåëàâøåé ñåðüåçíóþ è âïîëíå óäàâøóþñÿ ïîïûòêó ðàñêðûòü ìèð äèâíûõ î÷åðòàíèé, ëèíèé, òåíåé, òîíîâ, ïîëóòîíîâ, öâåòà â èëëþñòðàöèÿõ Òàòüÿíû Áîáðîâîé).
Çäåñü æå íàçîâó ëèøü òå îáðàçû-ñèìâîëû, êîòîðûå è ïðè ñàìîì áåãëîì ïðîñìîòðå íå ìîãóò áûòü íå çàìå÷åíû: ñâå÷è, ãîðÿùèå èìåííî òîãäà, êîãäà èõ ñâåò ïðîñòî íåîáõîäèì ìèðó, ïîãðóæåííîìó âî òüìó; îáëàêà-ïòèöû, ëåòÿùèå íå òîëüêî òóäà, êóäà âåëèò èì âåòåð, äóþùèé â ïðèñòóïå çëîáû , íî è âîïðåêè åìó êóäà èì íàäî; îáíàæåííûå äåðåâüÿ, êðåïêî öåïëÿþùèåñÿ ñâîèìè êîðíÿìè çà çåìëþ, à ïîòðåïàííîé êðîíîé õâàòàþùèåñÿ çà íåáî. Ñèìâîëè÷íû ïðåäìåòû, ïîõîæèå ñâîèìè î÷åðòàíèÿìè íà êðóã, è ïðåäìåòû, ñâÿçàííûå ñ íèì íåðàñòîðæèìî, êàê áû íå ñóùåñòâóþùèå îòäåëüíî îò íåãî: êîëåñî ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
37 ñïèöû; ÷àñû ñòðåëêè; ïîëíàÿ ëóíà òó÷è, îáñòóïèâøèå åå; ôîòîãðàôèÿ ðàìêà îêðóãëîé ôîðìû. Ñàì êðóã êîíå÷åí, íî êðóãîâîå äâèæåíèå ïðîñòðàíñòâà êàê âíóòðè êðóãà, òàê è âíå íåãî áåñêîíå÷íî. Íî âíóòðè êðóãà ãàðìîíèÿ, à çà åãî ïðåäåëàìè õàîñ. Òàê îíè è ïðåáûâàþò â íåðàñòîðæèìîì åäèíñòâå îãðàíè÷åííîñòü è áåñêîíå÷íîñòü, ìèðîïîðÿäîê è áåçóäåðæíàÿ ñòèõèÿ. À åùå Òàòüÿíà Áîáðîâà íå çëîóïîòðåáëÿåò ìåðîé çðèòåëüñêîãî âîñïðèÿòèÿ è âîñïðèèì÷èâîñòè. Îíà íå ïåðåãðóæàåò ðèñóíîê öâåòîì, îí ó íåå íåÿðîê, êàê áóäòî áû íåìíîãî ïðèãëóøåí. Îíà ñìåøèâàåò êðàñêè íàñòîëüêî èñêóñíî, ðîæäàÿ âîñõèòèòåëüíûå îòòåíêè è ÷óäíûå ïîëóòîíà, ÷òî õî÷åòñÿ ñìîòðåòü íà íèõ, íå îòðûâàÿ âîñòîðæåííîãî âçîðà è äàæå íå ïûòàÿñü îòãàäàòü èç êàêèõ æå ÷èñòûõ öâåòîâ ñîçäàíî ýòî ÷óäî. Èñêóññòâîâåäû, ñïåöèàëèçèðóþùèåñÿ íà æèâîïèñè, óòâåðæäàþò, ÷òî êîíòóð ýòî åäâà ëè íå ãëàâíîå åå îðóæèå , ïðèçâàííîå ïîðàæàòü çðèòåëüñêîå âîîáðàæåíèå. Ëèíèåé Òàòüÿíà Áîáðîâà òàêæå âëàäååò â ñîâåðøåíñòâå: ÷åòêî î÷åðêèâàåò ïîâîðîò ãîëîâû, âûðàçèòåëüíî âûïèñûâàåò ðàçðåç ãëàç, ÷åðíèò âçìàõ êðûëà, âûïóêëî âûïèñûâàåò îùåòèíèâøèéñÿ âèíòîâî÷íûé øòûê, îñÿçàåìîé äåëàåò ðàçîðâàâøóþñÿ íèòü áóñ È ýòà æå ëèíèÿ, ýòîò æå êîíòóð ñòàíîâèòñÿ ìåíåå ÷åòêèì, ñáåãàþùèì ñ ðèñóíêà, ïî÷òè èñ÷åçàþùèì, êîãäà õóäîæíèê íàìåðåííî ðàçìûâàåò ñèëóýò ÷åãî-òî, ñîçäàåò ëèøü íàïîìèíàþùóþ ëèöî ìàñêó, òîëüêî íàìåêàåò íà ôîí ïåéçàæà çà îêíîì, èëè êîãäà êîíè íåñóòñÿ áåç óäèë, âîçíèêàÿ èç íèîòêóäà è óíîñÿñü â íèêóäà  èëëþñòðàöèÿõ Òàòüÿíû Áîáðîâîé ìíîãî âåòðà: ïîä åãî íàïîðîì ïëûâóò îáëàêà è ïðîíîñÿòñÿ òó÷è, ãíóòñÿ ìîãó÷èå äåðåâüÿ, êîëûøóòñÿ âåêîâûå êàìûøè, ðàçâåâàþòñÿ áîåâûå ñòÿãè, õîòÿò ñîðâàòüñÿ ñ òîíêèõ øååê è ëåòåòü êóäà-òî â íåâåäîìóþ äàëü äàìñêèå øàðôû, êà÷àþòñÿ ïåðüÿ íà øëÿïàõ è ïðèîòêðûâàþòñÿ âóàëè, ðàçëåòàþòñÿ ëèñòû ðóêîïèñåé Õóäîæíèê íàïîëíèë ñâîè ðèñóíêè âîçäóõîì, è îí òàê âëèÿåò íà èçîáðàæåííûå ïðåäìåòû, ÷òî ñòàíîâèòñÿ âèäèìûì ÷èòàòåëþ. Íî ïî÷åìó-òî íå êà÷àþòñÿ ôîíàðè, îõâà÷åííûå òîñêîé è áîëüþ îò÷àÿíèÿ. Ïðèçâàííûå îñâåùàòü óëèöû è ïåðåóëêè, îíè ëèøü òóñêëî ìåðöàþò æåëòûìè ïÿòíàìè âî ìðàêå, âûçûâàÿ ìèñòè÷åñêèé óæàñ áåçíàäåæíîñòè áûòèÿ: Íî÷ü, óëèöà, ôîíàðü, àïòåêà àïòåêà, óëèöà, ôîíàðü . Áëàãîäàðÿ ïëûâóùåé ëèíèè Òàòüÿíà Áîáðîâà ñîçäàëà òåêóùóþ ñòèõèþ! À âåäü âíåøíèìè ñîáûòèÿìè æèçíü Àëåêñàíäðà Áëîêà áûëà íå î÷åíü áîãàòà. Îäíàêî ñâîèìè äèíàìè÷åñêèìè èëëþñòðàöèÿìè ê ïîýìå Òðèíàäöàòûé àïîñòîë õóäîæíèöà ñóìåëà âîññîçäàòü íå òîëüêî ïîðûâèñòóþ ýïîõó íà÷àëà ïðîøëîãî âåêà, íî è ïåðåäàòü áåñïîêîéñòâî äóõà Ïîýòà .
Íå âïðàâå ñóäèòü î òîì, êàêèå ÷óâñòâà âëàäåëè Òàòüÿíîé Áîáðîâîé, êîãäà îíà ðàáîòàëà íàä èëëþñòðàöèÿìè ê ïîýìå Òðèíàäöàòûé àïîñòîë , ïðåáûâàÿ â ðàçäóìüÿõ è ñîìíåíèÿõ íå äåíü è íå äâà. Íî óâåðåíà, ÷òî îíà íå òîëüêî ñíîâà è ñíîâà ïåðå÷èòûâàëà òåêñò, ïðîíèêàÿñü ìûñëÿìè àâòîðà ïîýìû, ïîðîé íå âûñêàçàííûìè èì íàïðÿìóþ, îíà ïåðå÷èòûâàëà ñòèõè è ïîýìû ñàìîãî Áëîêà, èùà â íèõ íåñêàçàííîå . Ëèøü äîãàäûâàþñü, êàê ñëîæíî ïåðåäàòü â òîíêèõ, áåñòåëåñíûõ ëèíèÿõ òî, ÷òî ñêàçàíî ñëîâàìè: Âñåé æèçíè îñòàâàëñÿ ñóùèé ìèã / Ëèøü ïîâàëèòüñÿ ãîëîâîé íà ïëàõó . Êàê òðóäíî ñîîòâåòñòâîâàòü èçîáðàçèòåëüíûìè ñðåäñòâàìè ïîâåñòâîâàòåëüíîé òðàãè÷íîñòè òàêèõ ñòèõîâ: Óìîëêëè â í¸ì áîæåñòâåííûå çâóêè, / Ñëóõ çàëîæèëî ì¸ðòâîé òèøèíîé ! È õóäîæíèê Òàòüÿíà Áîáðîâà íàõîäèò ñâîå ðåøåíèå òâîð÷åñêîé ñâåðõçàäà÷è . Îíà òî ñîáèðàåò ðèñóíîê èç îòäåëüíûõ ôðàãìåíòîâ, êàê áóäòî äåòñêèå êóáèêè, â êîòîðûõ ðàçáðîñàíà îáùàÿ êàðòèíêà, òî ðåøèòåëüíî äåëèò ðèñóíîê ïîïîëàì îáû÷íî âåðòèêàëüíîé (åäâà çàìåòíîé) ëèíèåé, íî ïðè ýòîì îí íå ðàñïàäàåòñÿ íà äâå âçàèìîèñêëþ÷àþùèå ïîëîâèíû, à êàê áû ïðèîáðåòàåò íåêèé ñìûñëîâîé ïîäòåêñò. Íåðåäêî äåëÿùèé ðîñ÷åðê èäåò ïðÿìî ïî æèâîìó , ðàññåêàÿ íàäâîå ïðîñòðàíñòâî, íåîäóøåâëåííûå ïðåäìåòû, ÷åëîâå÷åñêèå ôèãóðû, è òîãäà ïåðåä íàìè óæå íå ïðîñòî çðèìûé îáðàç, à òàèíñòâåííûé ñèìâîë, íàä ðàçãàäêîé êîòîðîãî íàïðÿæåííî ðàáîòàþò íàøå âîîáðàæåíèå è íàø ðàçóì. Ïîýòó Ãðèãîðèþ Òóðåíêî î÷åíü ïîâåçëî ñ õóäîæíèêîì Òàòüÿíîé Áîáðîâîé. Ðàáîòàÿ ïîðîçíü, îíè ñîâìåñòíî ðåøàëè îäíó òâîð÷åñêóþ çàäà÷ó. È ðåøèëè åå ïðîñòî áëåñòÿùå! Îíè ïîëíîïðàâíûå ñîàâòîðû çàìå÷àòåëüíîé êíèãè, ïîñâÿùåííîé âåëèêîìó ðóññêîìó ïîýòó Àëåêñàíäðó Áëîêó. Äóìàåòñÿ, ÷òî Áëîê, êîòîðîìó ïîñâÿùåíû äåñÿòêè ðàçíûõ êíèã, îñòàëñÿ áû äîâîëåí òðóäîì äâóõ íàøèõ òàëàíòëèâûõ çåìëÿêîâ. Ïîýò Ãðèãîðèé Òóðåíêî õóäîæíèê Òàòüÿíà Áîáðîâà èñêóññòâîâåä Èðèíà Áóãà¸âà ðåæèññåð Âàñèëèé Êîðîëåíêî. Ýòî òâîð÷åñêèå ëè÷íîñòè, ïîñòîÿííî ïûòàþùèåñÿ ðàçðåøèòü ñàìûå íåïðîñòûå âîïðîñû, íàïåðåä çíàÿ, ÷òî ÷åñòíûå îòâåòû íà íèõ ïîðîé âåñüìà íåáåçîïàñíû. Íî óõîäèòü îò ýòèõ âîïðîñîâ âðåìåíè è áûòèÿ íå èìååò ïðàâà ÷åëîâåê, âûáðàâøèé ñåáå òâîð÷åñêóþ ñóäüáó, îñîáåííî åñëè îí ðàññ÷èòûâàåò íà ïðèçíàíèå
Ðèñóíêè Òàòüÿíû ÁÎÁÐÎÂÎÉ
38
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Òåòÿíà ÄЪªÂÀ ÌÈÒÜ ÆÈÒÒß Ó Ë²ÍDz ÎÁ ªÊÒÈÂÀ Ìàºìî ïðèâ³ä ïîä³ëèòèñÿ ç âàìè ïðèºìíîþ íîâèíîþ: ôîòîêîðåñïîíäåíò ãàçåòè ×åðâîíèé ã³ðíèê Îëåêñàíäð Ïîðòíÿã³í âêîòðå äîâ³â, ùî òâîð÷èé ïîòåíö³àë ÷åðâîíîã³ðíè÷àíñüêèõ êàäð³â ñÿãຠâèñîêèõ ùàáë³â ïðîôåñ³îíàë³çìó. Ó ðåã³îíàëüíîìó êîíêóðñ³ Íîâèé ïîãëÿä2013 , ïðîâåäåíîìó çà ³í³ö³àòèâè Äí³ïðîïåòðîâñüêî¿ îáëàñíî¿ ðàäè, ðåäàêö³¿ ãàçåòè Çîðÿ òà ²íòåðíåò-ïîðòàëó gorod.dp.ua , íàø òàëàíîâèòèé ôîòîõóäîæíèê ïîñ³â 1 ì³ñöå.
Áàòÿíÿ
Îëåêñàíäð Ïîðòíÿã³í
Íà ñóä êîìïåòåíòíîãî æóð³ Îëåêñàíäð íàä³ñëàâ ø³ñòü ôîòîãðàô³é íà ð³çíó òåìàòèêó. Òà íàéá³ëüøå ñõâàëüíèõ îö³íîê îòðèìàâ ôîòîçí³ìîê Áàòÿíÿ , çðîáëåíèé ï³ä ÷àñ âðàæàþ÷î¿, íåïåðåñ³÷íî¿ âèñòàâè Êðèâîð³çüêîãî àêàäåì³÷íîãî òåàòðó äðàìè ³ ìóçè÷íî¿ êîìå䳿 ³ì. Ò. Øåâ÷åíêà Ïîð³ã . Ìè ââàæàºìî, ùî öþ ïðîíèçëèâó ìèòü Ñàøêî âèõîïèâ âëó÷íî ³ íàäçâè÷àéíî ìàéñòåðíî. À äîïîìîãëè éîìó â öüîìó áëèñêó÷à ãðà óëþáëåíöÿ êðèâîð³çüêî¿ ïóáë³êè, çàñëóæåíîãî àðòèñòà Óêðà¿íè Âàñèëÿ Êîðîëåíêà ³ éîãî ìàëåíüêîãî êîëåãè. Êîëåêòèâ ×à ùèðî â³òຠÎëåêñàíäðà ç çàñëóæåíîþ ïåðåìîãîþ!
Êîíêóðñ Íîâèé ïîãëÿä â îáëàñò³ â³äáóâñÿ â÷åòâåðòå. ³í òðèâàâ ³ç ÷åðâíÿ ïî âåðåñåíü 2013 ðîêó. Òâîð÷³ äîðîáêè ìàéñòð³â çìàãàëèñü ó íîì³íàö³ÿõ ̳ñüêèé ïåéçàæ , ѳëüñüêèé ïåéçàæ , Îñîáèñò³ñòü , Îäíà ìèòü æèòòÿ , Ïîåòè÷íèé êîíêóðñ ³ 500 ñë³â .
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
39 Íàøè ãîñòè
Ñåðãåé ÌÀËÀØÊÎ
Ìèøà è àâòîð(ñïðàâà íà ôîòî)
ÏÎ×ÅÌÓ?
 ïàìÿòü î Ìèøå Ëÿìèíå
Íå ïîíÿòíî, ïî ÷üåé âîëå, Áîãà èëè Äüÿâîëà, Ìèøà óëåòàë â ïîñëåäíèé ïóòü â îäíîì ñàìîëåòå ñî ñâîèì óáèéöåé Äàæå íà ýòîì ýòàïå èõ äîðîãè áûëè ïîïóòíûìè  îäèí èç àïðåëüñêèõ âå÷åðîâ ðàçäàëñÿ ñòàâøèé óæå æèçíåííî íåîáõîäèìûì çâîíîê äðóãà, æèâøåãî ïî ìåðêàì ñåâåðíûõ ðàññòîÿíèé ïî÷òè ðÿäîì êèëîìåòðàõ â ñåìèñòàõ îò ñîëíå÷íîãî ãîðîäà Ìàãàäàí â ÷óäíîì ïîñåëêå ñ èíòðèãóþùèì íàçâàíèåì Ìÿóíäæà. Ïîçíàêîìèëèñü ìû ëåò òàê øåñòü íàçàä, âðîäå áû ñëó÷àéíî, õîòÿ íè÷åãî ñëó÷àéíîãî â ìèðå íå áûâàåò. Ïðè ñàìîé ïåðâîé âñòðå÷å â Ìèõàèëå ïðèâëåêëà ñâîéñòâåííàÿ âî ìíîãîì êîðåííûì ñåâåðÿíàì îòêðûòîñòü.  âûñîêîì, ñòðîéíîì øèðîêîïëå÷åì ìóæèêå, óâåðåííîì â ñåáå, òâåðäî ñòîÿùåì íà íîãàõ â æèçíè, íåìíîãî ñóðîâîì ñ âèäó ñêðûâàëñÿ óäèâèòåëüíî äîáðûé, îòçûâ÷èâûé ïî îòíîøåíèþ ê áëèçêèì ëþäÿì ÷åëîâåê. Íà ìèð îí ñìîòðåë ñêâîçü ñòåêëà î÷êîâ âçãëÿäîì ÷èñòûõ ñåðî-ãîëóáûõ ãëàç. Î÷êè íîñèë äàâíî, â íèõ ïðåêðàñíî ñòðåëÿë è íå èñïûòûâàë èç-çà íèõ íèêàêèõ êîìïëåêñîâ. Ãëÿíóâ íà íåãî, âïåðâûå òðóäíî áûëî ïðåäïîëîæèòü, ÷òî îí ñòàðøèé îôèöåð ìèëèöèè, ïîñâÿòèâøèé äåëó îõðàíû ïðàâîïîðÿäêà âñþ æèçíü.  áûòíîñòü åãî íà÷àëüíèêîì ïîñåëêîâîãî îòäåëåíèÿ ìèëèöèè ñóñóìàíñêèå è ìàãàäàíñêèå æóëèêè ïðåäïî÷èòàëè â Ìÿóíäæó íå ñîâàòüñÿ. Íà ýòî ó íèõ áûëè âåñêèå îñíîâàíèÿ. Ñòðàñòíûé, óäà÷ëèâûé îõîòíèê è ðûáàê, îí ñ óïîåíèåì ïðè ïåðâîé âîçìîæíîñòè ïðåäàâàëñÿ ëþáèìîìó çàíÿòèþ. Ïðîïàäàë íà îõîòå è ðûáàëêå â ñàìûå ðàçëè÷íûå ïåðåäðÿãè. Íî âñåãäà Áîã õðàíèë åãî. Ìèøà ìîã ñåáå ïîçâîëèòü ëåãêóþ ïîøóòèëîâêó. Âûãëÿäåëî ýòî çàáàâíî. ×àñà â äâà
íî÷è ìîã ðàçäàòüñÿ çâîíîê, è â òðóáå ìîæíî áûëî óñëûøàòü åãî äîâîëüíûé ãîëîñ, çàäàâàâøèé ñàìûé àêòóàëüíûé â ýòî âðåìÿ âîïðîñ: Òû íå ñïèøü? Ìû âîò òóò ñ äðóçüÿìè çîðüêó îòñòðåëÿëè. Ñèäèì, ïüåì âîäî÷êó. Ïîâåñåëèñü íåìíîãî, øòóê äåñÿòü ãóñåé, ñ ïîëñîòíè óòîê äà òðè áåëîãâàðäåéöà. ß áûñòðî ïðîñûïàëñÿ, ïîçäðàâëÿë äðóãà ñ óäà÷åé è ñîæàëåë, ÷òî ìû ñåé÷àñ íå âìåñòå. Óæå ãîäà òðè îáùåíèå ïî òåëåôîíó ñòàëî åæåäíåâíûì. Óòðîì è âå÷åðîì ìû çâîíèëè äðóã äðóãó, ïîëó÷àÿ çàðÿäû áîäðîñòè è îïòèìèçìà íà äåíü íàñòóïàþùèé è íà äåíü áóäóùèé. Ìû áûëè â êóðñå ìíîãèõ äåë è ïîääåðæèâàëè äðóã äðóãà â íå ñàìûõ ïðîñòûõ æèòåéñêèõ ñèòóàöèÿõ. Âèäåëèñü çà âñå ãîäû íàøåãî çíàêîìñòâà íå ÷àñòî. Âñòðå÷è ìîæíî áûëî ïåðåñ÷èòàòü ïî ïàëüöàì îáåèõ ðóê, íî êàê-òî íåçàìåòíî ïîòðåáíîñòü â åæåäíåâíîì îáùåíèè ïðèøëà ñàìà ñîáîé, íå ñïðàøèâàÿ íàñ. Ïî ìîë÷àëèâîìó îáîþäíîìó ñîãëàñèþ ìû åå íå ïðîãîíÿëè. Î÷åíü îíà ïîìîãàëà íàì æèòü. Íó êàê òû òàì, äðóæèùå? Ïîáåäèë âñå ñâîè õâîðè? Âðåìåíè íà âûçäîðîâëåíèå îòïóñêàþ áóêâàëüíî òðè äíÿ. Áóäó â âàøåì ãîðîäå â ýòî âðåìÿ öåëüíóþ íåäåëþ. Êóðñû òóò ðîäíàÿ îðãàíèçàöèÿ ðåøèëà ïðîâåñòè ïî ïîâûøåíèþ íàøåé êâàëèôèêàöèè. Êîðî÷å, Ñêëèôîñîâñêèé, ê ìîåìó ïðèåçäó áûòü êàê øòûê, çâó÷àë â òðóáêå ïîëíûé îïòèìèçìà ãîëîñ äðóãà. Ñêàçàíî ýòî áûëî òîíîì îòñòàâíîãî ïîäïîëêîâíèêà ìèëèöèè, íå äîïóñêàþùèì íèêàêèõ âîçðàæåíèé. Ìíå îñòàâàëîñü òîëüêî îäíî ïîä÷èíÿòüñÿ. Ïîñëóøàéòå, óâàæàåìûé, à ïîñëå ïðîõîæäåíèÿ êóðñîâ âû ïåðåñòàíåòå çäîðîâàòüñÿ ñî âñåìè èëè âûáîðî÷íî? Ñòàíåòå óìíûì, ôóðàæêà íà ãîëîâó ïåðåñòàíåò íàëàçèòü, óì äåâàòü áóäåò íåêóäà. À òî ÿ óæå íà÷èíàþ îïàñàòüñÿ, õðèïëûì îò ìåðçåéøåãî áðîíõèòà ãîëîñîì, ïðîãîâîðèë ÿ â òðóáêó. Ìèøêà, äðóæèùå, ïðèåçæàé, òûñÿ÷ó ëåò íå âèäåëèñü, à ýòî ñîâñåì íå ïðàâèëüíî. Ïîáîðåì ìû âñå ýòè õâîðè âìåñòå ñ îáñòîÿòåëüñòâàìè è â ìàå ó òåáÿ íà îçåðå â äîìèêå ïîæèâåì õîòÿ áû ïàðó äíåé, óòî÷åê ïîñòðåëÿåì, ñóï÷èêà ïðàâèëüíîãî ïîõëåáàåì, äóøîé îòäîõíåì. À âîò ýòî î÷åíü õîðîøàÿ ìûñëü è îíà ìíå î÷åíü íðàâèòñÿ. Ðàç íà÷àë øóòèòü è äóìàòü î âåñåííåé îõîòå, óæå âûçäîðàâëèâàåøü. Æäè, êàê âñåãäà ñõîäèì â ãîñòè ê Ðàèäó, øàøëû÷êîâ íåæèðíûõ ñ ïèâêîì ïîòðåñêàåì. Åé-Áîãó æèçíü íàëàäèòñÿ, îáîäðÿþùå ïðîèçíåñ Ìèøà. È íå çàáóäü ïåðåäàòü ïðèâåò Ñâåòî÷êå. Ýòî ïðèêàç Óæå áîþñü. Ïîïðîáóé íå ïåðåäàé, çàòèðàíèøü. Âåðíåå çàòèðàíèòå, ïîøóòèë ÿ â îòâåò. Òåáÿ, ïîæàëóé, çàòèðàíèøü. Íî íå çàáûâàé îá ýòîì è áîéñÿ, íåïðåìåííî ìû ñ íåé òàê è ñäåëàåì ïðîäîëæàëè ìû ñ äðóãîì øóòëèâóþ ïèêèðîâêó. Ïðèøëîñü âûïîëíÿòü ïðèêàç äðóãà, òåì áîëåå, ÷òî áîëÿ÷êè áûëè óæå íà èçëåòå. Çàãîñòèëèñü îíè ó ìåíÿ ýòîé âåñíîé ïî÷òè íà ìåñÿö, íàäîåëè äî óæàñà ïîðà âûãîíÿòü. Ñ òàêèìè ìûñëÿìè ÿ óñíóë. Íà ñëåäóþùèé äåíü Ìèøà ïîçâîíèë âå÷åðîì. Ïðèâåò, äðóæèùå! Íàñòîÿùèì äîêëàäûâàþ: ïðèáûë, óñòðîèëñÿ â ãîñòèíèöå, äàæå íà çàíÿòèÿ óæå ïîïàë. ×åãî äåëàòü ñîáèðàåøüñÿ? Íå ïîâåðèøü, øàøëûêà ñ ïèâîì õî÷ó, ïðîçâó÷àë â òðóáêå áîäðûé Ìèøèí ãîëîñ.
40 Íå íàäåéñÿ, íå îòêàæóñü. Ãäå è êîãäà âñòðå÷àåìñÿ? ñðàçó ñïðîñèë ÿ. Ìåñòî âñòðå÷è îïðåäåëèëè áûñòðî è âñêîðå, íàõîäÿñü â óþòíîé êàáèíêå øàøëû÷íîé, ïîä âåëèêîëåïíûé øàøëûê îò Ðàèäà è õîëîäíîå ðàçëèâíîå ïèâî ñòðîèëè ïëàíû íà âåñåííþþ îõîòó ïî âîäîïëàâàþùåé äè÷è. Êàê-òî ïðåäâàðèòåëüíî âñå âûðèñîâûâàëîñü ðîâíî, íå áûëî âèäíî ïîäâîäíûõ êàìíåé. Íàì áûëî î ÷åì ïîãîâîðèòü, ÷òî îáñóäèòü, ÷åì ïîäåëèòüñÿ, ïîýòîìó ìû ñ óäîâîëüñòâèåì ïîëüçîâàëèñü äîëãîæäàííîé âñòðå÷åé. Ïîñëå òîãî, êàê áûë ïîáåæäåí øàøëûê ïîä íàòèñêîì ïèâà, Ìèøà ëóêàâî óëûáíóëñÿ, íåìíîãî ïðèùóðèëñÿ, ÷òî îçíà÷àëî òîëüêî îäíî: ñåé÷àñ áóäåò äðóæåñêèé íàåçä: Íó ëàäíî, ãàäþêà, âñå ýòî õîðîøî è çäîðîâî. Òû ìíå ëó÷øå ðàññêàæè, êàê Ñâåòî÷êà ïîæèâàåò? Ñâåòî÷êà ïîæèâàåò î÷åíü õîðîøî, íî ïî÷åìó ÿ ãàäþêà? Ýòî ÷åãî òàêîå è ãëàâíîå ïî÷åìó? ïðèíèìàë ÿ äîâîëüíî ãëóáîêîìûñëåííûé ïðèêîë îò äðóãà. Ìîæíî ïîäóìàòü òû ñàì íå çíàåøü, áîëüøàÿ è âðåäíàÿ ãàäþêà òû ýäàêàÿ, ïðîäîëæàë òèðàíèòü ìåíÿ äðóã, ëóêàâî ïðèùóðèâøèñü ïðè ýòîì... Ñî Ñâåòëàíîé îí âèäåëñÿ òîëüêî îäèí ðàç â äåíü ìîåãî ðîæäåíèÿ â àâãóñòå ïðîøëîãî ãîäà. Ïî èðîíèè ñóäüáû èëè ïî âîëå Áîãà Ìèøà ïðèåõàë â ãîðîä çà ñóòêè äî ýòîãî äíÿ, íå çíàÿ î äíå ðîæäåíèÿ. ×àñîâ â ïÿòü âå÷åðà ÿ âûçâîíèë åãî. Ïîñëóøàé, ñåãîäíÿ åñòü ïðåäëîã óâèäåòüñÿ è ëåãîíüêî ïðèïèòü âîäêè, òåáå áûòü îáÿçàòåëüíî. Âîçðàæåíèÿ íå ïðèíèìàþòñÿ. Áûòü ãîòîâûì ê ñåìè, îçàäà÷èë ÿ åãî. À ÷åãî ïóãàåøü? ×òî ñëó÷èëîñü? Îïÿòü ÷åãî-òî óäóìàë, øóòëèâî ïûòàëñÿ âîçðàçèòü Ìèøà. Âñå âå÷åðîì óçíàåøü. Æäè çâîíîê, çàêîí÷èë ÿ ðàçãîâîð. Îí íå çíàë, ÷òî ê ýòîìó âðåìåíè ó ìåíÿ áûëà äîãîâîðåííîñòü î ñîâìåñòíîì óæèíå ñî Ñâåòëàíîé. Îíà çíàëà î òîì, ÷òî ó ìåíÿ â òîò äåíü áûë äåíü ðîæäåíèÿ. Òîãäà ÿ íå ïðèäàë ýòîìó çíà÷åíèÿ, íî ïî âîëå Áîãà èìåííî â ýòîò äåíü, íàâåðíîå, îäíè èç ñàìûõ áëèçêèõ äëÿ ìåíÿ â ýòîé æèçíè ëþäåé äîëæíû áûëè îêàçàòüñÿ ñî ìíîé çà ñòîëîì. Ïî÷åìó-òî íå õîòåëîñü óñòðàèâàòü ÷åãî-òî øóìíîãî è ìíîãîëþäíîãî, ñêàçûâàëàñü äèêàÿ óñòàëîñòü îò ðàáîòû, è ïðîñòîå æåëàíèå â òèøè è ñïîêîéñòâèè îòìåòèòü äåíü ðîæäåíèÿ è ÿ áûë ÷ðåçâû÷àéíî ðàä, ÷òî âñå ñêëàäûâàëîñü èìåííî òàê. Ê âå÷åðó íàñòðîåíèå íå ïîäíÿëîñü, òåêóùèå ñîáûòèÿ äíÿ åãî íå äîáàâèëè. Êàê ÿ è íàìå÷àë, ïðåäâàðèòåëüíî îñâåäîìèëñÿ, ãîòîâà ëè Ñâåòëàíà, è ïîëó÷èâ óòâåðäèòåëüíûé îòâåò, âûçâîíèë Ìèøó. Òû íå ïåðåäóìàë? Ïîïðîáóé òîëüêî. Æäè, áóäó ìèíóò ÷åðåç òðèäöàòü. Òîëüêî ñåé÷àñ çàõâàòèì îäíîãî ÷åëîâåêà è ïîåäåì âòðîåì ïèòü âîäêó, ïðåäóïðåäèë ÿ äðóãà è âûçâàë òàêñè, çíàÿ, ÷òî Ñâåòëàíà óæå æäåò ìåíÿ. Òàê óæ ïîëó÷àëîñü, ÷òî îíà î Ìèøå çàî÷íî çíàëà î÷åíü ìíîãîå, à îí î íåé íè÷åãî. Íàâåðíîå, íå çðÿ äðóã ìåíÿ èíîãäà ëàñêîâî íàçûâàë ãàäþêîé. Êîãäà ÿ ïîäúåõàë çà Ìèøåé, îí óæå æäàë ìåíÿ âîçëå ãîñòèíèöû. Ïðèâåò, ñòàðèíà!! À âîò òû ÷åãî òàêîé âåñü èç ñåáÿ â áåëîé ðóáàøêå è êîñòþì÷èêå? Çà âñå ãîäû íè ðàçó íå âèäåë òåáÿ â íåì. ×òî çà ïîâîä? ñðàçó ñïðîñèë äðóã, çàíèìàÿ ìåñòî â ìàøèíå.
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Ñåé÷àñ óçíàåøü, õìóðî îòâåòèë ÿ Ìèøå. Äàâàé íà 31 Êâàðòàë. Äîì ïîêàæó. Àäðåñ íå çíàþ, íî êàê ïðîåõàòü ïîêàæó. ïîñòàâèë çàäà÷ó ïåðåä òàêñèñòîì. Äîáðàëèñü áûñòðî, îñòàíîâèëèñü ó íóæíîãî ïîäúåçäà. Î÷åíü ñêîðî èç ïîäúåçäà ïîÿâèëàñü Ñâåòëàíà. Íåâûñîêàÿ, ñòðîéíàÿ áðþíåòêà ñî âêóñîì îäåòàÿ, ñ êîðîòêîé ñòðîãîé ñòðèæêîé Îíà åùå íå ñåëà â ìàøèíó, íî ÿ óæå âèäåë, ÷òî âûãëÿäèò îíà âåëèêîëåïíî. Ìèøà íåäîóìåííî ãëÿíóë íà íå¸, îãëÿíóëñÿ íà ìåíÿ, ëóêàâî óëûáíóëñÿ è ìíîãîçíà÷èòåëüíî õìûêíóë. Ñâåòëàíà âïîðõíóëà â ìàøèíó, ïðèíåñÿ ñ ñîáîé òåðïêèé àðîìàò õîðîøèõ äóõîâ. Äîáðàÿ ñâåòëàÿ óëûáêà óêðàøàëà åå îòêðûòîå ëèöî, ñåðî-ãîëóáûå ãëàçà îçîðíî ïîáëåñêèâàëè, èçëó÷àÿ ñâåò è òåïëî, ïîäòâåðæäàÿ íåïðåëîæíóþ èñòèíó: òàêèå ãëàçà çåðêàëî ñâåòëîé äóøè. Óâàæàåìûé, äàâàé â ðåñòîðàí ÀÍÈ , ïîïðîñèë ÿ âîäèòåëÿ è ìû äâèíóëèñü ê öåëè. ß ïîçíàêîìèë Ìèøó è Ñâåòëàíó è êàê-òî î÷åíü áûñòðî îíè çàâÿçàëè îæèâëåííóþ áåñåäó. È âñå æå äðóãà òåðçàë âîïðîñ: Ïîñëóøàé, òû ìíå âñå æå ñêàæè, ÷òî çà ñîáûòèå òàêîå, ïî÷åìó òû äàæå áåëóþ ðóáàøêó íàïÿëèë? Êîëèñü, ÷åãî ñëó÷èëîñü? ß ïðèäåðæàë Ñâåòëàíó çà ëîêîòîê, ÷òîáû îíà íå ïðîãîâîðèëàñü. Ïîñëóøàé, òåáå ýòî î÷åíü íóæíî? ïî-ïðåæíåìó õìóðî âîð÷àë ÿ. Ñåé÷àñ ïðèåäåì, âñå ðàññêàæó. Ìîæåò áûòü. Åé áîãó, ãàäþêà. Íó êàê ñ íèì áîðîòüñÿ, ìîæåò áûòü, òû ïîäñêàæåøü? îáðàòèëñÿ Ìèøà ê Ñâåòëàíå. Äà âîò ñàìà íå çíàþ, ïîääåðæàëà îíà èãðó. Êîðî÷å, äîáðîæåëàòåëè, ïðîøó íà âûõîä. Ìû ïðèáûëè, ïðåðâàë ÿ àòàêó íà ñåáÿ ñî ñòîðîíû äðóçåé. È òîëüêî ïîñëå òîãî, êàê ìû çàíÿëè ìåñòî çà ñòîëèêîì è ñäåëàëè çàêàç îôèöèàíòó, ÿ ðåøèë ñîîáùèòü Ìèøå ïðè÷èíó çàñòîëüÿ. Äîâîæó äî âàøåãî ñâåäåíèÿ, ÷òî ñåãîäíÿ ó ìåíÿ äåíü ðîæäåíèÿ, ñîîáùèë ÿ íîâîñòü âñå áîëåå îáàëäåâàþùåìó Ìèøå. Íå ïðîñòî ãàäþêà, à ãàäþêà â êóáå! ñðàçó æå âîçìóòèëñÿ äðóã.  êóáå ýòî êàê? Ñ òðåìÿ õâîñòàìè? ïîøóòèë ÿ. Âåñü âå÷åð çà íàøèì ñòîëîì öàðèëà âåñåëàÿ àòìîñôåðà äðóæåñêèõ øóòîê, Ìèøà ñî Ñâåòîé î÷åíü áûñòðî íàøëè îáùèé ÿçûê è, ãëÿäÿ íà íèõ, òðóäíî áûëî ïðåäïîëîæèòü, ÷òî îíè ïîçíàêîìèëèñü ïàðó ÷àñîâ íàçàä. Èíîãäà âñïîìèíàëè ïðî ìîé äåíü ðîæäåíèÿ, êîòîðûé â ýòîò äåíü ñòàë ïðåäëîãîì äëÿ âå÷åðà. Âå÷åð óäàëñÿ, ìû âñå äàâíî íå ïîëó÷àëè òàêîãî óäîâîëüñòâèÿ îò òåïëîãî äðóæåñêîãî îáùåíèÿ ëþäåé, íåçàìåòíî ñòàâøèõ äóøåâíî áëèçêèìè. Âîò òàê ñîñòîÿëàñü íàøà ïåðâàÿ ñîâìåñòíàÿ âñòðå÷à, ñîñòîÿâøàÿñÿ â àâãóñòå 2012 ãîäà. Âñå ýòî âðåìÿ â òåëåôîííûõ ðàçãîâîðàõ ìíå ïðèõîäèëîñü ïåðåäàâàòü ïðèâåòû îò Ìèøè Ñâåòëàíå è íàîáîðîò. Çàêîí÷èâ óæèí â øàøëû÷íîé è, óæå îæèäàÿ ìàøèíó, ÿ ïðåäëîæèë Ìèõàèëó: Ïîñëóøàé, äðóæèùå, ÿ çíàþ çäåñü åùå îäíî óþòíîå ìåñòå÷êî. Ïîýòîìó äàâàé çàâòðà ÿ ïðèãëàøó Ñâå-
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
41 òó è ìû ïîóæèíàåì? Âîçðàæåíèÿ ñ òâîåé ñòîðîíû íå ïðèíèìàþòñÿ. Íåñìîòðÿ íà òî, ÷òî òû ïîñëå ñâîèõ êóðñîâ âîîáùå óìíûì ñòàíåøü. Íå îòêàæóñü, äàæå è íå äóìàé, ñ óäîâîëüñòâèåì ñîãëàñèëñÿ äðóã. Äîãîâîðèëèñü âñòðåòèòüñÿ çàâòðà âå÷åðîì. Êàê è ïëàíèðîâàëè, â ñåìü ÷àñîâ ñ Ìèøåé æäàëè Ñâåòëàíó. Îíà êàê âñåãäà áûëà ïóíêòóàëüíà è íå îïîçäàëà. Êàê âñåãäà ëåãêàÿ è âîçäóøíàÿ, ñ áåçóïðå÷íîé ïðè÷åñêîé, ðàçóìíûì ñòèëüíûì ìàêèÿæåì, â êðàñèâîì øèôîíîâîì ïëàòüå, ïîä÷åðêèâàþùåì åå ýôôåêòíóþ ôèãóðêó, îíà âûøëà èç ïîäúåçäà è íàïðàâèëàñü ê ìàøèíå.
Ìèøà Ïîêà îíà øëà, Ìèøà, ñèäÿùèé íà ïåðåäíåì ñèäåíüå, îãëÿíóëñÿ è êàê-òî ïî-îñîáîìó ñåðüåçíî ãëÿíóë íà ìåíÿ è çàäàë êîðîòêèé âîïðîñ: Ïîñëóøàé, Ñåðåãà, à ïî÷åìó âû äî ñèõ ïîð íå âìåñòå? Õîðîøèé âîïðîñ. Òåáå íà íåãî îòâå÷àòü ñåé÷àñ, ïîäðîáíî èëè êîðîòêî? ïîëóñåðüåçíî îòâåòèë ÿ äðóãó, íåìíîãî îãîðîøåííûé çàäàííûì âîïðîñîì. Ñâåòî÷êà, òû äàæå ïðåäñòàâèòü ñåáå íå ìîæåøü, êàê ÿ ðàä òåáÿ âèäåòü. Âûãëÿäèøü ôàíòàñòè÷åñêè, ïðîñòî óìíèöà, ïîïðèâåòñòâîâàë åå Ìèøà, ïåðåêëþ÷èâ âíèìàíèå íà âïîðõíóâøóþ â ìàøèíó Ñâåòëàíó. Ìîæåò òàê ïîëó÷èòüñÿ, ÷òî ÷èñëà 25 àïðåëÿ ìíå ïðèäåòñÿ åùå ðàç ïîÿâèòüñÿ â ãîðîäå âìåñòå ñ Âåðîé. Ñïàñèáî, Ìèøà. Òû êàê âñåãäà ëþáåçåí. Ó ìåíÿ ñðàçó æå ïîÿâèëàñü èäåÿ âñòðåòèòüñÿ â ðàñøèðåííîé êîìïàíèè âìåñòå ñ òâîåé æåíîé, îòâåòèëà Ñâåòëàíà. Ñäåëàåì íåïðåìåííî è ïîñèäèì âåëèêîëåïíî, ïîääåðæàë èäåþ äðóã. Õìóðàÿ ãàäþêà, äóìàþ, âîçðàæàòü íå áóäåò. Ïîïðîáóé òóò âîçðàçèòü. Âåäü óäàâèòå íåíàðî-
êîì. Äà è çìåè èíîãäà áûâàþò ìóäðûìè, çà÷åì îòêàçûâàòüñÿ îò ïðèÿòíîãî, ñîãëàñèëñÿ ÿ ñ äðóçüÿìè. Äîðîãà äî óþòíîãî êàôå íà îäíîé èç öåíòðàëüíûõ óëèö ãîðîäà ñîïðîâîæäàëàñü Ìèøèíûìè øóòêàìè è äðóæåñêèì ïðåïèðàíèåì ñî ìíîé.  Ìàãàäàíå âñå ðÿäîì, ïîýòîìó âñêîðå ïðèáûëè â íóæíîå ìåñòî. Ïîêà ÿ ðàññ÷èòûâàëñÿ çà ïðîåçä, Ìèøà ñî Ñâåòëàíîé íàïðàâèëèñü ê êàôå. Îí êàê èñòèííûé äæåíòëüìåí ïîääåðæèâàë äàìó ïîä ðó÷êó, îíè êàê âñåãäà íàøëè îáùóþ òåìó, âåñåëî îáñóæäàåìóþ è ïðèÿòíóþ äëÿ îáîèõ. ß äîãíàë èõ íà ïåðåêðåñòêå, âçÿë äàìó ïîä îñòàâøóþñÿ ñâîáîäíîé ðó÷êó. Êàê ïðèÿòíî áûòü â òàêîé êîìïàíèè, øóòèëà Ñâåòëàíà. Øóòêè è âåñåëûé ñìåõ ó íàñ íå óìîëêàëè è ïîñëå òîãî, êàê ìû çàíÿëè ñâîè ìåñòà çà ñòîëèêîì è äåëàëè çàêàç ìèëîé è óëûá÷èâîé îôèöèàíòêå. Ïîñëå òîãî, êàê áûëè íàïîëíåíû ôóæåð âèíîì ó äàìû, ñòîïî÷êè õîëîäíîé âîäêè ó íàñ, ÿ ïðîèçíåñ òîñò: Çà ñàìûõ óìíûõ è âûñîêîêâàëèôèöèðîâàííûõ â âîïðîñàõ áåçîïàñíîñòè è ãðàæäàíñêîé îáîðîíû äðóçåé, êîòîðûå ïîñëå ïîëó÷åíèÿ óäîñòîâåðåíèÿ íå ïåðåñòàíóò çäîðîâàòüñÿ ñ äðóçüÿìè, ðåøèë ÿ íåìíîãî âçáîäðèòü øóòêîé äðóãà. Ñâåòëàíà èçóìëåííî, íî âåñåëî ñìîòðåëà íà íàñ îáîèõ. Ìèøà ãëÿíóë íà ìåíÿ ñ ïðèùóðîì, âûäåðæàë ïàóçó è ñ íàèãðàííîé ïå÷àëüþ ïðîèçíåñ: ×åãî îò òåáÿ åùå ìîæíî îæèäàòü. Åé Áîãó, ãàäþêà. Ñâåòî÷êà, è êàê òû åãî òåðïèøü? Ñàìà óäèâëÿþñü, óëûáàÿñü, îòâåòèëà îíà. Âñïîìíèëè íàøó ïðåäûäóùóþ è ïîêà åäèíñòâåííóþ ñîâìåñòíóþ âñòðå÷ó. Íå çëîóïîòðåáëÿÿ âíèìàíèåì äàìû, êîðîòêî îáñóäèëè íàøè ïëàíû íà âåñåííþþ îõîòó, áóäóùóþ âñòðå÷ó è âîçìîæíóþ ïîåçäêó â ãîñòè íà Ìÿóíäæó. Âåëèêîëåïíûé âå÷åð ïðîäîëæàëñÿ, óæå ñåé÷àñ îñòàâàÿñü â ïàìÿòè êàê íå÷òî ñâåòëîå è äîáðîå. ß âíîâü íàïîëíèë áîêàë è ñòîïêè è ïîïðîñèë ðàçðåøåíèÿ íà òîñò. Êàê íè ñòðàííî ìíå ýòî ðàçðåøèëè è ñ ìàêñèìàëüíî âîçìîæíîé ñåðüåçíîñòüþ ÿ åãî ïðîèçíåñ: Êàê èçâåñòíî, íè÷åãî â ìèðå íå áûâàåò ñëó÷àéíîãî. ß áëàãîäàðþ ñóäüáó, ÷òî ó ìåíÿ åñòü âîçìîæíîñòü âòîðè÷íî óâèäåòü âìåñòå è ðÿäîì ëþäåé, áëèæå êîòîðûõ ó ìåíÿ, íàâåðíîå, ñåé÷àñ çäåñü íåò. ß ñåé÷àñ õî÷ó âûïèòü çà òåáÿ, Ñâåòëàíà, è çà òåáÿ, Ìèøà. Òåáÿ, Ñâåòëàíà, áëàãîäàðþ è öåíþ çà òî, ÷òî òåáå óäàëîñü ðàñòîïèòü ÷àñòü ëüäà â äóøå è îòêðûòü ãëàçà íà ìíîãèå æèçíåííûå âåùè, ïîâåðèòü â ñóùåñòâîâàíèå ðàíåå íåâåäîìûõ ìíå âåùåé. Òåáÿ, Ìèøà, áëàãîäàðþ çà òî, ÷òî èìåÿ òàêèõ äðóçåé íå òàê ñêó÷íî æèòü â íàøå ñâîëî÷íîå âðåìÿ. Äàé Âàì Áîã âñåãî ñâåòëîãî, ðàäîñòíîãî è Áîæüåé Áëàãîäàòè âî âñåì. Ñâåòëàíà íåìíîãî èçóìëåííî ãëÿíóëà íà ìåíÿ. Ìèøà æå ïðèùóðèëñÿ ëóêàâî, âûäåðæàë ïàóçó è ñëîâíî ìåæäó äåëîì è, ÿêîáû íè ê êîìó íå îáðàùàÿñü, ïðîèçíåñ: À íà ÷òî òåáå îòêðûëè ãëàçà çíàåøü, êàê íàçûâàåòñÿ? Ðèñêíó ïðåäïîëîæèòü, ÷òî ýòî ïðîñòî ëþáîâü. Ìîæåò áûòü, îïÿòü çàíÿë ÿ ãëóõóþ îáîðîíó. Ìèøà ñïåøèë íà âñòðå÷ó ïî ïîâîäó ïðèîáðåòåíèÿ ðàçäàòî÷íîé êîðîáêè äëÿ åãî ëþáèìîãî Óðàëà , íà êîòîðîì ìû ïëàíèðîâàëè â îêòÿáðå óñòðîèòü èíòåðåñíóþ îõîòíè÷üþ ýêñïåäèöèþ íà ðåêó Îìóëåâêà.
42 Î÷åíü æàëü, íî âñå õîðîøåå èìååò ñâîéñòâî áûñòðî çàêàí÷èâàòüñÿ. Óâû, íî ìíå ïîðà åõàòü. Äóìàþ, íå ïðîùàåìñÿ, ñêàçàë Ìèøà ïîñëå çâîíêà ïî òåëåôîíó. Îõ, è ïîðàäóþ ñâîåãî áóöåôàëü÷èêà íîâîé ðàçäàòêîé. Ñ òîáîé, âðàæèíà, çàâòðà ñîçâîíèìñÿ. À òåáå, Ñâåòî÷êà, âñåãî ñàìîãî ïðåêðàñíîãî è äî íîâîé âñòðå÷è. È ñ Âåðîé æäåì âàñ ó ñåáÿ â ãîñòÿõ íà Ìÿóíäæå. Õîðîøî, ó÷òåì ïðè ðàçëèâå â ìàå â òâîåì îõîòíè÷üåì äîìèêå, ñîãëàñèëñÿ ÿ ñ äðóãîì, íó à ìû ñî Ñâåòëàíîé ðåøèëè åùå íåìíîãî ïîáûòü çäåñü è îáñóäèòü äåòàëè áóäóùåé ïîåçäêè. Îí âñòàë ó ñòîëà áóêâàëüíî íà ïàðó ñåêóíä: âûñîêèé, ñòðîéíûé â ïðåêðàñíîé ôîðìå äëÿ ñâîåãî âîçðàñòà, â áåçóêîðèçíåííî ñèäÿùåì ÷åðíîì êîñòþìå. Ñåäèíà ïîñåðåáðèëà âèñêè, ÷òî òîëüêî äîáàâëÿëî åìó íåêîåãî ìóæñêîãî øàðìà. ×åðåç íåèçìåííûå î÷êè åãî ãëàçà äàðèëè íàì åãî îñîáóþ äîáðóþ, è ñâåòëóþ óëûáêó. Îäåâøèñü â ãàðäåðîáå, îí ïðîøåë ÷åðåç çàë è îñòàíîâèëñÿ íà ýòîò ðàç ó áàðíîé ñòîéêè, ðàçâåðíóëñÿ ê íàì, êàê-òî ïî-îñîáîìó ïîìàõàë ðóêîé, åùå ðàç óëûáíóëñÿ ñâîåé íåïîâòîðèìîé óëûáêîé è óøåë. Ìû ïîñèäåëè åùå íåìíîãî, ïûòàÿñü âûïèòü èç áîêàëà âå÷åðà âñå äî êàïåëüêè. Ìèøà áûë â ãîðîäå åùå äíÿ òðè è, äîâîëüíûé è ñ÷àñòëèâûé ïðèîáðåòåíèåì äëÿ ñâîåãî ÷åòûðåõêîëåñíîãî äðóãà, óåõàë íà Ìÿóíäæó. Äíÿ ÷åðåç ÷åòûðå, áëèæå ê âå÷åðó, ðàçäàëñÿ îäèí èç òðàäèöèîííûõ íàøèõ çâîíêîâ. Óãàäàé ñ òðåõ ðàç, ÷åì ÿ ñåé÷àñ çàíÿò? ðàçäàëñÿ â òðóáêå áîäðûé Ìèøèí ãîëîñ. Ïðåäïîëàãàþ ïî òâîåìó äîâîëüíîìó òîíó, ÷òî òîð÷èøü ó ñåáÿ íà îçåðå èëè ãäå-òî ðÿäîì, ïðåäïîëîæèë ÿ. À êàê òû óãàäàë? Ñåé÷àñ áóëüäîçåðîì îçåðî ïîä÷èùàþ, ÷òîáû ïîëíûì ñòàëî ê îòêðûòèþ îõîòû. Òàê ÷òî ãîòîâüñÿ, ïîñòðåëÿåì òðîõè. Ñòîþ ñåé÷àñ âñïîìèíàþ ïåðåæèòîå íà íåì è òî, ÷òî åùå ïðåäñòîèò, è æèòü õî÷åòñÿ, êàê-òî ïî-îñîáîìó áîäðî è ðàäîñòíî ãîâîðèë äðóã. Îáÿçàòåëüíî ïåðåäàé ïðèâåò Ñâåòî÷êå. Äà âîò òàê ïîëó÷èëîñü. Óãàäàë è âñå. Ó ìåíÿ óæå ïî÷òè ãîòîâà áîëüøàÿ ÷àñòü âåùåé äëÿ îõîòû. Ïåðåïðàâëþ ñ ïîïóòíîé îêàçèåé, íó à äàëüøå âñå áóäåò çàâèñåòü îò ìíîãèõ îáñòîÿòåëüñòâ. Íó, à ïî ïîâîäó ïðèâåòà ìîæåøü íå íàïîìèíàòü. ß ýòî äåëàþ âñåãäà è ñ óäîâîëüñòâèåì. Êîðî÷å, ïîêà, ñòàðèíà, ïîïðîùàëñÿ ÿ ñ äðóãîì. Òîãäà ÿ äåéñòâèòåëüíî íå çíàë, ÷òî ìû äåéñòâèòåëüíî ïîïðîùàëèñü.  ñóááîòó 20 àïðåëÿ 2013 ãîäà äåíü âûäàëñÿ íåïðèâåòëèâûì. Ñíåã ñ âåòðîì â î÷åðåäíîé ðàç íàïîìíèëè î òîì, ÷òî çèìà åùå íå óøëà èç Ìàãàäàíà. Íàñòðîåíèå ñ óòðà áûëî ñåðûì, ðàáîòàëîñü ñ òðóäîì. ×àñà â äâà ðàçäàëñÿ çâîíîê ñ íåçíàêîìîãî íîìåðà. ß îòâåòèë.  òðóáêå ðàçäàëñÿ çíàêîìûé è îäíîâðåìåííî íåçíàêîìûé ãîëîñ Âåðû, Ìèøèíîé æåíû. Ïðèâåò, Ñåðåæà, êàêèì-òî ÷óæèì è îòðåøåííûì ãîëîñîì, êîòîðûé çàñòàâèë äóøó ñæàòüñÿ èçíóòðè â ïðåäâêóøåíèè ÷åãî-òî íåïîïðàâèìîãî, ñêàçàëà îíà. Â÷åðà Ìèøà ïîãèá. Óñëûøàííîå çàïîëíèëî ñîáîé ñîçíàíèå, êîòîðîå îòêàçûâàëîñü âåðèòü â ðåàëüíîñòü ïðîèñõîäÿùåãî. Êîãäà? Êàê? ïî÷òè ïðîêðè÷àë â òðóáêó. ×ó-
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
æèì, íî òâåðäûì ãîëîñîì Âåðà îòâåòèëà: Â÷åðà â òàéãå çàñòðåëèëè. Äåíèñ ðàíåí, íî æèòü áóäåò. Ïðîñòè, òðóäíî ãîâîðèòü, ñîçâîíèìñÿ ïîçæå. Âûçîâ çàêîí÷èëñÿ, òðóáêà óìîëêëà. Íà íåêîòîðîå âðåìÿ ÿ âïàë â ñòóïîð, òóïî âðàùàÿ òåëåôîí íà ðàáî÷åì ñòîëå. Ñîçíàíèå âêëþ÷èëîñü ñêîðî. ß íàáðàë òåëåôîí îäíîãî èç íàøèõ îáùèõ çíàêîìûõ. Ñëàâà, ó ìåíÿ åñòü î÷åíü ïëîõèå íîâîñòè. Ìèøà ïîãèá. Çàðÿä â ãðóäü, ñûí ðàíåí, íî áóäåò æèòü, êàêèì-òî ñåâøèì è ñàìîìó ñåáå íåçíàêîìûì ãîëîñîì ñîîáùèë ÿ ñòðàøíóþ íîâîñòü. Êàê ïîãèá? Âåäü äâà äíÿ íàçàä ðàçãîâàðèâàëè. Ïî÷åìó ÿ îá ýòîì åùå íè÷åãî íå çíàþ? ñïðîñèë äðóã, êîòîðîìó ïî ðàáîòå ïîëîæåíî áûëî ýòî óçíàòü ðàíüøå. Êàêîå ýòî òåïåðü èìååò çíà÷åíèå? òîñêëèâî ïðîèçíåñ ÿ. È òî, ïðàâäà, äàâàé äåðæàòü äðóã äðóãà â êóðñå ïðîèñõîäÿùåãî. Òû äàâàé ñàì äåðæèñü, âåäü âû áûëè î÷åíü áëèçêèìè äðóçüÿìè, ïîñî÷óâñòâîâàë Ñëàâà. Çàêîí÷èë ðàçãîâîð. Íàõëûíóâøóþ ãàììó ÷óâñòâ îïèñàòü ñëîæíî. Çàùåìèëî ñåðäöå, â ñîçíàíèè íå óêëàäûâàëñÿ âåñü òðàãèçì è íåëåïîñòü ñëó÷èâøåãîñÿ. Ïî÷òè íà àâòîïèëîòå âîøåë â ðàáî÷óþ áûòîâêó, ãäå ñîòðóäíèêè ïèëè ÷àé âî âðåìÿ íåáîëüøîãî ïåðåðûâà. Ìóæèêè, âîäêà åñòü? ß áû ñåé÷àñ âðåçàë ñî ñòàêàí÷èê, îçàäà÷èë ÿ ñîòðóäíèêîâ íåîáû÷íîé ïðîñüáîé. Ïîéìàâ íà ñåáå èõ óäèâëåííûå âçãëÿäû, ñàì ñêàçàë: Ó ìåíÿ î÷åíü áëèçêèé äðóã òðàãè÷åñêè ïîãèá. ß óøåë, è ñåãîäíÿ óæå ÿâíî íå áóäó, ñîîáùèë ÿ ïåðåïîëíÿâøóþ ìåíÿ íîâîñòü. Âûçâàë òàêñè è ìèíóò ÷åðåç äåñÿòü åõàë äîìîé. Ïî äîðîãå çàøåë â ìàãàçèí, êóïèë ëèòð âîäêè, çàêóñêó. Ïî÷òè â ñîñòîÿíèè ïîëíîé ïðîñòðàöèè âîøåë â êâàðòèðó, íà àâòîïèëîòå íàêðûë íà ñòîë, íàëèë ïîëñòàêàíà âîäêè, íàêðûë êóñî÷êîì õëåáà, åùå ïîëñòàêàíà íàëèë ñåáå, âçÿë çàêóñè. Çàãðóçèë êîìï, ãäå áûëè íåñêîëüêî Ìèøèíûõ ôîòîãðàôèé ñ åäèíñòâåííîé ïîåçäêè íà Ìÿóíäæó. Íàøåë ôîòî, ñ êîòîðîãî íà ìåíÿ ñìîòðåë äîâîëüíûé æèçíüþ, ñîëíå÷íûì äíåì, îáùåíèåì ñ äðóçüÿìè ñ÷àñòëèâûé è óëûáàþùèéñÿ Ìèøà. Êàê æå òàê, Ìèøêà? çàäàë ÿ âîïðîñ â çâåíÿùóþ ïóñòîòó.  ãîðëå ñòîÿë êîìîê, äóøà íûëà, âûðûâàÿñü íàðóæó, îòêàçûâàÿñü âåðèòü â ðåàëüíîñòü ïðîèñõîäÿùåãî. Âûïèë çàëïîì, çàêóñèë. Âîäêà ïîøëà êàê âîäà, íå ñíÿâ íàïðÿæåíèÿ. Ïîñòåïåííî âîññòàíîâèëàñü ñïîñîáíîñòü ñîîáðàæàòü. Ó ìåíÿ íå óêëàäûâàëîñü â ãîëîâå, ÷òîáû ÷åëîâåê ñ Ìèøèíûì òàåæíûì, æèçíåííûì è ïðîôåññèîíàëüíûì îïûòîì òàê ëåãêî ìîã ïîäñòàâèòüñÿ ïîä âûñòðåë â ãðóäü. Ìûñëè ìåòàëèñü â ãîëîâå, êàê ãóñèíàÿ ñòàÿ ïîä îáñòðåëîì. Îäíà èç íèõ âûðîñëà äî ãðîìàäíûõ ðàçìåðîâ, ïðåâðàòèâøèñü â åäèíñòâåííûé ñòàâøèé âàæíûì â æèçíè âîïðîñ: Ïî÷åìó Áîã äîïóñêàåò ïîäîáíûå âåùè, ïî÷åìó îí òàê ðàíî çàáèðàåò ê ñåáå ëó÷øèõ? Êîìîê èç ãðóäè íå óõîäèë, äàâèë èçíóòðè. ß íàëèë è âûïèë åùå, ãëÿäÿ â ìîíèòîð êîìïüþòåðà. ×àñà çà äâà âûïèë áóòûëêó. Ðåøèë ïîçâîíèòü Ñâåòëàíå.  òðóáêå ðàçäàëñÿ åå âåñåëûé è äîáðûé ãîëîñ: Çäðàâñòâóé, ìèëûé.
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
43 Ñâåòà, ó ìåíÿ åñòü î÷åíü ïëîõèå íîâîñòè. Ìèøà ïîãèá, ÷óæèì è õðèïëûì ãîëîñîì ñîîáùèë ÿ ñòðàøíóþ íîâîñòü. Êàê ïîãèá? âçâîëíîâàííî ñïðîñèëà îíà. Íå õî÷ó ãîâîðèòü îá ýòîì ïîäðîáíî. Ïîêà ìàëî ÷òî çíàþ, íî äàæå ýòî íå õî÷ó ãîâîðèòü ïî òåëåôîíó, ïî-ïðåæíåìó ÷óæèì ãîëîñîì îòâåòèë ÿ. Ìíå î÷åíü õîòåëîñü, ÷òîáû îíà ïðèåõàëà êî ìíå, íî ïðîñèòü îá ýòîì ïî÷åìó-òî íå õîòåëîñü.  òðóáêå ïîâèñëà êîðîòêàÿ ïàóçà, è ðàçäàëñÿ âîïðîñ: Ñåðåæà, òû íå áóäåøü âîçðàæàòü, åñëè ÿ ïðèåäó ê òåáå? Áîëåå æåëàåìîãî äëÿ ìåíÿ ñåé÷àñ òðóäíî áûëî ïðåäñòàâèòü, è ÿ ñ óäîâîëüñòâèåì ñîãëàñèëñÿ. Ñõîäèë íà ðûíîê, êóïèë âèíà, ÿáëîê, êîíôåò è åùå ÷åãîòî. Äîñòàë îòòàÿòü êóñîê ëîñÿòèíû, âïåðâûå çà âñå ãîäû íàøåãî çíàêîìñòâà ñî Ñâåòëàíîé ïî òàêîìó ïå÷àëüíîìó ïîâîäó. Ìèøà î÷åíü ëþáèë äè÷èíêó. Îíà ïðèåõàëà ÷àñà ÷åðåç äâà, ïîçâîíèëà, ÷òîáû ÿ åå âñòðåòèë. Áîðÿñü ñ ïðèñòóïàìè ñòðàííîãî óäóøüÿ, ñïóñòèëñÿ âíèç. Ñâåòëàíà óæå ñòîÿëà ó äâåðåé, ÿ ïðèíÿë ó íåå äâå ñóìî÷êè. Îíà ãëÿíóëà íà ìåíÿ ñâîèìè ñåðî-ãîëóáûìè ãëàçàìè, ïîëíûìè ñîñòðàäàíèÿ è ñîïåðåæèâàíèÿ. Íè÷åãî íå ãîâîðÿ, ïðîñòî âçÿëà çà ðóêó è ìîë÷àëà, ãëÿäÿ â ãëàçà.  òàêèå ìèíóòû ïîíåâîëå ïîíèìàåøü âåëè÷èå àôîðèçìà: Ìîë÷àíèå çîëîòî . Ïîêà íàêðûâàëè ñòîë è ãîòîâèëè ìÿñî â ñìåòàííîáðóñíè÷íîì ñîóñå, ÿ êîðîòêî ðàññêàçàë Ñâåòå î òîì ìàëîì, ÷òî çíàë î ñëó÷èâøåìñÿ. Âïåðâûå çà ãîäû íàøåãî çíàêîìñòâà íå áûëî îùóùåíèÿ ïðàçäíèêà îò âñòðå÷è. Ñâåòà, ÿ ñåãîäíÿ áóäó íåìíîãî ïèòü, íî î÷åíü íåìíîãî, åé Áîãó, ñ ÷åðíûì þìîðîì ïðåäóïðåäèë ÿ ãîñòüþ, êîãäà ìû çàíÿëè ìåñòà çà ñòîëîì. À ÿ íå áóäó ìåøàòü, çíàþ, ÷òî ãîëîâû íå ïîòåðÿåøü íè ïðè êàêèõ îáñòîÿòåëüñòâàõ, ñïîêîéíî îòíåñëàñü ê ìîåìó óòâåðæäåíèþ Ñâåòëàíà. Íàëèë ñåáå âîäêè, ãîñòüå åå ëþáèìîãî êîíüÿêà.  ïîëóìðàêå c ìîíèòîðà íà íàñ ñìîòðåë âåñåëûé è óëûáàþùèéñÿ Ìèøà. Ñâåòëàíà, äàâàé ïîìÿíåì äðóãà óæå ñåé÷àñ, õîòÿ ïî ïðàâîñëàâíûì êàíîíàì ïîìèíàòü åãî ìîæíî òîëüêî ïîñëå ïîãðåáåíèÿ. Âå÷íàÿ è äîáðàÿ åìó ïàìÿòü. Æàëü, ÷òî Áîã çàáèðàåò ëó÷øèõ èç ëþäåé î÷åíü ðàíî. Ïî âñåé âèäèìîñòè, êîìó-òî íå äàâàëî ïîêîÿ, ÷òî æèëè îíè ñ Âåðîé äóøà â äóøó, ðàäóÿ äðóã äðóãà, ðàäóÿ áëèçêèõ è äðóçåé, ñ òðóäîì âûãîâîðèâ ýòî, ÿ âûïèë ñòîïêó. Ìîÿ ãîñòüÿ âûïèëà ñâîé êîíüÿê â çíàê ñîëèäàðíîñòè ñî ìíîé. Ÿ ïðèñóòñòâèå çäåñü è ñåé÷àñ êðàñíîðå÷èâî ãîâîðèëî î÷åíü î ìíîãîì è î÷åíü äîðîãîì äëÿ ìåíÿ. Ïîéìàë ñåáÿ íà ìûñëè: Ïî÷åìó æå òàêîé äîðîãîé öåíîé ïðèõîäèò ýòî ïîíèìàíèå? è ñíîâà íàëèë ñòîïêó. Ñâåòëàíà ÷óòêî óëîâèëà ìîå íàñòðîåíèå, ïðîñòî è äóøåâíî ïðîèçíåñëà: Ñåðåæà, ïðèìè ìîè ñîáîëåçíîâàíèÿ. Ïðîñòî âèæó, êàê òÿæåëî òû ýòî ïåðåæèâàåøü. Ïðîøó òåáÿ, äåðæèñü. Äëÿ ìåíÿ Ìèøà òîæå áûë î÷åíü áëèçêèì ÷åëîâåêîì. Ñïàñèáî, çà ýòè ñëîâà, Ñâåòëàíà. ß ýòî çíàþ. Ãëàâíîå äëÿ ìåíÿ â äðóãîì: òû áåç ïðîñüáû ñàìà ïðèåõàëà êî ìíå ñåé÷àñ. Ñïàñèáî òåáå çà ýòî, ñäåð-
æàííî ïîáëàãîäàðèë ÿ ãîñòüþ è âûïèë î÷åðåäíóþ ñòîïêó âîäêè. Ìû î ìíîãîì ïîãîâîðèëè ñî Ñâåòëàíîé â ýòîò âå÷åð, ïûòàÿñü ïîíÿòü ïðîèçîøåäøåå íå ñ ïðîñòîé ÷åëîâå÷åñêîé, à ñ äóõîâíîé òî÷êè çðåíèÿ. Îíà ðàñêðûëà ìíå î÷åíü ìíîãèå äóõîâíûå âåùè, î êîòîðûõ ÿ äàæå è íå ïîäîçðåâàë ðàíåå. Ìíå íå äàâàëà ïîêîÿ ìûñëü î òîì, ÷òî ó äðóãà âñå æå áûë øàíñ óéòè ñ ëèíèè îãíÿ èëè ïðåäïðèíÿòü åùå ÷òî-òî. Áåññèëüíî ïîíèìàë, ÷òî óæå íè÷åãî íå èçìåíèøü. Îñòàâàëîñü âåðèòü, ÷òî ñâåòëàÿ Ìèøèíà äóøà ïîïàäåò òîëüêî â ðàé. Âíåçàïíî â ãîëîâå, íå çàòóìàíåííîé àëêîãîëåì, âî âñåé ïîëíîòå âîçíèêëà ìûñëü, êîòîðîé ÿ òóò æå ïîäåëèëñÿ ñ ãîñòüåé. Ïîñëóøàé, Ñâåòà, âåäü â ýòîò âå÷åð âîëüíî èëè íåâîëüíî, ìîæåò áûòü ñàì òîãî íå îñîçíàâàÿ, Ìèøêà ñëîâíî áëàãîñëîâèë íàñ. Çíàåøü, ÿ âåäü òîæå îá ýòîì ïîäóìàëà, ñ ëåãêîé ãðóñòüþ îòâåòèëà îíà. Ìåíÿ òîëüêî ìó÷àåò âîïðîñ: ïî÷åìó æå òàêîé öåíîé? Òû íå ïîâåðèøü, ÿ ñåãîäíÿ óæå îá ýòîì äóìàë, îòâåòèë ÿ ãîñòüå, íàì ñ òîáîé îñòàåòñÿ îäíî ïîìíèòü, êàêîé öåíîé ïîëó÷åíî ýòî áëàãîñëîâåíèå. À òåáå, äîðîãîé ìîé ÷åëîâå÷åê, ñïàñèáî çà âñå. Ìû î÷åíü äîëãî íå ëîæèëèñü ñïàòü òîé íî÷üþ, íåñêîëüêî ðàç ïåðåñìàòðèâàëè ôîòîãðàôèè èç Ìÿóíäæè. ×àñà â òðè íî÷è ñäåëàëè ïîïûòêó óñíóòü. Ó Ñâåòëàíû ýòî ïîëó÷èëîñü ëó÷øå, à ìåíÿ ñîí íå áðàë î÷åíü äîëãî. Äà è ñíîì ýòî íàçâàòü áûëî òðóäíî, êàêîå-òî ïîëóçàáûòüå. Êîãäà âñå æå ïðîâàëèâàëñÿ â ýòî çàáûòüå, âî âñåé ñâîåé áåçæàëîñòíîñòè âîçíèêàë òîò æå ñàìûé âîïðîñ, íà êîòîðûé íèêòî íå ñìîæåò îòâåòèòü: ïî÷åìó ìíîãèå âåùè ïîíèìàåøü ïîñëå óõîäà ÷àñòè÷êè òåáÿ â ëó÷øèé èç ìèðîâ? Ñìîæåò ëè êòî-ëèáî ìíå îòâåòèòü íà ýòîò âîïðîñ? Áóäó æèòü è íåäåÿòüñÿ, ÷òî ïî âîëå Áîãà íàì óäàñòñÿ ïîëó÷èòü íà íåãî îòâåò. Äíåé ÷åðåç ïÿòü áëèçêèå ïðîùàëèñü ñ Ìèøåé. Âåðå ïðåäñòîÿëî ïåðåâåçòè åãî íà Óêðàèíó.  ãðîáó Ìèõàèë ëåæàë â ôîðìåííîì ìóíäèðå. Êóñàþùàÿ ñåðäöå è äóøó áîëü ñæàëà ìåíÿ èçíóòðè. Ìû ñî Ñâåòëàíîé îòäàëè ïîñëåäíþþ äàíü óâàæåíèÿ ÷åëîâåêó, ïî èðîíèè èëè áëàãó ñóäüáû ñòàâøåìó äëÿ íàñ áåñêîíå÷íî áëèçêèì. Ñàì òîãî íå ïîäîçðåâàÿ, îí ñäåëàë äëÿ íàñ ìíîãîå. Çíà÷èìîñòü ýòîãî íàì ïðåäñòîèò åùå îöåíèòü è îñìûñëèòü. Ïåðåä òåì, êàê çàêðûòü ãðîá, Âåðà ïîëîæèëà âíóòðü åãî î÷êè è ÷àñû, êîòîðûå íåèçìåííî ñîïðîâîæäàëè Ìèõàèëà â òàéãå ìíîãèå ãîäû. Âìåñòå ñ Ìèøåé Ðÿáèíèíûì ìû áûëè ïîñëåäíèìè èç äðóçåé, êòî ïðèëîæèë ðóêó ê ÿùèêó ñ ãðîáîì óæå â àýðîïîðòó è ïåðåêðåñòèë åãî â ïîñëåäíþþ çåìíóþ äîðîãó èç Ìàãàäàíà. Ñòîÿ ó ãðîáà ñ òåëîì, ÿ çàäàë â ïóñòîòó âñå òîò æå íå âûõîäÿùèé èç ãîëîâû âîïðîñ: Ïî÷åìó æå îíî âñå òàê, Ìèøà? Äàé Áîã, ÷òîáû ïðèøåë îò íåãî îòâåò íà ýòîò íåïîíÿòíûé âîïðîñ . 12.05.13 .
44
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» Íàøè ãîñòè
Ñåðãåé ÏÀØÊÎÂ
ÒÂÎÐ×ÅÑÊÈÅ ÈÇÛÑÊÀÍÈß
ÌÎÅ ÒÂÎÐ×ÅÑÒÂÎ ÒÅÑÍÎ ÑÂßÇÀÍÎ È ÊÎñìîãîíèåé íàðîäîâ ìèðà. Ýòèì ÿ óâëåêñÿ ñ þíîñòè, äà è ñåé÷àñ çàíèìàþñü. Êàê èçâåñòíî, íà òâîð÷åñòâî, ïîâåäåíèå è ìèðîâîççðåíèå ÷åëîâåêà ïîðîé âëèÿþò òå èñòî÷íèêè èíôîðìàöèè, êîòîðûå åãî ïèòàþò èëè â êàêîé èíôîðìàöèîííîé ñðåäå, â êàêîì áûòèå îí ðàçâèâàåòñÿ. Âåäü ñêâåðíîñëîâû ñâîáîäíî, òî åñòü åñòåñòâåííî ÷óâñòâóþò ñåáÿ â ñðåäå ñêâåðíîñëîâîâ, íî ñêîâàííû â ñðåäå ëþäåé áëàãîðîäíûõ, à áëàãîðîäíûå ëþäè ñòåñíåííî ñåáÿ ÷óâñòâóþò ñðåäè ñêâåðíîñëîâîâ, çàòî ñâîáîäíî ÷óâñòâóþò ñåáÿ â ñðåäå áëàãîïðèñòîéíîé. Ýòî ðåàëüíûå ôàêòû è îíè íàãëÿäíî ïîäòâåðæäàþò òî, ÷òî èíôîðìàöèîííîå èëè äóõîâíîå áûòèå âëèÿåò íà ñîçíàíèå. Ïðèòîì êàê ñåìåéíîå áûòèå, ñîöèàëüíîå, ïðèðîäíîå, òåõíîêðàòè÷åñêîå, ýòíîãðàôè÷åñêîå è òàê äàëåå. Ïîòîìó âñ¸ ìîå òâîð÷åñòâî îò ðèñóíêîâ, ñòèõîâ, ïóáëèöèñòèêè, ýññå, íàó÷íûõ èññëåäîâàíèé è äàæå íåêîòîðûõ ïðîåêòîâ íàäî ñâÿçûâàòü â êîíòåêñòå ãëóáîêîãî ìîåãî çàíÿòèÿ êîñìîãîíèåé íàðîäîâ ìèðà (ìèôîëîãèÿ, ëåãåíäû, ïðåäàíèÿ). Ìîãó ïî ýòîìó ïîâîäó ëèøü ñêàçàòü, ÷òî ïîêà íå íàøåë òàêîãî ÷åëîâåêà, êîòîðûé áû ýòèì çàíèìàëñÿ ÈÌÅÍÍÎ Â ÒÀÊÎÌ ÆÅ ÊËÞ×Å, â êîòîðîì ÿ ëè÷íî çàíèìàþñü, êàê ñëåäñòâèå ìíå ïðèõîäèòñÿ ìíîãîå îñîçíàâàòü è äåëàòü ñàìîñòîÿòåëüíî. Åñëè â ñàìîì íà÷àëå ìîèõ òâîð÷åñêèõ èçûñêàíèé è ïðåäñòàâëåíèÿ èòîãîâ ìîåãî èññëåäîâàíèÿ ãîâîðèëè, ìîë, ýòî íåëåïîñòü, òî óæå ïîñëåäíèå òðè ãîäà ÿ, íà÷èíàþ íå òîëüêî ñëûøàòü, ìîë, â ýòîì ÷òîòî åñòü, íî óæå çäðàâûé èíòåðåñ è ïîïûòêè ïîâòîðÿòü íåêîòîðûå âåùè. Âîçìîæíî, ïðèäåò âðåìÿ, êîãäà áóäóò ãîâîðèòü îá ìîèõ îòêðûòèÿõ è òâîð÷åñòâå, êàê íå÷òî îáûäåííîì, ìîë, äà êòî ýòîãî íå çíàåò! Ìíîãèå ôàíàòèêè ïîâòîðÿþò çà êåì-ëèáî îïðåäåëåííûå ñòåðåîòèïíûå âíóøåíèÿ, êîòîðûìè
3/2 0 13
îíè íàïèòàíû, à òàêèì î÷åíü ñëîæíî ñàìèì äàæå ïðîñòî íà÷àòü ðàçáèðàòüñÿ â òåõ ðåàëèÿõ, êîòîðûå ïðåäñòàâëÿþò èíûå ôàíàòèêè, à òåì áîëåå çäðàâîìûñëÿùèå ëþäè. Òàêèå äàæå íå ìîãóò â ïðîñòîé èëè áîëåå ñëîæíîé ôîðìå ïîíèìàòü ìîè èçûñêè è ïðåäñòàâëÿòü, à ïîíèìàÿ, èì íåâûãîäíî ïðèçíàâàòü ýòî. Íàïðèìåð, âðîäå âñå ïîíèìàþò, ÷òî Äóõ Æèâîòâîðÿùèé, à ïîòîìó äðåâíèå äóõîâíûå ïðåäàíèÿ íå ìîãóò óìåðòâëÿòüñÿ áóêâîé, ïðèòîì íå òîëüêî â ïîíèìàíèè äóõà è áóêâû ýòèõ ïðåäàíèé, à îíè äîëæíû è äàëåå ïèñàòüñÿ. Ïðèòîì âíå çàâèñèìîñòè îò òåõ ïèñàíèé, êîòîðûå óæå åñòü, ÍÎ íå ïðîòèâîðå÷à âñåì ïðàâèëàì è çàêîíàì êîñìîãîíè÷åñêîãî ìèðà, êîòîðûé äîëæåí âîñïðèíèìàòüñÿ íà ïðèçíàêàõ äîáðà è çëà! ß æå â ñâîå âðåìÿ ïèñàë Àìåðèêàíñêóþ êîñìîãîíèþ, íà÷èíàë Ðîññèéñêóþ ïèñàòü, íî íà ýòî òðåáóåòñÿ ìàññà âðåìåíè è ñåðüåçíîãî ñòèìóëèðîâàíèÿ, ïîòîìó ÿ ïåðåøåë íà êîðîòêèå òåêñòîâûå è ñòèõîòâîðíûå ôîðìû ïåðåäà÷è â òàêîì êëþ÷å íåêîé èíôîðìàöèè, êîòîðóþ ÿ íå ñòàë ïðèâÿçûâàòü ñ íåêèì ýòíîñîì. Õîòÿ â ïðèíöèïå ìîæíî ïðåäñòàâèòü, íàïðèìåð, íà÷àëà ïðåäàíèÿ íåáîëüøîãî îñòðîâà Ìàëüòà: Ñîòâîðèë Áîã áåçäíû âîä, à ñðåäè ýòèõ áåçäí ñîòâîðèë çåìëè îáøèðíûå. È íàðåê Áîã òå áåçäíû âîä îêåàíàìè, à ïðîñòîðû âåëèêèå ñóøè íàðåê ìàòåðèêàìè. È ñòàëî òàê. È ñîòâîðèë Áîã ìåíüøèå âîäû ñðåäè çåìëè è íàðåê èõ ìîðÿìè, à ìåíüøèå ó÷àñòêè ñóøè íàðåê îí îñòðîâàìè è ïîëóîñòðîâàìè. È ñòàëî òàê. È âîò ñðåäè çåìåëü ñîòâîðèë îí ìîðå, ïîòîìó íàçâàë åãî Ñðåäèçåìíûì, à ïîñðåäè ýòîãî ìîðÿ îí ïîäíÿë îñòðîâíóþ ñóøó è íàðåê å¸ îñòðîâîì Ìàëüòà. È óòâåðäèë Áîã íåáåñà, ïîñòàâèâ îäíî Áîëüøîå ñâåòèëî, íàçâàâ åãî Ñîëíöåì. Ñâåòèëî âåëèêîå, îïóñêàÿñü çà êðàé çåìëè, ÿâëÿëî ñâåòèëî ìåíüøåå ñ íåèñ÷èñëèìûì âîèíñòâîì åùå ìåíüøèõ ñâåòèë. Ìåíüøåå ñâåòèëî, ÷òî ó çåìëè, íàçâàë Áîã Ëóíîé, à äàëüíèå ìåíüøèå ñâåòèëà íàçâàë çâåçäàìè è ïëàíåòàìè. Âñå, ÷òî íåñëî ñâåò, íàðåê Áîã çâåçäàìè, ÷òî ëèøü îòðàæàëî ñâåò, íàðåê ïëàíåòàìè è ñïóòíèêàìè ïëàíåò. Âî âñÿêîì îáðàùåíèè òåë äàë Áîã çíàìåíèÿ äëÿ èñ÷èñëåíèÿ è èçìåíåíèé îò îäíîãî ÿâëåíèÿ ê äðóãîìó. È ñòàëî òàê. È äàë Áîã âîçìîæíîñòü âîäàì è çåìëÿì ïîðîäèòü âîäíûõ è çåìíûõ òâàðåé. Ñîçäàë Áîã ÷åëîâåêà è ïîìåñòèë åãî íà îñòðîâ Ìàëüòó. È ñêàçàë ãîñïîäü, ÷òî ìàë åùå ÷åëîâåê è íåâåäîìî åìó âåëèêîå, íî êàê â ìàëîì ñåìåíè ÷åëîâåêà ñîêðûò ñàì âçðîñëûé ÷åëîâåê, òàê è â ÷åëîâåêå ìîæåò ñîêðûòî áûòü âñ¸ öàðñòâî Íåáåñíîå, è äà óðàçóìååò ýòî òîò, êòî ïðèìåò Èñòèííûé Ñâåò è, îæèâ äëÿ Èñòèíû, íå ïðèìåò íåñïðàâåäëèâîå. Èáî òàêîé, óìèðàÿ òåëîì, áóäåò æèâ Èñòèííûì Äóõîì Ñâÿòûì. Åñòü ñâåò íåóãàñèìîãî Àäà, è åñòü òüìà òàéí ïîðîêîâ è ñîáëàçíîâ ëîæíûõ. Ïðèíÿâ ýòî, ÷åëîâåê ñòàíîâèòñÿ äóõîâíî ïàäøèì, íî ïîëàãàåò, ÷òî ðàç òåëîì îí æèâ, òî îí è åñòü æèâîé, õîòÿ òàêîé ìåðòâ èìåííî äëÿ ÷åñòè, à æèâ äëÿ ïîðîêà. Åñòü è òüìà, è òàéíû Áîæüè, è âñå ýòî ìîæåò ìåíÿòüñÿ, íî ñàìè ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
45 ýòè êðèòåðèè íåèçìåííûå. Ïîòîìó áèòâà çà äóøè ÷åëîâåêà èäåò äóõîâíûìè îðóæèåì, à âåäåò ýòî ê äóõîâíîìó îáðàùåíèþ îäíîãî äóõîâíîãî åñòåñòâà â ÷åëîâåêå â èíîå. Ó íå÷åñòíûõ ëþäåé îðóæèåì ÿâëÿþòñÿ ñîáëàçíû ê ïîðîêàì è îáìàíàì, íî åñëè ÷åëîâåê áóäåò íàä ýòèì ãîñïîäñòâîâàòü, òî îí íå îáðàòèòñÿ â ÷åëîâåêà äóõîâíî ïàäøåãî. Ó áîæüèõ ëþäåé òî æå åñòü äóõîâíîå îðóæèå, à ýòî ïðèçûâ ê ïîêàÿíèþ è èñïðàâëåíèþ êðèâîäóøèÿ è îáëåã÷åíèÿ ÷åðåç àäåêâàòíîå âîçäàÿíèå, êàê è òâîðèòü ïðàâäó è äîáðî íà çåìëå. Ïîìíè, ÷åëîâåê, èç ýòîé ìàëîé çåìëè èäóò ÷åòûðå äîðîãè. Îäíà äîðîãà äîáðîòíàÿ, è èäóò ïî íåé äîáðûå ïóòíèêè. Âòîðàÿ äîðîãà ïëîõàÿ, è èäóò ïî íåé ïëîõèå ïóòíèêè. Åñòü ïëîõèå ïóòè, íî ïî íèì èäóò Áîãè. Åñòü äîáðîòíûå ïóòè, íî ïî íèì èäóò íå÷åñòèâûå. Ñóìååøü ïîíÿòü ýòî, ïîéìåøü ïîëíîöåííîñòü â ëþáîé ïðîòèâîïîëîæíîñòè. Êàê ìóæ÷èíà è æåíùèíà ìîãóò áûòü ñóòü åäèíîå, íî Èñòèííîå, ìîãóò â ýòèõ êðàéíîñòÿõ ìóæñêîãî è æåíñêîãî áûòü ïîëíîöåííûì îäíèì çëîì. Ìóæ÷èíà ìîæåò áûòü Èñòèíîé, à æåíùèíà ìåðòâîé äëÿ Èñòèíû, õîòÿ äàæå òåëåñíî âåðíà ìóæó. Òàê è æåíùèíà ìîæåò áûòü Èñòèíîé ïî îòíîøåíèþ ê äóõîâíî ïàäøåìó ìóæ÷èíå â ïîëíîöåííîì òàêîì óñòðîéñòâå. Çíàé è òî, ÷òî åñòü ñîâåðøåíñòâî Äîáðîå, êîòîðîå, íåçàâèñèìî äàæå îò ïðèçíàêîâ äîáðà è çëà, âñåìó äåëàåò áëàãî. Ñîâåðøåííîå çëî íåíàâèäèò è äåëàåò çëî êàê äîáðîìó, òàê îòíîñèòñÿ è ê çëîìó. Òàêæå ïîìíè, ÷åëîâåê, ÷òî âûñøàÿ íàãðàäà è ïðåäíàçíà÷åíèå Áîãà â òîì, ÷òîáû èç ïëîõîãî äåëàòü ïîëåçíîå è çëîå îáðàùàòü â áëàãîå. Íî íå ñîêðûòèåì è îïðàâäàíèåì ñàìîãî çëà, ìåðçîñòåé è ïîðîêîâ, êîãäà íåò ïîêàÿíèé, íî ÷åðåç îáðàùåíèå. Âûñøåå ïðåäíàçíà÷åíèå çëà îáðàùàòü ïîòðåáíîå â íåïîòðåáíîå è äîáðîå â ïëîõîå. Åñëè âèäèøü äîáðîå, äàæå ñðåäè ïîðî÷íîãî, òî íå ñïåøè óðàâíèâàòü òàêîå ñ ïîðî÷íûì. Áóäü ìóäð, èáî åñòü òå, êòî èìååò èììóíèòåò è íå îáðàùàåòñÿ â ïîðî÷íîå, è ïîðî÷íîå íå åñòü ïèùà åãî. Èáî âõîäÿùåå â íåãî íå ïîðòèò åãî, êàê è îí, âõîäÿ â ñðåäó ïîðî÷íóþ, íå ïîðòèòñÿ ñàì îò ýòîãî. Òàê è åñòü òå, êòî èìååò èììóíèòåò ê áëàãîìó, êàê ñàì òàêîé ïîðî÷íûé íå îáðàòèì â áëàãîå, íî ìîæåò ñîçäàâàòü âèäèìîñòü åãî ÿêîáû áëàãîñòè. Ïîòîìó áóäü ìóäð è çíàé, ÷òî èñïûòàíèÿ ìîãóò áûòü ðàçëè÷íû, íî åñëè çíàåøü, ÷òî èëè êòî òåáÿ ìîæåò èñïîðòèòü, ïóñòü ýòî äëÿ òåáÿ íå ñóùåñòâóåò, êàê äëÿ íå÷åñòíûõ â èõ ðåàëüíîñòè íå ñóùåñòâóåò ñïðàâåäëèâîñòü... Õîòåë áû ñêàçàòü, ÷òî ýòè ïðîñòûå òåêñòû è ñòèõè, ïîðîé êàæóòñÿ ñëèøêîì ìóäðåíûìè, íî òîëüêî îò òîãî, ÷òî â íèõ êàæóùèéñÿ îáúåêòèâèçì ÷àñòî âîñïðèíèìàåòñÿ ïðîòèâîðå÷èÿìè, êàê è ïîëíîöåííîñòü, èììóíèòåò è ñîâåðøåíñòâî. Ýòè âåùè, ïðåæäå âñåãî, ÷åòêî íóæíî îñîçíàòü, à â ýòîì òåêñòå åñòü ñîîòíîøåíèÿ, êîòîðûå äàäóò ïîíÿòü òàêèå ñëîæíûå äëÿ ÊËÀÑÑÈ×ÅÑÊÎÃÎ ÷åëîâåêà äóõîâíûå âåùè â àíàëîãèÿõ.
Òàòüÿíà ÏÐÓÄÍÈÊÎÂÀ
ÄÅÑßÒÛÉ ÊËÀÑÑ Òû çà ïàðòîé ñèäèøü íà óðîêå, ß âñ¸ âðåìÿ ñìîòðþ íà òåáÿ. Ïî÷åìó ÿ âäðóã ñòàë òàêîé ðîáêèé? È ñêðûâàþ ëþáîâü, ìîæåò, çðÿ? ß ìå÷òàþ î íàøåì ñâèäàíèè È ñìîòðþ ÿ âîëøåáíûå ñíû. Äëÿ ìåíÿ ýòîò ãîä - îæèäàíèå, Òîëüêî æàëü, íå èçìåíèøüñÿ òû. Íå èçìåíèøü ñâîé ãîðäûé õàðàêòåð, Íå óâèäèøü ñòðàäàíüÿ ìîè. Äëÿ òåáÿ ñâåòèò ñîëíöå òàê ÿðêî, Äëÿ ìåíÿ - íåïîãîäà, äîæäè.. ß ÷èòàþ î çâ¸çäàõ è âèæó, Êàê ñ òîáîþ ìû ê çâ¸çäàì ëåòèì. Ïóñòü ñîçâåçäèÿ áóäóò òàê áëèçêî Íàâñåãäà, íà âñþ æèçíü íå íà ìèã. 1982ã. ( 24 àïðåëÿ) ÊÀÊ ÌÈÐ ÏÐÅÊÐÀÑÅÍ Êàê ìèð ïðåêðàñåí! Ïîãëÿäè âîêðóã... Î ÷¸ì-òî øåï÷åò èâà, íàêëîíèâøèñü. È ýòîò ëàíäûø, ïîñìîòðè, ìîé äðóã, Êèâàåò åé ãîëîâêîé, áóäòî ñëûøèò. À ðå÷êà, ãîëóáîé ïîòîê âîäû, Âñ¸ âäàëü áåæèò è óñòàëè íå çíàåò. È ãäå-òî êîëîêîëü÷èê ìîé äðîæèò È ìóçûêó ñâîþ òåáå èãðàåò.
46  ëåñó çåë¸íîì çâîíêèé ñîëîâåé. Äëÿ ëþáÿùèõ ñåðäåö ïî¸ò îí ïåñíè. È íåò íà ñâåòå ðîäèíû ìèëåé, Õîòü çíàåì ìû, ÷òî ýòîò ìèð íå òåñåí. 1982ã. ( 24 ÿíâàðÿ )
ØÊÎËÜÍÀß ËÞÁÎÂÜ Áåëûé ñíåã óêðûë äîðîãó, Âñå äåðåâüÿ è äîìà... Òû, êîíå÷íî, íå ïîâåðèøü, ×òî ïðèøëà ñþäà ñàìà. Ãäå òâîé äîì, äàâíî óæ çíàþ, Çíàþ, ãäå òâî¸ îêíî. Âñ¸ ñíà÷àëà âñïîìèíàþ, Âñ¸, ÷òî áûëî òàê äàâíî. ß è òû äðóæèëè ñ äåòñòâà. Íà áàëó íà âûïóñêíîì Òû íàçâàë ìåíÿ íåâåñòîé È òâåðäèë âñ¸ îá îäíîì:
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
ß äàâíî õîòåë ñ íåé îáúÿñíèòüñÿ, Ïðèãëàøàë â êèíî å¸ íå ðàç, Íî îíà òâåðäèëà íåóñòàííî: « Íå ìîãó, íå äî êèíî ñåé÷àñ.» ×òî ìíå äåëàòü? Ïîñîâåòóé, ìàìà. Êàê ñêàçàòü åé, ÷òî ëþáëþ äàâíî? Ìîæåò áûòü, åé íàïèñàòü îá ýòîì? Òîëüêî ïðèìåò ëè îíà ìî¸ ïèñüìî? Ñìîæåò ëè ïîíÿòü îíà, ÷òî ãäå-òî Ïàðåíü ÷àñòî äóìàåò î íåé, ×òî çà íåé ãîòîâ îí íà êðàé ñâåòà  ëèâåíü, â çíîé è â ñíåæíóþ ìåòåëü?.. Êàê ìíå òðóäíî! Òû æå çíàåøü, ìàìà! Òû áûëà âåäü òîæå âëþáëåíà. È, êàê ÿ, íàâåðíîå, ìå÷òàëà, ×òîá ëþáîâü âçàèìíîþ áûëà.
«Ñ÷àñòüþ íåò òåïåðü ïðåãðàäû, È ëþáîâü òåïåðü îäíà...» Íàì êàçàëîñü, òîëüêî ðÿäîì Áóäåì ìû ñ òîáîé âñåãäà.
ÒÀÅÒ ÎÑÅÍÍÈÉ ÄÅÍÜ Òàåò äåíü, êàê ëüäèíêà íà ëàäîíè, Ïðÿ÷åò ñâåòëûé ëèê çà ãîðèçîíò. Âåòåðîê ïðîõëàäíûé âåòâè êëîíèò, Íåìèíóåì ê íî÷è ïåðåõîä
×òî ñêàçàòü! âåäü òàê áûâàåò... Âñ¸ ðàñòàÿëî, êàê ñíåã... Òîëüêî ÿ íå çàáûâàþ Ýòèõ ïðîøëûõ øêîëüíûõ ëåò.
Ñðåäè òó÷ ïëûâóùèõ îäèíîêèõ Ìîëîäàÿ âûãëÿíåò ëóíà Ïîñëå ãîâîðëèâîé ñóìàòîõè Âîöàðèòñÿ ñíîâà òèøèíà
1984ã.
ÃÄÅ ÒÛ? Ïî÷åìó òû êî ìíå íå ïðèõîäèøü È òåáÿ â ìîåé æèçíè íåò? Íå ìîèìè äîðîãàìè õîäèøü, Íå ñî ìíîþ âñòðå÷àåøü ðàññâåò? Î òåáå íè÷åãî íå çíàþ. Ãäå òû, ìèëûé ìîé ÷åëîâåê? Ïîëîâèíêà ìîÿ, óìîëÿþ, Ïðèõîäè è îñòàíüñÿ íàâåê. Áóäó æäàòü ÿ âåñíîé è ëåòîì, Ãðóñòíîé îñåíüþ è çèìîé. È íåâàæíî ñåé÷àñ, ãäå òû, Âàæíî, ÷òîáû òû áûë ñî ìíîé... 1984ã
ÏÐÈÇÍÀÍÈÅ Ïîíèìàåøü, ìàìà, ÿ âëþáèëñÿ  äåâóøêó, êîòîðîé ëó÷øå íåò, È íåäàðîì ïî íî÷àì ìíå ñíèòñÿ Ãîðäûé è çàäóì÷èâûé ïîðòðåò.
È ïðîäëèòñÿ ñîííîå áëàæåíñòâî Äî ðàññâåòíûõ óòðåííèõ ëó÷åé, Ïðåâðàùàÿ ãð¸çû â ñîâåðøåíñòâî Âïëîòü äî ñàìûõ òîíêèõ ìåëî÷åé 2012ã. ( 11 îêòÿáðÿ )
ÊÎËÛÁÅËÜÍÀß Ïóñòü òåáÿ ëàñêàåò ñîí â êîëûáåëè çâ¸çä, Ìàíèò ïåííûé øåëåñò âîëí èç äàë¸êèõ ãð¸ç, Ïóñòü â íåáåñíîé òèøèíå àíãåëû òâîè Ïîäûãðàþò â òàêò âîëíå ïåñíþ î ëþáâè Ïóñòü õîçÿéíè÷àåò íî÷ü, äàëåêî ðàññâåò, Çà ïîðîã ïðîãîíèò ïðî÷ü ìíîãî ðàçíûõ áåä, Çàíàâåñèò ñåðåáðîì îêíà äî óòðà È íå ïóñòèò â òèõèé äîì ãðóñòíîå Â÷åðà Ñîí ïîìîæåò áûòü ìóäðåé è ïîêàæåò ïóòü, Òîëüêî òû ïðîéòè ñóìåé, ÷òîáû íå ñâåðíóòü. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
47 Çà ñîáîþ ïîâåä¸ò ÷åé-òî äèâíûé ñëåä, È óâèäèøü âïåðåäè äîëãîæäàííûé Ñâåò. 2012ã. ( 25 èþëÿ )
ÕÎ×Ó ÁÛÒÜ ÐßÄÎÌ Ñâåòëååò ìîé ïå÷àëüíûé íåáîñâîä, È íà äóøå ñòàíîâèòñÿ òåïëåå, Êîãäà ÿ çíàþ: îí êî ìíå ïðèä¸ò Ìèëåå âñåõ, äîðîæå è ðîäíåå. Ìèíóòû ñ÷àñòüÿ ñëèøêîì êîðîòêè, ×àñû ðàçëóê áåçæàëîñòíî äëèííåå, Ó íàøåé æèçíè íîâûå âèòêè Ñ îäíîé ìå÷òîé - óâèäåòüñÿ ñêîðåå. Õî÷ó áûòü ðÿäîì â óòðåííèõ ëó÷àõ È òèõèé âå÷åð âûïèâàòü ñ òîáîþ Ïîä íàø ðîìàíñ ëþáèìûé ïðè ñâå÷àõ, Êîãäà ëèøü âåòåð ãîâîðèò ñ ëóíîþ. 2011ã ( 24 äåêàáðÿ )
ÊÎÃÄÀ ÏÅÐÅÑÅÊÓÒÑß ÄÂÅ ÄÎÐÎÃÈ Ìû äðóã î äðóãå íè÷åãî ïî÷òè íå çíàåì, Íàåäèíå íå ãîâîðèëè ìû ñ òîáîé È íîâûé äåíü âñåãäà ïî-ðàçíîìó âñòðå÷àåì, È íîâûì âå÷åðîì ñïåøèì ê ñåáå äîìîé Æèâ¸ì â íàäåæäå, ÷òî çàêîí÷àòñÿ òðåâîãè, Óéäóò ïðîáëåìû ïîòèõîíå÷êó îò íàñ È âîò òîãäà ïåðåñåêóòñÿ äâå äîðîãè, È ìû íå ñìîæåì íå çàìåòèòü íàøèõ ãëàç È ðàäè ýòîãî ñ÷àñòëèâîãî ìãíîâåíèÿ, Êîãäà äëÿ ñåðäöà íå íóæíû óæå ñëîâà, Æèâ¸ò â äóøå íåîáúÿñíèìîå ñòðåìëåíèå Ê ìå÷òå, ê êîòîðîé íàøà æèçíü âñåãäà âåëà 2011ã. ( 28 äåêàáðÿ )
ÎÍÀ ËÞÁÈËÀ Îíà ëþáèëà äîæäü ãðèáíîé È ïåðâóþ êàïåëü. Ëþáèëà âåòðåíûé ïðèáîé È ñíåæíóþ ìåòåëü. Îíà ëþáèëà ïåòü â ñàäó,  òèøè ìåäîâûõ äíåé. Íà ñ÷àñòüå èëè íà áåäó Ñòðåìèëàñü æèòü áûñòðåé Îíà ëþáèëà ëóííûé ñâåò È ñâåò ñâîåé çâåçäû,
Êîòîðàÿ íåìàëî ëåò Äàðèëà íî÷üþ ñíû Îíà ëþáèëà â îêòÿáðå Ïðîùàíèå ñ òåïëîì, Àëëåè â ñòàðîì ãîðîäêå, Îìûòûå äîæä¸ì. Ëþáèëà ñëàäîñòü ó ìå÷òû Ïðåä÷óâñòâèå ëþáâè, È ìàðò êàïðèçíûé ó Âåñíû, È ïåðâûå ðó÷üè.... 2011ã. ( 8 ìàðòà )
ÍÅ ÇÀÁÈÐÀÉ ÍÀÄÅÆÄÓ Ïóñêàé íè÷òî íå âå÷íî â ìèðå ýòîì, Ïóñêàé òâåðäÿò âîêðóã, ÷òî ñ÷àñòüÿ íåò, Íî òû, ïðîøó, ïîâðåìåíè ñ îòâåòîì È íå ñïåøè ïîñòàâèòü ñâîé çàïðåò. Íå çàïðåùàé ñåáå ïðîéòèñü ïî ðîñàì, Ïîäíÿòüñÿ âäðóã â çàîáëà÷íóþ âûñü, Âåðíóòüñÿ è ïðèëüíóòü ê ïðîõëàäíûì êîñàì Áåð¸ç ðîäíûõ, ÷òî ê íåáó âîçíåñëèñü. Òû ïîääåðæè îãîíü â êàìèíå ñåðäöà, Ãîðÿ÷åé ñòðàñòüþ íàïîëíÿÿ êðîâü, È ïîìîãè äóøå îïÿòü ñîãðåòüñÿ, Íå çàáèðàé íàäåæäó íà ëþáîâü. Ïóñêàé íè÷òî íå âå÷íî â ìèðå ýòîì,×òî áûëî â ïðîøëîì, áóäåò è òåïåðü. Òåáÿ ïðîøó: ïîâðåìåíè ñ îòâåòîì, Æèâè âñåãäà ñ ìå÷òîé! Æèâè è âåðü! 2011ã ( 5 èþíÿ )
ÆÅÍÙÈÍÀ ÏÎ ÈÌÅÍÈ ËÓÍÀ ß áûëà â òâîåé æèçíè Áûëà Ñâåòëûì ïðàçäíèêîì, ðåäêèì íåíàñòüåì Òû êîãäà-òî øåïòàë ìíå ñëîâà Î ëþáâè è î ïðèçðà÷íîì ñ÷àñòüå ß áûëà â òâîåé æèçíè Áûëà Ò¸ïëûì âåòðîì è âåòðîì ìîðîçíûì, Òîé ïðîõëàäîé, ÷òî ïðÿ÷åò âîëíà È îãí¸ì, è ñèÿíèåì çâ¸çäíûì Íî òåïåðü íå óâèäèøü òû ñâåò  îäèíîêî-ïå÷àëüíîé êâàðòèðå, Ïîòîìó ÷òî äàâíî ìåíÿ íåò  ýòîì ìàëåíüêîì êîìíàòíîì ìèðå. Äî ðàññâåòà â âèòðèíàõ áîëüøèõ Ãîðîäñêèõ ôîíàðåé îòðàæåíèå, À íàä íèìè, â ïðîñòîðàõ ñåäûõ, Ñâåò Ëóíû îñâåùàåò âëàäåíèå
48 ß âëàäåþ òåïåðü òèøèíîé, ß æèâó ýòîé æèçíüþ íåáåñíîé,Ñòàëà Íåáó Íî÷íîìó æåíîé, Íàçûâàÿñü òâîåþ íåâåñòîé. Íå çåìíàÿ, âñåãäà õîëîäíà, Áåç äðóçåé íà ïóòè ñâî¸ì ìëå÷íîì, Ñ íîâûì èìåíåì: ïðîñòî Ëóíà ß çàáóäó î òîì, ÷òî íå âå÷íî. Íè ëþáâè, íè åäèíîé ñëåçû, Íè ðàñêàÿíüÿ â ïîìûñëàõ ãðåøíûõ ß áûëà â òâîåé æèçíè À òû, Òû îñòàíåøüñÿ â ñíàõ ìîèõ íåæíûõ. 6 àïðåëÿ 2011ã.
ÅÌÓ Íåæíûé è Ìèëûé, Æåëàííûé, Ëþáèìûé... Ñåðäöåì ìîèì è äóøîþ õðàíèìûé... Ëó÷èêîì ÿðêèì ïðèõîäèøü ñ ðàññâåòîì È â ôåâðàëå, è íà÷àâøèìñÿ ëåòîì... Òàéíûì æåëàíèåì, ñòðàñòíûì è íåæíûì, Ïîëíûì îáúÿòèé è ñ÷àñòüåì áåçáðåæíûì... ×óäîì è ïðàçäíèêîì â çâ¸çäíóþ íî÷ü, ×òîáû íåçðèìî â ðàçëóêå ïîìî÷ü... Òû äëÿ ìåíÿ, êàê æèâèòåëüíûé ñîê, Òîò, ÷òî õðàíèò â ñåáå þíûé ðîñòîê. Òîëüêî ñ Òîáîé â ìî¸ì ñåðäöå Âåñíà, Ðîçàìè âíîâü ðàñöâåòàåò îíà... Äåðæèøü â ëàäîíÿõ ëàäîíè ìîè, Äîáðûé Òâîé âçãëÿä ãîâîðèò î ëþáâè... Ïóñòü íåðåàëüíîñòüþ, ïóñòü âîëøåáñòâîì, Ñòðàííîñòüþ ïóñòü èëè ïóñòü êîëäîâñòâîì, Ïóñòü íàçîâóò ýòî âñ¸ íåâîçìîæíûì, Ãëóïîé èãðîé, îùóùåíèåì ëîæíûì Çíàåì ñ Òîáîé: ýòî âñ¸ íå ïðî íàñ! Ìû áûëè ðàíüøå, ìû çäåñü è ñåé÷àñ, Ìû áóäåì â áóäóùåì, òàì, ãäå êîãäà-òî Ìû ðîäèëèñü â ãîñóäàðñòâå áîãàòîì, Òàì, ãäå Íàø Äîì, ãäå ðîäíûå ðîäíûõ, Íå ñîñ÷èòàòü òàì äàðîâ íåçåìíûõ, Òàì, ãäå Ëþáîâü - îñíîâíîå áîãàòñòâî, Íàøà Çåìëÿ - íàñòîÿùåå öàðñòâî... Âðåìÿ ïðèä¸ò, è âåðí¸ìñÿ Äîìîé Òîëüêî ñ Ëþáîâüþ è òîëüêî ñ Òîáîé... 2012ã. ( 2 èþíÿ )
Ó Ñ×ÀÑÒÜß ÅÑÒÜ ÑÂΨ ÍÀ×ÀËÎ Òû íè÷åãî íå îáåùàë, ß íè÷åãî íå îáåùàëà, Íî âîò îäíàæäû ìíå ñêàçàë: Äàâàé ïîïðîáóåì ñíà÷àëà.
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
×òî ïîòåðÿåì, ãäå íàéä¸ì? Çà íàñ ðåøàò, íàâåðíî, Áîãè, À ìû ñî âðåìåíåì ïîéì¸ì, Ñâåðíóëè èëè íåò ñ äîðîãè È ÿ, âëîæèâ ëàäîíü â Òâîþ, Âçãëÿíóâ â ãëàçà çåë¸íûé îìóò, Îòâåòèëà: Ñ Òîáîé ïîéäó, À Íåáåñà ïóñêàé ïîìîãóò. Âîçüì¸ì ñ ñîáîé íàäåæäû ñâåò  ïóòè íåë¸ãêîì ïðèãîäèòñÿ Êòî çíàåò, ñêîëüêî çèì è ëåò Îòïóùåíî, ÷òîá ÂÎÇÐÎÄÈÒÜÑß? È ïî äîðîãå çà Ìå÷òîé, Íàâñòðå÷ó ñåâåðíîìó âåòðó, Âäâî¸ì îòïðàâèìñÿ ñ Òîáîé Òóäà, ãäå îñåíü äðóæèò ñ ëåòîì, Òóäà, ãäå ïåðâûå ðó÷üè, Ïðîñíóâøèñü, îñâåæàþò âëàãîé, È ãäå öâåòû, ñîâñåì íè÷üè, Âäðóã ïîÿâèëèñü ïîä êîðÿãîé Òóäà, ãäå çèìíèé õîðîâîä Ïëåíèò ñîçâåçäèåì ñíåæèíîê È ãäå ïðîçðà÷íûé íåáîñâîä Êðàñóåòñÿ íà ãðàíÿõ ëüäèíîê Òû íè÷åãî íå îáåùàë, ß íè÷åãî íå îáåùàëà Íî ñðåäè ìíîæåñòâà íà÷àë Ó Ñ÷àñòüÿ åñòü ñâî¸ íà÷àëî. 2012ã. ( 13 àïðåëÿ )
ÂÛÁÐÀËÀ ÑÀÌÀ ß âûáðàëà ñàìà ñâîþ ñóäüáó. Âèíèòü ìíå íåêîãî, äà è ñåáÿ íå áóäó. Äîáðî ëþäåé ÿ â ñåðäöå ñáåðåãó, Ñâîèõ ó÷èòåëåé ÿ íå çàáóäó... Áëàãîäàðþ ïîïóò÷èêîâ â ïóòè Çà âîâðåìÿ îêàçàííóþ ïîìîùü, Çà êèëîìåòðû, ÷òî ñìîãëà ïðîéòè, Íå ïðåâðàòèâøèñü â ïðîøëîãîäíèé îâîù. Îöåíèâàÿ æèçíåííûé ñâîé ïóòü È íàõîäÿ ïå÷àëüíûå îøèáêè, ß ñîáåðó èç ïðîæèòîãî ñóòü, Êàê ñ ìîëîêà ÿ ñîáðàëà áû ñëèâêè. Çà êàæäûé øàã äåðæàëà ÿ îòâåò, Âèíó äðóãèõ ïðîùàòü ÿ íàó÷èëàñü. Êîãäà â ÷óæèõ ãëàçàõ ÷èòàëà: « Íåò!» Ëþáîé öåíîé äîáèòüñÿ íå ñòðåìèëàñü. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
49 Âñ¸, ÷òî ìî¸, âñåãäà áûëî ìîèì, Îíî ñî ìíîé,- ÷óæîãî ìíå íå íàäî... Äåëèòüñÿ ñåðäöåì ÿ ìîãëà ñâîèì Íå òîëüêî ñ òåì, êòî íàõîäèëñÿ ðÿäîì.... Ìíå Áîã- ñóäüÿ, à ìíåíèå äðóãèõ Ïîðîþ ñ çàâèñòüþ, ïîðîþ ëèöåìåðíî. Çà÷åì ìíå çíàòü ïîçèöèþ èíûõ, Ãîòîâûõ ëãàòü áåç óñòàëè áåçìåðíî? Ìû âñå èä¸ì äîðîãîþ ñâîåé, Âåäîìûå æåëàíüåì è ìå÷òîþ, Çà ãîðèçîíò òîðîïèìñÿ ñêîðåé Íàïåðåêîð ïðåãðàäàì è çàñòîþ... ß íå ðîïùó íà äàííóþ ñóäüáó, Íàîáîðîò, ÿ áëàãîäàðíà Áîãó Çà òî, ÷òî áûòü ñ÷àñòëèâîé ÿ ìîãó, Èçáðàâ ñâîþ òåðíèñòóþ äîðîãó... ÌÎËÂÀ Ëèøü â÷åðà ìíå øåïòàë ñëîâà  íåæíîì òàíöå, â ïîðûâå ñèëüíîì, À ñåãîäíÿ óæå ìîëâà, È ïîäðóãà ñ óòðà â ìîáèëüíîì: «Êòî? Îòêóäà? È êàê çîâóò? Ñêîëüêî áðàêîâ, è åñòü ëè äåòè?» Èç âîïðîñîâ è òàì, è òóò Ïîñòåïåííî ïëåòóòñÿ ñåòè. Ïðîñòî òàíåö è òèõèé ñìåõ, Ïðîñòî ïåñíè ïîä çâóê ãèòàðû È âíåçàïíî, êàê ïåðâûé ñíåã, Îáñóæäåíèå íàñ, êàê ïàðû. Âñå ñîâåòû, êàê èç êèíî,Äîãàäàòüñÿ ñîâñåì íå ñëîæíî. ß ïîäðóãàì ñêàæó îäíî: Ìû - ñâîáîäíû, è âñ¸ âîçìîæíî... 2011ã. ( 21 àâãóñòà )
ÂÈÄ ÈÇ ÎÊÍÀ Íà øïèëüêàõ òóôåëüêè è â ñåòî÷êó ÷óëêè Ñòðîéíåå íîæåê ÿ, ïîæàëóé, íå âèäàë! È ñêëàäêè þáî÷êè óäà÷íî êîðîòêè, ×òî âèæó ôîðìû, âûøå âñÿ÷åñêèõ ïîõâàë! Ðåñíèöû äëèííûå ïðèêðîþò ñìåëûé âçãëÿä, Êîãäà ïðîéä¸ò è íå çàìåòèò âñ¸ âîêðóã Äâèæåíüå ïëå÷ å¸ è ðóê ìíå ãîâîðÿò: Áóäü îñòîðîæåí, îáîææ¸øüñÿ, ìèëûé äðóã!
À ÿ íå â ñèëàõ îòîðâàòü îò ýòèõ ÷àð Ñâîè íå â ìåðó âèíîâàòûå ãëàçà, È ýòîò âå÷åð ïîñ÷èòàë çà Áîæèé Äàð, È ñ âîñõèùåíèåì äðîæèò ìîÿ ñëåçà È êàê ìíå æèòü, ðàññòàâøèñü ñ ýòîé êðàñîòîé?Âåäü ÿ èç äîìà áåç ñóïðóãè - íè íîãîé... 2011ã. ( 9 îêòÿáðÿ )
ÍÅ ÖÛÃÀÍÊÀ ß Îïÿòü âû çàâåëè ñâîþ øàðìàíêó... Íó, íå öûãàíêà, íåò, ÿ íå öûãàíêà! Íî ÿ ëþáëþ ñâîáîäó, ñëîâíî æèçíü, À æèçíü ëþáëþ, êàê íåáî ëþáÿò ïòèöû, È åñëè ÿ æèâó, òî - áåðåãèñü! Âåäü äëÿ ìåíÿ îòêðûòû âñå ãðàíèöû. Äèòÿ çâåçäû è âåòðà, è ìîðåé, Ñåñòðà äîæäåé, ïûëàþùèõ çàêàòîâ. ß ðîäèëàñü íå áåäíîé, íå áîãàòîé, Íî çîëîòî îòäàì çà øóì ñòåïåé. Ïîõîæà íðàâîì? - î÷åíü ìîæåò áûòü.  ãëàçàõ ÷åðòÿòà? - çíà÷èò, âàì âèäíåå. Ñåáÿ ìîãó ÿ òîëüêî ïðèîòêðûòü, À îñòàëüíîå îìóòà òåìíåå. 2012ã. ( 30 ÿíâàðÿ )
ÌÛ Ñ ÒÀÌÀÐÎÉ ( ïåðâàÿ ñòðîêà âçÿòà èç ïðîèçâåäåíèÿ Àãíèè Ë. Áàðòî. ) Ìû ñ Òàìàðîé õîäèì ïàðîé, Íåðàçëó÷íû ìû ñ Òàìàðîé. Ëþäè ñðàçó çàìå÷àþò, Íàñòåæü äâåðè îòêðûâàþò È, êîíå÷íî, ñâîè ðòû Îò çàìåòíîé êðàñîòû. Ïîäðóæèëèñü ìû äàâíî Íà ðàáîòå â êàçèíî: ß áûëà òàì ïðè áóôåòå: Êîôå, ÷àé - â àññîðòèìåíòå , Íó, è ïðî÷èå íàïèòêè, ×òîá ìû áûëè íå â óáûòêå. È, íàâåðíî, ðàç ïî äâåñòè Íà ìåíÿ, íà ðîâíîì ìåñòå, Íå ìîãëè íå íàòîëêíóòüñÿ, À ïîòîì íå ïîïåðõíóòüñÿ È ñêàçàòü: Ïîñëóøàé, Êðîøêà! Ïîäðàñòè ïîêà íåìíîæêî È íå áåãàé ïîä íîãàìè, Êàê íà ãîíêå ñ ïðóñàêàìè. Êòî òåáÿ óñòðîèë çäåñü? Íó, õîòü ìåòð â òåáå åñòü? ×òîáû íàì ÷åãî ïîäàòü,
50 Òåáÿ æ íà ðóêè íàäî áðàòü , Ê áàðíîé ñòîéêå ïîäõîäèëè È ïî-äîáðîìó øóòèëè. Ìíå óæå íå ïðèâûêàòü Óëûáíóòüñÿ è êèâàòü, Ñî ñòðåìÿíêîé î÷åíü ëîâêî Âûøèâàëà , êàê èãîëêà, È ìîãëà âñåãäà ïîäàòü ×òî óñïåëè çàêàçàòü. Íî êîãäà ó ñòîéêè áàðà Ïîÿâèëàñü Âñÿ Òàìàðà, ß, äðóçüÿ, ïðèçíàþñü âàì, Äóìàëà, ÷òî äóáà äàì, Âåäü îò ýòîé êðàñîòû ×óòü íå ñäåëàëà â øòàíû. Íó, ÷òî ÿ? Ñî ìíîé âñ¸ ÿñíî: Èñïóãàëàñü ÿ óæàñíî. Íî êëèåíòû, òå, ÷òî ðÿäîì, Ïîë÷àñà ñâåðëèëè âçãëÿäîì, Ðòû ðàñêðûâøè, êàê àìáàð, Ïîòåðÿâøè ðå÷è äàð. À Òàìàðà - õîòü áû õíû! Çàêàçàâ ñåáå âîäû, Âðàç øàãíóëà â êåãåëüáàí È ïðèñåëà íà äèâàí. ß æ äî ýòîãî ãåëüáàíà Ïîë÷àñà ìàðøèðîâàëà, Ïîòîìó ÷òî ýòîò çàë Ïëîùàäü íàøó ïðîäîëæàë.  çàâåäåíèè òîãäà ×àñ ñòîÿëà òèøèíà, À âî âðåìÿ òèøèíû Òîìà ñáèëà âñå øàðû.  íàñòóïèâøóþ ñóááîòó Âçÿëè Òîìó íà ðàáîòó. Îãëàñèë äëÿ âñåõ íà÷àëüíèê: Ýòî íîâûé íàø îõðàííèê. Êàê Òàìàðà ê íàì ïðèøëà, Ïðèáûëü ñðàçó âîçðîñëà. Êàê òåïåðü íå çàõîòåòü Ïîèãðàòü è ïîñìîòðåòü Íà òàêóþ êðàñîòó, ×òî çàìåòèøü çà âåðñòó? Ñ òîé ïîðû ìû ïîäðóæèëèñü È, êàê ñ¸ñòðû, ïîðîäíèëèñü. Áîã ïîñëàë òàêóþ êðûøó : Áîëüøå øóòîê ÿ íå ñëûøó. 2012ã. ( 2 ôåâðàëÿ )
ÓÒÐÎ Ñ ËÞÁÈÌÛÌ Òû øåï÷åøü íåæíîñòè íà óøêî Êàêîé òû ñëàâíûé, ïðîñòî äóøêà!
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
(Ãëàçà, óëûáêà..- òî÷íî, Îí! Íó, ïðàâî, ýòî æå íå ñîí!) Îò ñëîâ òâîèõ, êàê ñâå÷êà, òàþ, À ÷òî îòâåòèòü, ÿ íå çíàþ Íà ìûñëè ÿ ñåáÿ ëîâëþ: Åù¸ ÷óòü-÷óòü - è ïîëþáëþ È æìóñü ê òåáå óæå ñàìà, Ïüÿíåÿ, ñëîâíî îò âèíà Ìíå õîðîøî, âåäü ñ÷àñòüå ðÿäîì Îêîëäîâàë ìåíÿ òû âçãëÿäîì Îò ýòèõ îòêðîâåííûõ ôðàç Âî ìíå ïî÷òè óæå ýêñòàç... .................................... Íî - ÷òî çà çâóê??! Íó, êòî ïîñìåë?!! Áóäèëüíèê???!!!!! Ìåðçêèé!!! Çàçâåíåë!!! È íà ìîåé ïîñòåëè âîò Íåñíîñíûé è ëåíèâûé êîò! Ðàçë¸ãñÿ, ëàïàìè îáíÿë, Ïîäóøêó âñþ ìîþ èçìÿë Ìóðëû÷åò, òû÷åò ìÿãêèé íîñ Óéäè, ïðîòèâíûé êðîâîñîñ! Íå ïîíèìàåøü íè÷åãî!Îïÿòü ñ òîáîé - è áåç íåãî! Íó, ëàäíî, ÿ æ òåáÿ ëþáëþ, Èä¸ì, ñìåòàíêîé íàêîðìëþ. È íå ðåâíóé! Òû ëó÷øå âñåõ! À ñíû? Äà, íó èõ! Ñìåõ è ãðåõ! 2012ã. ( 9 ôåâðàëÿ )
ÎÒÂÅÒ - ÏÀÐÎÄÈß Îòâåòíàÿ ëþáîâü ( àâòîð Ãåðóí Â.Ä. ) ß Âàñ óçíàë, ãðàôèíÿ êðàñîòû. Êàê ìíå çíàêîìû ìèëûå ÷åðòû! Ïðèðîäà ïîâòîðÿåò âíîâü è âíîâü Ñî ìíîé òâîþ îòâåòíóþ ëþáîâü... Òî áûëè ÷óâñòâà â äàëüíåì ãîðîäêå. Î, Âàøè ñòðàñòè è ãëàçà âñ¸ òå... Îíè ñèÿëè, ýòè ìíå ãëàçà, À â íèõ - òàêàÿ íåáà áèðþçà!.. Òàêóþ ñòðàñòü ÿ ÷óâñòâîâàë ïîðîé, ×òî îò äðóãèõ å¸ ïîïðîáóé ñêðîé, Ñâåòèëàñü òû, êàê ïîëíàÿ ëóíà, À êîæà - ìðàìîð, íåæíà è áëåäíà... ÎÒÂÅÒ Óâèäåë ìèëûå ÷åðòû, Óñëûøàë ãîëîñ ñòîëü ïðèÿòíûé, Õîòåë ñêàçàòü: «Äàâàé íà «ÒÛ », Ïîêà ÿ ÷èñòûé è îïðÿòíûé...» Íî ìíå îòâåò áûë äàí òàêîé, ×òî âñå ìå÷òû çàâÿëè ñðàçó: ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
51 «Äåäóëÿ! Ãäå ñòîèøü - òàì ñòîé, ×òîá íå ïðèâëå÷ü ê ñåáå çàðàçó, Òû ÷òî æ, ñîâñåì óæå ñëåïîé? Îäåíü ãëàçà, êîëü ñíÿë îïðàâó! Íå äåâêà ÿ, à áóòûëü ÒÂÎÉ, Òû èç ìåíÿ èñïèë îòðàâó. Òåïåðü ìåðåùèòñÿ òåáå È îáðàç ìèëûé, è óëûáêà,Âñ¸ ïîòîìó, ÷òî ïèë ÂÅÇÄÅ, Ãäå åñòü ñòàêàí, è ðÿäîì ðûáêà...» 20 ìàðòà 2011ã.
ÁÅÇ ÎÁÈÄ, ÌÎß ÕÎÇßÉÊÀ Íó, ïî÷åìó áûòóåò ìíåíèå Ó äîìî÷àäöåâ è ãîñòåé Íàñ÷¸ò òîãî, ÷òî íàñòðîåíèå Ó íàñ çàâèñèò îò êîñòåé? Êàêîå, ïðàâî, çàáëóæäåíèå Ñ÷èòàòü, ÷òî ëó÷øåå äëÿ ïñîâ Ïîçâîëèòü ìÿñî-íàñëàæäåíèå È îò êîòëåò, è îò êîðìîâ Âåäü ñðåäè íàñ, ïóñêàé è ìåëêèõ, Íàéä¸òñÿ ýòàêèé ãóðìàí: Îòûùåò îâîù íà òàðåëêå È áåç òðóäà çàëåçåò ñàì. Íå áûë íà êóõíå ïîïðîøàéêîé, Íå âûë, íå áåãàë ïî ïÿòàì, Íî - áåç îáèä, ìîÿ õîçÿéêà Ñàëàòíûé ïåðåö íå îòäàì! 2013ã ( 22 ôåâðàëÿ )
ÌÎß ËÞÁÎÂÜ ß áëàãîäàðíà íåáó ãîëóáîìó, ß áëàãîäàðíà ñîëíöó çîëîòîìó, Ñåíòÿáðü-ìåñÿö ÿ áëàãîäàðþ Çà ìèëóþ, õîðîøóþ ìîþ. Òâîå ðîæäåíüå - ýòî äâà ðîæäåíèÿ: Ñ òîáîþ ðîäèëàñü ìîÿ ñóäüáà. È ñåðäöå òâî¸ áèëîñü îò âîëíåíèÿ, Êîãäà ÿ åù¸ êðîõîòíîé áûëà. Ñ òîãî ìîìåíòà áûëè òîëüêî ðÿäîì. Òû æèçíü ñâîþ äåëèëà íà äâîèõ. Äûõàíüåì ñîãðåâàëà òû è âçãëÿäîì, ß ðàñöâåëà îò íåæíûõ ðóê òâîèõ. Ê òâîèì íîãàì ïîêîðíî ïðèêëîíÿþñü. Òåáå ñåãîäíÿ ýòîò ãèìí ïîþ.  òâîé äåíü ðîæäåíüÿ ñíîâà óëûáàþñü, Òû çíàåøü, êàê ÿ èñêðåííå ëþáëþ.
Õî÷ó, ÷òîá òû æèëà ñî ìíîþ äîëãî, Íå óâÿäàëà, íå áîëåëà âíîâü. Ïóñòü ñ÷àñòüå ïðèíåñ¸ò òåáå íàäîëãî Ìîÿ ñâÿòàÿ, íåæíàÿ ëþáîâü. 1988ã.
ÆÅÍÙÈÍÅ Æåíùèíà! Êðàñèâàÿ è ñìåëàÿ! Ñêîëüêî æå ïîíàäîáèëîñü ëåò, ×òîá òåáÿ ñëîìèëè áóäíè ñåðûå, È ëåãëà íà ïëå÷è òÿãîñòü áåä? Æåíùèíà! Äîñòîéíà òû ïðåêðàñíîãî! Òû ñàìà - ïðèðîäû âîëøåáñòâî, Íî âçàìåí èìååøü äíè íåíàñòíûå, Ïðèíîñÿùèå â èòîãå íè÷åãî. Æåíùèíà! Òû â þíîñòè ìå÷òàëà Î ñâîåé åäèíñòâåííîé ëþáâè. Íåóæåëè ñèëû ïîòåðÿëà? Ðóêè ìèëîãî òåáÿ íå ñáåðåãëè? Æåíùèíà! Íå ñîáèðàé îáèäû! Íàä ñîáîþ òó÷è òû ðàçâåé. Ñêîëüêî â ýòîé æèçíè áûëî áèòûõ... Íå òåðÿé òû íåæíîñòè ñâîåé. 1992ã.
ÒÂÎÉ ÄÅÍÜ Ïóñòü ñåíòÿáðü çîëîòèò ëèñòâó, Äëÿ òåáÿ ñîõðàíÿÿ ëåòî. Íî÷ü ïóñêàé ñîõðàíèò òèøèíó, ×òîáû òû ïîñïàëà äî ðàññâåòà. Ïóñòü íå òðîíåò òåáÿ ïå÷àëü, Îáîéäóò ñòîðîíîé íåâçãîäû. Íå ãðóñòè, ÷òî óõîäÿò âäàëü Áåçâîçâðàòíî ëó÷øèå ãîäû... Êàæäûé ìèã ïóñòü õðàíèò òåáÿ Áîã Îò áîëåçíè, çëà è íåíàñòüÿ. Çíàåøü, òîëüêî Îí íàì ïîìîã, ×òîáû ìû èñïûòàëè ñ÷àñòüå. Ýòî ñ÷àñòüå äåëÿ íà äâîèõ, ß ìîëèòüñÿ íå ïåðåñòàíó Çà òåïëî íåæíûõ ðóê òâîèõ, Âåðíîñòü ñåðäöà, äóøè áåç îáìàíà. 2000ã. ( 13 ñåíòÿáðÿ )
52
ÅÄÈÍÑÒÂÅÍÍÎÉ ÌÎÅÉ Íà ñâåòå íå ïðèäóìàíû ñëîâà, ×òîá ïåðåäàòü ìîþ ëþáîâü ê òåáå. Åäèíñòâåííàÿ, ìèëàÿ ìîÿ, Òâîÿ ñóäüáà âñåãäà áûëà âî ìíå. Ìîé ïåðâûé âçäîõ è ïåðâûå øàãè, Ìîè ïîáåäû è ìîè ïîòåðè,Âñÿ æèçíü ìîÿ- ïåðåæèâàíèÿ òâîè È òîëüêî òû íå óñòàâàëà âåðèòü. Ñâîåé çàáîòîé áåðåãëà ìåíÿ. Ñâîåé ìîëèòâîé îò áåäû õðàíèëà. Òû âñþ ñåáÿ äëÿ ñ÷àñòüÿ îòäàëà, ×òîá òîëüêî ÿ âñåãäà áûëà ëþáèìîé. Òû âåðèëà âñåãäà â ìîþ çâåçäó È çà ìåíÿ ïðîñèëà òû ó Áîãà, ×òîá ïîäàðèë ñ÷àñòëèâóþ ñóäüáó, ×òîá ñâåòëîþ áûëà ìîÿ äîðîãà. ß çíàþ, ðîæäåíà áûëà òîáîé Äëÿ äîáðîòû, äëÿ èñòèííîãî ñ÷àñòüÿ. Ïðîøó òåáÿ, òû áóäü âñåãäà ñî ìíîé: È â ñîëíå÷íûå äíè, è â äíè íåíàñòüÿ. Ìîëþñü ÿ åæåäíåâíî âñåì ñâÿòûì È äóìàþ îá ýòîì ïîñòîÿííî. Æèâó òîáîé, äûõàíèåì òâîèì, È ìûñëåííî - ñ òîáîþ íåóñòàííî. 2004ã.
ÌÎÅÉ ÂÀËÞØÊÅ Äëÿ âëþáë¸ííûõ, äëÿ ëþáèìûõ  ñåðåäèíå ôåâðàëÿ,  Äåíü Ñâÿòîãî Âàëåíòèíà, Çàãëÿíóëà ê íàì Âåñíà. Ïðî ïå÷àëè âñå çàáûëè, È, óëûáêè íå òàÿ, Ñðåäè ãîðäûõ Âàëåíòèíîâ Âàëåíòèíóøêà ìîÿ!
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Òû ãîðäèñü, ÷òî ìû ñ òîáîþ. Ìû ãîðäû, ÷òî ñ íàìè òû. Ñáóäóòñÿ ïóñêàé âåñíîþ Âñå çàâåòíûå ìå÷òû! 2010. ( 14 ôåâðàëÿ )
Ñ ËÞÁÎÂÜÞ Òû - ÿñíûé ñîëíöà ëó÷  ñóäüáå ìîåé ñ÷àñòëèâîé. Ñ òîáîé ìíå íå ñòðàøíû Íè ãîðå, íè áåäà. Ïóñòü ñêîðîòå÷íû äíè Ó æèçíè òîðîïëèâîé,Òû êàæäûé äåíü ñî ìíîé, Ëþáèìàÿ ìîÿ! Òåáÿ áëàãîäàðþ Çà äîáðîòó è âåðíîñòü, Çà ùåäðîñòü è ëþáîâü, Ïîääåðæêó ðóê òâîèõ. Òû ïîäàðèëà æèçíü, Òû ïîäàðèëà íåæíîñòü, ß ÷óâñòâóþ òåïëî  ãëàçàõ òâîèõ ðîäíûõ. Íàñ Áîã ñîåäèíèë, ×òîá øëè âäâî¸ì ïî æèçíè: È â ñåðäöå, è â äóøå, Âî ñíå è íàÿâó. È ÿ Åãî ïðîøó Áûòü ìíîãî ëåò íàì âìåñòå, Âåäü ÿ òåáÿ âñþ æèçíü Îò âñåé äóøè ëþáëþ. 2010ã.
ÄÂÀ ÈÌÅÍÈ Äâà èìåíè èìåþ, äâà îãíÿ: Ñ îäíèì ÿ ðîäèëàñü, ñ äðóãèì æèâó ÿ. È íå áûëî æåëàíüÿ ó ìåíÿ Ðóãàòü ñóäüáó ìîþ, äîâîëüíî íåïðîñòóþ...
Íàøà ìèëàÿ Âàëþøêà: Ìàìà, áàáóøêà, æåíà, È ñåñòðè÷êà, è ïîäðóæêà, Äî÷ü ëþáèìàÿ îíà.
*********** Êîãäà îò ðîäó áûëî ëèøü äâà äíÿ, È ìàòü ñâîþ íå âèäåëà, íå çíàëà, Ñëó÷àéíî Ìàðãàðèòîé ñòàëà ÿ, Áåç óìûñëà, áåç êíèæíîãî ðîìàíà.
Îò äóøè æåëàåì ñ÷àñòüÿ, Íèêîãäà íå çíàòü áåäû. Íà æèòåéñêèå íåíàñòüÿ Òû, ðîäíàÿ, íå ñìîòðè.
Ñóäüáà ìàëûøêè òîëüêî íà÷àëàñü, Íî æèçíü òîëêíóëà â çèìó âìåñòî ëåòà: Ñ òîé æåíùèíîé, ÷òî äî÷êó ðîäèëà, Ïðèøëîñü ðàññòàòüñÿ íî÷üþ, äî ðàññâåòà... ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
53 È ïîòåêëè íåäåëè, êàê âîäà.  ðîääîìå íàçûâàëè Ìàðãàðèòîé. È âîò îäíàæäû Ðèòèíà Çâåçäà Íàøëà äðóãóþ Ìàòü, ñ äóøîé îòêðûòîé. Ñåðäå÷íûé çîâ áûë âñåõ îêîâ ñèëüíåé, Çà ñîòíè â¸ðñò ïî÷óâñòâîâàâ ÒÀÊÎÅ, Îíà áåæàëà... Íåò! Ëåòåëà ê íåé  ðîääîì, â åãî áîëüíè÷íûå ïîêîè... Ñ ìèíóòû ïåðâîé ëó÷ ëþáâè ïðîíèê  äåâ÷óøêó ýòó, è, îò Ñ÷àñòüÿ ïüÿíîé, Ñâÿòàÿ Ìàòü íàçâàëà â ïåðâûé ìèã Ìàëûøêó Ðèòó ëàñêîâî Òàòüÿíîé. Âçðîñëåëà ÿ â çàáîòå è â ëþáâè, Âñÿ òàéíà îò ìåíÿ áûëà çàêðûòà, Íî ïî÷åìó-òî ïåðâûå ñòèõè ß ïîäïèñàëà ñòðàííî: Ïðîñòî Ðèòà. Óâèäåâ ýòî, áàáóøêà ìîÿ Âäðóã çàëèëàñü ãîðþ÷èìè ñëåçàìè, È âìåñòå ñ ìàìîé ÷óâñòâà íå òàÿ, Âñ¸ ïî ïîðÿäêó ðàññêàçàëè ñàìè... ********* Äðóçüÿ ìîè, ñêðûâàëà ÿ îò âàñ Íå ïîòîìó, ÷òî ïðÿòàëàñü, ñòåñíÿëàñü, À ïîòîìó, ÷òî ýòîò ìîé ðàññêàç Ñàìîé ñåáå ÿ ïîâòîðèòü áîÿëàñü Ñóäüáà ïîðîþ òàê íàâîðîæèò, Ñþæåòîì æèçíè ëèõî òàê çàêðóòèò! Íî ãëàâíîå - ÷òî íÀ ñåðäöå ëåæèò, È òî, ÷òî â íàñ ñàìèõ è â íàøåé ñóòè. ß çíàþ, âû íå ñòàíåòå âèíèòü Çà òî, ÷òî èìÿ ýòî íå çâó÷àëî, Âåäü Ðèòà ñ Òàíåé áóäóò âàñ ëþáèòü Âñ¸ òàê æå, êàê ëþáèëè âàñ ñ íà÷àëà 2012ã. ( 1 ôåâðàëÿ )
ÌÎÅÉ ËÞÁÈÌÎÉ ÌÀÌÎ×ÊÅ ÏÎÑÂßÙÀÅÒÑß (1 àïðåëÿ 2012ã â 7:30 óãàñ îãîí¸ê â ñàìûõ ëþáèìûõ ãëàçàõ ) Ðîäíàÿ ìîÿ Ðîäíàÿ Òû - ðÿäîì, ÿ - áåç Òåáÿ Ñåãîäíÿ, ðàññâåò âñòðå÷àÿ, Íå õî÷åò äóøà ìîÿ Ïîâåðèòü, ÷òî íåò Ëþáèìîé, Åäèíñòâåííîé, Äîðîãîé È ñàìîé Íåïîâòîðèìîé, ×òî íåò Òåáÿ çäåñü ñî ìíîé... Çà÷åì æå ñåðäå÷êî âåðèò, ×òî âñ¸ ýòî ñíèòñÿ ìíå?
Òâîè îòêðûâàþ äâåðè È ãëîõíó ÿ â òèøèíå Òàê õî÷åòñÿ ñëûøàòü ñíîâà Òâîé ãîëîñ, òâîé òèõèé ñîí! Ïîæàëóéñòà, òîëüêî ñëîâî Íî ãðóäü ðàçðûâàåò ñòîí. Äóøà ìîÿ ïëà÷åò, íîåò, È ñë¸çû òåêóò, òåêóò Àïðåëü â ýòîé ñêîðáè òîíåò, Âåñåííèå äíè íå âëåêóò Ñïàñàåò îäíî óòåøåíèå: Íå ÷óâñòâóåøü áîëü è ñòðàõ... Ìåëüêíóëà ëèøü íà ìãíîâåíèå Óëûáêà â Òâîèõ ãëàçàõ Òåïåðü Òåáå âñ¸ ïîä ñèëó, È ìîæåøü èäòè ñî ìíîé. Òåáÿ íå ïðåäàì, íå ïîêèíó, Êàê ïðåæäå, îäíîé ñóäüáîé Ñîâåò ïîïðîøó îòâåòèøü, È, åñëè âçãðóñòíó ïîðîé, Ïå÷àëü Òû ìîþ çàìåòèøü, Ñïàñ¸øü îò áåäû ëþáîé Ðîäíàÿ ìîÿ, ðîäíàÿ, Ïðîñòè ìíå ìîþ âèíó: Ïðî âñå Òâîè áåäû çíàÿ, ß âåðèëà, ÷òî ñìîãó, Ñìîãó îòûñêàòü èñöåëåíèå È ñèëû âåðíó Òåáå, Íî ïðèíÿëà ïîðàæåíèå  íåðàâíîé òàêîé áîðüáå ß çíàþ, ÷òî âðåìÿ ëå÷èò, Ñïàñàëî îíî íå ðàç, Íî òÿæåñòü ëåãëà íà ïëå÷è, È ïðåæíèé îãîíü óãàñ Ïóñòü ñîëíöå âçîéä¸ò, è çâ¸çäû Óêðàñÿò íåáåñíûé ñâîä, Íî ãîðüêèå ýòè ñë¸çû Ïðîëüþòñÿ èç ãîäà â ãîä 2012ã. ( 3 àïðåëÿ )
54
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
Øàãíóâøèå â âå÷íîñòü
Àíàòîëèé ËÈÏÈÖÊÈÉ
Ïèñàòü îá Àíàòîëèè Ãðèãîðüåâè÷å Ëèïèöêîì ëåãêî è ñëîæíî îäíîâðåìåííî. Ëåãêî ïîòîìó, ÷òî îí ìîé îòåö, è çíàë ÿ åãî ñ ìîìåíòà ñîáñòâåííîãî ðîæäåíèÿ, à ñëîæíî ïîòîìó, ÷òî âëîæèòü â òàêîé êîðîòêèé îáúåì ñòàòüè, î÷åðêà, çàìåòêè âñå ÷óâñòâà ê íåìó íåâîçìîæíî. Äà è íóæíî ëè? Îòåö âñåãäà ãîâîðèë ìíå: Ïëîõèõ ëþäåé íå áûâàåò, åñëè òåáÿ õîòü åùå îäíà äóøà íà çåìëå ëþáèò, òî òû óæå ïðîñòî íå ìîæåøü áûòü ïëîõèì . Àíàòîëèÿ Ãðèãîðüåâè÷à ëþáèëè è ëþáÿò. Çà åãî óíèêàëüíîå óìåíèå áûòü íåçàìåòíûì, íî ïðè ýòîì íåçàìåíèìî íåîáõîäèìûì. Çà êîëîññàëüíûå, ÿ áû ñêàçàë, ýíöèêëîïåäè÷åñêèå çíàíèÿ â ñîâåðøåííî ðàçíûõ îáëàñòÿõ. Åãî íåíàâÿç÷èâàÿ íàñòîé÷èâîñòü ïîìîãàëà ñäâèãàòü ñòåíû íåïîíèìàíèÿ, äîêàçûâàòü íåäîêàçóåìîå. Ýòè ÷åðòû õàðàêòåðà ïîìîãëè åìó ñîçäàòü, à íàì ñîõðàíèòü àëüìàíàõ Ñàêñàãàíü . Ïðîäåðæàòüñÿ âñå ýòè ãîäû, íå âëåçàÿ íè â ìåæíàöèîíàëüíûå, íè â ïîëèòè÷åñêèå ðàñïðè. Áàëàíñèðóÿ íàä èçìåíÿþùèìèñÿ öåííîñòÿìè, ñòàâÿ äóõîâíîñòü, íàñòîÿùåå èñêóññòâî âûøå ëè÷íîñòíûõ èíòåðåñîâ òåõ èëè èíûõ ëþäåé, Àíàòîëèé Ãðèãîðüåâè÷ íèêîãäà íå ñïîðèë ñ íåçíàêîìûìè ëþäüìè, äà è âîîáùå â ñïîð íå âåðèë, íà ôðàçó  ñïîðå ðîæäàåòñÿ èñòèíà , óëûáàÿñü, îòâå÷àë: Èç äâóõ ñïîðÿùèõ îäèí äóðàê, äðóãîé ïîäëåö. Ïåðâûé íå çíàåò, à ñïîðèò, à âòîðîé óâåðåí, ÷òî ïðàâ, è ïîëüçóåòñÿ ãëóïîñòüþ ïåðâîãî. Òû êåì õî÷åøü áûòü? Äóðàêîì èëè ïîäëåöîì? ß âñåãäà íà ýòèõ ñëîâàõ çàêàí÷èâàë ðàçãîâîð! íå õîòåëîñü êàçàòüñÿ â ãëàçàõ îòöà íè ïåðâûì, íè äðóãèì. Äðóãîå äåëî îòñòîÿòü ñîáñòâåííîå ìíåíèå. Ýòî óæå íå ãëóïûé ñïîð ýòî æèçíåííûé ïðèíöèï Ëèïèöêîãî êàê ïèñàòåëÿ, ðåäàêòîðà, äà ïðîñòî ÷åëîâåêà, íàêîíåö. Àíàòîëèé Ãðèãîðüåâè÷ íèêîãäà íå îòñòóïàë îò ñâîèõ æèçíåííûõ ýòè÷åñêèõ íîðì, åãî íèêòî íèêîãäà íå ìîã âûíóäèòü ïîñòóïèòü, ïî åãî ìíåíèþ, íåïîðÿäî÷íî, íèçêî. Çà âñþ ñâîþ æèçíü ÿ íå óñëûøàë, ÷òîáû îòåö êîãî-òî óíèçèë. Âîò òîëüêî ñî ìíîé è Ëþäìèëîé Ïåòðîâíîé (ìîåé ìàìîé) îí ìîã ïîçâîëèòü ñåáå ëåãêèå êîëêîñòè è â ÷åì-òî, ïî ìíåíèþ ìàìû, æåñòîêèå øóòêè.
3/2 0 13
Îíà ÷àñòî ñ÷èòàëà, ÷òî îòåö åå óíèæàåò, ñòàâèò íèæå ñåáÿ. Íî ýòî áûëà ïðîñòî èãðà. ß ñåé÷àñ òîëüêî ïîíèìàþ, íàñêîëüêî õîòåëîñü èíîãäà Àíàòîëèþ Ãðèãîðüåâè÷ó ñûãðàòü ðîëü ñàòðàïà, æåñòêîãî îòöà. Âñå ãåðîè åãî ïðîèçâåäåíèé íàñòîÿùèå ìóæ÷èíû, íå ñêëîíÿþùèåñÿ ïåðåä æåíñêèìè ÷àðàìè, íå ïîçâîëÿþùèìè ñîáîé ðóêîâîäèòü. Ñàì æå Ëèïèöêèé íèêîãäà íå ñäåëàë áû òî, ÷òî íå õîòåëà áû åãî æåíà. Ðàçâå ìåëî÷ü êàêóþ-íèáóäü, ÷òîá ïîäçàäîðèòü, ÷òîá êàçàòüñÿ âëàñòíûì è ðåøèòåëüíûì. 12 àâãóñòà 2013 ãîäà Àíàòîëèþ Ãðèãîðüåâè÷ó Ëèïèöêîìó èñïîëíèëîñü âîñåìüäåñÿò ëåò. Ïîçäðàâëÿþ, ëþáëþ òåáÿ, ìîé äîðîãîé! Íåäàâíî ïðè âñòðå÷å ñ îäíèì èç íàøèõ ñ Ëèïèöêèì îáùèõ çíàêîìûõ ÿ óñëûøàë: Ó òåáÿ áûë òàêîé çàìå÷àòåëüíûé îòåö! ß ïîáëåäíåë îò çëîñòè: Ó ìåíÿ ÅÑÒÜ òàêîé çàìå÷àòåëüíûé îòåö! C äíåì ðîæäåíèÿ òåáÿ! C äíåì ðîæäåíèÿ! Àíäðåé ÄÞÊÀ
ÏÐÈÇÍÀÍÈÅ Ìàëåíüêàÿ ïîâåñòü
Ïðåêðàòè ïñèõîâàòü, ñêàçàë Åâñååâ ñàìîìó ñåáå, ñíèìàÿ òðóáêó. Ïðåêðàòè, òû æå íå ïàöàí . Êðàåì ãëàçà îí âèäåë èç áóäêè òåëåôîíà-àâòîìàòà ñâîé çåëåíûé Æèãóëü ó áîðäþðà, âèäåë ïðèòåðåâøèéñÿ ê åãî ìàøèíå Ïàçèê . Ñåðäöå ó Åâñååâà êîëîòèëîñü òàê ñèëüíî, ÷òî îí íå âûäåðæàë è íåðâíî õèõèêíóë â òðóáêó, â êîòîðîé óæå çâó÷àëè ñèãíàëû âûçîâà. Êòî áû ìîã ïîäóìàòü, ÷òî òû ñïîñîáåí òàê âîëíîâàòüñÿ, êîìàíäèð! Òû åùå íà÷íè çàèêàòüñÿ è ìû÷àòü. Ñëóøàþ... Ãîëîñ áûë åå, âïðî÷åì... Ïîñëåäíèé ðàç, øåñòü ëåò íàçàä, îíè ðàçãîâàðèâàëè ïî òåëåôîíó ìèíóòû òðè, à äî ýòîãî íå âèäåëèñü äåñÿòü ëåò. Çäðàâñòâóé, ýòî ÿ, ñêàçàë îí ðåøèòåëüíî è, êàæåòñÿ, ñëèøêîì ãðîìêî. Çäðàâñòâóé, ˸øà. Òû æèâîé? Åìó ñëîâíî çàëåïèëè ïîùå÷èíó. Áîã ìîé, äî ÷åãî æå êîðîòêà íàøà æèçíü! Ñåìíàäöàòü ëåò íàçàä, êîãäà îí åùå ñëóæèë â àðìèè, ïðèøëî, ïîñëå òîãî êàê îí óæå ïðèêàçàë ñåáå íå ìå÷òàòü î íåé, ïèñüìî. Àëåêñåé íå âñêðûâàë êîíâåðò, íîñèë öåëûé äåíü â êàðìàíå, ãàäàë, ÷òî ìîæåò áûòü â ïèñüìå. Óåçæàëà êóäà-òî. Áîëåëà. Âûøëà çàìóæ...  êîíöå êîíöîâ, îí ïðî÷åë àêêóðàòíûå ñòðî÷êè, âûïèñàííûå åå ðîâíûì êðóãëûì ïî÷åðêîì. Ïèñüìî áûëî íè î ÷åì. Ïðîñòî òàê. Åäèíñòâåííûé âîïðîñ â òîì ïèñüìå çâó÷àë íåâûíîñèìî îáèäíî. Òû åùå æèâîé, ñîëäàò? ñïðàøèâàëî ïèñüìî. Ìíå ëåãêî è âåñåëî, ÿ îòäûõàþ ïîñëå âåñåííåé ñåññèè, ðÿäîì ñî ìíîþ õîðîøèå äåâî÷êè è ìàëü÷èêè. Åñëè òû æèâîé, òî çíàé, ÷òî ìíå õîðîøî. Íà âñÿêèé ñëó÷àé îòçîâèñü, ñîëäàò. Íå ïîòîìó, ÷òî òû åùå äîðîã ìíå, ñîâñåì íåò. Ïðîñòî òàê, îòçîâèñü, ñîëäàò. Íå ïîòîìó, ÷òî æèçíü ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
55 òóñêíååò áåç òåáÿ, è íèêàêèõ ïðîñâåòîâ âïåðåäè íåò. ß ñëó÷àéíî âñïîìíèëà î òåáå, êàïðèç òàêîé. Ìîæåò, ÿ ñëèøêîì äîëãî ìîë÷àëà, íî êàêîå ýòî èìååò çíà÷åíèå òåïåðü? âåäü ÿ íàïèñàëà òåáå . Òàê îí âîñïðèíÿë òîãäà å¸ ïèñüìî. Òàêèì îíî îñòàëîñü â åãî ïàìÿòè, õîòÿ â äåéñòâèòåëüíîñòè âðÿä ëè áûëî ñòîëü áåçæàëîñòíûì îí íàâåðíÿêà íàïðèäóìûâàë, îñëåïëåííûé îáèäîé. È îòâåòèë çàïèñî÷êîé, ëèõîé è ãîðäåëèâîé, ÷òîáû íå äîãàäàëàñü Àíòîíèíà, êàê åìó áîëüíî. Íà åãî ïîñëàíèå îòâåòà íå ïîñëåäîâàëî, ñàì îí òîæå íå ñòàë ïèñàòü. Òàê è ïðåêðàòèëàñü èõ çàòÿæíàÿ ìíîãîëåòíÿÿ ïåðåïèñêà, êîòîðàÿ íà÷àëàñü åùå äî ïðèçûâà Àëåêñåÿ â àðìèþ, êîãäà îí óåõàë ó÷èòüñÿ â òåõíèêóì â ïðîäóòûé ìîðñêèìè âåòðàìè, ÷èñòûé þæíûé ãîðîä.  òîé ïåðåïèñêå áûëè è íåæíîñòü, è âåðà, è òîñêà, è íàäåæäà, ìíîãî ïèñåì íàïèñàëè îíè äðóã äðóãó, ïðåæäå ÷åì îòïðàâèëè ïîñëåäíèå, çàâåðøàþùèå. Âåðíóâøèñü èç àðìèè, Àëåêñåé ñæåã è âñå ñòàðûå ïèñüìà Àíòîíèíû, õðàíèâøèåñÿ íà ÷åðäàêå â ÷åìîäàíå, óñòðîèë êîñòåð. À çàòåì ïðîøëî äåñÿòü ëåò è åùå øåñòü... Îí ïîíÿë, ÷òî ìîë÷èò, è ñåé÷àñ Àíòîíèíà ïðîñòî ïîëîæèò òðóáêó. ß æèâîé! ñêàçàë îí ðåçêî, ïûòàÿñü è òó, äðåâíþþ ñâîþ îáèäó âûñêàçàòü çàîäíî. Äà ïîéìåò ëè Àíòîíèíà? Ìîæåò, âîîáùå âñ¸ ïîçàáûëà, ïîëæèçíè óæå ïðîøëî. ß æèâîé. È õî÷ó òåáÿ âèäåòü. Òåáå íå êàæåòñÿ, ÷òî íàøè âñòðå÷è ïðîèñõîäÿò ñëèøêîì ÷àñòî? Ìíå äàþò îòïóñê îäèí ðàç â òðè ãîäà. Òû ãîâîðèë, â øåñòü. Åìó ñòàëî ãðóñòíî. Äà, â òó, ïðåäûäóùóþ âñòðå÷ó îí ñêàçàë, ÷òî õîòü ðàç â øåñòü ëåò îíè èìåþò ïðàâî âñòðå÷àòüñÿ. Áîã ñ íèìè, ñ çàáîòàìè è âàæíûìè äåëàìè. Ïëîõî îò èõ âñòðå÷ íå áóäåò íèêîìó. Íåóæåëè îíè íå ñìîãóò èç øåñòè ëåò âûêðîèòü äëÿ ñåáÿ ÷àñ-äðóãîé? Òû äóìàåøü, ýòî ñëèøêîì ÷àñòî ðàç â òðè ãîäà? Îíà õìûêíóëà. Ïîñëóøàé, åñëè òû ìîæåøü, åñëè òåáå íè÷òî íå ìåøàåò ñåé÷àñ... Ïîäîéäè ê àïòåêå, çà óãëîì çäåñü, â ïåðåóëêå, ÿ áóäó â ìàøèíå, çåëåíûå Æèãóëè . Îíà ìîë÷àëà. Îí âèäåë, ÷òî âìåñòî Ïàçèêà ðÿäîì ñ åãî ìàøèíîé ïðèñòðîèëñÿ ôóðãîí Êíèãè . Ïðîñòî ïîñèäèì. Ìîæíî ïðîåõàòüñÿ ïî ãîðîäó, èëè â ñòåïü. Êàê çàõî÷åøü. Ëèøü áû òåáÿ óâèäåòü. Åñëè íå ìîæåøü ñåé÷àñ, ñêàæè, êîãäà. ×åðåç äåñÿòü ìèíóò. Îíà ñðàçó æå ïîëîæèëà òðóáêó. Îí ïðîøåë ê ñâîåé ìàøèíå, ñåë çà ðóëü, òèõîíüêî âûäâèíóëñÿ èç ðÿäà ñòîÿùèõ àâòîìîáèëåé è ïîåõàë ê ïåðåêðåñòêó, ñïðàâà îò êîòîðîãî â ïåðåóëêå âèäíåëàñü àïòåêà. Ïåðåóëîê áûë óçêèé, ïðèøëîñü âúåõàòü ïðàâûìè êîëåñàìè íà òðîòóàð.  çåðêàëüöå çàäíåãî âèäà îí ìîã ïðîñìàòðèâàòü ïåðåêðåñòîê è òîò óãîë, èç-çà êîòîðîãî äîëæíà áûëà âûéòè Àíòîíèíà. Ïîäñòðèæåííûå àêàöèè è êëåíû åäâà ïðèêðûâàëè îò ñîëíöà àñôàëüò òðîòóàðà è ìàøèíó, â
ñàëîíå áûëî æàðêî, íåìûñëèìî æàðêî è äóøíî, âîçäóõ, êàçàëîñü, îáæèãàë ëåãêèå. Åâñååâ çàøåë â àïòåêó, óâèäåë íà ïîëêå ìèíåðàëüíóþ âîäó è êóïèë äâå áóòûëêè.  ñàëîíå ñâîåé ìàøèíû îí âûïèë èç ãîðëûøêà ïî÷òè öåëóþ áóòûëêó ñîëåíîé è îòäàþùåé éîäîì Ìèðãîðîäñêîé , íàäåÿñü, ÷òî íåïðåñòàííàÿ æàæäà, ìó÷àþùàÿ åãî â ýòîé æàðå, ïðîéäåò. Îí íèêàê íå ìîã ïðèâûêíóòü ê òåïëó: ñåìü äíåé íàçàä îí ñàæàë ñâîé âåðòîëåò íà çàñíåæåííîì ïåðåâàëå ìåæäó Ïåâåêîì è Êîìñîìîëüñêèì, è áîðòìåõàíèê, çàáîòëèâûé, ñòàðàòåëüíûé Ìèõàèë Ïåòðîâè÷, ïðûãàë ñ ìåòàëëè÷åñêèì ùóïîì ïðîáîâàòü, íåò ëè òàì, ïîä ñíåãîì, ÿìû èëè âàëóíà, è áðåë ïî ñíåæíûì ïóøèñòûì ñóãðîáàì, ïðîâàëèâàÿñü ïî÷òè ïî ïîÿñ. Çäåñü àñôàëüò ïëàâèëñÿ îò æàðû, äàæå â òåíè ðàçìÿã÷èëñÿ. À âåäü Åâñååâ áûë ðàä, ÷òî åìó äàëè îòïóñê â àâãóñòå, íàäåÿñü, ÷òî îñíîâíàÿ æàðà ïðîøëà. Ïðåæäå ÷åì ïîçâîíèòü Àíòîíèíå, Åâñååâ äîëãî êîëåáàëñÿ. Äàæå ìàòü, îáû÷íî íå äîêó÷àâøàÿ ðàññïðîñàìè, çàâîëíîâàëàñü, îáðàòèâ âíèìàíèå íà óãíåòåííîå íàñòðîåíèå ñûíà: Òû íå çàáîëåë? Ìíå æàðêî, ìàìà, ñêàçàë îí ïîëóïðàâäó. Äàæå ïðè òîé äóõîâíîé áëèçîñòè, êîòîðàÿ ñîõðàíèëàñü ó íèõ ñ ìàòåðüþ, îí íå ìîã íè÷åãî îáúÿñíèòü. Íå î ÷åì áûëî ãîâîðèòü. Ïðîñòî òàê, òîñêà ïî äåòñòâó. Ó âñåõ áûâàåò. Ïðîéäåò. Îí ñïðàøèâàë ñàì ñåáÿ: çà÷åì çâîíèòü? ×òî äàñò ýòîò ðàçãîâîð Òîíå è ìíå? Îíà æèâåò â ñâî¸ì ìèðå, ÿ â ñâî¸ì. Ìèðû ýòè, êàê äâå ãàëàêòèêè, îáúåäèíèòüñÿ ìîãóò ëèøü â óíè÷òîæàþùåé êàòàñòðîôå, êîãäà âñ¸ ãèáíåò è ðîæäàåòñÿ íîâûé ìèð. Ãàëàêòèêè ýòè åñòü è áóäóò ñàìè ïî ñåáå, è îáà ìû óæå íå ñìîæåì ïðèíàäëåæàòü ÷åìó-òî íîâîìó. Âñòðå÷è íå íóæíû. Íó è ÷òî? Íó è ïóñòü èäåò âñ¸, êàê åñòü, ïðè÷åì çäåñü íîâûå ìèðû è êàòàñòðîôû? Ïðîñòî ÿ õî÷ó åå óâèäåòü, ÿ õî÷ó åå óâèäåòü... È íèêîãî â ìèðå òàê ëåãêî íå óáåäèòü, êàê ñàìîãî ñåáÿ. Îí ãëÿäåë íà ïåðåêðåñòîê ÷åðåç óçêóþ ïîëîñêó çåðêàëà, è êòî-òî åìó ìåøàë, êòî-òî ãëÿäåë íà íåãî, îí äàæå íå ïîíÿë ñíà÷àëà, ÷òî ýòî ñàì îí, îòðàæàÿñü â çåðêàëå, çàêðûâàåò ñåáå çàäíåå ñòåêëî. Åãî ñåäàÿ øåâåëþðà, åãî áðîâè êóñòèêàìè, åãî ìîðùèíêè íà ëáó, ó ãëàç è ó ðòà ñâåòëûå ÷åðòî÷êè ïî çàãîðåëîé êîæå, îí èìåë âîçìîæíîñòü óáåäèòüñÿ â òîì, ÷òî ìàòü ïðàâà: îí äåéñòâèòåëüíî ðåçêî ñäàë çà ïîñëåäíèå òðè ãîäà. Êîãäà îí íà÷àë ñåäåòü? Ïîñëå òîé àâàðèéíîé ïîñàäêè íà ñâîåì Ìè-4 ñ îñòàíîâèâøèìñÿ äâèãàòåëåì, êîãäà åìó óäàëîñü ñïëàíèðîâàòü íà ïåñ÷àíóþ êîñó â óñòüå Àíþÿ? Ñêîëüêî äëèëîñü ýòî ïàäåíèå ñåêóíä äåñÿòü, äâàäöàòü? Îíè îòäåëàëèñü øèøêàìè è ñèíÿêàìè, õîòÿ ó âåðòîëåòà ñëîìàëîñü øàññè. È Ìèõàèë Ïåòðîâè÷ â íàñòóïèâøåé òèøèíå ïðîèçíåñ ïåðâûì: Âûñøèé êëàññ, êîìàíäèð! Ñïàñèáî . Êàæåòñÿ, ïîñëå òîãî ïîëåòà îäíàæäû âå÷åðîì, êîãäà îí ñèäåë â óäîáíîì êðåñëå è ñìîòðåë ôóòáîëüíûé ìàò÷ ïî òåëåâèçîðó â ñâîåé ïåâåêñêîé êâàðòèðå, æåíà ëåãîíüêî ïîòðîãàëà ðóêîé åãî âèñîê è çàäóì÷èâî ñêàçàëà:
56 Ìóæàåøü, Åâñååâ. Áëàãîðîäíàÿ ñåäèíà ïîÿâèëàñü. ×òî çà ìóæ÷èíà, ó êîòîðîãî íåò ñåäèíû íà âèñêàõ? îòîçâàëñÿ îí. Íèíà ñ ñîæàëåíèåì çàìåòèëà åãî ñåäèíó, à îí äàæå íå îãîð÷èëñÿ. Ãëàâíîå æèâîé, ñïàñ ñâîèõ ëåòóíîâ, ó èõ äåòåé îòöû åñòü, äà è Íèíà íå âäîâà. Âïðî÷åì, âðÿä ëè îíà ñèëüíî ãîðåâàëà áû è õîëîñòÿ÷êîé áû íå îñòàëàñü. Îäèíî÷åñòâî íå äëÿ íåå. Åâñååâ áûë íåâàæíûì ïàðòíåðîì: êîìïàíèé íå ëþáèë è âñå áîëüøå ìîë÷àë, à îíà òîñêîâàëà áåç îáùåñòâà. Èíîé ðàç Åâñååâó ñòàíîâèëîñü åå ïðîñòî æàëü, è òîãäà îíè îòïðàâëÿëèñü íà âå÷åðèíêó ê êîìó-íèáóäü èç ïðèÿòåëåé, è Íèíà õîõîòàëà, è ãðîìêî ðàññêàçûâàëà àíåêäîòû, è ïëÿñàëà ïîä ðîêè , èçãèáàÿñü è ïðèñåäàÿ, è óëûáêà ñèÿëà íà åå îæèâëåííîì ëèöå. Àëåêñåé æå ñèäåë ãäå-íèáóäü â óãîëêå, íåïðèëè÷íî òðåçâûé, ïîêîðíî óëûáàëñÿ è ¸æèëñÿ îò âîëüíûõ ìàíåð æåíû, ãðîìêîãî åå ñìåõà, ñòûäèëñÿ îãîëÿþùèõñÿ âûøå êîëåí åå ïîëíûõ íîã. Èíîé ðàç Íèíà èëè êòî-íèáóäü èç åå ïîäðóã ñèëêîì âûòàñêèâàëè Åâñååâà èç åãî óãëà, òîðìîøà, çàáàâëÿÿñü, âûíóæäàëè òàíöåâàòü âìåñòå ñ íèìè, è îí ïðîäåëûâàë âñ¸, ÷òî îò íåãî òðåáîâàëè.  êîíöå êîíöîâ, ãîâîðèë îí ñåáå, â æèçíè ïðèõîäèòñÿ ñïëîøü è ðÿäîì äåëàòü ñîâñåì íå òî, ÷òî õî÷åòñÿ, è íå÷åãî ðàçäóâàòü òðàãåäèþ èç òîãî, ÷òî òû çäåñü äåðãàåøüñÿ, êàê ïàðàëèòèê, è ïðèêèäûâàåøüñÿ äîíåëüçÿ äîâîëüíûì. Õîðîøî óæ òî, ÷òî òâîÿ æåíà è åå äðóçüÿ ðàäû. Óëûáàéñÿ è øåâåëèñü, âåðòèñü è ïîäïðûãèâàé, òû ñëèøêîì ìíîãî âðåìåíè â ñâîåé æèçíè ïðîñèæèâàåøü â êðåñëå. Îäíàæäû îí îáíàðóæèë â òîìèêå Áóíèíà ïèñüìî îò òåùè. Îíè ñ Íèíîé íå ïðÿòàëèñü äðóã îò äðóãà, òàê îí âñåãäà ñ÷èòàë. Ïîýòîìó ïèñüìî ïðî÷åë. Òåùà ïèñàëà î Ãðèøå, ïåðâîì ìóæå Íèíû: ...ÿ ñ íèì ðàçãîâàðèâàëà, âñòðåòèëà ñëó÷àéíî, ïðèãëàñèëà ê íàì. Îí ðàññïðàøèâàë î òåáå, æàëîâàëñÿ íà ñóäüáó. Òàêîé ïðåäñòàâèòåëüíûé, âàæíûé. Çàõîòåë óâèäåòüñÿ ñ Æàííî÷êîé, è ÿ, êîíå÷íî, èõ ïîçíàêîìèëà. Íàïëàêàëàñü ñàìà, è Ôåäåíüêà ïëàêàë, è Ãðèøà íå óäåðæàëñÿ. Îíè öåëûé âå÷åð ðàçãîâàðèâàëè, î÷åíü õîðîøî âñ¸ ïîëó÷èëîñü. Æàííà åãî óçíàëà ïî ôîòîãðàôèè, ÿ âåäü äàâíî åé âñå ðàññêàçàëà. Äà è áåç ôîòîãðàôèè îíè òàê ïîõîæè ïðîñòî óæàñ! Îí äàë Æàííå 500 ð. íà îáçàâåäåíèå õîçÿéñòâîì. Ïðîñèë ïåðåäàòü òåáå ïðèâåò. Îí òàê è íå æåíèëñÿ. Ïî-ìîåìó, îí âñå åùå ëþáèò òåáÿ. Âåäåò ñåáÿ ñêðîìíî, íå ïüåò äàâíî. Äîëæíîñòü õîðîøàÿ ó íåãî. ß âñåãäà òåáå ãîâîðèëà, ÷òî òû ïîòîðîïèëàñü ñ ðàçâîäîì, è îí òîæå òàê ñ÷èòàåò. Íå ãîâîðè òîëüêî íè÷åãî Åâñååâó, îí òåáÿ çàïèëèò . À îí-òî ïðåäñòàâëÿë, ÷òî åìó åùå ïðåäñòîèò êîãäà-íèáóäü ðàññêàçàòü Æàííå î ñîáûòèÿõ ïî÷òè äâàäöàòèëåòíåé äàâíîñòè, êîãäà óäî÷åðèë îí òðåõëåòíþþ êðîõó è óâåç åå ñ ìàòåðüþ ïîäàëüøå îò òåõ êðàåâ, ãäå íå óäàëàñü ñåìåéíàÿ æèçíü ó Íèíû. Íå óäàëàñü? À ìîæåò, ýòî áûëà ïðîñòàÿ ðàçìîëâêà? Îí áûë ïîòðÿñåí òàêèì ïîâîðîòîì ñîáûòèé, òîé ëîæüþ, êîòîðàÿ ëåãëà ìåæäó íèì è æåíîé. Íå èç-çà
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
Æàííû. Ñ ïðèåìíîé äî÷åðüþ ó íèõ äàâíî áåç èëëþçèé. Ïî÷òè êàæäîå ëåòî äåâî÷êà ïðîâîäèëà íà Óêðàèíå, ó ðîäèòåëåé Íèíû. Âîçâðàùàëàñü îíà íà ×óêîòêó íå òîëüêî ñ þæíûì çàãàðîì è âèòàìèííîé ñûòîñòüþ, íî è ñ çàðÿäîì ðàâíîäóøèÿ è áåçðàçëè÷èÿ ê íàñòîé÷èâûì ïîïûòêàì Åâñååâà ïðèâèâàòü åé ñâîè âçãëÿäû íà æèçíü è âçàèìîîòíîøåíèÿ ìåæäó ëþäüìè. Íè÷åãî íå ïîëó÷èëîñü ó Åâñååâà. Òî ëè íå ñóìåë ïîäîáðàòü ïåäàãîãè÷åñêèé êëþ÷èê, òî ëè óæ ñëèøêîì ïðèìèòèâíî è ýïèçîäè÷åñêè ó÷èë áûòü õîðîøåé , òî ëè óïîðñòâà è ìóæåñòâà íå ïðîÿâèë. Êàê áû òàì íè áûëî, Åâñååâ ïîòåðïåë ïîðàæåíèå. Âûðîñëà Æàííà ÷åëîâåêîì æåñòîêèì è ñ ëåíöîé. Ëþáèëà õîðîøî ïîåñòü è ìíîãî ïîñïàòü. Ó÷èëàñü íåîõîòíî è â øêîëå, è âñåìó òîìó, ÷òî ïûòàëñÿ åé âíóøèòü ïàïà, êàê îíà íàçûâàëà Åâñååâà. Îêàçûâàåòñÿ, çíàëà îíà, ÷òî ýòî ÷óæîé äÿäÿ, ìîæåò, ïîòîìó è íå ïðèñëóøèâàëàñü. Íè÷åãî íå ñêàçàë Åâñååâ æåíå î òîì ïèñüìå. Ñìûñëà íå áûëî: âñ¸ óæå ïðîèçîøëî, à óïðåêàòü âî ëæè, â ñîêðûòèè ñîáûòèé íå æåëàë. Íå ïî-ìóæñêè áû ýòî âûãëÿäåëî. È òàê Íèíà âåëà ñåáÿ êàê îáèæåííàÿ, ëèøåííàÿ ÷åãî-òî åé íåîáõîäèìîãî, è ïîäïèòûâàòü ýòè ÷óâñòâà óïðåêàìè Åâñååâó íå õîòåëîñü. Ãëàâíûì âèíîâíèêîì å¸ íåóäàâøåéñÿ ñóäüáû âñ¸ ðàâíî îêàçàëñÿ áû îí. ...Äî÷ü. Îí ïîíèìàë, ÷òî, íàçâàâ êîãäà-òî ìàëþòêó ñâîåé äî÷åðüþ, âçÿë íà ñåáÿ îáÿçàííîñòü íå òîëüêî îäåâàòü åå, êîðìèòü è ïîèòü. Ñäåëàòü èç íåå ÷åëîâåêà ýòî áûëà ãëàâíàÿ îáÿçàííîñòü, ñ êîòîðîé, âûõîäèò, îí íå ñïðàâèëñÿ. Ìîæåò, åñëè áû â äîìå áûëè åùå äåòè... Òîëüêî â ÷åì æå åãî âèíà? Âåäü Íèíà íå ïîæåëàëà ðîäèòü åìó ðåáåíêà, ñ÷èòàÿ, ÷òî ýòî ìîæåò íåáëàãîïîëó÷íî îòðàçèòüñÿ íà Æàííå: òà ïî÷óâñòâóåò íåëàäíîå, îòíîøåíèå ê íåé ìîæåò èçìåíèòüñÿ. Çà÷åì äåâî÷êå çíàòü, ÷òî îíà áåç îòöà? Âîò ïîòîì, êîãäà ïîäðàñòåò, êîãäà-íèáóäü... Îêàçàëîñü, Æàííà äàâíî óçíàëà è ñïîêîéíî ïðîðåàãèðîâàëà íà òî, ÷òî Åâñååâ îò÷èì. È Íèíà ñîãëàñèëàñü íà âñòðå÷è Æàííû ñ ðîäíûì îòöîì. À åìó, íåðîäíîìó, ñëåïîìó áîëâàíó, íè÷åãî íå ðàññêàçàëà è ïðîäîëæàëà ñâîþ èãðó, îáåùàÿ ðîäèòü ðåáåíêà, îáìàíûâàÿ íàäåæäîé íà êàêîå-òî òóìàííîå áóäóùåå. Íå Æàííèíà âñòðå÷à ñ îòöîì, à ëîæü æåíû ïîäåéñòâîâàëà íà Åâñååâà óãíåòàþùå. Îí âñåãäà âåðèë Íèíå, êîãäà îíà óòâåðæäàëà, ÷òî ïåðâîå çàìóæåñòâî êîøìàð. È âîò ýòî ïèñüìî, è Ãðèøà ïðåäñòàâèòåëüíûé è âàæíûé ïëà÷åò, îäèíîêèé, îòîãðåâàåò ñåðäöå âîçëå äî÷åðè è ñåòóåò íà ïîñïåøíîñòü Íèíû. Ìîæåò, ñ Ãðèøåé ó íåå ïåðåïèñêà è âñòðå÷è âåäü â îòïóñê îíà âñåãäà óåçæàåò îäíà. Âûõîäèëî òàê, ÷òî ðÿäîì íå ïðåäàííûé è âåðíûé äðóã, à çàòàèâøèéñÿ âðàã, âûæèäàþùèé óäîáíîãî ìîìåíòà. Îíè óæå ïîíèìàëè, ÷òî çàøëè â òóïèê. Íóæíî áûëî ïîäâåñòè ÷åðòó è æèòü âðîçü èëè ïðîäîëæàòü äåëàòü âèä, ÷òî âñå õîðîøî, ÷òî èì äðóã ñ äðóãîì ëó÷øå áûòü íå ìîæåò. Ëåã÷å âñåãî îêàçàëàñü ýòà ëîæü. Ìîæåò, Æàííà è îæåñòî÷èëàñü ïîòîìó, ÷òî ðàçãàäàëà âñþ ëæèâîñòü èõ îòíîøåíèé? Ïîñëå ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
57 âîñüìîãî êëàññà îíà óåõàëà íà êàíèêóëû è ïîñòóïèëà â òåõíèêóì. À íà ïîñëåäíåì êóðñå, íå ñîâåòóÿñü ñ ðîäèòåëÿìè, âûøëà çàìóæ. Ñ ïåðâûõ æå äíåé ó íåå íå çàëàäèëîñü, íî îíà íè÷åãî íå ïèñàëà íà ×óêîòêó, âñ¸ çàìêíóëîñü íà áàáóøêå, âåðíîì äðóãå è ñîâåò÷èêå, è óæå òà èíôîðìèðîâàëà Íèíó. Êîíå÷íî, íà óäàëåíèè â äåâÿòü òûñÿ÷ êèëîìåòðîâ âûÿñíèòü âñå ñëîæíîñòè ìîëîäîé ñåìüè áûëî ïðîñòî íåìûñëèìî, íî Íèíà ñðàçó æå îêðåñòèëà çÿòÿ èçâåðãîì, è âîò ñíà÷àëà ðîáêî, à çàòåì âñå íàñòîé÷èâåé ñòàëè çâó÷àòü äîìà, â ïåâåêñêîé êâàðòèðå Åâñååâûõ, ðàçãîâîðû î òîì, ÷òî íàäî çàáðàòü äî÷ü. Âîò òîãäà Åâñååâ âçáóíòîâàëñÿ, âïåðâûå ñ òîé ïîðû, êàê æåíèëñÿ. Åñëè òû ïðèâåçåøü å¸ ñþäà, ÿ óâîëþñü è óåäó â òîò æå äåíü, ñêàçàë îí. Ñâîþ ñåìüþ êàæäûé ñòðîèò ñàì, òàê âñåãäà áûëî è äîëæíî áûòü. Åñëè òû ñîáèðàåøüñÿ çà ðó÷êó âåñòè ñâîþ äî÷ü â å¸ ñåìåéíîé æèçíè äåëàé ýòî áåç ìåíÿ. Õâàòèò, íå æåëàþ áîëüøå! Áûë áû åùå ó íàñ ñ òîáîé ðåáåíîê, êîòîðîìó áû ÿ áûë íóæåí íå çà ìîè äåíüãè è êâàðòèðó, à ïîòîìó, ÷òî ÿ îòåö, äðóãîé ðàçãîâîð. À ñòàíîâèòüñÿ ïîâîäûðåì ïî æèçíè äëÿ âçðîñëîé æåíùèíû íå æåëàþ! À òû ñàì ðîäè! Âûíîñè è ðîäè. Ïîòðÿñèñü íàä íèì äåâÿòü ìåñÿöåâ, îòäàé ïî êàïëå ñâîþ êðîâü, ñâîè íåðâû, ñâîþ æèçíü. Óìðè ñ íèì ñòî ðàç, êîãäà îí âäðóã çàìèðàåò â òåáå, âîñêðåñíè ñ íèì è îñòàíüñÿ æèòü. Íó ÷òî òû ìåëåøü?! îí òîæå çàâ¸ëñÿ. Ìîæíî ïîäóìàòü, ÷òî òû îäíà íà âñåì áåëîì ñâåòå ðîæàëà. Íó è èùè ñåáå ðîæàòåëüíèöó. Ñ ìåíÿ õâàòèò. Ó ìåíÿ ðåáåíîê åñòü. À ÷òî æå òû ìåíÿ îáåùàíèÿìè êîðìèëà? Íèíà íå ñòàëà îòâå÷àòü, óøëà íà êóõíþ. Îí ïîøåë çà íåé, äîãîâàðèâàÿ âñ¸, íå íàäåÿñü íà äðóãîé ðàç: Òû ñ÷èòàëà, ÷òî ÿ ñìèðþñü? À ÿ íå æåëàþ ñìèðÿòüñÿ, íå æåëàþ âðàòü è ñëóøàòü âðàêè. Òû èçîëãàëàñü óæå. Ñêàíäàë ïîëó÷èëñÿ òÿæåëûì. Íî îáà îíè èñïóãàëèñü ïîñëåäíèõ ñëîâ è ðàçðûâà. Åãî íåæåëàíèå ñî÷óâñòâîâàòü â áåäå ñ äî÷åðüþ íàñòðîèëî Íèíó íà îòêðîâåííóþ âðàæäåáíîñòü, íà ðåçêîñòü â ðàçãîâîðàõ, íà âñïûøêè ãðóáîñòè. Âìåñòî òîãî, ÷òîáû êàê-òî ñìÿã÷èòü àòìîñôåðó, ïîãîâîðèòü ñ æåíîé äðóæåñêè è ëàñêîâî, Åâñååâ òîæå çàìêíóëñÿ, çàëåäåíåë. Îáà ñ÷èòàëè ñåáÿ ïðàâûìè è îáèæåííûìè, âèíîâàòûõ íå îêàçàëîñü. ×òî èõ óäåðæèâàëî îò ðàçâîäà? Æàëîñòü, íàâåðíîå. È ïðèâû÷êà, ðàáñêàÿ ïðèâû÷êà. Õîòÿ îáà îíè áëàãîïîëó÷íî îáõîäèëèñü äðóã áåç äðóãà ïî íåäåëÿì. Ñïàëè â ðàçíûõ êîìíàòàõ: Åâñååâ ñ ãîäàìè ñòàë âî ñíå õðàïåòü, ìåøàë ÷óòêî ñïÿùåé æåíå, è îíà ïðîñòî ïåðåñåëèëà åãî, ïîñòåëèâ â îáùåé êîìíàòå íà äèâàíå.  îòïóñê åçäèëè ïî î÷åðåäè: Íèíà åæåãîäíî, âî âðåìÿ øêîëüíûõ êàíèêóë, Àëåêñåé ðàç â òðè ãîäà: ÷àùå íå îòïóñêàëè. Ïîñëå äëèòåëüíîé ðàçëóêè íåñêîëüêî äíåé â ñå-
ìüå Åâñååâûõ öàðèë èëëþçîðíûé ìèð, íî áûëûå îáèäû ðîñëè, çàòåì ñíîâà ññîðà, è ñåìåéíàÿ íåðâîòð¸ïêà ïðåâðàùàëàñü â ïðèâû÷íîå ñîñòîÿíèå. Òàê è êàòèëàñü òåëåãà èõ ñåìåéíîãî ñîñóùåñòâîâàíèÿ: ñî ñòîðîíû âñ¸ íîðìàëüíî è õîðîøî: íå ïüþò, íå äåðóòñÿ, ïîìîãàþò äðóã äðóãó. Èíîãäà Åâñååâ ïðèãîòàâëèâàë îáåäû, çíàÿ íåïðèÿçíü æåíû êî âñåì êóõîííûì äåëàì, õîòÿ ÷àùå îáà îíè ïèòàëèñü ïî ñòîëîâûì äà êàôå, èíîãäà âìåñòå øëè â Àðêòèêó öåíòðàëüíûé ïåâåêñêèé ðåñòîðàí íà áåðåãó Ëåäîâèòîãî îêåàíà. Áåëüå ñäàâàëè â ïðà÷å÷íóþ, óáîðêó â êâàðòèðå äåëàëè â ìîë÷àëèâîì ñîãëàñèè ïî ñóááîòàì èëè âîñêðåñåíüÿì âäâîåì, êîãäà Àëåêñåé áûë ñâîáîäåí îò ïîëåòîâ. Äðóãèå è øëÿþòñÿ, è ïîëó÷êó ïðîïèâàþò, è ñáåãàþò èç äîìó, à ó íèõ âñ¸, êàê ó ëþäåé. Ïðàâäà, Åâñååâ ñòàë çàìå÷àòü, ÷òî îäíî åãî ïðèñóòñòâèå âûçûâàåò ãëóõîå ðàçäðàæåíèå, è ïîíèìàë, ÷òî èõ ñîâìåñòíàÿ æèçíü óðîäëèâà è àìîðàëüíà, ÷òî íàäî â êîíöå êîíöîâ ðåøèòüñÿ è óõîäèòü. À ÷òî äàëüøå? Î÷åðåäíîé îòïóñê ó Íèíû çàêîí÷èëñÿ â êîíöå èþëÿ. Îíà âîçâðàòèëàñü â Ïåâåê ê ñâîåé ðàáîòå: â àâãóñòå ïðåäñòîÿëè ïåäàãîãè÷åñêèå êîíôåðåíöèè è ïîäãîòîâêà ê íîâîìó ó÷åáíîìó ãîäó. Âîçâðàòèëàñü Íèíà ñ ìàòåðèêà ñòðàííî òèõîé, óãíåòåííîé. Íå ñòàëà ñîçûâàòü òðàäèöèîííóþ âå÷åðèíêó, ìîë÷àëà áîëüøå. Åâñååâ èñïóãàëñÿ: Òû çàáîëåëà? Òû ïëîõî ÷óâñòâóåøü ñåáÿ? Íå ðàäóéñÿ, íå ñêîðî åùå ñäîõíó. Ïðè ÷åì çäåñü ìîè ðàäîñòè? Òû è òâîÿ ìàìî÷êà íåäåëþ ïðàçäíîâàòü áóäåòå ìîþ ñìåðòü. Íó, õîðîøî, ýòî áóäåò ïîòîì. Ñåé÷àñ ÷òî? Òû æå êàê ïîñëå òèôà! À òû è ðàä. Èçáàâèòüñÿ îò ìåíÿ ðåøèë? Íå êðèâëÿéñÿ, òîøíî. Òû ëó÷øå ñõîäè â áîëüíèöó, ïðîêîíñóëüòèðóéñÿ. Ïðîéäåò. Íî íå ïðîõîäèëî, è Àëåêñåé íàñòîÿë, ÷òîáû æåíà ñõîäèëà â ïîëèêëèíèêó, ê çíàêîìîìó òåðàïåâòó. Òîò ïîñëàë áîëüíóþ íà îáñëåäîâàíèÿ è àíàëèçû, ñàì î÷åíü äîáðîñîâåñòíî âñ¸ ïðîñìîòðåë, ïðîñëóøàë, ïîãëÿäåë ñíèìêè è çàÿâèë, ÷òî Íèíà çäîðîâà, êàê ñïîðòñìåíêà. Äåéñòâèòåëüíî, íè÷åãî íå áîëåëî ó íåå, íî ÷òî-òî â íåé ñëîìàëîñü. Îíà ñòàëà äðóãîé: áîÿçëèâîé è íå òàêîé ðàâíîäóøíîé, êàê â ïîñëåäíèé ãîä. Ïûòàëàñü áûòü ñ ìóæåì ëàñêîâîé, íî áîÿëàñü ïîêàçàòü ñâîþ ñëàáîñòü.  êîíöå èþëÿ â Ïåâåêå âûïàë ñíåã, ñòàëî õîëîäíî â êâàðòèðàõ, Íèíà ìåðçëà ïî íî÷àì, ïðèõîäèëà ê Åâñååâó: Ñîãðåé ìåíÿ . Íàêàíóíå åãî îòúåçäà â îòïóñê ïîçäíî íî÷üþ òèõîíüêî ïðèøëà ê íåìó, íå çàæèãàÿ ñâåò, ïðèñåëà íà äèâàí, ïðîøåïòàëà: Êàê òû äóìàåøü, ÿ åùå ñìîãó... ñ ìàëåíüêèì? Îí ìãíîâåííî ïðîñíóëñÿ, íî ëåæàë íåïîäâèæíî è ìîë÷àë. Íå çíàë, ÷òî îòâå÷àòü åé, íå ìîã ïðîñòî òàê ïåðåøàãíóòü ÷åðåç âñþ òó ãîðó øëàêà, íàêîïèâøåãîñÿ â ñåðäöå çà ïîñëåäíèå ãîäû. Î êàêîì ìàëåíüêîì îíà ãîâîðèëà? Î âíóêå?
58 Íèíà ïîñèäåëà ìèíóòêó, âçäîõíóëà è óøëà. Åâñååâ óëåòàë â îòïóñê ñ òÿæåëûì ñåðäöåì. Åìó êàçàëîñü, ÷òî îí îñòàâëÿåò æåíó â áåäå. Êîíå÷íî, áàáà çäîðîâàÿ, íî ÷òî-òî ñëó÷èëîñü ó íåå ñ òåì, ÷òî íàçûâàþò äóøîé. È èñêàëà îíà îïîðó, ñòåðæåíü. ×òî åé íàäî? Èç Ìîñêâû, ñ öåíòðàëüíîãî òåëåãðàôà, îí ïîçâîíèë íà ×óêîòêó.  Ìîñêâå ñòîÿë òåïëûé çâåçäíûé âå÷åð, à â Ïåâåêå çâîíîê çàñòàë Íèíó åùå â ïîñòåëè: îíà òîëüêî ïðîñíóëàñü, òàì óæå óòðî. È õîòü ñíåã â Ïåâåêå ðàñòàÿë, íî áûëî òàì ïàêîñòíî: ñûðî, õîëîäíî è íåóþòíî. Êàê òâîè äåëà? ñïðîñèë Àëåêñåé. Íèíà ïîìîë÷àëà, øìûãíóëà íîñîì, ñêàçàëà ãëóõî: Êàêèå ìîãóò áûòü äåëà? Îäíà, êàê â ìîãèëå. Ìîæåò, ìíå âîçâðàòèòüñÿ? îí íåðâíè÷àë, íå çíàÿ, ÷òî ãîâîðèòü. Íåò, íåò! îíà ñðàçó æå èçìåíèëà òîí. Íè â êîåì ñëó÷àå! Îòäûõàé. Ñúåçäè ê ìîðþ. Íå îáðàùàé íà ìåíÿ âíèìàíèÿ, ïðîéäåò. Áûë áû òû íåìíîãî ÷åëîâå÷íåé... Ëàäíî. Çàéäè îáÿçàòåëüíî ê Æàííå. Îíà òåáÿ ëþáèò, ñïðàøèâàëà î òåáå. Çàéäè, ïîãîâîðè ñ íåé. Ñî ìíîé îíà íå ïîæåëàëà... ×òî? Î ÷åì òû? Íè÷åãî, ýòî ÿ òàê. ...Âñòðå÷à ñ ðîäèòåëÿìè ñìÿã÷èëà, îòîäâèíóëà ÷óêîòñêèå íåóðÿäèöû Àëåêñåÿ.  îòöîâñêîì äîìå âñ¸ áûëî èñêðåííèì ðàäîñòü è óäîâîëüñòâèå îò îáùåíèÿ, îò ðàçãîâîðîâ, îò îäíîé ëèøü âîçìîæíîñòè âèäåòü äðóã äðóãà. Îòåö ïîõóäåë, ëèöî åãî ñìîðùèëîñü, íà øåå ïîÿâèëèñü êðóïíûå ñêëàäêè. Îòäûõàòü áû åìó ïîñëå âñåõ âîéí è äîëãèõ ëåò ñëîæíîé èçíóðèòåëüíîé ðàáîòû, à îí âñå ïðîäîëæàë ðóêîâîäèòü îãðîìíûì îòäåëîì, âîðî÷àë ãèãàíòñêèìè ñðåäñòâàìè, äèðåêòîð çàâîäà öåíèë åãî è åæåãîäíî óïðàøèâàë îñòàòüñÿ åùå íà ãîäèê. Ìàòü ñäàëà, ãîëîâà åå ïîáåëåëà, êàê îäóâàí÷èê. Çíàåøü, óñòàâàòü íà÷èíàþ , ïîæàëîâàëàñü îíà ñûíó âïåðâûå. Àëåêñåé óêðàäêîé íàáëþäàë çà ðîäèòåëÿìè, è êîëþ÷àÿ ãîðå÷ü íàïîëíÿëà åìó ñåðäöå. Âñþ ñîçíàòåëüíóþ æèçíü îí ïðîâåë âäàëè îò íèõ â òåõíèêóìå, â àðìèè, â ó÷èëèùå, íà ðàáîòå, ìàëî ÷åì ïîìîãàë. Ïðèåçæàëà òâîÿ ïîëîâèíà, çâîíèëà, çàéòè íå ïîæåëàëà. Âèäåëà åå èçäàëè. Êðàñèâàÿ. Íàðÿäíàÿ. Çäîðîâàÿ. ×òî æå ðåáåíêà íå ðîäèò? Ó íåå, ìàìà, â øêîëå õâàòàåò äåòåé, ÷òî åùå îí ìîã îòâåòèòü? Ó íå¸-òî åñòü. È ÷óæèå, è ñâîÿ. À ó òåáÿ âîò íåò íèêîãî. È âíóêà îò òåáÿ ìû, íàâåðíîå, íå äîæäåìñÿ. Æàííà ó âàñ áûâàåò? ñïðîñèë îí, óõîäÿ îò áåñïåðñïåêòèâíîé òåìû. Áûâàåò, ÷òî æ åé íå áûâàòü! Êîãäà ïîñïåâàþò âèøíè, êëóáíèêà. Ðàíüøå ÿ ñàìà, áûâàëî, åé ðâàëà, à òåïåðü óæ íå ìîãó, ëàçèò ïî äåðåâüÿì ñàìà. À â äðóãîå âðåìÿ ÷åãî æå åé áûâàòü? Ìû ñ äåäîì ñòàðûå, ñ íàìè íå ïîâåñåëèøüñÿ. Èíîé ðàç ïîçâîíèò
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
ïî òåëåôîíó, ñ Íîâûì ãîäîì èëè ñ Ìàåì ïîçäðàâèò, è çà òî ñïàñèáî. ×òî òàì ó íåå ñ çàìóæåñòâîì? Íó, òû äîëæåí ïîíèìàòü ëó÷øå ìîåãî. Æàííà åñòü Æàííà: ïîåñòü, ïîñïàòü, íàðÿäèòüñÿ, íàêðàñèòüñÿ, òåëåâèçîð ïîñìîòðåòü... Áîëüøèíñòâî òàê ñåé÷àñ æèâóò, ýòî îòåö ñêàçàë, ìîë÷àâøèé äî ñèõ ïîð. Êòî çíàåò, ìû âåäü áîëüøèíñòâà íå çíàåì, ìàòü íèêîãäà íå ñîãëàøàëàñü ñ äåäîì , õîòÿ òîò è íå íàñòàèâàë íà ñâîèõ îöåíêàõ è çàêëþ÷åíèÿõ. Êàêèå îíè ðàçíûå, äóìàë Àëåêñåé! È íèêîãäà íå ññîðèëèñü, íèêîãäà â äîìå íå áûëî ïåðåïàëîê, êàê îíè ñóìåëè? Î íàñ ñ áðàòîì äóìàëè? Èëè âå÷íàÿ ãîòîâíîñòü îòöà óñòóïèòü, ñîãëàñèòüñÿ, ñäåëàòü òàê, êàê õîòåëîñü åãî âñåãäà áóíòóþùåé ñóïðóãå? Áîëåå ñîðîêà ëåò òàêîé æèçíè ðàäè ÷åãî? Àëåêñåþ ïðèõîäèëîñü âèäåòü îòöà íà ðàáîòå: ñòðîãèé, âëàñòíûé, ðàçãîâàðèâàþùèé î÷åíü ïîíÿòíî è ëàêîíè÷íî, òðåáîâàòåëüíûé è íåóñòóï÷èâûé â ãëàâíîì. À äîìà ïîêîðíûé ìîë÷óí, ñîãëàñíûé âî âñ¸ì ñ æåíîé. Ëèøü ñòàâ ñîâñåì âçðîñëûì, Àëåêñåé ïîíÿë, ÷òî îòåö ñîõðàíèë äî ñòàðîñòè òå ÷óâñòâà, èñêðåííîñòü è ñèëà êîòîðûõ ïîêîðèëè êîãäà-òî, ïîëâåêà íàçàä, ñåðäöå âçáàëìîøíîé åãîçû, êàòåãîðè÷íîé è îò÷àÿííîé, êàêîé, ïî âîñïîìèíàíèÿì, æèâóùèì â ñåìüå, áûëà â ìîëîäîñòè ìàòü. Âìåñòå ñ áðàòîì è ïëåìÿííèêîì Àëåêñåé ïðèâåë â ïîðÿäîê ñâîé Æèãóëü , òåðïåëèâî äîæèäàâøèéñÿ òðè ãîäà â òåìíîì ãàðàæå. Ñíà÷àëà ïîåõàë ê òåùå. Ïðè âñòðå÷àõ ñ ðîäèòåëÿìè æåíû Åâñååâ áûë âñåãäà íàñòîðîæå, êàê äèïëîìàò íà îòâåòñòâåííûõ ïðèåìàõ. Òåùó è òåñòÿ îí íàçûâàë ïî èìåíè-îò÷åñòâó, âèçèòàìè íå íàäîåäàë è êðåïêî ïîìíèë, ÷òî â òàéíèêàõ ñâîèõ ñåðäåö ýòè ëþäè åãî íå ïðèçíàëè. Çäðàâñòâóé, Àëåøåíüêà! ñêàçàëà òåùà, äåëàÿ íåîïðåäåëåííîå äâèæåíèå íàâñòðå÷ó, òî ëè æåëàÿ îáíÿòü, òî ëè ïûëèíêó ñìàõíóòü ñ åãî áåëîé òåííèñêè. Êàê òû õîðîøî âûãëÿäèøü! Ñíèìàé îáóâü, ïðîõîäè. Âîò çäåñü îñòîðîæíî, øêàô÷èê ñòàë ÷òîòî ïîêà÷èâàòüñÿ, õðóñòàëü íèêàê íå ïåðåñòàâëþ. Íó, êàê òàì Íèíî÷êà? Äîëåòåëà áëàãîïîëó÷íî? Óæå ðàáîòàåò, áåäíåíüêàÿ? Ïîãîäà ýòèì ëåòîì áûëà íåâàæíàÿ. Åâñååâ ïåðåäàë ÷óêîòñêèé ãîñòèíåö êîï÷åíîãî ãîëüöà è áàíî÷êó êåòîâîé èêðû, êîòîðóþ åìó óäàëîñü êóïèòü â ìîñêîâñêîì ðåñòîðàíå. Ïîñïðàøèâàë î ñàìî÷óâñòâèè, î äåëàõ è ñîáðàëñÿ óõîäèòü. Óæå îò ïîðîãà ñïðîñèë: Êàê òàì Æàííà? Ôåäåíüêà ïîåõàë ê Æàííî÷êå, ïîìî÷ü òàì íàäî: íåâåñåëàÿ æèçíü ó íàøåé âíó÷åíüêè. Ìóæ äà ñâåêðîâü â îäèí ãîëîñ: íè÷åãî íå óìååò, íå æåëàåò. Ïðåäñòàâëåíèå òàêîå, ÷òî ìîëîäàÿ æåíà äîëæíà ìåòåîðîì ïî äîìó íîñèòüñÿ, êàê ðîáîò. Çàõîäè êàêíèáóäü, ïîñèäèøü ñ Ôåäåíüêîé, à òî îí ìåíÿ çàðóãàåò, ÷òî ÿ íå óäåðæàëà òåáÿ. Ïèòü åìó, ïðàâäà, íåëüçÿ íè÷åãî: ñîâñåì ïëîõîå ñåðäå÷êî. ß âðîäå òîæå àëêîãîëèêîì íå ñòàë. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
59 Íó ÷òî òû, Êîëåíüêà... ß âåäü çà ðóëåì, Åâñååâ âèíîâàòî óëûáíóëñÿ è ñïðîñèë î ãëàâíîì: Òàèñèÿ Ïàâëîâíà, ÷òî òàì ó Íèíû ñ Æàííîé íå ñëàäèëîñü? Òåíü ïðîáåæàëà ïî õîëåíîìó ëèöó òåùè. Íàâåðíîå, ãàäàåò, ÷òî ìîæíî ñêàçàòü, ÷åãî íåëüçÿ, ïîäóìàë Åâñååâ. Íî òåùà, íà óäèâëåíèå, ñêàçàëà âñ¸. Äà, Æàííà òÿæêî îáèäåëà ñâîþ ìàìó. Äåíüãè åé äàâàé, ñòàðóõà, à â ñåìüþ íå ñóéñÿ, ñàìè äîãîâîðèìñÿ. Êîíå÷íî, ýòîò äóðà÷îê, ìóæ, â ÷åì-òî ïðàâ, íåîæèäàííî ñêàçàëà òåùà íà ïðîùàíèå. Õîçÿéêà èç Æàííû ïîêà åùå íå ïîëó÷àåòñÿ. Íî íàäî æ è ïîìîãàòü äåâî÷êå, à íå òîëüêî ðóãàòü è òðåáîâàòü. Ó÷èòü, â êîíöå êîíöîâ: îí âåäü ñòàðøå å¸ íà òðè ãîäà. Íó è ÷òî, Ôåäîð Ñòåïàíîâè÷ õîäèò ê âíó÷êå ó÷èòü æèòüþ-áûòüþ? Òåáå ñìåøíî, à áåäíóþ Íèíî÷êó Ñêîðàÿ ïîìîùü îòõàæèâàëà, êîãäà îíà âåðíóëàñü îò äî÷åðè. Âû ìíå ñêàæèòå ñàìîå ãëàâíîå: Æàííà äîâîëüíà? Íå ñîáèðàåòñÿ íà ×óêîòêó? Íå ïðîñèò å¸ ñïàñàòü? Îíà ïðîñèò äåíåã, ãðóñòíî ñêàçàëà òåùà. Äåíüãè åé íóæíû. Ýòî ìû î÷åíü õîðîøî çíàåì è îùóùàåì. À âû çíàåòå êîãî-òî, êîìó íå íóæíû? Åâñååâ ðàçîçëèëñÿ. Òû ïðîñèë ðàññêàçàòü, ÷òî ó Íèíû ñ Æàííîé, ÿ ñêàçàëà, îòâåòèëà òåùà îáèæåííî. Èçâèíèòå, Òàèñèÿ Ïàâëîâíà. Íî ìíå êàæåòñÿ, ÷òî âû çðÿ äàåòå èì ñâîè äåíüãè. Ïóñòü åäóò ðàáîòàòü â Àðêòèêó, íà Øïèöáåðãåí, íà Íîâóþ Çåìëþ, ïîðàáîòàþò òàì è äåíüãè áóäóò. Òû ãîâîðèøü âñ¸ ïðàâèëüíî... Òîëüêî Æàííà è ñàìà óìååò ïðàâèëüíûå ñëîâà ïðîèçíîñèòü. Ëó÷øå íàñ ñ Ôåäåíüêîé. Ìîæåò, îíà è òåáÿ ïåðåãîâîðèò. Ïîïðîáóé. Åâñååâ íå ñòàë ïðîáîâàòü. Ñãîðÿ÷à ìîã íàãðóáèòü ìîëîäûì. Åìó íå õîòåëîñü äåëàòü ýòîãî, ïî ðàçíûì ïðè÷èíàì, íî â îñíîâíîì ïîòîìó, ÷òî òàì, íà äðóãîé ñòîðîíå çåìëè, ñòðàäàëà æåíùèíà, êîòîðóþ îáèäåëà, îòòîëêíóëà äî÷ü è êîòîðàÿ óæå ãîòîâà áûëà âñ¸ ïðîñòèòü, ëèøü áû ïðèøëî îò äî÷åðè ïèñüìî èëè ñîñòîÿëñÿ òåëåôîííûé ðàçãîâîð, ëèøü áû íàïèñàëà èëè ñêàçàëà ýòà ìîëîäàÿ è öâåòóùàÿ: Ìàìî÷êà, òû èçâèíè, ÿ äóðà è íàõàëêà. Ïðîñòî ìíå íóæíû áûëè äåíüãè, î÷åíü íóæíû, à òû îòêàçàëà. Íó, ñîãëàñèñü, ÷òî òû áåç íèõ ìîãëà îáîéòèñü, à ÿ âîò çàëåçëà â äîëãè. ß âåäü òîëüêî íà÷èíàþ æèòü, è íå âñ¸ ïîëó÷àåòñÿ. Ðàçâå òåáå æàëü äëÿ ìîåãî ñ÷àñòüÿ êàêóþ-òî ñîòíþ? ß, êîãäà ñòàíó íà íîãè, âîçâðàùó òåáå âñå äîëãè. Íó, íå âñå, ìîæåò. Âñå òðóäíî, êîíå÷íî. ß ñâîèì äåòÿì èõ îòäàì. Êàê âñå ðîäèòåëè, êàê òû ñàìà. ß ïîíèìàþ, ÷òî íå â äåíüãàõ ñ÷àñòüå, ìàìà, íî ÿ òàê ïðèâûêëà ê âàøåé ïîìîùè è ñîâñåì íå óìåþ áåç äåíåã. Èçâèíè . Òàêèå îáúÿñíåíèÿ ïðèäóìûâàë â ìûñëÿõ ñâîèõ Àëåêñåé, íî çíàë, ÷òî â äåéñòâèòåëüíîñòè íè÷åãî
ïîõîæåãî íå áóäåò. Âïîëíå âîçìîæíî, ÷òî íå âûäåðæèò îí ñïîêîéíîãî òîíà, è Æàííà îòïðàâèò â Ïåâåê ìàòåðè ïèñüìî ñî ñëîâàìè: Çà÷åì òû åùå è Åâñååâà ïðèñëàëà êî ìíå? ×òîáû ðàçëèâàëñÿ çäåñü ñâîèìè íðàâîó÷åíèÿìè? Âûñëóøèâàé èõ ñàìà, åñëè òåáå ýòî íðàâèòñÿ, à ÿ óæå äàâíî âûøëà èç äåòñêîãî âîçðàñòà . Åâñååâ ïîíèìàë, ÷òî âèçèò Æàííå íàíåñòè íàäî: ïðèâåò îò ìàòåðè ïåðåäàòü, ïîçíàêîìèòüñÿ ñ çÿòåì, âûïîëíèòü, â êîíöå êîíöîâ, îáåùàíèå, äàííîå Íèíå. È âñå æå ïîêà íå øåë, íå åõàë. Ðàíî óòðîì îí ïðîñûïàëñÿ è ñðàçó âñòàâàë. Ñîëíöå åùå òîëüêî-òîëüêî âûïîëçàëî èç-çà âûñîòíûõ çäàíèé, íåäàâíî âûñòðîåííûõ â âîñòî÷íîì ìèêðîðàéîíå, áîëüøîå, îðàíæåâîå, ïðèïëþñíóòîå ñâåðõó è ñíèçó. Âîñõîä âñòðå÷àëà ðàäîñòíîé ïåñíåé âîðîáüèíàÿ øàíòðàïà â ñàäó è ñêâîðåö, âîò óæå íåñêîëüêî ëåò ïîäðÿä ïðèëåòàþùèé èç þæíûõ çàìîðñêèõ çèìîâîê â ñâîé äîìèê. Óçíàâàëè ñêâîðöà ïî ìÿóêàíèþ, êîòîðûì ïåðåìåæàë îí ñâîè ïåñíè. Åâñååâ ïîìîãàë îòöó â ñàäó è ó âèíîãðàäíûõ êóñòîâ. Âûçûâàëñÿ ñáåãàòü èëè ñúåçäèòü â ìàãàçèí. Ðåìîíòèðîâàë âîäîïðîâîä, ðàäèî. Íà þã íå òîðîïèëñÿ. Ãîðîä ìåíÿë ñâîé îáëèê, ïåðåñòðàèâàëñÿ, òÿíóë â íåáî ýòàæè, åãî ñòàðûå êâàðòàëû è ðàéîíû ñòàíîâèëèñü íåóçíàâàåìûìè ïîñëå òðåõ ëåò ðàçëóêè. Åâñååâ ÷àñòî çàåçæàë íà íîâîñòðîéêè, ïûòàÿñü âîññòàíîâèòü â ïàìÿòè, êàê áûëî ðàíüøå. Êàê-òî ïðîåõàë ïåðåóëêîì, êîòîðûé ïîêàçàëñÿ åìó íåîáû÷íî çíàêîìûì. È êîãäà ïîíÿë, ãäå îí, íå ñìîã íå îñòàíîâèòü ìàøèíó âîçëå ïîêîñèâøåãîñÿ ñòàðîãî äîìà. Äîì óìèðàë, äðÿõëûé è îáîäðàííûé, âåðîé è ïðàâäîé ïðîñëóæèâ ñâîèì õîçÿåâàì ìíîãèå ãîäû, ïåðåæèâ ñ íèìè áîìáåæêè è àðòîáñòðåëû Îòå÷åñòâåííîé âîéíû, äîæäè, ãðîçû, ãðóñòíûå çèìû. Äîì áûë îáðå÷åí, âñå æèëüöû óøëè èç íåãî. Ãëèíîáèòíûå ñòåíû èñêðèâèëèñü, óáîãàÿ êðîâëÿ ïðîâàëèëàñü â íåñêîëüêèõ ìåñòàõ. Ó ÷åðíûõ îêîííûõ ïðîåìîâ ãðóñòíî øåëåñòåëà ëèñòâîé âûñîêàÿ ñòàðàÿ àêàöèÿ, ïðîñòîðíûé äâîð, íåóõîæåííûé, çàáðîñàííûé ðóõëÿäüþ, ìóñîðîì, çàðîñ áóðüÿíîì. Âïðî÷åì, è àêàöèÿ, è òðàâà òîæå áûëè îáðå÷åíû. Ãðîìàäû áëî÷íûõ è êèðïè÷íûõ äîìîâ íàñòóïàëè íà ñòàðûé ðàéîí ãîðîäà, íåêîãäà áûâøèé îêðàèííûì, ïîãëîùàëè ñàäû è îãîðîäû, ñúåäàëè ñòàðûå ãëèíîáèòíûå õàòû, ñàðàè, ëåòíèå êóõíè, çåëåíûå äâîðèêè. Çåìëÿ çàëèâàëàñü ïîñëå ñòðîèòåëüñòâà àñôàëüòîì, âûñàæèâàëèñü íîâûå äåðåâüÿ è êóñòû. Íå âûõîäÿ èç ìàøèíû, Àëåêñåé ãëÿäåë íà îáðå÷åííûé äîì, à âèäåë çàñòåêëåííûå ïåðåïëåòû, çàíàâåñêè, ïîáåëåííûå íàðÿäíûå ñòåíû. Êîãäà-òî îí ïðèõîäèë ñþäà òàê ÷àñòî, ÷òî ìîã ñ çàêðûòûìè ãëàçàìè ïðîéòè ïî äâîðó, êîðèäîð÷èêó, ïî ìàëåíüêèì êîìíàòêàì, â êîòîðûõ æèëà ñ ìàòåðüþ è ìëàäøåé ñåñòðîé äåâóøêà ïî èìåíè Òîíÿ. Òîíå÷êà, Òîøêà, Àíòîí...
Ïðîäîëæåíèå ñëåäóåò
60
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
Àííà ÄÀÂÛÄÎÂÀ Äàíà ÎËÅÉÍÈÊÎÂÀ
À. Äàâûäîâà.
Ä. Îëåéíèêîâà Àííà Äàâûäîâà. Ðîäèëàñü äàâíî, â ýêçîòè÷åñêîì ãîðîäå Ôåðãàíà â ðàéîíå ãîðíîãî Óçáåêèñòàíà.  Êðèâîé Ðîã ïðèåõàëà ñ ðîäèòåëÿìè 30 ëåò íàçàä è æèâó ïîíûíå. Ðàáîòàþ óæå 15 ëåò ðàäèî è òåëåæóðíàëèñòîì íà «Ðóäàíå».  ñîàâòîðñòâå ñ Äàíóòîé Îëåéíèêîâîé â 2005 ãîäó íàïèñàëà ïðèêëþ÷åí÷åñêèé ðîìàí «Çàäà÷à ñ îäíèì èçâåñòíûì», êîòîðûé áûë íàïå÷àòàí â àëüìàíàõå «Ñàêñàãàíü». Ñ÷èòàþ, ÷òî ðàáîòà â ñîàâòîðñòâåü ýòî ïîòðÿñàþùåå çàíÿòèå, êîãäà åñòü íàñòîÿùàÿ äðóæáà. Äàíà Îëåéíèêîâà. Òåëåæóðíàëèñò, áîëåå 10 ëåò ðàáîòàþ â òåëåðàäèîêîìïàíèè Êðèâîðîæüå . Ïèøó êíèãè äàâíî, à â òàíäåìå ñ Àíåé Äàâûäîâîé âòîðîå ïðîèçâåäåíèå, íî îòíþäü íå ïîñëåäíåå. Âäâîåì ñ íåé ñþæåòû ïðèäóìûâàþòñÿ îðèãèíàëüíûå è íåñòàíäàðòíûå, è ñàìîå ãëàâíîå ñî÷èíÿòü â ñîàâòîðñòâå ñ ÷åëîâåêîì, êîòîðûé òåáå áëèçîê ïî äóõó, âñåãäà î÷åíü èíòåðåñíî!
3/2 0 13
ÑÊÀÇÊÀ, ÐÀÑÑÊÀÇÀÍÍÀß ÎÄÍÀÆÄÛ ÇÈÌÍÈÌ ÂÅ×ÅÐÎÌ, èëè AMORES FLOREM Äàâíî ýòî áûëî, åùå â òå íåçàïàìÿòíûå âðåìåíà, êîãäà ñèÿíèå çâåçä ìîæíî áûëî ðàçãëÿäåòü äàæå äíåì. Ëþäè æèëè â ìàëåíüêèõ ñåëåíèÿõ, à ïðàâèë ìèðîì âñåìîãóùèé êîðîëü Ãàáðèýëü, æåñòêèé, ìèëîñòèâûé è ñïðàâåäëèâûé. Ýòî áûë ñåäîâëàñûé, ñòàòíûé ÷åëîâåê ñ áîëüøèìè ñèíèìè, êàê íåáî, ãëàçàìè, â êîòîðûõ, êàçàëîñü, îòðàæàëàñü âñÿ ìóäðîñòü ëþäñêàÿ. È áûëà ó íåãî ñóïðóãà – êîðîëåâà Àñòðèä, ïðåêðàñíàÿ, êàê âîïëîùåíèå äíÿ è íî÷è: áåëîêîæàÿ ñ ÷åðíûìè, êàê ñìîëü, âîëîñàìè. Ãëàçà åå, ñëîâíî äâà òåìíûõ îìóòà, áûëè æèâûìè è óìíûìè, îíè ãîâîðèëè î êðàñîòå äóøè, à âûñîêàÿ ãðóäü, îñèíàÿ òàëèÿ è îáîä òÿæåëûõ áåäåð íåãëàñíî ïîâåñòâîâàëè î ñòðàñòíîñòè íàòóðû. Ýòè äâîå áûëè î÷åíü ñ÷àñòëèâû, à ñ íèìè - è âñå ïîääàííûå êîðîëåâñòâà. Íî íàñòàë äåíü, êîãäà ñîëíöå âñåîáùåãî ñ÷àñòüÿ âäðóã ïîìåðêëî.  òîò ðîêîâîé âå÷åð íàä çàìêîì íàâèñëà áóðÿ. Îíà ìåòàëàñü è áèëàñü â äâîðöîâûå ñòåêëà, çàâûâàëà è ñêðèïåëà ðàìàìè îêîí äà ïåòëÿìè äâåðåé. Äîæäü áûë íàñòîëüêî ñèëåí, ÷òî äàæå ñ î÷åíü áëèçêîãî ðàññòîÿíèÿ ëþäè íå ìîãëè ðàçëè÷èòü äðóã äðóãà. Âñå òîíóëî âî ìðàêå, êàçàëîñü, æèçíü âî äâîðöå çàìåðëà, ïîä÷èíÿÿñü ñâèðåïûì âûõîäêàì ïðèðîäû. Îäíàêî â ñàìîé äàëüíåé êîìíàòå, â ïðîñòîðíîé ñïàëüíå êîðîëåâû, áûëî ëþäíî è øóìíî. Ñíîâàëè ñëóãè, ìåòàëèñü ïîâèâàëüíûå áàáêè, ëåêàðè è çíàõàðè, àõàëè è ñóåòèëèñü â ïîêîÿõ ïðèäâîðíûå Òóò çàðîæäàëàñü íîâàÿ æèçíü, íî ïå÷àëüíûì áûëî ýòî ñîáûòèå. Ðîäû íàñòóïèëè ïðåæäåâðåìåííî, ïðîõîäèëè òÿæåëî, êîðîëåâà êîð÷èëàñü â ìóêàõ, íî äàæå ëó÷øèå âðà÷è êîðîëåâñòâà íå ìîãëè îáëåã÷èòü åå ñòðàäàíèé. Ìó÷åíèÿ êðàñàâèöû ïåðåäàëèñü âîçëþáëåííîìó, è êîðîëü, íå çíàÿ ñíà è ïîêîÿ, òåíüþ ìåòàëñÿ âäîëü êðåïîñòíîé ñòåíû, ïðèçûâàÿ íà ïîìîùü âñå ñèëû ïðèðîäû. Íî òùåòíî. Âñå ïðèäâîðíûå ìåäèêè, ñòàëêèâàÿñü ñ âëàñòåëèíîì, èñïóãàííî ïðÿòàëè ãëàçà è òîðîïèëèñü èñ÷åçíóòü ñ ãëàç. Îò÷àÿâøèñü, êîðîëü Ãàáðèýëü îòäàë ïðèêàç ïîçâàòü ãîñòüþ, êîòîðîé áîÿëèñü, êàê îãíÿ, âñå ëþäè êîðîëåâñòâà, êîëäóíüþ Ìåãàí èç òåìíûõ ëåñîâ. Íî òà, áðîñèâ îäèí ëèøü âçãëÿä íà èçìó÷åííóþ êîðîëåâó Àñòðèä, ìîë÷à ïîêà÷àëà ãîëîâîé: ïîçäíî. È íèêòî íå çàìåòèë, êàê ñêîëüçíóëà ïî ãóáàì âåäüìû çìåèíàÿ óëûáêà: Îíà ñàìà äàâíî è áåçíàäåæíî áûëà âëþáëåíà â ñèíåãëàçîãî êîðîëÿ... Áóðÿ ïðåêðàòèëàñü âíåçàïíî, ñ ïåðâûì ëó÷îì ñîëíöà.  òîò æå ìèã ñïàëüíþ êîðîëåâû îãëàñèë ïðîíçèòåëüíûé äåòñêèé ïëà÷, íî êðàñàâèöà-êîðîëåâà òàê è íå óâèäåëà ñâîå äèòÿ, åå ïîñëåäíèé ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
61 âçäîõ, êàçàëîñü, ïåðåøåë â ïëà÷ ìàëþòêè. Ñëóæàíêè è ëåêàðè ñ ðûäàíèÿìè áðîñèëèñü âîí, íî êîëäóíüÿ íå òîðîïèëàñü ê âûõîäó. Áûñòðî îãëÿíóâøèñü, Ìýãàí îòêèíóëà òåìíóþ áàðõàòíóþ ïîðòüåðó â äàëüíåì óãëó ñïàëüíè, è â êîìíàòó íåñëûøíî ïðîñêîëüçíóë ìàëåíüêèé õðîìîé ãîðáóí. Ýòî áûë ñëóæêà êîðîëåâû, äîëãèå ãîäû ïðåäàííûé õîçÿéêå äóøîé è òåëîì. Ïîêëîíèâøèñü, îí ïåðåäàë êîëäóíüå áîëüøóþ êîðçèíó, è òà, çëîáíî óõìûëÿÿñü, òîðîïëèâî ñêëîíèëàñü íàä íåé ×åðåç ìèíóòó ãîðáóí ñêîëüçíóë çà ïîðòüåðó, îñòîðîæíî ïðèæèìàÿ ê ãðóäè ñâîþ áåñöåííóþ íîøó Êîãäà îáåçóìåâøèé îò ãîðÿ êîðîëü âîðâàëñÿ â ñïàëüíþ ëþáèìîé, êîëäóíüÿ ïî-ïðåæíåìó ñòîÿëà âîçëå òåëà ìåðòâîé êîðîëåâû, òîëüêî âçãëÿä åå óæå áûë èíûì: èñïîëíåííûì ïîòàåííîãî òîðæåñòâà. Íî âëàñòåëèí êîðîëåâñòâà íå çàìåòèë ýòîãî. Ãàáðèýëü áðîñèëñÿ ê ñâîåé åäèíñòâåííîé è, ïîêðûâàÿ ïîöåëóÿìè õîëîäåþùåå ïðåêðàñíîå ëèöî, ñ ðûäàíèÿìè ñòàë âçûâàòü ê ñâîèì áîãàì. Íî ãëóõè áûëè áîãè Ñêîëüêî ìèíóëî âðåìåíè: ÷àñ, äâà, à ìîæåò, ìèíóòà íèêòî ñêàçàòü íå ìîã. Íàêîíåö êîðîëü ïîäíÿëñÿ ñ êîëåí è ñìóòíî âçãëÿíóë íà ñòðîéíóþ æåíùèíó â ÷åðíîì ïëàùå. Òà ïðîòÿãèâàëà åìó àêêóðàòíûé ïèùàùèé ñâåðòîê. - Êòî? õîëîäíî ñïðîñèë êîðîëü. Åãî ìûñëè, êàçàëîñü, áûëè äàëåêè îòñþäà - Ó Âàñ ÷óäåñíàÿ äî÷ü, Âàøå Âåëè÷åñòâî, - ïî÷òèòåëüíî îòâåòèëà êîëäóíüÿ, îòêðûâàÿ ïîêðûâàëî. Íà ñâåò ïîÿâèëîñü áåëîêóðîå îáëàêî âîëîñ è ñìîðùåííîå êðàñíîå ëè÷èêî ñ ìóòíî-ãîëóáûìè ãëàçàìè. - Î! Íåò, íåò! ß äóìàë, òû áóäåøü ïîõîæà íà íåå.. Î, Àñòðèä - åëå ñëûøíî ïðîñòîíàë êîðîëü è, äàâÿñü ðûäàíèÿìè, âûáåæàë ïðî÷ü... Óñìåõàÿñü, Ìýãàí ïåðåäàëà ðåáåíêà âåðíóâøèìñÿ ñëóæàíêàì è íåòîðîïëèâî ïîêèíóëà äâîðåö. Åå ìåñòü áûëà óòîëåíà Òåì âðåìåíåì ñëóæêà êîëäóíüè, ñïîòûêàÿñü î êîðíè äåðåâüåâ, áðåë òåìíûì ëåñîì ê õèæèíå ñâîåé õîçÿéêè. Ïóòü êàçàëñÿ íåñêîí÷àåìûì, âåòêè áèëè ïî ëèöó, çàäåâàëè êðûëüÿìè ñîâû, à ãäåòî äàëåêî æàëîáíî ïîäâûâàëè âîëêè Íî îí òàêè äîáðàëñÿ. Êîðçèíó áåðåæíî ïðèñòðîèë íà ñòîëå è, íå óòåðïåâ, çàãëÿíóë âíóòðü. Íà ðîçîâîì îäåÿëüöå, âûñòèëàþùåì äíî, ëåæàëà î÷àðîâàòåëüíàÿ ìàëþòêà ñ íåæíîé, ïîõîæåé íà áóòîí àðàâèéñêîé ðîçû, êîæåé, ÷åðíûìè, êàê ñìîëü, âîëîñàìè è ãëàçàìè, íàïîìèíàþùèìè òåìíîå ëåñíîå îçåðî. Îíè òàê ìåðöàëè ïðè îòáëåñêàõ îãîíüêà ñâå÷è, ÷òî ãîðáàòûé ñëóæêà äîëãî íå ìîã îòîðâàòü ãëàç îò ÷óäåñíîãî ìëàäåíöà. Îí âçÿë äåâî÷êó íà ðóêè è ñòàë ëàñêîâî óáàþêèâàòü. - Îñòàâü ýòó äðÿíü â ïîêîå! ñëîâíî õëûñò, óäàðèë íàä óõîì çëîáíûé ãîëîñ õîçÿéêè, è ãîðáóí, îòøàòíóâøèñü, íåâîëüíî ïðèæàë ìàëûøêó ê ãðóäè åùå êðåï÷å. - Äà íå òðÿñèñü òû òàê! Ìýãàí ðàçäðàæåííî øâûðíóëà ïëàù íà ðàññîõøååñÿ êðåñëî. - Óáèâàòü íå áóäåì, è â æàáó ïðåâðàùàòü òîæå. Ìû
ñäåëàåì õóæå, ïî ãóáàì ñêîëüçíóëà òà æå çìåèíàÿ óëûáêà. Îòäàäèì åå íà âîñïèòàíèå â áåäíóþ ñåìüþ, îòêóäà òû âçÿë ìëàäåíöà. Òàì íàøà ïðèíöåññà õëåáíåò ëèõà! Êîðîëü íèêîãäà íå óçíàåò â çàìàðàøêå ðîäíóþ äî÷ü. Äà è óçíàâàòü íå ñòàíåò: áóäåò åìó êåì ëþáîâàòüñÿ Êîëäóíüÿ ïîñòàðàëàñü, ÷òîáû â ñåìüå áåäíÿêîâ, êóäà ïðèñòðîèëè ìàëûøêó, íå çàìåòèëè ïîäìåíû, â ñåìüå êîðîëÿ òîæå ïðèíÿëè ïðîñòîëþäèíêó, êàê ñâîþ. Øëè ãîäû, äåâî÷êè ðîñëè. Îäíà â ðîñêîøè, äðóãàÿ â áåäíîñòè. Áåëîêóðàÿ äî÷ü êîðîëÿ Ìàäëåí èìåííî òàê, êðàñèâî è èçûñêàííî, õîòåëà íàçâàòü äî÷êó êîðîëåâà Àñòðèä - áûëà äîâîëüíî ïðèâëåêàòåëüíîé äåâ÷óøêîé: âûñîêàÿ, ñ ïûøíûìè ôîðìàìè. Ïîðòèëè âñå ãëàçà þíîé ïðèíöåññû. Îíè, êàê è ñ ñàìîãî åå ðîæäåíèÿ, îñòàâàëèñü ìóòíûìè è õîëîäíûìè, êàê ó ñîííîé ðûáû. Íî ðîñêîøíûå è äîðîãèå ïëàòüÿ, ïëþñ âåñåëûé, õîòÿ è ïðîñòîâàòûé, õàðàêòåð äåëàëè åå ìèëîâèäíîé. Âíóòðè æå ñêðûâàëñÿ íàñòîÿùèé ÷åðòåíîê, êàê íè áèëèñü ó÷èòåëÿ, ïûòàÿñü ïðèâèòü âîñïèòàííèöå ïðèëè÷íûå ìàíåðû è ëþáîâü ê íàóêàì, ïðèíöåññà îñòàâàëàñü ñâîåíðàâíîé è ãðóáîé. Ïûòàëñÿ âîçäåéñòâîâàòü íà äåâî÷êó è êîðîëü, íî åãî äîáðîòà è óãîâîðû ðàçáèâàëèñü î ñòåíó ðàâíîäóøèÿ è ãîíîðà. - Òû êàê áóäòî íå ìîÿ äî÷ü! â ñåðäöàõ áðîñèë âëàñòåëèí ïîñëå î÷åðåäíîé âûõîäêè Ìàäëåí. Íå ìîãëà ó íàñ ðîäèòüñÿ òàêàÿ íåóïðàâëÿåìàÿ äåâ÷îíêà! - Äà êàê æå ýòî ÿ íå âàøà? Åùå êàê âàøà! íàñìåøëèâî õìûêíóëà ïÿòíàäöàòèëåòíÿÿ ïðèíöåññà, íåáðåæíî ïîèãðûâàÿ õëûñòîì. Êîðîëåâà - ÿ! È äåëàòü áóäó, ÷òî õî÷ó è êàê õî÷ó! Îíà áóðàâèëà îòöà ñâîèìè ìóòíî - ãîëóáûìè ãëàçàìè. Íàãëàÿ äåâ÷îíêà âûëåòåëà èç çàëà, à êîðîëü îáåññèëåííî îïóñòèëñÿ â êðåñëî, çàêðûâàÿ ëèöî ðóêàìè. Íó, êàê ìîãëî ñëó÷èòüñÿ, ÷òî ó òàêîé äèâíîé æåíùèíû, êàê åãî ëþáèìàÿ, ðîäèëàñü ïîäîáíàÿ ÷åðòîâêà! Öåëûìè äíÿìè þíàÿ ïðèíöåññà íîñèëàñü ïî êîðîëåâñòâó íà ðåçâîì ñêàêóíå â ñîïðîâîæäåíèè ïîääàííûõ è ñâîèõ ìíîãî÷èñëåííûõ äðóçåé. Òî îíè âûòàïòûâàëè ïîëÿ áëèæíèõ äåðåâåíü, ñìåòàÿ ñ äîðîãè ìåëêóþ æèâíîñòü. Òî óñòðàèâàëè íî÷íûå ñêà÷êè ñ ôàêåëàìè è äî óòðà áóäèëè ëþäåé äèêèìè âîïëÿìè è ïëÿñêàìè. Âñå ïîïûòêè îòöà îáóçäàòü äèêèé íðàâ ðàçáèâàëèñü î âñïûøêè íåóïðàâëÿåìîé çëîáû è àãðåññèè. Ìàäëåí ðâàëà êíèãè, âûáðàñûâàëà â îêíî ïåðüÿ è ÷åðíèëà, à èç çàïåðòîé êîìíàòû ñáåãàëà ÷åðåç îêíî. Ïðèäâîðíûå ìåäèêè ñîâåòîâàëè êîðîëþ îñòàâèòü äåâ÷îíêó â ïîêîå, ìîë, ïåðåáåñèòñÿ-âûðîâíÿåòñÿ. Òîò ðåøèë ïðèñëóøàòüñÿ ê ñîâåòàì, à ïîòîì è âîâñå ìàõíóë íà íåå ðóêîé: ïîñëå ñìåðòè æåíû êîðîëü ïîòåðÿë èíòåðåñ ê æèçíè, êîðîëåâñòâî ìåäëåííî õèðåëî è íèùàëî áåç òâåðäîé ðóêè.  äåíü ñâîåãî 17-ëåòèÿ Ìàäëåí ðåøèëà óñòðîèòü íåáîëüøîå ïóòåøåñòâèå â äàëüíèé îò ñòîëèöû ãîðîä, è ïîñëå ïîëóäíÿ ðàçóäàëàÿ êîìïàíèÿ ñî
62 ñâèñòîì è ãèêàíüåì âûëåòåëà çà ãîðîäñêèå âîðîòà. Îáû÷íî æèòåëè, óçíàâ êîðîëåâñêóþ äî÷ü, ïðÿòàëèñü, êòî êóäà, è òåðïåëèâî æäàëè, êîãäà æå ìîëîäåæü óãîìîíèòñÿ. Íî â ýòîò ðàç âñå áûëî èíà÷å. Âî âðåìÿ î÷åðåäíîãî êóòåæà â òàâåðíå ïüÿíûå è ðàñõëÿáàííûå äåòêè ïðèäâîðíûõ ðåøèëè âåñåëüÿ ðàäè ïîèçäåâàòüñÿ íàä äî÷êîé õîçÿèíà òàâåðíû, êîòîðàÿ îáñëóæèâàëà ïîñåòèòåëåé. Äåâóøêà, ïîëó÷èâ øëåïîê ïî ìÿãêîìó ìåñòó è ïîñëåäîâàâøåå çà íèì íåïðèñòîéíîå ïðåäëîæåíèå, âûðîíèëà ïîäíîñ è, ðàçðûäàâøèñü, âûáåæàëà âî äâîð.  ýòó ìèíóòó ñ êîííîé ïðîãóëêè âåðíóëñÿ åå ðîäíîé áðàò Ðîäîìèð. Óâèäåâ ñëåçû ñåñòðû è âûÿñíèâ â ÷åì äåëî, îí ðèíóëñÿ â òàâåðíó è â ãíåâå ïåðåâåðíóë ñòîë, çà êîòîðûì ñèäåëè ïðèíöåññà ñ äðóçüÿìè. - Âîí îòñþäà! Âû íå ãîñòè, âû âàðâàðû! Ñâîþ ñåñòðó ÿ íèêîìó îñêîðáëÿòü íå ïîçâîëþ! - Îïîìíèñü, ñûíîê! ïîâèñ íà åãî ëîêòå ïåðåïóãàííûé îòåö Ðîäîìèðà. Íå òðîãàé èõ, òû íå çíàåøü, íà êîãî ðóêó ïîäíÿë! - È íà êîãî æå? íàñìåøëèâî ñóçèë ãëàçà þíîøà. Íà íàãëûõ âûðîäêîâ? Øèïÿ, êàê ðàçãíåâàííàÿ êîøêà, Ìàäëåí ðåçêî âñêî÷èëà íà íîãè. Íåñìîòðÿ íà ïåðåâåðíóòûé ñòîë, îíà åùå ïûòàëàñü ñîõðàíèòü öàðñòâåííóþ îñàíêó, íî óäàâàëîñü ýòî ïëîõî. Âçãëÿäû èõ ñêðåñòèëèñü, è ñëîâíî èñêðà ïðîáåæàëà ìåæäó ñòàòíûì, øèðîêîïëå÷èì Ðîäîìèðîì è ïóõëåíüêîé, ôèãóðèñòîé Ìàäëåí. Íå çðÿ íà ñûíà òðàêòèðùèêà çàãëÿäûâàëèñü âñå ãîðîäñêèå äåâóøêè: ñìóãëîå ëèöî ñ âûñîêèìè, ÷åòêî î÷åð÷åííûìè ñêóëàìè, òåìíûå ÷óòü ðàñêîñûå ãëàçà, âîëåâîé ïîäáîðîäîê è ÷óòü âûñîêîìåðíàÿ óñìåøêà. Òåìíûå âîëíèñòûå âîëîñû íèñïàäàëè íà øèðîêèå ïëå÷è, ôèãóðà êàçàëàñü âûëèòîé èç áðîíçû, Ðîäîìèð óæå èìåë ñëàâó îäíîãî èç ëó÷øèõ âîèíîâ íå òîëüêî ãîðîäà, íî è âñåé îêðóãè, åæåãîäíûå ðûöàðñêèå òóðíèðû ïðèíîñèëè þíîìó âîèíó òîëüêî ñëàâó è ïî÷åò. Ïðèíöåññà êðàñîòîé íå áëèñòàëà, íî ýòî ñ ëèõâîé îêóïàë øèêàðíûé íàðÿä, ÷óäåñíûå âîëîñû è äåðçêèé íðàâ. Íåñêîëüêî ñåêóíä îíè áóðàâèëè âçãëÿäàìè äðóã äðóãà, ïîòîì Ìàäëåí ïëîòîÿäíî óñìåõíóëàñü, ñëîâíî êîøêà, óâèäåâøàÿ áîëüøîé ãîðøîê ñìåòàíû. - Íó ÷òî æ, ïðîìóðëûêàëà äåâóøêà, íåáðåæíî îòâîðà÷èâàÿñü îò Ðîäîìèðà, ðàç òàêîé õðàáðûé, áóäåøü ìîèì òåëîõðàíèòåëåì. È íå ñïîðü! ïðèêðèêíóëà êàïðèçíî. Òû äîëæåí ìåíÿ ñëóøàòüñÿ, ïîòîìó ÷òî ÿ òâîÿ áóäóùàÿ êîðîëåâà! - Êîðîëåâà . Êîðîëåâà ïðîøåëåñòåëî ïî òàâåðíå, è ïîñåòèòåëè äðóæíî îïóñòèëèñü íà êîëåíè. Âñå, êðîìå Ðîäîìèðà. Þíîøà ðàñòåðÿííî ñìîòðåë íà êðàñîòêó, íå â ñèëàõ ïîâåðèòü, ÷òî ñòîëêíóëñÿ èìåííî ñ ïðèíöåññîé, î êîòîðîé äàâíî øëà íå ëó÷øàÿ ñëàâà. Âïðî÷åì.. Îí ðåøèòåëüíî òðÿõíóë ãîëîâîé: ïî÷åìó áû íåò? Ïòèöà óäà÷è ïðîñòèðàåò ñâîå êðûëî ëèøü ðàç â æèçíè, è íàäî õâàòàòüñÿ çà íåãî áåç ñîìíåíèé è êîëåáàíèé. Îí âûïðÿìèëñÿ è øàãíóë íàâñòðå÷ó Ìàäëåí. ß ãîòîâ! -
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
òâåðäî áðîñèë, ãëÿäÿ åé â ëèöî. Ïðèíöåññà ïîñìîòðåëà â ýòè íàñìåøëèâûå ãëàçà è âäðóã îñîçíàëà, ÷òî íå ñìîæåò ïðîæèòü è äíÿ áåç ýòîãî âçãëÿäà è ýòîé óëûáêè. Êàê â òóìàíå, îòäàâàëà ïðèêàçû è ñîáèðàëàñü â äîðîãó. Îáðàòíûé ïóòü ïîêàçàëñÿ â äâà ðàçà êîðî÷å, âïðî÷åì, êîìïàíèÿ òàê ãíàëà ëîøàäåé, ÷òî îí äåéñòâèòåëüíî áûë êîðî÷å Íî÷ü êðàñàâåö Ðîäîìèð ïðîâåë â ñïàëüíå ïðèíöåññû. Øèëà â ìåøêå íå óòàèøü, è íàóòðî óæå âåñü äâîðåö çíàë ýòó íîâîñòü. Êîðîëü, íå ìåøêàÿ, âåëåë ïîçâàòü äî÷ü è, îáðóøèâ íà åå ãîëîâó ãðîìû è ìîëíèè, âåëåë ñðî÷íî ãîòîâèòüñÿ ê çàìóæåñòâó ñ ïðèíöåì èç ñîñåäíåé ñòðàíû. Íî òà çàêàòèëà òàêîé ñêàíäàë, ÷òî ïðèäâîðíûå çàòêíóëè óøè, à ïîòîì ñî âñåõ íîã êèíóëèñü ïðî÷ü èç òðîííîãî çàëà. Î ãðîìîãëàñíîé ïðèíöåññå è åå óìåíèè îòìåííî ðóãàòüñÿ íà âñå ëàäû õîäèëè ëåãåíäû. Íèêòî èç ñëóã èëè ó÷èòåëåé íå îñìåëèâàëñÿ êîãäà-ëèáî âñòóïàòü ñ ìóòíîãëàçîé Ìàäëåí â ïåðåïàëêó. - Ñåãîäíÿ æå îòêàæó âñåì æåíèõàì! âèçæàëà, òîïàÿ íîãàìè, ïðèíöåññà. Îí áóäåò ìîèì ìóæåì, êîðîëåì, âîò! È ïëåâàòü ÿ õîòåëà è íà òåáÿ, è íà ìíåíèå âñåõ îñòàëüíûõ, è íà òî, ÷òî îí ïðîñòîëþäèí! ß õî÷ó òîëüêî åãî! Ïîíÿòíî? À åñëè áóäåøü ïðîòèâèòüñÿ íå îòåö òû ìíå âîâñå! Êîðîëü ïîïûòàëñÿ ÷òî-òî ñêàçàòü, íî ãóáû íå ñëóøàëèñü. Ðóêè çàíåìåëè, ãðóäü ñòàëî æå÷ü îãíåì. Ïîïûòàëñÿ ïîçâàòü íà ïîìîùü, íî íå ñìîã. Âëàñòåëèí ñòàë ìåäëåííî ñïîëçàòü ñ òðîíà, ïðèæèìàÿ ëàäîíü ê ñåðäöó, íî ïðèíöåññà ýòîãî óæå íå âèäåëà. Òîïíóâ íîãîé, äåâóøêà âûëåòåëà çà äâåðü, íà ïðîùàíèå òàê ãðîõíóâ åþ îá êîñÿê, ÷òî ñòàëà îñûïàòüñÿ ëåïíèíà. Êîðîëü ïîíÿë, ÷òî íàñòàë åãî ïîñëåäíèé ÷àñ, íèêòî íå ïðèäåò íà ïîìîùü, ñëóãè íå õîòÿò ñòàòü ñâèäåòåëÿìè ñêàíäàëà è â áëèæàéøåå âðåìÿ íå ïîÿâÿòñÿ.  íå÷åëîâå÷åñêîì óñèëèè óìèðàþùèé ïðîòÿíóë ðóêó ê òåïëîìó ëó÷ó ñîëíöà. - Ïðîñòè ìåíÿ, Àñòðèä - ëþáèìàÿ ß íå ñóìåë âîñïèòàòü òâîþ äî÷ü íàñòîÿùåé êîðîëåâîé. Îíà ðàçâðàòíàÿ, êàïðèçíàÿ äåâ÷îíêà, êîòîðàÿ ïîòàêàåò ñâîèì ñòðàñòÿì. Íåò òàì ëþáâè, òîëüêî ïîõîòü È ýòîò ìàëü÷èøêà-ïðîñòîëþäèí æàæäåò òîëüêî âëàñòè, íàøà äî÷ü åìó íå íóæíà. Ïðîñòè, ÿ òàê è íå ñìîã ïîëþáèòü åå, ñëèøêîì âûñîêîé áûëà öåíà åå ðîæäåíèÿ. Ïóñòü ñóäüáà ðåøèò çà ìåíÿ. À ÿ ÿ èäó ê òåáå, ðîäíàÿ âåäü òîãäà, ó àëòàðÿ, ÿ ïîêëÿëñÿ, ÷òî áóäó ñ òîáîé âñåãäà è â áåäå, è â ðàäîñòè ×åðåç ïîë÷àñà â òðîííûé çàë îñìåëèëñÿ ðîáêî çàãëÿíóòü ãëàâíûé ìèíèñòð, è âñêîðå âåñü çàìîê îãëàñèëñÿ æàëîáíûìè âîïëÿìè: ÷åðíîé ïòèöåé ïîíåñëàñü ïî ñòðàíå âåñòü î ñìåðòè ëþáèìîãî âñåìè âëàäûêè * * *  ýòî âðåìÿ â ñåëåíèè ïîä ãîðîé, â ñåìüå ñòàðîãî Ìèõåëÿ ïîäðàñòàëà êðàñàâèöà äî÷ü, êîòîðàÿ, êàê è ïðèíöåññà Ìàäëåí, íå áûëà ïîõîæà íà ñâîèõ ðîäèòåëåé. ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
63 - Ýé, Àëèÿ! Ïðèíåñè ìíå âåäðî ñ ïîìåòîì! Î Ãîñïîäè, îïÿòü â îáìîðîêå! ×òî çà áåëîðó÷êà âûðîñëà! Ãîðå ìíå ñ òîáîé îäíî! Ãíåâíûå âîïëè íåñëèñü èç ñàìîãî áåäíîãî â ñåëåíèè äâîðà: âñå ñîñåäè çíàëè, ÷òî ýòî ñòàðûé Ìèõåëü ïûòàåòñÿ ó÷èòü óìó-ðàçóìó ñâîþ äî÷ü. Äåâ÷îíêà è âïðàâäó íå óäàëàñü: íè â äîìå ïðèáðàòü, íè ñêîòèíó íàêîðìèòü, íè åäó ïðèãîòîâèòü. Ñ äåòñòâà òàêàÿ áûëà. Äðóãèå äåâ÷óøêè ïî õîçÿéñòâó ñóåòÿòñÿ, ìàòåðÿì ïîìî÷ü ñòàðàþòñÿ à ýòîé òîëüêî áû â óãîëêå ñèäåòü äà êíèæêè ÷èòàòü. Êíèãè äàâàëè åé ìîíàõèíè. Òî â ñàäó óñòðîèòñÿ ïîä äåðåâîì è ñ öâåòàìè ðàçãîâàðèâàåò... Îäíî ñëîâî ÷óäíàÿ! Ïðàâäà, âíåøíîñòüþ ñóäüáà íå îáèäåëà: ñòðîéíàÿ, òåìíîãëàçàÿ, ôèãóðêà êàê ñòàòóýòî÷êà. Äà òîëüêî ïàðíÿì õîçÿéêà õîðîøàÿ íóæíà, à ÷òî ñ òàêîé òîëêó - Êàê ìàòü óìåðëà, âñå õîçÿéñòâî ìíå çàâàëèëà, áåçðóêàÿ äóðà! ïðîäîëæàë òåì âðåìåíåì áóøåâàòü ñòàðûé Ìèõåëü.  ñåðäöàõ ïëåñíóë íà äî÷ü âîäîé èç âåäðà, è äåâóøêà, î÷íóâøèñü, ìåäëåííî ïîäíÿëàñü íà íîãè. - Õâàòèò óæå ïðèòâîðÿòüñÿ! Ëèøü áû íå ðàáîòàòü! áóð÷àë ìóæ÷èíà, âûòèðàÿ ìîêðîå îò ïîòà çàãîðåëîå ëèöî. Åãî ìóòíî-ãîëóáûå ãëàçà ãíåâíî áëèñòàëè. - Ïðîñòèòå, îòåö, ÿ íå õîòåëà... ðîáêî çàáîðìîòàëà Àëèÿ, îäåðãèâàÿ ìîêðîå ïëàòüå. ß ñåé÷àñ âñå ñäåëàþ - Ëàäíî, ñäåëàëà óæå! áóðêíóë çëîáíî ñòàðèê. Íå õî÷åøü ñ íàâîçîì âîçèòüñÿ ñõîäè õîòü çà âîäîé: îáåä âàðèòü íàäî. Äà ñìîòðè â ðåêó íå óïàäè, êàê â ïðîøëûé ðàç! Äåâóøêà êèâíóëà è ïî÷òè ïîëåòåëà âíèç ê ðåêå, áàðàáàíÿ æåëåçíûìè ïóñòûìè âåäðàìè. Åé íðàâèëîñü ëþáîâàòüñÿ ðåêîé, ñìîòðåòü íà âîäó è ìå÷òàòü. Íó ïî÷åìó åå íèêòî íå ïîíèìàåò? Ñîñåäè ñìåþòñÿ íàä íåé, ëþäè íå õîòÿò âèäåòü, êàê êðàñèâà ýòà ðåêà, ëåñà è ïîëÿ. À êàê ÷óäåñíî ðàçáðàñûâàåò ëó÷è óòðåííåå ñîëíöå, êàê òðîãàòåëüíî ðàñïóñêàþòñÿ íà ðàññâåòå öâåòû Àëèÿ è ñàìà íàïîìèíàëà äèêîâèííûé öâåòîê: äëèííûå òåìíûå ëîêîíû îáðàìëÿëè áåëîñíåæíîå ëè÷èêî ñ àêêóðàòíûì íîñèêîì, ÷óâñòâåííûìè àëûìè ãóáàìè è òåìíûìè, êàê îìóò, ãëàçàìè - Àëèÿ! Òû äàëåêî ëè? Íå áîèøüñÿ èäòè îäíà? îêëèêíóëà äåâóøêó ñîñåäêà. - À âäðóã øïèîíû? Òà â îòâåò ëèøü íåîïðåäåëåííî ïîæàëà ïëå÷àìè, íå ñáàâëÿÿ øàã. À ïðè÷èíû âîëíîâàòüñÿ ó ëþäåé äåéñòâèòåëüíî áûëè. Ïîñëå ñìåðòè êîðîëÿ íåêîãäà áëàãîäàòíûé êðàé íà÷àë óâÿäàòü, íàáåãè íåïðèÿòåëÿ ñòàëè ÷àñòûìè è íàãëûìè. Êîðîëåâñêîå âîéñêî õîòü è áûëî áîëüøèì, äà òîëêó îò íåãî íèêàêîãî íå íàáëþäàëîñü. Íàçíà÷åííûé âîåíà÷àëüíèêîì ëþáîâíèê þíîé êîðîëåâû Ðîäîìèð äàâíî çàáðîñèë ñâîè îáÿçàííîñòè.  çàìêå öàðèë ðàçâðàò, Ðîäîìèð è Ìàäëåí çàâåëè ãàðåìû: ìóæñêîé è æåíñêèé. Ñëîâî ëþáîâü òàì áûëî ïîçàáûòî, âåçäå öàðèëè çàáðîøåííîñòü è õàîñ. Ìèíèñòðû åùå ïûòàëèñü óïðàâëÿòü ñòðàíîé, íî òðóäíî ýòî áûëî äåëàòü áåç
òâåðäîé ðóêè åäèíñòâåííîãî ïðàâèòåëÿ. À öàðñòâåííîé êðàñîòêå íè äî ÷åãî íå áûëî äåëà, êðîìå âåñåëûõ îðãèé. È âñêîðå ïîñëåäîâàëà ðàñïëàòà. Ãëóáîêîé íî÷üþ â çàìîê ïðîíèê îòðÿä ëàçóò÷èêîâ è, ïîëüçóÿñü âñåîáùåé íåðàçáåðèõîé, óñòðîèë çàñàäó â ñïàëüíå êîðîëåâû. Ïüÿíûå â äûì ñòðàæíèêè íå îêàçàëè ñîïðîòèâëåíèÿ, è, âäîâîëü íàðàçâëåêàâøèñü ñ þíûìè íàëîæíèöàìè, âðàãè ðåøèëè çàõâàòèòü â ïëåí ëþáîâíèêà êîðîëåâû. Ìàäëåí íå òðîíóëè, ïîáîÿëèñü. Óòðî áûëî äëÿ íåå ñàìûì ãîðüêèì çà âñþ æèçíü: ðàçâîðîâàííûå ïîêîè, ïîêàëå÷åííûå ñëóãè, à ãëàâíîå èñ÷åç ãîðÿ÷î ëþáèìûé Ðîäîìèð! Êîðîëåâà íàêîíåö âñïîìíèëà î ñâîèõ îáÿçàííîñòÿõ è âåëåëà äîñòàâèòü âîåííîãî ìèíèñòðà, ÷òîáû ïðîÿñíèòü ñèòóàöèþ è ïðèäóìàòü ïëàí îñâîáîæäåíèÿ ëþáèìîãî. Òåì âðåìåíåì Ðîäîìèð î÷íóëñÿ â ñûðîé è ãðÿçíîé òåìíèöå. Âðàãè ïîçàáîòèëèñü î òîì, ÷òîáû ïëåííèê íå ìîã îñâîáîäèòüñÿ: äëèííàÿ, êðåïêàÿ öåïü, âìóðîâàííàÿ â ñòåíó, íàìåðòâî çàæàëà åãî ùèêîëîòêè. Îí ìîã õîäèòü, íî âñåãî ëèøü íà íåñêîëüêî ìåòðîâ. Þíîøà ïîïûòàëñÿ ðàçîðâàòü öåïü, íî òùåòíî: ìåñòíûå êóçíåöû çíàëè òîëê â ðàáîòå. - Íå òðàòü çðÿ ñèëû, - âäðóã óñëûøàë Ðîäîìèð òèõèé, íåæíûé ãîëîñ è óäèâëåííî îáåðíóëñÿ. Ñëàáîå ïëàìÿ ôàêåëà åëå îñâåùàëî óáîãóþ êîìíàòóøêó, îäíàêî îí ñóìåë ðàññìîòðåòü çàáèâøóþñÿ â óãîë äåâóøêó. Äàæå óáîãîå ïëàòüå è ãðÿçü òþðüìû íå ìîãëè óìàëèòü åå êðàñîòû. Íî êðàñîòà ýòà áûëà íå âûçûâàþùàÿ è ÿðêàÿ, à ìÿãêàÿ, íåæíàÿ, ñëîâíî ñòðóÿùèéñÿ ñîëíå÷íûé ñâåò. - Êòî òû, äåâóøêà? èçóìëåííî ñïðîñèë Ðîäîìèð, ñ òðóäîì äîòÿíóâøèñü äî åå òîíêîé, èçÿùíîé ðóêè. È îòêóäà âçÿëàñü çäåñü, â ýòîì ñòðàøíîì ìåñòå? - ß - Àëèÿ, èç ñåëåíèÿ ïîä ãîðîé. Ìåíÿ çàõâàòèëè â ïëåí, êîãäà ÿ õîäèëà ê ðå÷êå çà âîäîé. Óáåæàòü íå ñìîãëà: îíè íà ëîøàäÿõ. Äîãíàëè. Ïðàâäà, îäíîãî ÿ óñïåëà îãðåòü ïàëêîé, ïëåííèöà ãðóñòíî óëûáíóëàñü. Ïîòîìó, íàâåðíîå, íå ïðîäàëè ìåíÿ â ðàáñòâî, à ðåøèëè çàïåðåòü çäåñü, ïîó÷èòü óìó-ðàçóìó. - ßñíî... âçäîõíóë Ðîäîìèð, óñòðàèâàÿñü íà çåìëÿíîì ïîëó ðÿäîì ñ íåé. Ñîâñåì îáíàãëåëè âðàãè êîðîëåâñòâà. Áåäíîå äèòÿ! - È íå äèòÿ ÿ âîâñå! - Àëèÿ, ïðèïîäíÿâøèñü, ãîðäî òðÿõíóëà ãîëîâîé. Ïî ëèöó ñêîëüçíóë îòáëåñê ôàêåëà, è ïëåííèê íåâîëüíî çàìåð, ëþáóÿñü ýòîé ñîâåðøåííîé êðàñîòîé: ÷óâñòâåííûå ãóáû, íåæíîå ëèöî, ãîðÿùèå ãíåâîì ãëàçà öâåòà ñïåëîé ñëèâû. Íåò, ñêîðåå íàïîìèíàþò îìóò: òàêèå æå ãëóáîêèå...  íèõ òàê ëåãêî óòîíóòü... Íàâñåãäà... - Çà÷åì âû íà ìåíÿ òàê ñìîòðèòå? ïîéìàâ âçãëÿä Ðîäîìèðà, äåâóøêà èñïóãàííî îòøàòíóëàñü è ïîïûòàëàñü çàáèòüñÿ â óãîë. - Êòî âû? - Ïðîñòè, ÿ çàáûëñÿ, ñïîõâàòèëñÿ ïëåííèê. Òâîè ãëàçà îíè êàê íàâàæäåíèå Ìîå èìÿ Ðîäîìèð! Ïî÷òè êîðîëü, - þíîøà ãîðüêî ðàññìåÿëñÿ. - À ïî÷åìó ïî÷òè ? íå óäåðæàëàñü îò ëþáî-
64 ïûòñòâà Àëèÿ. Òû ïðèíö äðóãîãî ãîñóäàðñòâà? Òåáÿ óêðàëè ðàäè âûêóïà? - Íåò, ÿ íå ïðèíö, - ïîêà÷àë ãîëîâîé þíîøà. Ïðîñòî ðûöàðü, êîòîðîìó äîñòàëàñü æàð-ïòèöà. Òî÷íåå, ýòî ÿ òàê äóìàë Ðàññêàç íå çàíÿë ìíîãî âðåìåíè. Àëèÿ ñëóøàëà âíèìàòåëüíî, íå ïåðåáèâàÿ, à êîãäà òîò çàêîí÷èë ãîâîðèòü, âäðóã âåñåëî ðàññìåÿëàñü: - Óæ íå çíàþ, êîðîëü òû èëè íåò, íî ÿ òàêîãî êîðîëÿ íå ïðèçíàëà áû. Ïàíòàëîíû äà ðóáàøêà! Æàëü, òû ñåáÿ â çåðêàëå íå âèäåë! Þíîøà ïðåäñòàâèë ñåáå ýòó êàðòèíó è òîæå ðàñõîõîòàëñÿ. Äà óæ, õîðîø ïðàâèòåëü! Îäåæäà èçîðâàíà, âîëîñû äûáîì, íà ñêóëå íàëèâàåòñÿ ñèíÿê Òîëüêî êîðîíîâàòüñÿ! Îíè óæå ñìåÿëèñü âäâîåì è íèêàê íå ìîãëè îñòàíîâèòüñÿ. Ýòîò ñìåõ ñáëèæàë èõ, äàâàë íàäåæäó, ñîãðåâàë Äàæå âîïëè ñòðàæíèêà, êîòîðûé îáåùàë ëèøèòü óæèíà, åñëè ïëåííèêè íå çàìîë÷àò, íå ìîã ïðåðâàòü ýòîò çâîí íàäåæäû. Íî âäðóã Àëèè ïðèøëî â ãîëîâó, ÷òî îíè òåïåðü âûíóæäåíû äåëèòü íå òîëüêî äóõîâíûå, íî è òåëåñíûå òÿãîòû. Ïðèäåòñÿ âìåñòå ñèäåòü, ñïàòü, åñòü, è... î, Ãîñïîäè, ñïðàâëÿòü íóæäó. Àëèÿ òóò æå çàõîòåëà óìåðåòü. Âèäèìî, Ðîäîìèð ïîäóìàë î òîì æå è ñìóùåííî îïóñòèë ãîëîâó. Ïëåííèêè íàõîäèëèñü âìåñòå è ñëåäóþùèé äåíü, è âñþ äëèííóþ íåäåëþ ïîòîì - ìåñÿö, è âåñü ãîä. Îíè íàó÷èëèñü äåëèòü ñóõóþ ãîðáóøêó õëåáà è êóâøèí âîäû, óìûâàòüñÿ ìîêðîé ëàäîíüþ è óòåøàòü äðóã äðóãà â òðóäíóþ ìèíóòó. Íàñëàæäàëèñü áåñåäàìè â ëóííûå íî÷è, ëþáîâàëèñü ðàññâåòàìè è çàêàòàìè â êðîõîòíîì îêîøêå, äåëèëèñü ñîêðîâåííûìè ìå÷òàìè. Íèêòî íå çíàë, ïî÷åìó î íèõ çàáûëè, à ïëåííèêè íå çíàëè è ïîäàâíî, íî íàó÷èëèñü òåðïåëèâî æäàòü. Èõ, ïî êðàéíåé ìåðå, êîðìèëè è äàæå âûâîäèëè ïî î÷åðåäè èñêóïàòüñÿ. - Çíàåøü, Àëèÿ, ó ìåíÿ âåäü íèêîãäà íå áûëî æåíùèíû-äðóãà. Òàêîãî, êàê òû: êðàñèâîãî, íåæíîãî è ìóäðîãî. Óìåþùåãî ìå÷òàòü, êàê-òî ðàç çàäóì÷èâî èçðåê Ðîäîìèð. - Åñëè áû ìû îêàçàëèñü íà âîëå, ÿ áû, íå ñêðîþ, ïðèóäàðèë çà òîáîé. Âåäü òû - íàñòîÿùàÿ êðàñàâèöà. Æàëü, ÷òî ñóäüáà îïîë÷èëàñü ïðîòèâ íàñ Ýòî áûëî ïåðâîå, íî äàëåêî íå ïîñëåäíåå ïðèçíàíèå Ðîäîìèðà. Îíè ïîäîëãó ìîãëè ðàññóæäàòü î ëþáâè è äðóæáå, ñïîðèòü äî õðèïîòû è êëÿòâåííî çàâåðÿòü äðóã äðóãà â ïðàâîòå. Îêàçàëîñü, ÷òî ÷èòàëè îíè îäíè è òå æå êíèãè Ðîäîìèð òîæå íåñêîëüêî ëåò ó÷èëñÿ ïðè ìîíàñòûðå, è þíîøà ñ óäèâëåíèåì çàìåòèë, ÷òî âñå ñêó÷íûå òðàêòàòû ìóäðåöîâ â èçëîæåíèè Àëèè áûëè î÷åíü äîñòóïíûìè è äàæå èíòåðåñíûìè. Íåðåäêî ãîâîðèëè è î äðóæáå ìåæäó ìóæ÷èíîé è æåíùèíîé, è ìîëîäîé êðàñàâåö ñ óäèâëåíèåì îòìå÷àë, ÷òî æàæäà òåëåñíîãî ñáëèæåíèÿ ñ ýòîé äåâóøêîé ñîâñåì èíàÿ. Åå õîòåëîñü ëåëåÿòü, áåðå÷ü, çàùèùàòü, ëàñêàòü íåæíî, êàê ëåïåñòîê õðóïêîãî öâåòêà. Íå çíàâøàÿ æå ìóæ÷èí Àëèÿ âîñïðèíèìàëà Ðîäîìèðà êàê ñòàðøåãî áðàòà, êîòîðîìó ìîæíî äîâåðèòü âñå ñâîè
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
3/2 0 13
òàéíû, êîòîðûé ïîéìåò, ïðèîáîäðèò è ïîæàëååò. Íî âìåñòå ñ òåì, îíà îöåíèëà åãî êðàñîòó, è â ãëóáèíå äóøè èíîãäà ðîáêî öàðàïàëàñü ïîòàåííàÿ ìå÷òà: âîò áû îí ïîöåëîâàë îáíÿë ïðèëàñêàë Íå ñîãðåâàÿ è óòåøàÿ, à êàê ñèëüíûé è óâåðåííûé â ñåáå ìóæ÷èíà
* * * Óçíàâ î âíåçàïíîé êîí÷èíå ñòàðîãî êîðîëÿ, çàõâîðàëà è æèâóùàÿ â ëåñó ñî ñâîèì ãîðáàòûì ñëóæêîé êîëäóíüÿ Ìýãàí. Îíà ñëåãëà çà ñ÷èòàííûå äíè, ñëîâíî æèçíü êîðîëÿ áûëà èñòî÷íèêîì è åå æèçíè. Ïûòàëàñü íàñêîðî, êàê ìîãëà, ïåðåäàòü ãîðáóíó ñâîå ìàñòåðñòâî, íî ïðåäàííûé ìàëåíüêèé ãîðáóí ñóìåë êîå-êàê îñâîèòü ëèøü çåëüåâàðåíèå è ñ óòðà äî íî÷è òðóäèëñÿ íàä îòâàðàìè, êîòîðûå îáëåã÷èëè áû ñòðàäàíèÿ õîçÿéêè. Íî áîëåçíü ïîáåæäàëà, è íàêîíåö ãëóáîêîé íî÷üþ êîëäóíüÿ èñïóñòèëà äóõ, çàáðàâ â ìîãèëó íå òîëüêî âñå ñâîè çíàíèÿ äðåâíèõ çàêëèíàíèé, íî è òàéíó êîðîëåâñêîãî äîìà. Òåì áîëåå, ÷òî ãîðáóí âðÿä ëè äîãàäàëñÿ î ÷åì-òî â òó ðîêîâóþ íî÷ü, êîãäà ïîäìåíèëè ìëàäåíöåâ. Òàê äóìàëà êîëäóíüÿ. À åå âåðíûé ñëóãà äàâíî âñå çíàë, íî ïîìàëêèâàë. Íå áûëî â íåì çëîáû è íåíàâèñòè íè ê ëþäÿì, íè ê ãðîçíîé Ìýãàí. Õîçÿéêîé îí âîñõèùàëñÿ è âòàéíå îáîæàë, âñå ïîñòóïêè åå îïðàâäûâàë è ñòàðàëñÿ, êàê ìîã, óñëóæèòü. Òîëüêî èíîãäà âñïëûâàë â ïàìÿòè âçãëÿä ïðåëåñòíîé ìàëûøêè, ïðèíåñåííîé èç äâîðöà, íî ãîðáóí ãíàë îò ñåáÿ ýòè ìûñëè. Ìýãàí çíàåò, ÷òî äåëàåò, è íå åãî ýòî äåëî ëåçòü â ÷óæèå äåÿíèÿ. Ïîñëå ñìåðòè õîçÿéêè Ýðãàð, òàê çâàëè ãîðáóíà, ïðîäîëæàë æèòü â ëåñó è ñîáèðàòü êîðåíüÿ è òðàâû. Õîäèë íà îõîòó, à êîãäà íå âåçëî âîðîâàë êóð â äåðåâíÿõ. Íî ÷åì áîëüøå ïðîõîäèëî äíåé, òåì ÷àùå ïîñåùàëà åãî âî ñíàõ î÷àðîâàòåëüíàÿ äåâî÷êà ñ ãëàçàìè, íàïîìèíàâøèìè òàèíñòâåííûé îìóò ãðåç...
Ïðîäîëæåíèå ñëåäóåò ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
65
ART-AKT 2013 ì³ñòî ×åðí³âö³ îá ºäíàëî ìèòö³â ç 15 îáëàñòåé Óêðà¿íè
Êàðòèíà Âèêòîðà Òîïîëÿ
Âÿ÷åñëàâ Ñòðàííèê
Íà ðàññìîòðåíèå æþðè áûëî ïîäàíî 329 ðàáîò 95 àâòîðîâ, îòîáðàíî äëÿ ó÷àñòèÿ 122 ðàáîòû 76 àâòîðîâ.  òîì ÷èñëå êðèâîðîæñêèå õóäîæíèêè, ÷ëåíû Íàöèîíàëüíîãî ñîþçà õóäîæíèêîâ Óêðàèíû Âÿ÷åñëàâ Ñòðàííèê è Âèêòîð Òîïîëü.
Âèêòîð Òîïîëü Âòîðîå âñåóêðàèíñêîå òðèåíàëå ÀÐÒ-ÀÊÒ. Èäåÿ: Ñâÿòîñëàâ Âèðñòà. Êóðàòîð: Èðèíà Ìèùåíêî. ÆÞÐÈ: Ðîìàí ßöèâ, äîêòîð èñêóññòâîâåäåíèÿ ÷ëåí ÍÑÕÓ (Ëüâîâ), Ñåðãåé Ñàâ÷åíêî, çàñëóæåííûé õóäîæíèê Óêðàèíû,÷ëåí ÍÑÕÓ (Îäåññà), Èðèíà Ìèùåíêî, êàíäèäàò èñêóññòâîâåäåíèÿ, çàñëóæåííûé ðàáîòíèê êóëüòóðû, ÷ëåí ÍÑÕÓ (Êèåâ), Ñâÿòîñëàâ Âèðñòà, ÷ëåí ÍÑÕÓ (×åðíîâöû), Îðåñò Êðèâîðó÷êî, çàñëóæåííûé õóäîæíèê Óêðàèíû, ÷ëåí ÍÑÕÓ (×åðíîâöû), Êîíñòàíòèí Êðàâ÷óê, ÷ëåí ÍÑÕÓ (×åðíîâöû). Êàðòèíà Âÿ÷åñëàâà Ñòðàííèêà Ëàóðåàòàìè òðèåíàëå ñòàëè: Ñåðãåé Ëèõîâèò (Îäåññà), Ëåñÿ Ðîñü (Ëüâîâ), ßðîñëàâ Êà÷ìàð (Ëüâîâ), Íàäåæäà Ìàðòèíåíêî (×åðíèãîâ), Îëåêñèé Ðóáàíîâ (Êðåìåí÷óã), Èãîðü Âàðåøêèí (Îäåññà), Âèêòîð Òîïîëü (Êðèâîé Ðîã). Òðèåíàëå ïðîõîäèò 4 - 26 îêòÿáðÿ 2013 ãîäà â ã. ×åðíîâöû.
Êàðèíà Âèêòîðà Òîïîëÿ
66
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
Ñåðãåé ÞÐ×ÅÍÊÎ
Ðîäèëñÿ 1 àâãóñòà 1957 ãîäà â ãîðîäå Êðèâîé Ðîã. Èçâåñòíûé â ãîðîäå è çà åãî ïðåäåëàìè òàëàíòëèâûé õóäîæíèê.  1984 ãîäó çàêîí÷èë õóäîæåñòâåííî-ãðàôè÷åñêèé ôàêóëüòåò Êðèâîðîæñêîãî ïåäàãîãè÷åñêîãî èíñòèòóòà. Ðàáîòàåò â îáëàñòè èêîíîïèñè, ñòàíêîâîé æèâîïèñè è ãðàôèêè. Ó÷àñòíèê ãîðîäñêèõ, îáëàñòíûõ, ðåñïóáëèêàíñêèõ è ìåæäóíàðîäíûõ âûñòàâîê ñ 1990ã.  1977-1979 ãîäàõ, ïîñëå ñëóæáû â ðÿäàõ Ñîâåòñêîé Àðìèè, ðàáîòàë íà ðàçëè÷íûõ ïðåäïðèÿòèÿõ ãîðîäà õóäîæíèêîì-îôîðìèòåëåì. Ñ 1984 ãîäà - ïðåïîäàâàòåëü ðèñîâàíèÿ êðèâîðîæñêîé ñðåäíåé øêîëû ¹41, øêîëû èñêóññòâ ¹1. Ñ 1993ã ïî 1996ã ïðåïîäàâàë â Êðèâîðîæñêîì ïåäàãîãè÷åñêîì óíèâåðñèòåòå. Ó÷àñòíèê âûñòàâîê â ÌÖ «Ñïëàâ». Ðàáîòû õðàíÿòñÿ â ÷àñòíûõ êîëëåêöèÿõ Óêðàèíû è çà ðóáåæîì. Íàïèñàë èêîíû è èêîíîñòàñû â õðàìàõ Óêðàèíû: Ñïàñî-Ïðåîáðàæåíñêèé ñîáîð, õðàì Àëåêñàíäðà Íåâñêîãî, õðàì Èîàííà Ëåñòâè÷íèêà, õðàì Ñïîðóøíèöû õëåáîâ, õðàì Ñâÿòèòåëÿ Íèêîëàÿ, õðàì Ïîêðîâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû, õðàì Ñâÿòîé Òðîèöû, õðàì «Âîçíåñåíèå» è äð. â ã. Êðèâîé Ðîã, õðàì Ñâÿòèòåëÿ Íèêîëàÿ â ñ. Ðàõìàíîâî, Ïîêðîâà Ïðåñâÿòîé Áîãîðîäèöû â ñ. Øèðîêîå, õðàì Ñâÿòèòåëÿ Íèêîëàÿ â ã. Èíãóëåö, ìîíàñòûðü Êîñüìû è Äåìüÿíà â Êðûìó, õðàì «Òðåõ ñâÿòèòåëåé» â Äîíåöêå.  2000ã ãðàôè÷åñêèå ðàáîòû Ñ. Þð÷åíêî èñïîëüçîâàíû â èëëþñòðèðîâàíèè êíèãè î ëåãåíäàõ è ïåðåñêàçàõ Êðèâîðîæüÿ «Íà çåìë³, íà ð³äí³é». Ïðîäþñåðñêèé öåíòð Áîéêî, ã. Êèåâ â, 2011ã ïðåäñòàâèë æèâîïèñíûå ðàáîòû Ñåðãåÿ Þð÷åíêî â êîëëåêöèè ¹5 «Èòàëèè îò âñåãî ñåðäöà» íà àðò-ôåñòèâàëÿõ â ã.Ðèì è Ìèëàí, Èòàëèÿ. Èçó÷àåò èñòîðèþ êàçà÷åñòâà. Ñðåäè ëó÷øèõ ðàáîò: «Êîð÷ìà», «Êàçàöêèé ñîâåò», «Íà ïðèâàëå», «Áîãäàí Õìåëüíèöêèé», «Â ïîõîä». Ðàáîòà «Ñâÿòî» â 2013ã. ïðèíèìàëà ó÷àñòèå â âûñòàâêå-òðèåíàëå â ã. Êèåâ.
3/2 0 13
Þðèé ÂÅÐÅÒÅËÜÍÈÊÎÂ
Ðîäèëñÿ 1 ÿíâàðÿ 1974 ãîäà â Êðèâîì Ðîãå. Íàöèîíàëüíîñòü áóðÿò. 1989 çàêîí÷èë 8-ëåòíþþ øêîëó ¹65.  ýòîì æå ãîäó îêîí÷èë õóäîæåñòâåííóþ øêîëó. Ïðåïîäàâàòåëè: Êîçëîâñêàÿ Â.À., Áîíäàðåíêî Þ.Í. 1990 1993 ãã. ó÷åáà â ÑÏÒÓ ¹45 íà ïîìîùíèêà ìàøèíèñòà òåïëîâîçà. 1993 ñëóæáà â àðìèè â ÏÂÎ â Ïðèêàðïàòüå. 1995- ðàáîòàë â ÆÄÖ ¹2 ïîìîùíèêîì ìàøèíèñòà òåïëîâîçà. 2004 ïåðâûé ïëåíýð, ïðîâîäèìûé â Ãîðîäèùå ïîä ðóêîâîäñòâîì Þð÷åíêî À.Ñ. 2005 ïåðååõàë â Êèåâ, çàíèìàëñÿ â ìàñòåðñêîé ó æèâîïèñöà Øàïîâàëåíêî Ì.Â. Ó÷àñòíèê âñåóêðàèíñêèõ âûñòàâîê â ãîðîäå Êèåâå. Ó÷àñòíèê ìåæäóíàðîäíûõ ïëåíýðîâ. 2012 ïîñòóïèë â Íàöèîíàëüíóþ àêàäåìèþ èçîáðàçèòåëüíîãî èñêóññòâà è àðõèòåêòóðû íà ôàêóëüòåò æèâîïèñè. Ðàáîòû íàõîäÿòñÿ â ÷àñòíûõ êîëëåêöèÿõ çà ðóáåæîì è íà Óêðàèíå.
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ
67
Ñåðãåé ÃÅÐÊÎ
Îëüãà ÃÐÈÍÞÊ
ÑÅÐÃÅÉ ÃÅÐÊÎ ÄÎÁÐÛÉ ÂÎËØÅÁÍÈÊ, ÔÎÒÎÕÓÄÎÆÍÈÊ ÈÇ ßËÒÛ
Àâòîáèîãðàôèÿ Ðîäèëñÿ äàëåêî îò Óêðàèíû, â ã.Ñåìèïàëàòèíñêå òàì, ãäå ñëóæèë ìîé îòåö. Ïî îòöîâñêîé ëèíèè âñå ñ Êóáàíè, ïî æåíñêîé ñî ñðåäíåé ïîëîñû Ðîññèè. Ðîäèëñÿ â 1964ã. íà Áëàãîâåùåíüå 07.04. Ñ âîñüìè ìåñÿöåâ æèâåò â ßëòå, â Êðûìó. Ñëóæèë â ÂÌÔ ñ 1982 ïî 1985ã.ã. Ïåðâûå ïîëãîäà íàõîäèëñÿ â ã. Êðîíøòàäòå, à îñòàëüíûå â Ñåâàñòîïîëå íà êîðàáëå. Êîðàáëü íàçûâàëñÿ Î÷àêîâ îí áûë ïîäøåôíûì êîðàáë¸ì øêîëû, â êîòîðîé ó÷èëñÿ. Îáðàçîâàíèå ñðåäíåå. ×òîáû ïðèîáðåñòè ïðîôåññèþ, ïîø¸ë ïîñëå øêîëû â ÃÏÒÓ. Çàêîí÷èë åãî ñ ïðîôåññèåé çëåêòðîãàçîñâàðùèê, íî ïî ñïåöèàëüíîñòè íå ðàáîòàë. Áûë ëèòåéùèêîì ïëàñòìàññû, ñâàðùèêîì ïîëèýòèëåíà, ïðîäàâöîì, ãðóç÷èêîì, îõðàííèêîì. Ïî îáùåñòâåííîé ðàáîòå áûë ñåêðåòàð¸ì êîìñîìîëüñêîé îðãàíèçàöèè ßëòèíñêîé òèïîãðàôèè.  öåíòðàëüíîì ìàãàçèíå ã.ßëòû (×åðíîìîðåö) áûë 10 ëåò ïðåäñåäàòåëåì ïðîôêîìà, è 6 ëåò âõîäèë â ïðîôêîì òîðãîâëè ã.ßëòû .Ðàáîòàë òàêæå â ôîòîìàãàçèíå è â îõðàíå ïðåäïðèÿòèé. Óâëå÷åíèå ôîòîãðàôèåé íà÷àëîñü ñ äåòñêèõ âðåìåí, êîãäà íàáëþäàë çà îòöîì, êàê îí ôîòîãðàôèðóåò è ïå÷àòàåò ôîòîãðàôèè. Ñàìîñòîÿòåëüíî íà÷àë ôîòîãðàôèðîâàòü åù¸ íà ñëóæáå ÷¸ðíî-áåëûå ôîòîãðàôèè. Áîëåå ñåðü¸çíî çàíÿëñÿ ôîòî â 1993 ãîäó ñ ïîêóïêîé àâòîìàòè÷åñêîãî ïë¸íî÷íîãî ôîòîàïïàðàòà Samsung , à òàêæå ïë¸íî÷íîãî Çåíèòà . Ó÷àñòâîâàë â âûñòàâêàõ â ßëòå, â Õàðüêîâå - â æóðíàëå Óêðàèíñêîé ïèâíîé êîìïàíèè â 2008ã. çàíÿë ïåðâîå ìåñòî. Ïåðñîíàëüíàÿ âûñòàâêà- â ïàíñèîíàòå Àêò¸ð , ã. ßëòà, è â äåòñêèõ áèáëèîòåêàõ ã. Êðèâîãî Ðîãà.
Îñåíüþ 2011 è 2012 ãîäîâ â äåòñêèõ áèáëèîòåêàõ ã. Êðèâîãî Ðîãà ïðîõîäèëè âûñòàâêè ðàáîò ôîòîõóäîæíèêà èç ßëòû Ñåðãåÿ Ãåðêî. Êàê íè ñòðàííî, íî ñ Ñåðãååì Þðüåâè÷åì ÿ ïîçíàêîìèëàñü çàî÷íî, ïî òåëåôîíó, à ïîçíàêîìèë íàñ òîæå ôîòîõóäîæíèê Âàëüäåìàð Áîóòìåí. Áëàãîäàðÿ Âàëüäåìàðó ÿ ñìîãëà ïðèêîñíóòüñÿ ê òâîð÷åñòâó Ñåðãåÿ, ò.å. óâèäåòü åãî ÷óäåñíûå ôîòîðàáîòû. Ïîñîâåòîâàâøèñü ñ Âàëüäåìàðîì Áîóòìåíîì, ïðèøëè ê åäèíîìó ìíåíèþ: à íå ñäåëàòü ëè íàì ïåðâóþ âûñòàâêó Ñåðåæè â Êðèâîì Ðîãå, â îòäåëå èñêóññòâ öåíòðàëüíîé äåòñêîé áèáëèîòåêè, ( 95 êâ. óë. Îòòî Áðîçîâñêîãî, 36)? Íàäî ñêàçàòü, ÷òî âûñòàâêà èìåëà áîëüøîé óñïåõ íå òîëüêî â îòäåëå èñêóññòâà, íî è â äàëüíåéøåì â äðóãèõ äåòñêèõ áèáëèîòåêàõ ãîðîäà, ò.ê. ñ ðàçðåøåíèÿ àâòîðà îíà ïóòåøåñòâîâàëà ïî áèáëèîòåêàì-ôèëèàëàì Êðèâîðîæüÿ. À ôîòîêàðòèíû ñëîâíî ñîçäàíû äëÿ äåòåé! Îíè óâëåêàëè ÷èòàòåëåé, à íà òîò ìîìåíò çðèòåëåé, ñâîåé íåîáû÷àéíîñòüþ. Óìååò âåäü Ñåðãåé íàéòè òàêèå óãîëî÷êè ïðèðîäû, ðàñòåíèÿ, æèâîòíûõ è ïåðåíåñòè èõ íà ïîëîòíî. Äà, ÿ íå îøèáëàñü, èìåííî íà ïîëîòíî, ò.ê. ôîòîðàáîòû ãîñïîäèíà Ãåðêî ýòî íàñòîÿùèå õóäîæåñòâåííûå ïîëîòíà, õîòÿ íà ïåðâûé âçãëÿä ìîãóò êàçàòüñÿ ïðîñòîâàòûìè, íî âû âñìîòðèòåñü ïîâíèìàòåëüíåå è óâèäèòå, êàê îíè ïðåêðàñíû è íåïîâòîðèìû! ß î÷åíü ëþáëþ êàðòèíû âåëèêèõ õóäîæíèêîâ, è äà ïðîñòèò ìåíÿ âåëè÷àéøèé ìàýñòðî êèñòè È.Ëåâèòàí, íî ôîòîêàðòèíà Ñåðãåÿ Þðüåâè÷à ïîä íàçâàíèåì Ëåâèòàíèàäà ìåíÿ î÷àðîâàëà áîëüøå. ß ñ óäîâîëüñòâèåì ñìîòðåëà íà ëåñ, ïîêðûòûé áàãðÿíöåì è êàê áû ëþáóþùèéñÿ ñâîåé êðàñîòîé â çåðêàëüíî-÷èñòîé ãëàäè ðåêè. Âñïîìèíàþ, êàê ìû ñ ðåáÿòèøêàìè, ïðèøåäøèìè â áèáëèîòåêó, ñ óäîâîëüñòâèåì êàê
68
«Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü»
áóäòî áðîäèëè ïî ëåñíûì è ãîðíûì òðîïèíêàì, èçîáðàæåííûì íà ôîòîãðàôèÿõ Ñ.Ãåðêî. Ìû äàæå ïðèäóìûâàëè êàêèå-òî ñêàçêè è èñòîðèè, ãëÿäÿ íà íèõ, óâèäåëè â ãðèáî÷êàõ, ëèñòî÷êàõ, öâåòî÷êàõ ãíîìîâ, ôåé è äðóãèõ ñêàçî÷íûõ ãåðîåâ. Íó ÷åì íå ãíîìèêè - îïÿòà íà ôîòîðàáîòå Ñåðåæè ïîä íàçâàíèåì Ïðîñåêà ! Íàâåðíîå, íèêòî íå ìîæåò áûòü ðàâíîäóøíûì ê èçîáðàæåíèÿì æèâîòíûõ íè âçðîñëûå, íè äåòè! À Ñåðãåþ Þðüåâè÷ó ýòî óäàåòñÿ ñ ëèõâîé: êòî íå óëûáíåòñÿ, ãëÿäÿ íà ôîòî èãðèâîé, óìíîé êîøêè, êîòîðàÿ òàê è íîðîâèò çàáðàòü ó õîçÿéêè ìîáèëüíûé òåëåôîí! Ãëÿäÿ íà ôîòî Áåëî÷êà ñ îðåõîì êàê æå íå âñïîìíèòü ñëîâà âåëèêîãî ðóññêîãî ïîýòà À.Ñ. Ïóøêèíà èç ñêàçêè Î öàðå Ñàëòàíå Åñòü â ëåñó ïîä åëüþ áåëêà, Áåëêà ïåñåíêè ïîåò È îðåøêè âñå ãðûçåò. À îðåøêè íå ïðîñòûå, Âñå ñêîðëóïêè çîëîòûå, ßäðà ÷èñòûé èçóìðóä; Âîò ÷òî ÷óäîì-òî çîâóò Ñàìà ïðèðîäà êàê áû èëëþñòðèðóåò ñêàçêó Ïóøêèíà, à íàñòîÿùèé ìàñòåð Ñåðãåé Ãåðêî ñóìåë ïîéìàòü ýòî íà ôîòî. À êàê ðîìàíòè÷íà ïàðà áàáî÷åê, ñèäÿùèõ íà ëèëîâîì öâåòêå è, íàâåðíîå, âîðêóþùèõ è ìèëóþùèõñÿ ìîðåì! Ìîæíî ñêàçàòü, ÷òî êàæäàÿ ðàáîòà Ñåðãåÿ Þðüåâè÷à ïðîñòî óíèêàëüíà! À ýòî ãîâîðèò î íåì, êàê î âåëèêîì ìàñòåðå ñâîåãî äåëà.  êàæäîé åãî ôîòîðàáîòå ÷óâñòâóåòñÿ äîáðîòà, ëþáîâü, êîòîðûå õóäîæíèê â íèõ âêëàäûâàåò. Î òîì, ÷òî ýòî äîáðûé, îòêðûòûé, òàëàíòëèâûé ÷åëîâåê, ÿ óáåäèëàñü, îáùàÿñü ñ íèì â íåäîëãèå äíè ïðåáûâàíèÿ åãî â Êðèâîì Ðîãå. Íî äî ýòîãî ÿ âèäåëà åãî íà ôîòî ñðåäè îñåííåé ëèñòâû, ãäå Ñåðåæà äåéñòâèòåëüíî, êàê äîáðûé âîëøåáíèê-öâåòîê , ñìîòðèò íà çðèòåëÿ. Êòî æå îí, Ñåðãåé Ãåðêî ? Ðåêîìåíäóþ ïîçíàêîìèòüñÿ ñ òâîð÷åñòâîì Ñåðãåÿ Ãåðêî â Èíòåðíåòå. À óæ ñî âðåìåíåì ìû ïðèãëàñèì âàñ, äîðîãèå ÷èòàòåëè è àâòîðû àëüìàíàõà Ñàêñàãàíü , íà âûñòàâêó ôîòîõóäîæíèêà â äåòñêèå áèáëèîòåêè ãîðîäà è, êîíå÷íî æå, â âûñòàâî÷íûé çàë.
3/2 0 13
«ÑÀÊÑÀÃÀÍÜ» ÀÄÐÅÑÀ ÐÅÄÀÊÖ²¯: 50101, Óêðà¿íà, ì.Êðèâèé гã, ïë.Ðàäÿíñüêà, 1 ÇÀÑÍÎÂÍÈÊ Âèêîíêîì Êðèâîð³çüêî¿ ì³ñüêî¿ ðàäè Ñâ³äîöòâî ïðî ðåºñòðàö³þ ¹ 108 ÄÏ-1994
Êîðåêòîð Iâàí Íàéäåíêî Ôîòî íà îáêëàäèíö³ Ñåðã³é Ãåðêî
Âåðñòêà ³ äèçàéí àëüìàíàõà Àíäð³ÿ Äþêà Ðóêîïèñè ðåäàêö³ºþ íå ðåöåíçóþòüñÿ, à îáñÿãîì ìåíø í³æ 48 àðêóø³â íå ïîâåðòàþòüñÿ. Àâòîðè ìîæóòü çóñòð³òèñü ç ãîëîâíèì ðåäàêòîðîì, çà äîìîâëåí³ñòþ, â Óïðàâë³íí³ êóëüòóðè ³ òóðèçìó ì³ñüêâèêîíêîìó, àáî ïðè çáîðàõ ì³ñüêîãî ë³òåðàòóðíîãî îá`ºäíàííÿ ó á³áë³îòåö³ ¹10 íà ïëîù³ ³ì.Àðòåìà. Êîíòàêòí³ òåëåôîíè 28-30-36, 74-69-38. e-mail: andrey.dyuka@mail.ru
Çäàíî äî íàáîðó 14.10.2013 ð. ϳäïèñàíî äî äðóêó 28.10.2013 ð. Ôîðìàò 60õ84/1/8.Òèðàæ 400 ïðèì³ðí. Îá`ºì 8,0 óì.äð.àðê. Ö³íà â³ëüíà. Ïîë³ãðàô³÷í³ ðîáîòè âèêîíàí³ íà ÏÏ «ÑÒÏÐÅÑ» 50025 ì. Êðèâèé гã, âóë. Îêðóæíà, 12 Ñâ³äîöòâî ñóá `ºêòà âèäàâíè÷î¿ ñïðàâè ³äåíòèô³êàö³éíèé êîä 34685287
ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ