جبل

‫ﻫﻤﺘﻢ ﺑﺪرﻗﻪ راه ﻛﻦ اي ﻃﺎﻳﺮ ﻗﺪس ﻛﻪ دراز اﺳﺖ ره ﻣﻘﺼﺪ وﻣﻦ ﻧﻮ ﺳﻔﺮم‬ ‫***‬ ‫ﮔﺬر ﻛﺮد از آن ﭘﺲ ﺑﻜﺸﺘﻲ ﺑﺮ آب‬ ‫ز ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﺮآﻣﺪ ﺷﺘﺎب‬ ‫ﻓﺮدوﺳﻲ‬

‫‪U.A.I‬‬

‫‪Underwater archaeology in iran‬‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ زﻳﺮ آب در اﻳﺮان‬

‫" ه "‬ ‫‪Introduction to major cities of ancient Phoenicia‬‬

‫‪ 3‬ﺟﺒﻞ ‪ .‬ﺑﻴﺒﻠﻮس‪ .‬ﮔﻮﺑﻠﻪ‬ ‫‪3.Byblos.Jbail‬‬

‫از ﺳﺮي ﻣﻄﺎﻟﺐ درﻳﺎﻧﻮردي و راﻫﻬﺎي آﺑﻲ در دوره ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن"‬ ‫‪Maritime in Achaemenid period: Byblos.Jbail‬‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ :‬ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ زﻳﺮ آب در اﻳﺮان‬ ‫‪Written by:‬‬ ‫‪by: Underwater archaeology in iran‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻈﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺷﺮح داده ﺷﺪ ﺑﺤﺮﻳﻪ اﻳﺮان در دوران ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻓﻨﻴﻘﻲ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬ ‫ﺻﻴﺪا)‪،(Sidon or Saïda‬‬

‫ﺟﺒﻞ)‪،(Byblos.Jbail‬‬

‫ارواد)‪Arados.Arwad‬‬

‫ﺻﻮر)‪،( Ṣūr.Tyre‬‬

‫(‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ اﻣﺮوزه در‬

‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﻮرﻳﻪ و ﻟﺒﻨﺎن و در ﻛﻨﺎر ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪).‬ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ رﻧﮓ‬ ‫ﺑﻨﻔﺶ در ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻌﺮﻓﻲ دو ﺷﻬﺮ ﺻﻮر وﺻﻴﺪا ﺣﺎل ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻬﺮ ﺟﺒﻞ ﻣﻲ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ 3‬ﺟﺒﻞ ‪ .‬ﺑﻴﺒﻠﻮس‪ .‬ﮔﻮﺑﻞ )‪(Byblos.Jbail‬‬ ‫ﮔﻮﺑ‪‬ﻠﻪ ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻧﺎﻣﻮر ﻓﻴﻨﻴﻘﻴﻪ ﻛﻪ در ﺷﻤﺎل واﻗﻊ ﺑﻮد و ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن آن را ﺑﻮﺑﻠﺲ‬ ‫ﻧﺎﻣﻴﺪه اﻧﺪ و اﻛﻨﻮن ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺒﻴﻞ )ﺟﺒﻠﻪ (‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻬﺮ و ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺷﻬﺮﻳﺎر و ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎه ﺑﺰرﮔﻲ داﺷﺘﻪ ‪ ...‬در اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ٔ ﻛﻬﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻂ‬ ‫ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه و ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻬﺮ در ﻗﺪﻳﻢ ازﺑﺮاي ﻛﺎﻏﺬ )ﭘﺎﭘﺮوس ( ﻧﺰد ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺷﻬﺮﺗﻲ داﺷﺖ و از‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻬﻢ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﺼﺮ و ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻮد و آﻳﻴﻦ ﺳﺘﺎﻳﺶ اَد‪‬ﻧﻲ از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ادﻳﺎن‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﻔﻮذي ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﻧﺎم ﻛﻬﻦ و ﻧﻮ آن ﺑﺮﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﭘﺸﺘﻪ‬ ‫اي اﺳﺖ ‪ ،‬در ﻛﻮه ﭘﺎﻳﻪ ٔ ﻟﺒﻨﺎن در ﻣﻴﺎن ﺑﻄﺮون و ﺟﻮﻧﻴﻪ ٔ ﻛﻨﻮﻧﻲ )در ﺷﻤﺎل ﺑﻨﺪر ﺑﻴﺮوت (‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﮔﻮﺑﻠﻪ در ﭘﺎﻳﻪ ٔ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮده اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ازﺑﺮاي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﭼﻮﺑﻬﺎي ﺟﻨﮕﻞ ﻟﺒﻨﺎن داﺷﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه‬ ‫ﭼﻮب ﺳﺪر ﻣﻌﺮوف ﻛﻪ ازﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺼﺮﻳﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ ‪ ...‬ﭘﺎﭘﺮوﺳﻬﺎي ﻣﺼﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺑﻨﺪرﮔﺎه ﻣﻲ رﺳﻴﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻴﺸﺪ‪ ...‬ﭼﻮن ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻟﻮازم ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻮد را از اﻳﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آوردﻧﺪ ﻧﺎم ﺑﻴﺒﻠﺲ )ﮔﻮﺑﻠﻪ ( ﻧﺰد آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و واژه‬ ‫ﻫﺎي ﺑﻴﺒﻞ )ﺑﺎﻳﺒﻞ ( ﻛﻪ ﺗﻮراة و اﻧﺠﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻴﺒﻠﻴﻮﺗﻚ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ در زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ اروﭘﺎ‬ ‫ﻳﺎدﮔﺎري اﺳﺖ از ﻧﺎم ﺷﻬﺮ ﮔﻮﺑﻠﻪ ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎه اﻻﻫﻪ ٔ ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ ﺑﻌﻼت و ﻣﻌﺸﻮق‬ ‫ﺟﻮاﻧﺶ اَد‪‬ﻧﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮد‪ ...‬ﮔﻮﺑﻠﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ٔ ﺳﺘﺎﻳﺶ اﻳﻦ دو ﭘﺮوردﮔﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ادﻳﺎن اﻫﻤﻴﺘﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺰا دارد‪ .‬آﻳﻴﻦ ازﻳﺮﻳﺲ و زﻧﺶ اﻳﺰﻳﺲ دو ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺼﺮي ‪ ،‬در ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ آﻳﻴﻦ ﺑﻌﻼت و اَد‪‬ﻧﻲ‬ ‫ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ ﺑﻮده ﮔﻮﺑﻠﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ازﺑﺮاي ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻬﻨﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺧﻂ ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ از زﻳﺮ ﺧﺎك آن دﻳﺎرآﺷﻜﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1923‬م ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن در ﺳﻮرﻳﻪ‬ ‫ﻛﺎوﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و از اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺨﻲ آﺛﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ در‬ ‫ﺷﻬﺮ ﮔﻮﺑﻠﻪ ﺗﺎﺑﻮت ﭘﺎدﺷﺎه اﺧﻴﺮم ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﻛﻪ داراي ﻧﻮﺷﺘﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻛﻬﻨﺘﺮﻳﻦ ﺧﻂ ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ اﺳﺖ ‪ .‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻮت و ﻛﺘﻴﺒﻪ را از ﺳﺪه ٔ ﺳﻴﺰدﻫﻢ‬ ‫ق ‪ .‬م ‪ .‬ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﮔﻮر ﻳﻚ ﭘﺎره ﻇﺮف ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻪ روي آن ﻧﺎم راﻣﺴﺲ دوم ﻓﺮﻋﻮن ﻣﺼﺮ )‪ 1225 - 1292‬ق ‪.‬م ‪ .(.‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان آﻟﻤﺎﻧﻲ آن را از ﺳﺪه ٔ ﻳﺎزدﻫﻢ و دوازدﻫﻢ ق ‪.‬م ‪ .‬داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺳﺎل ‪1925‬‬ ‫م ‪ .‬در ﮔﻮﺑﻠﻪ ﻧﻴﻢ ﺗﻨﻪ ٔ ﭘﻴﻜﺮي ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﻛﻪ داراي ﺧﻄﻲ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻂ ﺗﺎﺑﻮت اﺧﻴﺮم و اﺳﺘﺎد‬

‫ )از ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ٔﺗﺎﻟﻴﻒ ﭘﻮرداود‬. ‫ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬. ‫م‬. ‫دوﺳﻮ آن را از ﺳﺪه ٔ ﺳﻴﺰدﻫﻢ ق‬ .(138 - 135 ‫ﺻﺺ‬ ( http://www.loghatnaameh.com،‫)ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺰﺑﻮر از ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬

Byblos Byblos (Jbail), one of the oldest towns in the world, goes back at least 9000 years. The rise and fall of nearly two dozen successive levels of human culture on this site makes it one of the richest archaeological areas in the Middle East. Millennia ago Byblos was the commercial and religious capital of the Phoenician coast. Byblos also gave its name to the Bible and it was here that the first linear alphabet, ancestor of our alphabet, was invented. In the modern town, 36 kilometres north of Beirut, the Romanmedieval port has been repaired and nearby are the extensive excavated remains of the city's past which stretch from the Stone Age to the Crusader era.

Read more: Phoenicia, Phoenician Cities h p://phoenicia.org/ci es.html#ixzz1ZoYmX I

‫ ﻛﻪ ﻗﺪﻣﺖ آن ﺑﻪ‬،‫ﺷﻬﺮ ﺟﺒﻞ ﻳﺎ ﺑﻴﺒﻠﻮس ﻳﻜﻲ از ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود‬ ‫ و ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﭘﻲ در ﭘﻲ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺸﺮي آن را ﺗﺒﺪﻳﻞ‬،‫ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‬9000 ‫ ﻫﺰاران ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺒﻠﻮس‬،‫ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻏﻨﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎور ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‬ ‫ ﭼﻮن ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻮد را از‬،‫ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺠﺎري و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺳﻮاﺣﻞ ﻓﻨﻴﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رﻓﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ ﻧﺎم ﺑﻴﺒﻠﻮس در ﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬ ‫ و در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻟﻔﺒﺎي ﺧﻄﻲ از اﻟﻔﺒﺎي‬.‫« ﻣﻔﻬﻮم ﻛﺘﺎب دﻳﻨﻲ ﺗﻮرات و اﻧﺠﻴﻞ را ﻳﺎﻓﺖ‬Bible» ‫ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي‬36 ‫ ﺷﻬﺮ ﻣﺪرن ﺑﻴﺒﻠﻮس در‬،‫ﻗﺪﻳﻤﻲ )اﻟﻔﺒﺎي ﻧﻴﻜﺎن ﻓﻨﻴﻘﻴﺎن( اﻗﺘﺒﺎس واﺧﺘﺮاع ﺷﺪ‬ .‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﺷﻤﺎل ﺑﻴﺮوت ﻗﺮار‬

(http://phoenicia.org :‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺘﻦ‬.‫ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ زﻳﺮ آب در اﻳﺮان‬:‫)ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻦ‬

In the Persian Achaemenid, Byblos was the fourth of four Phoenician vassal kingdoms established by the Persians; the first three being Sidon, Tyre, and Arwad.

‫در دوره ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺒﻠﻮس ﺑﻌﺪ از ﺻﻴﺪا‪،‬ﺻﻮر‪ ،‬و ارواد ﻳﻜﻲ ازﭼﻬﺎر ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﺧﺮاﺟﮕﺰار ﻓﻨﻴﻘﻴﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﭘﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ‬

‫آﻣﺪ‪).‬ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬وﻳﻜﻲ ﭘﺪﻳﺎ(‬