Art deco et modernisme

Page 1


Art Déco et Modernisme Art deco en het modernisme Art Deco and Modernism FR Au lendemain de la Première Guerre mondiale, l’Art Déco succède à l’Art nouveau dont il perpétue l’aspect décoratif mais avec des formes plus géométriques et progressivement plus sobres. L’Art Déco, dont le vocable fait référence à l’Exposition des Arts décoratifs et industriels modernes de Paris en 1925, s’applique tant à l’architecture qu’à la décoration intérieure. Il affirme ses emprunts à d’autres styles, d’autres cultures. Dans les années 1920, pullulent des décors en pierre ou en fer forgé évoquant des corbeilles de fleurs ou de fruits, des fontaines ou des animaux stylisés, la forme spiralée est encore très présente. À partir des années 1930, l’esthétique des paquebots, l’engouement pour la technique, la découverte de la vitesse se révèlent très inspiratrices et se traduisent par l’usage de formes plus épurées. Parallèlement se développe un courant moderniste qui, à l’inverse de l’Art Déco, et pour ses représentants les plus radicaux, rejette toute idée d’ornement, toute référence à des styles plus anciens. Distinguer les deux mouvements n’est pas toujours aisé... Certaines œuvres Art Déco sont très chargées et d’autres sont plus sobres, tout comme des constructions modernistes peuvent être enrichies d’éléments décoratifs... Il n’est pas rare non plus de trouver des réalisations mélangeant différentes inspirations, parmi lesquelles également le style cottage!

Construire pour tout le monde... Bouwen voor iedereen... Building for everyone...

NL Kort na de Eerste Wereldoorlog wordt de art nouveau opgevolgd door de art deco. Het decoratieve aspect blijft, maar de vormen worden meer geometrisch en geleidelijk aan ook eenvoudiger. Art deco, een woord dat werd afgeleid van de Exposition des Arts décoratifs et industriels modernes in Parijs in 1925, wordt zowel in de architectuur als in interieurinrichting toegepast. De inspiratie uit andere stijlen en culturen is duidelijk. In de jaren 1920 duiken overal decoraties in steen of smeedijzer op. Ze stellen manden vol bloemen of fruit, fonteinen of gestileerde dieren voor. De spiraalvorm is nog steeds alomtegenwoordig. Vanaf de jaren 1930 blijken de vormgeving van passagiersschepen, de fascinatie voor techniek en de ontdekking van snelheid bijzonder inspirerend te werken, wat zich vertaalt in het gebruik van strakkere vormen. Tegelijk ontstaat er echter een modernistische stroming die, onder haar meest radicale vertegenwoordigers, ieder ornament en iedere verwijzing naar oudere stijlen verwerpt en daarmee dus sterk afwijkt van art deco. Toch is het niet altijd een sinecure om de twee bewegingen uit elkaar te houden. Sommige art-decowerken zijn immers erg druk en andere veel eenvoudiger, net zoals er modernistische gebouwen met decoratieve elementen zijn ... En soms zie je zelfs creaties waarin verschillende inspiraties aan bod komen, waaronder zelfs de cottagestijl!

EN After the end of the First World War, Art Deco succeeded Art Nouveau, continuing its decorative side but with more geometric shapes that became progressively more sober. The Art Deco style takes its name from the Exhibition of Modern Decorative and Industrial Arts held in Paris in 1925, and is applied both to architecture and to interior design. It borrows elements from other styles and cultures. In the 1920s, decorative schemes in stone or wrought iron depicting baskets of flowers or fruit, fountains and stylised animals were popular, many including spiral shapes. From 1930 onwards, the streamlined ocean liner style, an obsession with technology and the discovery of speed were the sources of inspiration that led to the use of more stripped-down shapes. In parallel to this was a Modernist trend, whose most radical proponents rejected all decoration and reference to previous styles, in complete opposition to Art Deco. It is not always easy to distinguish between the Art Deco and Modernist styles. Some Art Deco buildings are highly decorated, others are very plain, whereas some Modernist buildings can also contain rich decorations. It is also common to find buildings that mix different stylistic inspirations, including the cottage style!

FR Mais que construit-on à Schaerbeek durant l’entre-deuxguerres ? On continue, bien entendu, à y bâtir des maisons et des villas comme auparavant. Parallèlement, le Foyer Schaerbeekois, société de construction de logements à bon marché créée en 1899, poursuit son intense activité en construisant des ensembles destinés à la location (petits immeubles à appartements), ou à la vente (cités-jardins de Terdelt et Chomé). Se construisent également écoles, églises, immeubles de bureaux, commerces (dont beaucoup ont disparu)... C’est à la toute fin des années 1930 qu’est envisagée la nouvelle gare du Nord (architectes Paul et Jacques Saintenoy). Mais l’entre-deux-guerres marque également l’essor d’un nouveau type d’habitat dont Schaerbeek conserve de beaux exemples: l’immeuble à appartements bourgeois. Le 8 juillet 1924 est adoptée une loi rendant légal le principe de la copropriété. La bourgeoisie, jusqu’alors très attachée à la vie dans des maisons particulières, s’établit progressivement dans ces appartements de luxe qui procurent à l’horizontale tout le confort qu’offraient les anciens hôtels de maître sur plusieurs étages, avec une touche de modernité en plus: ascenseurs, cuisines équipées, salles de bains, conciergerie, garages, chauffage central, téléphone…

Schae/arbeek ART DECO & MODERNISME

Sainte-Suzanne et le quartier des Fleurs Sint-Suzanna en de Bloemenwijk St Suzanne’s church and the Flowers District

NL Maar wat wordt er in het interbellum gebouwd in Schaarbeek? Men blijft er uiteraard huizen en villa’s zoals vroeger bouwen. De Schaarbeekse Haard, een firma uit 1899 die goedkope woningen bouwt, zet ondertussen zijn drukke werkzaamheden voort en bouwt gehelen die worden verhuurd (kleine appartementsgebouwen) of verkocht (de tuinwijken van Terdelt en Chomé). Er worden ook scholen, kerken, kantoorgebouwen en handelszaken opgetrokken (waarvan vele zijn verdwenen). Helemaal aan het eind van de jaren 1930 worden ook plannen gemaakt voor het nieuwe Noordstation (architecten Paul en Jacques Saintenoy). Maar in het interbellum neemt nog een ander type van woning een hoge vlucht, en daar heeft Schaarbeek twee mooie voorbeelden van: het burgerlijk appartementsgebouw. Op 8 juli 1924 wordt een wet goedgekeurd die het principe van de mede-eigendom wettelijk maakt. De burgerij, die tot dan erg gehecht was aan haar particuliere woningen, neemt geleidelijk aan haar intrek in deze luxueuze appartementen die horizontaal alle comfort bieden dat de oude herenhuizen over meerdere verdiepingen boden, maar dan met meer moderne snufjes, zoals liften, ingerichte keukens, badkamers, een conciërgedienst, garages, centrale verwarming en telefoon.

EN What was built in Schaerbeek between 1918 and 1940? Of course, houses and villas continued to be built, as previously. In parallel, Le Foyer Schaerbeekois, an affordable housing construction company founded in 1899, continued its intense building programme, building small apartment buildings for rent and the Terdelt and Chomé garden estates for sale. The period also witnessed the construction of schools, churches, office buildings and shops (many of which have since been demolished). At the end of the 1930s, the plans were drawn up for the new Brussels-North railway station by architects Paul and Jacques Saintenoy. But the inter-war period was also marked by the rise of a new type of residence, of which some fine examples remain in Schaerbeek: the middleclass apartment building. On 8 July 1924 the principle of shared ownership of apartment buildings was legally recognised. This led many middleclass families, who up to then had been very attached to living in detached houses, to move to luxury apartments which offered all the comforts of a multi-storey townhouse on one level, with added modern conveniences such as fitted kitchens, lifts, bathrooms, central heating, telephones, garages and concierges.

FR Le quartier des Fleurs témoigne par excellence de ce qu’a pu être l’architecture de l’entre-deux-guerres à Schaerbeek! Il se développe entre le boulevard Lambermont et l’avenue Latinis et se constitue de villas et de maisons précédées de jardinets. On y trouve des réalisations Art Déco mais également modernistes, œuvres d’architectes de renom: Adrien Blomme, René Ajoux, Georges De Hens, Jean De Ligne... L’église Sainte-Suzanne, ouverte en 1928, construite principalement en béton armé, rappelle Notre-Dame du Rainçy d’Auguste Perret (1922-1923) et annonce les églises Saint-Augustin (Forest) et Saint-Jean-Baptiste (Molenbeek).

EN The Flowers District is an excellent example of the best of interwar architecture in Schaerbeek! It lies between the Boulevard Lambermont and the Avenue Latinis and is made up of villas and houses with small front gardens, including Art Deco and Modernist buildings by famous architects including Adrien Blomme, René Ajoux, Georges De Hens, Jean De Ligne, etc. St Suzanne’s church, which opened in 1928 and is mainly built of reinforced concrete, was influenced by Auguste Perret’s Our Lady’s church at Le Raincy (1922-23) and went on to inspire two other churches in Brussels: St Augustine’s in Forest and St John the Baptist’s in Molenbeek.

Vous le savez, le patrimoine de Schaerbeek regorge d’œuvres et de bâtiments Art nouveau. Mais qu’en est-il alors de l’Art Déco et de l’architecture de l’entre-deux-guerres? Cette carte vous convaincra que Schaerbeek n’a pas à rougir de la diversité et de la qualité de ce qui s’est construit à cette époque. Et encore... la liste, déjà longue, des bâtiments présentés ne constitue qu’une sélection. Soyez attentifs, vous devriez découvrir beaucoup d’autres trésors au cours de vos promenades!

NL De Bloemenwijk is een mooi voorbeeld van hoe de architectuur van het interbellum er in Schaarbeek had kunnen uitzien. Ze ligt tussen de Lambermontlaan en de Latinislaan en bestaat uit villa’s en huizen met voortuintjes. Je vindt er artdecowerken maar ook modernistische gebouwen, werken van befaamde architecten zoals Adrien Blomme, René Ajoux, Georges De Hens en Jean De Ligne. De Sint-Suzannakerk, die in 1928 werd geopend en hoofdzakelijk uit gewapend beton bestaat, doet denken aan de kerk van Notre-Dame du Rainçy van Auguste Perret (1922-1923) en geeft al een voorproefje van de SintAugustinuskerk (Vorst) en de Sint-JanBaptistkerk (Molenbeek).

Bernard Clerfayt, Bourgmestre
 Frédéric Nimal, Echevin de l’Urbanisme, du Patrimoine et du Tourisme

Dat het Schaarbeekse erfgoed een schat aan werken en gebouwen in art-nouveaustijl telt wist u al. Maar hoe zit het eigenlijk met de art deco en de architectuur uit het interbellum? Deze kaart zal u ervan overtuigen dat Schaarbeek best trots mag zijn op de verscheidenheid en kwaliteit van wat er in die periode werd gebouwd! En toch is deze al indrukwekkende lijst met gebouwen slechts een greep uit wat hier te vinden is. Hou uw ogen dus goed open, want u zou tijdens uw wandelingen nog veel andere schatten moeten ontdekken!

You will be aware that Schaerbeek has many Art Nouveau buildings and statues. But what about Art Deco and architecture from the inter-war years? This map will convince you that Schaerbeek has nothing to be ashamed of about the diversity and quality of what was built there during this period. And, even more, the already long list of buildings listed here is only a selection of what is there. If you look around yourselves you will discover many more hidden gems during your walks! Bernard Clerfayt, Mayor
 Frédéric Nimal, Alderman for Town Planning, Heritage and Tourism

Bernard Clerfayt, Burgemeester
 Frédéric Nimal, Schepen van Stedenbouw, Erfgoed en Toerisme

www.schaerbeek.be – www.schaarbeek.be Editeur responsable : Collège des Bourgmestre et Echevins de Schaerbeek / Verantwoordelijke uitgever : College van Burgemeester en Schepenen van Schaarbeek. Rédaction / rédactie : CÉCILE DUBOIS

Schae/arbeek Art deco & MODERNISME 1

2

3 4

5

6

Ancien immeuble / Voormalig gebouw RTT Michel, Jean & André Polak & Alfred Hoch, 1936-1937 & 1946 Rue des Palais 42-46 Paleizenstr. Maison / Huis Antoine Courtens, 1929 Rue des Palais 11 Paleizenstr. Classement / Bescherming: 7/3/2002 Maisons / Huizen E. Vanlerberghe, 1927, 1926 & 1927 Av. P. Deschanelln 20, 24 & 58 Maison / Huis Jean Coppieters, 1925 Rue H. Villardstr. 17-19 Maison / Huis Jacques Obozinski, 1935 Av. P. Deschanelln 84 Immeuble / Appartementsgebouw Maurice Surkyn, 1936 Av. P. Deschanelln 86-90

7

7

Résidence Albert Ier Immeuble / Appartementsgebouw René Noteris, 1935 Av. P. Deschanelln 130-134 Prix Patrimoine 2012 Erfgoedprijs 8 Immeuble / Appartementsgebouw Jean-Florian Colin, 1935 Av. P. Deschanelln 250 9 Résidence Steurs Immeuble / Appartementsgebouw Gilson Frères, 1933-1934 Av. P. Deschanelln 252-256 10 Maison / Huis Pierre Cambier & Jean des Touches, 1929 Rue Monrosestr. 74 11 Ancien atelier du maîtreverrier / Voormalig atelier van meesterglazenier Colpaert Adolphe Deboodt, 1929 Rue Monrosestr. 33-35 Liste de sauvegarde / bewaarlijst: 18/12/1997

12 Ensemble de deux immeubles  / Geheel van twee appartementsgebouwen Jos Bal, 1933 Av. L. Bertrandln 118 Av. Voltaireln 192-194 13 Maisons / Huizen Albert Herent, 1928 Av. du Suffrage universel 77 & 79 Algemeen Stemrechtln 14 Maison / Huis Marcel Spittael, 1928 Av. du Suffrage universel 67 Algemeen Stemrechtln 15 Maison / Huis Paul Posno, 1931 Av. du Suffrage universel 49 Algemeen Stemrechtln 16 Immeuble / Appartementsgebouw Georges France, 1938 Av. du Suffrage universel 43 Algemeen Stemrechtln 17 Athénée / Atheneum FERNAND BLUM Adolphe Paillet, 1930-1932 Av. E. Renanln 12

37

18 Maisons et villa / Huizen en villa Émile Henry, 1927 - 1930 Av. E. Renanln 38, 40, 44 Av. du Suffrage universel 18 Algemeen Stemrechtln 19 Villa U. de Brigode, 1923 Av. E. Renanln 46 20 Maison / Huis Jean Marchal, 1928 Av. Eisenhowerln 105-107 21 Maison / Huis Marcel Tock, 1934 Av. J. Stobbaertsln 105 22 Résidence Chazal Immeuble / Appartementsgebouw Charles De Kempeneer, 1937 Av. Chazalln 176 23 Immeuble / Appartementsgebouw Maurice Aerts, 1933 Rue P. Devignestr. 108 24 Immeuble / Appartementsgebouw Julien Roggen, 1931 Av. E. Cambierln 23

25 Villa Guillaume Hebbelynck, 1928 Av. E. Cambierln 107 26 Maison / Huis Edmond Pletinckx, 1934 Rue É. Wittmannstr. 20 27 Église Sainte-Suzanne / Sint-Suzannakerk Jean Combaz, 1925-1928 Av. G. Latinisln 50 Classement / Bescherming: 27/3/2003 & 4/5/2006 28 Immeuble / Appartementsgebouw Jos Bal, 1936 Av. des Glycines 22 Blauweregenln 29 Maison / Huis Gustave Bossuyt, 1925 Av. G. Latinisln 21 30 Maison / Huis Jean-Baptiste Dewin, 1932 Bd Lambermontln 242-242a 31 Maison et villas / Huis en villas Clément Huberty, 1927, 1928, 1923, 1924 & 1924 Bd Lambermontln 290, 332, 334, 340 & 342

39

32 Villa Georges Ricquier, 1936-1937 Av. des Glycines 13 Blauweregenln 33 Villa Antoine Dehaen, 1932 Rue des Mimosasstr. 15 34 Villa Adrien & Yvan Blomme, 1938-1939 Rue des Mimosasstr. 44-44a 35 Villa Jean De Ligne, 1933 Av. des Héliotropes 2a Heliotropenln 36 Maison / Huis Georges De Hens, 1936 Rue des Mimosasstr. 63 37 Villa René Ajoux, 1935 Av. des Jacinthes 19 Hyacintenln 38 Maison / Huis Armand de Saulnier, 1938 Av. G. Latinisln 135

39 Villa à deux logements / Villa met tweewoonst Jean Michiels, 1933 Av. des Jacinthes 44 Hyacintenln 40 Train Hostel E. Vanlerberghe, 1926 Av. G. Rodenbachln 6 www.trainhostel.be 41 Ancien hôtel de voyageurs / Voormalig reizigershotel Joseph Diongre, 1913-1924 Av. É. Zolaln 2 42 Maison / Huis École d’arts / Kunstschool SASASA Maurice Uyttenhoven, 1937 Av. M. Maeterlinckln 2 www.sasasa.be 43 Maison / Huis Charles Muller, 1934 Av. M. Maeterlinckln 48 44 Maison / Huis C. Breeus, 1934 Av. E. Demolderln 99

59

45 Les Pavillons français Immeuble / Appartementsgebouw Marcel Peeters, 1930-1934 Rue du Noyer 282-282b Notelaarstr. Classement / Bescherming: 19/4/2007 46 Immeuble / Appartementsgebouw Henri De Roy, 1928 Pl. de Jamblinne de Meuxpl. 20-21 47 Maison / Huis Louis Tenaerts, 1933 Av. Milcampsln 152 48 Maison avec entrepôt / Huis met opslagplaats Théodore Peters, 1930 Av. E. Plaskyln 179 49 Maison / Huis Jules Libois, 1930 Av. É. Maxln 163 50 Maison / Huis Charles Malcause, 1928 Av. É. Maxln 161 51 Maison / Huis Paul Aernaut, 1932 Bd A. Reyersln 59

52 Immeuble / Appartementsgebouw L. M. De Wit, 1937 Av. du Diamantln 161 53 CLOCKARIUM - Musée de l’Horloge en Faïence Art Déco / Museum van de art deco Faienceklok Gustave Bossuyt, 1935 Bd A. Reyersln 163 www.clockarium.com 54 Maisons / Huizen Pierre Meewis, 1927-1928 Bd A. Reyersln 203 & 205 55 Maison / Woning Fournier Alfred Nyst, 1922 Sq. Vergotepl. 45 Classement / Bescherming: 16/3/1995 56 Maison / Huis Ed. Van Steenbergen, 1924 Rue F. Pelletierstr. 99 57 Maison / Huis Alfred Nyst, 1928 Sq. Vergotepl. 16 Classement / Bescherming: 6/2/1997

Le Foyer Schaerbeekois / De Schaarbeekse Haard:

58 Immeubles / Appartementsgebouwen Charles Roulet, 1921-1922 Chée De Haecht 662-676 Haachtstwg Rue de l’Agriculture 169-185 Landbouwstr. Rue A. Marbotinstr. 58-66 & 57-63 59 Cité-jardin / Tuinwijk Terdelt Charles Roulet & Henri Jacobs (fils), 1924-1926 Rues/straten: Coopman, De Craene, Desmet, Guffens, Hoste, Krains, Richir, Roland & av. Foucartln & av. Charles Gilisquetln 60 Cité-jardin / Tuinwijk Chomé Charles Roulet, 1928 Rues/straten: Chomé, Wollès, Merckaert, Leduc, de Genève & av. Courtensln 61 Immeuble / Appartementsgebouw Charles Roulet, 1931 Rue C. Wollèsstr. 49

21 Av. J. Stobbaertsln 105 – Photos/foto’s: www.sophie-voituron.com

42


1

B

C

D

E

G

H

I

J

MUSÉE UNIQUE AU MONDE! EEN MUSEUM, UNIEK IN DE WERELD! THE ONLY MUSEUM OF ITS TYPE IN THE WORLD!

Prix patrimoine de Schaerbeek : créé en 2010, ce prix biennal récompense et valorise les interventions réalisées par des particuliers ou des associations sur le patrimoine pour le conserver ou le restaurer dans le respect de ses caractéristiques architecturales d’origine.

2

F

40

CLOCKARIUM 43

41

Erfgoedprijs van Schaarbeek :

VAN ET PRA

1300 horloges de cheminées Art Déco en faïence, exposées dans une belle maison de maître des années trente. — Le dimanche à 15h05 (individuels) sauf vacances scolaires et sur demande (groupes).

42

deze tweejaarlijkse prijs zag het daglicht in 2010 en prijst de inspanningen van particulieren of verenigingen om het erfgoed te beschermen of restaureren met respect voor de oorspronkelijke architecturale kenmerken.

3

1300 faience schouwklokken uit het interbellum, smaakvol tentoongesteld in een artdecoherenhuis. — Zondag om 15u05 (individuele bezoeken) buiten schoolvakanties en op aanvraag (groepsbezoeken).

1,300 Art Deco pottery mantlepiece clocks, displayed in a beautiful 1930s townhouse. — Sundays at 3.05pm (for individuals); every day, except during school holidays, by prior appointment (for groups).

44 Boulevard Auguste Reyerslaan 163 www.clockarium.com N

KE

E LA

58

4

30 19

18

17 16

31 29

59

28

15

14

13

5

12

31 32 31 33

35

27

34 36 37

39 AER OP OTA ORT N

38

3

6

4 1

2

3 5 6

20 21 22

7

61

23

11

7

60

24

CEN TRE V BOT ILLE ANI QUE

25

Photos / Foto’s : 2, 4, 8, 12, 13, 14, 18, 19, 21, 23, 26, 28, 29, 30 31, 33, 34, 35, 41, 44, 46, 48. © Direction des Monuments et des Sites – Service Public Régional de Bruxelles / Directie Monumenten en Landschappen - Gewestelijke Overheidsdienst Brussel - Photos / Foto’s : 53 © www.clockarium.com

A

1 6C 2 6C 3 6E 4 6E 5 6E 6 6E 7 7E 8 7E 9 8E 10 7E 11 7E 12 5E 13 5E 14 5E 15 5E 16 5E 17 4E 18 4E 19 4E 20 6F 21 6F 22 7G 23 7G 24 7G 25 7G 26 7G 27 5F 28 5F 29 4F 30 4F 31 4F 32 5F 33 5F 34 5F 35 5F 36 5F 37 5F 38 5G 39 5G 40 1E 41 2E 42 2F 43 2F 44 3E 45 10G 46 9G 47 8G 48 8H 49 8H 50 8H 51 8H 52 9H 53 9H 54 9I 55 10I 56 10H 57 10I 58 4G 59 4G 60 6H 61 7H

10

© pictures : All Rights Reserved, complete credits on request

48

8

47

52

9

53 46 54

ART DECO MODERNISME MIXTE/MIXED

45

55 56

57 0 E4

10

Informations & visites guidées Hôtel communal-Place Colignon 1030 Bruxelles 00 32 (2) 244 71 12 patrimoine@schaerbeek.irisnet.be www.schaerbeek.be — Inlichtingen & rondleidingen Gemeentehuis-Colignonplein 1030 Brussel 00 32 (2) 244 71 12 erfgoed@schaarbeek.irisnet.be www.schaarbeek.be

2

3

4

7

8

10

11

12

13

14

18

19

20

22

23

24

26

27

28

29

30

31

33

34

35

39

39

40

41

44

45

45

46

48

53

53

55

57

49 51 © foto’s : Alle rechten voorbehouden, volledige lijst op aanvraag

50

© photos : Tous Droits Réservés, liste complète sur demande

8 9

26

1


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.