160336 01 vws diagonaal 1 2017

‘We halen de straat naar binnen’

personeelsmagazine 32ste jaargang | maart 2017

BuitensteBinnen

Meer luisteren dan leiden

Need, nice of luxury In De Resident

De praktijk is dichterbij dan je denkt

MARJET VAN HOUTEN – PAGINA 4

NIENKE DOEVE – PAGINA 6

KEES VAN DER BURG – PAGINA 19

Eigen kracht “Ik kijk met zeer veel voldoening terug op onze VWS Mede­ werkers­dag. Het meest mooie is toch wel dat we de hele dag op eigen kracht vorm gegeven hebben. Zowel de organisatie, met de inzet van het onlangs gestarte VWS Evenementenbureau en het Ontwikkelteam, als de invulling van de dag zelf. Medewer­ kers die workshops aan medewerkers geven. Voor VWS, door VWS. We hebben het allemaal zelf voor elkaar gebokst. Echt, ik ben vervuld met trots.

Prettig om te ervaren was de populariteit van de werkbezoeken buiten de Van Nelle Fabriek. We hadden meerdere sessies kunnen houden. Ze zaten overvol. Het thema ‘BuitensteBinnen’ kwam daarmee goed uit de verf. Maar ook het van ‘buiten naar binnen’ halen, had z’n impact. Indrukwekkend en leerzaam was het verhaal van Annette van Stekelenburg over haar gezin, dat veel zorg nodig heeft. Haar dwaaltocht vol drempels en gemiste aansluitingen door het ‘zorgland’, liet niemand onberoerd. Ook hier geldt: we doen wat we zeggen. De spirit van de praktijk maken we ons eigen.

En ik heb heel veel gelachen op de VWS Medewerkersdag! Verrassend leuk om fietsend je smoothie bij elkaar te mixen, op de foto te gaan met Janny van het tv-programma Heel Holland Bakt en om je te laten ‘verleiden’ tot een goed gesprek met één van de liefde-zusters. Treffend was de dag-afsluiting met de wilskrachtige Redo (zie het interview in vws#Dia). Inspirerend om te zien hoe hij ondanks zijn beperkingen een topper is in het breakdancen.

Maar het allermooiste is dat we het met elkaar hebben gedaan. Als VWS’ers. Met de beste opkomst ooit op een VWS Medewerkersdag.

Volgend jaar gaan we het wat mij betreft weer doen. Dit verdient een vervolg. Laat het mij weten als je een suggestie hebt voor een goed thema. Dan gaan we er samen voor!”

Erik Gerritsen Secretaris-generaal VWS

2 Diagonaal maart 2017

Thema: De OOGST van BuitensteBinnen

32ste jaargang | maart 2017

22

24

4

19

23

20

Marjet van Houten dilemma’s van professioneel hulpverlener en moeder 4 Nienke Doeve de luxe van een VWS Medewerkersdag 6 Katern VWS Medewerkersdag

7

Kees van der Burg en de stille revolutie 19 Kijk op vwsdia.nl

Suzanne van der Jagt op bezoek bij Leger des Heils 20

OP DE COVER: Suzanne van der Jagt, senior beleidsmedewerker directie Maatschappelijke Ondersteuning FOTO: René Verleg COLOFON Diagonaal en vws#Dia zijn de crossmediale personeelsmagazines van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hoofdredactie Rob Langeveld Eindredactie Douwe Anne Verbrugge Redactie Adriaan Duivesteijn, Hester Halfweeg en Sabina van Gils Klankbordgroep Nico van Santen, Paul Schulpen, Marjolein van der Velde Vragen, opmerkingen, i­ngezonden brieven?

Redactie, postbus 20350, 2500 EJ Den Haag, telefoon: (070) 340 69 56, e-mail: diagonaal@minvws.nl Secretariaat telefoon (070) 340 60 00. Overname van tekst is mogelijk na overleg met de redactie Vormgeving Kris Kras context, content and design Druk Xerox/OBT Pensioen of uit dienst en de Diagonaal blijven ontvangen? Geef het door: diagonaal@minvws.nl

3

Blikveld

Interview met Marjet van Houten

Tekst: Ingrid Brons Foto: Hans Roggen

‘Meer luisteren dan leiden’ Marjet van Houten is als professional werkzaam bij Movisie, maar ook moeder met ervaringen in de zorg.

“Mijn nu 14-jarige zoon gaat inmiddels tweeënhalf jaar niet meer naar school.

Wij zijn toe aan onze 83e hulpverlener.

Veel pieken en dalen hebben we meegemaakt in de zorg en het onder­ wijs.” Over de dilemma’s waarmee

4 Diagonaal maart 2017

Marjet worstelt als professioneel hulp­ verlener en moeder, gaf zij een work­ shop op de VWS Medewerkersdag.

Marjet houdt zich als adviseur bij Movisie al jaren bezig met transitie, transformatie en participatie. Ontwikkelingen die ze omarmt, omdat ze erin gelooft. Tegelijkertijd ziet ze waar het

(nog) wringt, omdat Marjet ook ervaringsdeskundige is.

Hoe is jullie thuissituatie?

“Drie grote zonen heb ik: Ruben is 19, Teun is 17 en Wouter is 14. Wouter zit nu al tweeënhalf jaar thuis. Echt thuis, hij gaat de deur niet uit. De overgang van de basisschool naar de middelbare school

Movisie is het landelijk kennisinstituut en adviesbureau voor het sociaal domein.

Movisie zet zich in voor een veerkrachtige samenleving waarin burgers zoveel mogelijk zelfredzaam zijn. De 150 experts van Movisie ontwikkelen, verzamelen en verspreiden toepasbare kennis en oplossingen voor sociale vraagstukken.

verliep niet goed. Terwijl hij groep 8 toch met een vwo-advies afsloot.

Wouter is een leuke, sociale jongen, maar ook enorm veeleisend. Met angsten, boosheid, agressie, een overdosis fantasie, een enorme overprikkeling, slecht gereguleerde emoties, dwangmatigheden en tics stelt hij ons behoorlijk op de proef. Hij heeft het labeltje MCDD, Multiple Complex Development Disorder. Veel en ingewikkeld dus. Maar tegelijkertijd ook nietszeggend. Want ik weet nog steeds niet precies wat er met hem is.”

Dat is heftig. Hoe gaat een moeder daar mee om?

“Ik kan het beeld schetsen van een supermoeder. En dat ben ik vaak ook.

Wouter heeft toch maar mooi een fijne tijd gehad op de reguliere basisschool waar ook zijn broers naartoe gingen.

Omdat wij hebben doorgezet, terwijl hij als vierjarige wekenlang achterop de fiets onze ruggen bont en blauw sloeg.

Uit angst. Maar er is ook een andere kant. Ik ben regelmatig radeloos geweest en bang. Zijn agressie heb ik wel eens met agressie beantwoord. Uit machteloosheid heb ik me afgevraagd of ik nog wel van hem houd. Zo complex is het opvoeden van een kind met dergelijke problemen.”

Hoe verhoudt de persoonlijke situatie zich tot het werk?

“Ik neem mijn persoonlijke ervaringen mee in mijn werk, ze voeden me. Bij

Movisie ben ik al jaren bezig met participatie. En dan vooral met de verbinding tussen de Wmo en de Participatiewet.

Maar in wezen gaat het steeds over hetzelfde: namelijk dat meedoen zin geeft aan het bestaan en kans biedt op ontwikkeling. Mijn persoonlijke ervaringen brengen me echter ook in verwarring.

Want hulpverleners doen en bedenken dingen die niet altijd stroken met de realiteit. Daarom vertel ik mijn verhaal.”

Is daar een voorbeeld van te geven?

“Ons gezin voldoet aan de norm van ‘een krachtig gezin’. We zijn hoogopgeleid, hebben een netwerk en we snappen hoe het werkt. Dat de middelbare school heel moeilijk zou worden, zagen we aankomen. Dus vroegen we een rugzakje aan. Dat werd geweigerd: Wouter had toch op de reguliere basisschool gezeten? Onze sterkte werd tegen ons gebruikt. Onze kracht werd ontkracht.

Zo heb ik heel veel voorbeelden.”

“Daarnaast is het belangrijkste doel van de decentralisatie – zorg dichtbij organiseren en domeinen verbinden – nauwelijks van de grond gekomen. Wij ervaren dagelijks dat zorg en onderwijs totaal gescheiden zijn. Terwijl kinderen als Wouter – en dat zijn er in totaal meer dan 10.000! – juist behoefte hebben aan een ontwikkelingspad tussen die kolommen in. De kennis over deze kinderen schiet enorm tekort. De enkele initiatieven die ontstaan, zijn opgezet door zowel krachtige als moedeloze

ouders: ouders die hun kind al jaren thuis hebben en blijven strijden voor hun recht op ontwikkeling. Zij lopen tegen enorme belemmeringen aan, want ja, het is geen onderwijs en ook geen zorg. Verder zie ik overal in het sociaal domein hetzelfde misgaan, namelijk dat de nadruk toch weer op plannen en organiseren ligt en niet op het inrichten van maatwerk. Visie en doelen, zoals in het recente thuiszitters­ pact, zijn steevast prachtig, maar het gat met de praktijk is enorm.”

Wat is het perspectief voor thuiszitters en hun ouders?

“Laat ik voorop stellen dat ik niet dé oplossing heb. Wel weet ik dat wij behoefte hebben aan hulpverleners die accepteren dat er geen panklare oplossingen zijn. Die met ons meeleven, van dag tot dag, en meedenken. Die ons stutten en steunen, die empathie hebben, die meer luisteren dan leiden.

Die met ons meegaan op ons ongewis avontuur, op pad om wegen te vinden die passen bij de complexiteit. Daarnaast is kennisontwikkeling ontzettend belangrijk. Gebruikmaken van de kennis – of beter: de wijsheid – van ouders en kinderen zelf staat daarbij voorop. Zodat er nieuw aanbod kan komen dat veel meer aansluit en maatwerk biedt.

Aanbod dat over de grenzen van de huidige systemen heen gaat. Want één ding is zeker: zolang hulpverleners binnen hun eigen systeem blijven, komt de juiste ondersteuning er nooit.”

5

In De Resident

‘Need’, ‘nice’ of ‘luxury’ Er is een makkelijke techniek die ik hanteer als ik dingen op een rijtje wil zetten. Kies tussen drie categorieën: ‘need to have’, ‘nice to have’ en ‘luxury’. Is het echt noodzakelijk, zeer welkom of een luxe? Een recht-toe-recht-aan indeling die je overal kunt toepassen. Dus ook op onze VWS Medewerkersdag. In welke categorie zou deze inmiddels traditionele VWS-dag passen?

Een dag weg van je werkplek, op een prachtige locatie. Lekker eten en drinken, bijpraten met collega’s. Interessante werkbezoeken en boeiende workshops. En zelfs drie theatervoorstellingen, al trokken die helaas geen volle zalen. Absolute ‘luxury’ dat we dat als VWS’ers allemaal mógen doen.

Hoewel… in een organisatie die investeert in ‘Ontwikkeling’ en met ‘Leren met de praktijk’ als een van de speerpunten is het ook wel logisch dat dit wordt gefaciliteerd. Dus zeker ‘nice’.

Vooral als zo’n dag vrijwel helemaal door collega’s wordt gerealiseerd.

Of is het zelfs gewoon noodzakelijk?

Dat we bewust tijd vrijmaken om onze kennis en ervaringen te delen. En daarbij ook de mensen uitnodigen voor wie we het doen. Met elkaar, vanuit alle onder-

6 Diagonaal maart 2017

delen van VWS, nadenken en praten over wat nou eigenlijk de bedoeling is van ons werk. Zeg maar gerust: ‘need’.

Persoonlijk vond ik het een luxe om aan de VWS Medewerkersdag te mogen werken, samen met zo veel inspirerende collega’s. Het enthousiasme en het vakmanschap vond ik indrukwekkend.

En ik zie hoe welkom en nodig het is om regelmatig stil te staan bij wat we doen, waarom, hoe en met wie. In ieder geval samen met de praktijk én samen met de VWS-onderdelen. We kunnen elkaar nog veel vaker inschakelen om te sparren en van elkaar te leren. En dat we zoveel betrokken mensen in huis (of eigenlijk: huizen) hebben, vind ik een ‘need’, een ‘nice’ en een ‘luxury’.

Nienke Doeve Projectleider VWS Medewerkersdag

VWS Medewerkersdag Artikelkop

BuitensteBinnen: de oogst

‘Leuk, zo’n Medewerkersdag. Maar wat doen we met de opbrengst? Dit katern bevat de ‘oogst’ van BuitensteBinnen.

Workshop-organisatoren doen verslag: ‘wat hebben de deelnemers geleerd?’, ‘hoe kan VWS profiteren?’ en ‘hoe kan de buitenwereld profiteren?’

7

Workshops concernpartners toekomst CIZ: verleden, heden en llen van indicatieste ek ) (+ nagesprek werkbezo Havana (vervolg in Virginia) 13:15 - 14:45

Workshopleider Angela Driessen (CIZ, Centrum Indicatiestelling Zorg)

het milieu: Geneesmiddelresten in bijdragen in me hoe kan het zorgdo lieu mi er am urz du een aan

Wat hebben deelnemers geleerd?

Wat heb je zelf geleerd?

Voor cliënten is het zorgstelsel ingewikkeld. Wat houdt de Wet Langdurige Zorg in? En de WMO en ZVW? Bij het in kaart brengen van een cliëntsituatie is de domeinbepaling voor zorg lang niet altijd zwart/wit te maken. Er zijn grijze gebieden. Daar hebben onze mensen elke dag mee te maken.

Zes deelnemers zijn bovendien mee geweest op een huisbezoek. Ze werden geconfronteerd met cliënten in zeer diverse situaties. Zij waren daarvan best onder de indruk. Hun ervaringen werden naderhand besproken in een grotere groep en dit leidde tot een goede discussie en verdieping.

Dat de positie van het CIZ niet voor iedereen even duidelijk is. En het is wenselijk om in gesprek te blijven over de (wettelijke) mogelijkheden van gegevensoverdracht tussen de verschillende domeinen.

De cliënt moet hiermee instemmen, maar het is in zijn belang dat bijvoorbeeld een onderzoek niet weer over hoeft te worden gedaan. Het belang van samenwerking en overleg tussen de ketenpartners (zorgaanbieder, gemeente, zorgverzekeraar, zorgkantoor) werd nogmaals onderstreept, zodat de cliënt niet van kastje naar de muur gestuurd wordt.

Dat vraagt om vervolg.

Het beleid rondom geneesmiddelen stopt niet na voorschrijven en gebruik: geneesmiddelen komen via het riool in het oppervlaktewater terecht, en vormen een risico voor organismen. Drinkwater is veilig.

Binnen verschillende VWS-programma’s lopen initiatieven die kunnen bijdragen aan een vermindering van dit probleem. Bewustwording zorgt voor actief en constructief meedenken. Dat levert leuke inzichten op, zoals de vraag of ziekenhuizen vanuit maatschappelijk verantwoord ondernemen niet een eigen zorgplicht hebben richting het milieu, en daar dus ook op aangesproken kunnen worden. Het programma demedicalisering blijkt aanknopingspunten te bieden.

Via onze serious game hebben ze geleerd dat de dynamiek voor screeningsbeleid complex is. Door een diversiteit aan achtergronden werden verschillende thema’s besproken. Zowel beleidsvraagstukken op het gebied van financiële aspecten en informatievoorziening, als technische aspecten en privacy.

Wij hebben een inspirerende workshop gehad dankzij de deelnemers! Het bij elkaar zetten van mensen vanuit verschillende achtergronden leverde levendige discussies op, die de waarde van interdisciplinair samenwerken benadrukken.

Cijfers en statistieken over gezondheid en zorg worden dagelijks gebruikt op VWS. De deelnemers zijn zich beter bewust geworden van de valkuilen en onzekerheden die samengaan met de totstandkoming van cijfers. Ze zijn op de hoogte van de belangrijkste vragen die zij zichzelf moeten stellen voordat zij een cijfer gaan gebruiken. Daarom is de FIAT-Health, een vragenlijst waarmee een cijfer over gezondheid en zorg kan worden beoordeeld, geïntroduceerd.

Er is bij VWS veel motivatie en kennis aanwezig om cijfers op de juiste manier toe te passen. Om bij te dragen aan meer ‘factful politics’, zoals één van de deelnemers opmerkte. Daarbij is enig begrip van de achtergrond van statistieken en hoe ze tot stand komen onontbeerlijk.

Thee 2.4 14:45 - 15:45

Workshopleider(s) Caroline Moermond, Mark Montforts, Bastiaan Venhuis (RIVM)

Play decide: gaat Brussel onze baby’s screenen?

Thee 2.2 14:15 - 15:45

Workshopleider(s) Marleen Jansen, Tessel Rigter, Lion van den Bosch, Ingrid Hegger (RIVM)

arties

Cijfers en Letters voor sm Thee 2.1 14:15 - 15:45

Workshopleider Michael van den Berg (RIVM)

8 Diagonaal maart 2017

Hoe kan VWS profiteren?

Hoe kan buiten­wereld profiteren?

Lastigste vraag?

Laten we in gesprek komen met de verschillende partijen en nadenken hoe we de barrières tussen de domeinen kunnen slechten.

Het is belangrijk dat we het domeinoverstijgend denken overal inzetten. Zo kunnen we ervoor zorgen dat een cliënt niet tussen wal en schip valt.

We hebben niet echt een lastige vraag gehad, anders dan dat er herkenning is van de genoemde dilemma’s.

Door binnen bestaande programma’s ook ruimte te maken voor duurzaamheidsaspecten, kan VWS maatschappelijk verantwoord beleid maken. Het blijkt dat bijvoorbeeld minder voorschrijven nu nog zorgt voor een lager WMO-budget voor de betreffende gemeente. Dit ontkoppelen is goed voor VWS en óók voor het milieu. En als VWS kunnen we profiteren van elkaars kennis en kunde, over de grenzen van dienstonderdelen en expertisevelden heen.

Een gezond milieu en goed drinkwater zijn van belang voor toekomstige generaties. Een toekomst­ bestendig en duurzaam geneesmiddelenbeleid is goed voor patiënt, overheid én het milieu.

Waar in de zorgketen kan de milieu-afweging gemaakt worden? Hoe weeg je het milieu dan mee?

Wij hebben gemerkt dat deze manier van stakeholders bij elkaar brengen via een serious game effectief is om mensen vanuit verschillende achtergronden te laten participeren. Voor VWS verwachten wij dat deze benadering voor meer onderwerpen winst kan opleveren voor alle betrokkenen.

De hielprik is een complex systeem van informatie, testen en follow-up. Deze hele keten heeft er voordeel van als verschillende zienswijzen geïntegreerd worden door interactief overleg met de stakeholders. Zo wordt draagvlak gecreëerd en alleen door de belangen te balanceren, kun je beleid maken dat voor iedereen passend en waardevol is.

De vraag om in een korte tijd uit te leggen dat verschillende landen in Europa heel verschillende hielprikprogramma’s hebben. Hier liggen namelijk veel verschillende factoren aan ten grondslag, die soms niet of moeilijk te vertalen zijn naar de Nederlandse situatie.

De cijfers die gebruikt worden op VWS komen terug in Kamervragen, beleidsdocumenten, en budgetbesprekingen. Door VWS’ers op te hoogte te brengen van de zwakke plekken van veel van die cijfers zijn zij beter in staat om ze op een verantwoorde manier toe te passen in de beleidsvorming.

Door een beter gebruik van cijfers worden de keuzes voor beleidsmaatregelen die direct betrekking hebben op zorginstellingen en het leven van patiënten, beter onderbouwd. Daardoor worden beter geïnformeerde beslissingen genomen op basis van cijfers, met betere zorg en interventies tot resultaat.

Wat moeten we gebruiken als er geen juist cijfer bestaat? Ons antwoord hierop is dat je soms moet roeien met de beperkte riemen die je hebt, maar dat sommige cijfers echt met zoveel onzekerheid zijn omgeven dat geen cijfer eigenlijk beter is.

9

Workshops VWS’ers

regelgeving Hoe pakt onze financiële praktijk? de in uit ) (Wlz, Zvw,WMO Koffiefabriek 11:15 - 12:45

Workshopleider Peter de Groot

Wat hebben deelnemers geleerd?

Wat heb je zelf geleerd?

Wijkverpleegkundigen van Icare hebben de aanwezigen geleerd dat er onlogische prikkels zijn, met name waar Zvw* en Wlz* elkaar raken: • bij overgang van Zvw wijkverpleging naar Wlz extramuraal gaat de cliënt een eigen bijdrage betalen en krijgt deze over het algemeen minder uren. Dat is lastig uit te leggen door de wijkverpleegkundige.

• in de Wlz zorgen de zorgprofielen, die dateren uit de tijd van de Awbz, voor starheid, waar meer maatwerk nodig is.

Het is voor een wijkverpleegkundige nauwelijks bij te houden welke (financiële) regels er allemaal gelden voor de diverse wetten. Bij een casus kwam, in de discussie tijdens de workshop, de optie aanvraag “meerzorg” aan de orde. Deze optie kende de wijkverpleegkundige niet. Deze optie kwam ook niet in zijn contacten met het zorgkantoor aan de orde. Bij Icare hebben ze inmiddels een vraagbaakfunctie voor wijkverpleegkundigen ingericht. Kennelijk maken wij het zo ingewikkeld dat dit soort noodoplossingen nodig is.

VWS krijgt in maart VWS-net, een sociaal intranet, om kennis te delen, te communiceren en samen te werken. Alle medewerkers van het kerndepartement kunnen dan zelf berichten plaatsen en samenwerken in open en besloten groepen.

Er is bij VWS veel vraag naar een platform waar men informatie en kennis kan delen over de traditionele grenzen van afdelingen, directies en organisatie heen. En er is er veel enthousiasme over de persoonlijke homepagina waar je informatie te zien krijgt op basis van jouw interesses en werkzaamheden.

De deelnemers dachten dat ze oplossingen en antwoorden kregen, maar tot hun eigen positieve verrassing zijn ze zelf actief aan de slag gegaan met hun droom. Ze hebben samen een ideaalbeeld geschetst van hoe zij in de toekomst digitaal willen samenwerken en met wie. Vanuit drie invalshoeken (jij/VWS, politiek en maatschappij) en vanuit hun eigen praktijksituatie.

Het belangrijkste: dat mensen enthousiast worden als zij zelf zonder beperkingen gaan brainstormen. Dat resulteerde in inspirerende input die ik meeneem in het vervolgtraject. Zo wil een aantal deelnemers meer en soepeler communiceren via een beeldverbinding, zoals Skype. Om direct te communiceren binnen het rijk maar ook met bijvoorbeeld zorginstellingen, belangenorganisaties en burgers.

De deelnemers zijn meegenomen in een praktijk­voorbeeld waarbij jongeren geholpen worden door vrijwilligers. ‘School’s cool’ is een beproefd mentorprogramma, een landelijke preventieve interventie, gericht op aankomende brugklassers die vanuit huis onvoldoende steun kunnen krijgen bij de overgang van de basisschool naar de middelbare school. Vrijwillige thuismentoren bieden hen een steuntje in de rug gedurende anderhalf uur bij de leerling en ouders thuis en zij helpen bij alles wat aan school raakt.

Dat er vanuit diverse invalshoeken binnen VWS gedegen belangstelling is voor ‘School’s cool’ als preventief aanbod van informele (onderwijs) zorg.

(MC, directie Markt en Consument)

SNEAK PREVIEW: VWS-net (1) Arabica 10:45 - 11:15

Workshopleider(s) Daniëlle Jansen en Rob Langeveld (DCo, directie Communicatie)

Verbeeld jouw droom!

Digitaal samenwerken in de toekomst (1) Thee 2.2 12:00 - 13:00

Workshopleider(s) Tom Wight en Veronique Frinking (OBP, directie Organisatie, Bedrijfsvoering en Personeel)

School’s cool Thee 2.2 10:45 - 11:45

Workshopleider(s) Maria Wassink, landelijk coördinator School’s cool Nederland en Laetitia Kuijpers, beleidscoordinator VWS/directie Publieke Gezondheid

10 Diagonaal maart 2017

Hoe kan VWS profiteren?

Hoe kan buiten­wereld profiteren?

Lastigste vraag?

De relatie tussen wijkverpleging Zvw en extramuraal Wlz nog eens herijken, vanuit het gezichtspunt van de cliënt en de wijkverpleegkundige. En berekening van maximale uren extramuraal Wlz minder star maken, meer maatwerk mogelijk maken.

Icare vond het prettig te vernemen dat de door hen aangedragen knelpunten werden (h)erkend en dat er op het gebied van de zorgprofielen Wlz ook beweging leek te komen.

geen

VWS wordt verrijkt met een interactief platform.

Een nieuw communicatiemiddel om elkaar beter te leren kennen en te kunnen vinden, op basis van projecten of werkzaamheden.

We hebben al veel mogelijkheden om via losse functionaliteiten binnen en buiten de organisatie samen te werken: van Yammer tot Google Docs, Facebook- en LinkedIn-groepen en discussiefora. Met VWS-net worden dergelijke functionaliteiten op een vertrouwde en veilige omgeving beschikbaar gesteld en toegankelijk gemaakt.

Waarom is het niet meteen ook beschikbaar buiten het kerndepartement? En wanneer is het er eindelijk? Nog heel even geduld, a.u.b.

Als VWS de droombeelden stukje bij beetje realiseert, is VWS nog effectiever, transparanter en betrouwbaarder. Daardoor verloopt de communicatie met bijvoorbeeld de Kamer, zorginstellingen, zorgverzekeraars, belangenorganisaties, burgers en bedrijven nog sneller en soepeler.

Idem (zie links hiernaast).

‘Dit is een mooi ideaalbeeld, maar wat zien we ervan terug in te praktijk? Eerst zien, dan geloven. Bij de implementatie van de visie, krijg je inderdaad wel te maken met beperkingen zoals tijd, geld en technische mogelijkheden. De insteek van het programma ‘Informatie op orde’ is dan ook om stap voor stap richting ons gezamenlijke ideaalbeeld te gaan.

‘School’s cool’ als preventief aanbod komt rechtstreeks ten goede aan de transitie van de jeugdzorg, het tegengaan van zwaardere vormen van zorg en het bevorderen van eigen regie bij jongeren en hun ouders. ‘School’s cool’ legt zo een directe verbinding tussen het beleid van VWS en OCW, zowel met betrekking tot de werkagenda Onderwijs, preventie, jeugdhulp en participatie als wat betreft de Gelijke Kansen Alliantie.

Voor leerlingen bieden we vraaggerichte aanvullende ondersteuning op het formele onderwijs.

School’s cool’ is gericht op preventie van voortijdig schoolverlaten (VSV), op regie en eigen verantwoordelijkheid, het tegengaan van afstroom naar een lager niveau en het bevorderen van schoolprestaties. ‘School’s cool’ verbindt culturen in de samenleving en bevordert samenwerking tussen jeugdzorg en onderwijs.

Met 10 jaar ervaring konden we alle vragen goed beantwoorden. Maar ook wij weten geen antwoord op de vraag waarom er niet meer structureel geld beschikbaar is om dit soort leerlingen de hulp te bieden die nodig is.

11

Workshops VWS’ers

e dilemma’s?

Hoe ga je om met morel

Inflatable 6 11:45 - 12:45

Workshopleider(s) Marijke Deurloo en Berenice van Kempen (OBP)

g: ChiRunning/Chiwalkin iënt ffic e-e rgi ene én rij blessurev Tearoom 14:45 - 15:45

Wat hebben deelnemers geleerd?

Wat heb je zelf geleerd?

Dat de Gedragscode Integriteit Rijk ook helpt in situaties die niet zo eenduidig zijn. Door dilemma’s te bespreken via de waarden betrouwbaar, zorgvuldig, onpartijdig, onafhankelijk en eigen verantwoorde­ lijkheid kom je tot een evenwichtige afweging.

Enkele bevindingen: • Ongewenst gedrag is niet alleen naar voor het slachtoffer, maar ook voor andere collega’s.

• Soms is niet duidelijk wat je wel of niet mag. Als je er over praat, kom je er wel uit.

• Ook bij twijfels kun je naar een vertrouwens­ persoon; niet alleen voor grote problemen.

Mensen vinden het fijn om te praten over dilemma’s.

“We waren nog lang niet uitgepraat, er komt veel meer bij kijken dan je aanvankelijk dacht”.

Mijn hoofdboodschap was dat een goede lichaamshouding en ontspanning de sleutel zijn tot blessurevrij en energie-efficiënt (hard)lopen. Hopelijk hebben de deelnemers enigszins kunnen ervaren wat dat betekent. Bewegen is zo ongelooflijk belangrijk voor een goede gezondheid. Dat hoeft geen hardlopen te zijn, als je maar lekker doorstapt bij het wandelen.

Ik ben nu in opleiding tot trainer, dus het was leerzaam om voor een groep te staan. Ik heb geconstateerd dat ik na elke oefening meer ruimte kan maken voor feedback. De deelnemers hardop laten zeggen hoe het voelt en wat ze ervaren. En de oefeningen vaker herhalen als dat nodig is.

Wat hebben deelnemers geleerd?

Wat heb je zelf geleerd?

Inzicht in de concepten, achtergrond en werking van DWR Next. Met DWR Next kun je altijd en overal werken.

• De digitale werkomgeving moet gelijk zijn op alle devices (desktop, laptop, tablet, smartphone).

• De omgeving op de tablet (Blackberry) wijkt af van laptop (Windows10).

• Inloggen moet gelijk zijn op alle devices • Door security moet vaak worden ingeleverd op usability. Ervaring is dat dit veel te ver gaat.

• Er is behoefte aan persoonlijke ondersteuning bij gebruik van IT- middelen.

Workshopleider Sandy Litjens (PG)

Workshops externen

DWR Next Inflatable 1 10:45 - 11:30

Workshopleider Monique Gutteling Marketing- communicatie-adviseur DWR Next

12 Diagonaal maart 2017

Hoe kan VWS profiteren?

Hoe kan buiten­wereld profiteren?

Lastigste vraag?

Door het bespreken van dilemma’s te stimuleren.

Praat er over, met collega’s, met je leidinggevende of als team. Ga naar een VWS-vertrouwenspersoon, bedrijfsarts of Maatschappelijk werker. Of volg een Dilemmasessie, bijvoorbeeld via het Leer- en ontwikkelplein, om op een gestructureerde manier het gesprek te voeren en niet gelijk naar oplossingen te schieten.

Juist in de interactie met de buitenwereld ontstaan ingewikkelde dilemma’s, het is dan niet altijd zo duidelijk wat je moet doen. Evenwichtige afwegingen kunnen bijdragen aan een evenwichtig beleid.

Dat niet, maar wel hebben nog wel wat tips: tik in het zoekveld op rijksportaal onderstaande termen in en je vindt meer bruikbare informatie: • Gedragscode Integriteit Rijk • Vertrouwenspersoon • Bedrijfsarts • Bedrijfs-maatschappelijk werker.

Vrijwel elke deelnemer had te maken (gehad) met een blessure. Dat beperkt hen in het bewegen en dat heeft weer een negatieve impact op hun vitaliteit.

Het belang voor VWS als werkgever lijkt me evident.

Het geldt voor iedereen: pijntjes en blessures beperken de goede moed die mensen vaak wel hebben. Ik wil graag delen hoe je ervoor kan zorgen dat dat niet gebeurt. Zelf ben ik overigens zelf bij VWS University door Erik Scherder geïnspireerd geraakt om 40 minuten “brisk walkend” naar het station te gaan, in plaats van 20 minuten fietsend.

Heerlijk!

Een deelnemer kreeg tijdens de workshop last van haar rug. Dat is niet de bedoeling en ik wist niet goed hoe ze dat zou kunnen veranderen. Hopelijk leer ik daar tijdens mijn eigen opleiding meer over.

Hoe kan VWS profiteren?

Hoe kan buiten­wereld profiteren?

Lastigste vraag?

VWS profiteert hier al van doordat VWS is aangehaakt bij het Gebruikersoverleg van DWR Next, meedoet in verschillende ‘proof of concepts’ en deelneemt aan de pilotgroep DWR Next.

Niet van toepassing.

Zelfde wijze van inloggen op alle devices wordt een uitdaging, voor met name de smartphone.

13

‘Andere aandacht: de kunst van het luisteren’ ‘Andere aandacht: de kunst van het luisteren’ geeft inzicht in een bijzondere paradox in de zorg: waarom voelt een grote groep cliënten zich niet gehoord, terwijl professionals veel investeren in goede communicatie? In de presentatie ging het onder andere over onze (nog) niet-inclusieve samenleving en het geprotocolleerde karakter van de zorg. Een belangrijk inzicht is dat professionals wel goed luisteren maar dat vaak (onbewust) ‘vanuit het systeem’ doen. Cliënten met een vraag of situatie die niet naadloos in het systeem past, worden daardoor niet altijd werkelijk gehoord.

Gesprekstrainingen en professionele distantie versterken dit mechanisme vaak alleen maar.

Cliënten en cliëntorganisaties vragen regelmatig om aandacht voor de ‘houding’ van professionals. Begrijpen hoe het systeem je waarneming beïnvloedt en leren schakelen tussen echt luisteren en de richtlijnen in het systeem, zijn belangrijk in de cultuuromslag ‘van systemen naar mensen’, waarin het systeem dienend wordt aan de mensen die zorg of ondersteuning nodig hebben.

Een lastige vraag blijft wat hier voor nodig is. Hoe faciliteer je professionals om deze capaciteiten te ontwikkelen of te herontdekken, zonder nieuwe vormen van (sociale) protocollen op te leggen? Hoe geef je hen vervolgens ruimte om een echte dialoog met een cliënt aan te gaan? Het zou bijzonder boeiend zijn als we vanuit VWS hierover het gesprek verder aangaan met het veld.

Ingrid Claassen

De opbrengst van onze talkshow DUS-I draait door, aan tafel met zorgrobot Zora.

Jeetje, wat schrijf ik over zo’n succesvolle bijeenkomst waarvan de opbrengst misschien niet meteen helemaal zichtbaar is…. Nou, ik doe een poging.

Het was een samenzijn van programma­ managers van diverse scholen, de directeur en adviseurs van DUS-I, beleidsadviseurs van de ministeries OCW en VWS en Danny van Deursen van Zorgpact. Het was zo leuk en zinvol omdat er meerdere disciplines aan tafel zaten: het gaat over zorg, onderwijs en arbeidsmarkt. Door subsidies van de rijksoverheid worden leerlingen beter opgeleid om in de zorg met technologische ontwikkelingen om te gaan. En de bedoeling is dat zij na hun opleiding een passende baan vinden. En dat er misschien meer meisjes naar techniek worden getrokken door bijvoorbeeld robotje Zora is dan een gunstig neveneffect. En dat er meer tijd vrij komt voor de mensen die andere aandacht nodig hebben dan een robot of tovertafel kunnen bieden.

En aan deze subsidieverlening: daar mogen wij, medewerkers van DUS-I aan meewerken.

DUS-I (Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen) is een vrij nieuwe organisatie en is met deze bijeenkomst intern en extern iets meer op de kaart gezet.

Volgens Gea Kraaijkamp (“onze” psG) was het de beste workshop van de vloer….maar ja dat kan ze ook tegen de anderen gezegd hebben (dat deed mijn oma ook). Niet dat ik haar met mijn oma vergelijk natuurlijk ;-) Annemieke van der Wel Communicatieadviseur DUS-I

de lezing wekkend vond was uk dr in g er ik Wat aken wij ons elenburg: dan m ek St te et nn A n va j al jaren dingen terwijl zi druk over ‘kleine’ tegen het regelen is en alleen maar aan pt. es’ instanties aan loo g zoveel ‘disciplin da ’n zo s en jd ti r Heel goed om engen; ik heb bete br te ar ka el j bi van VWS n er is en welke take at w op en eg kr zicht ge . worden uitgevoerd ad

el, Gezondheidsra

14 Diagonaal maart 2017

Danielle van Ark

Werkbezoek De Elf Ranken Het werkbezoek aan De Elf Ranken, met en door leden van de cliëntenraad, is geregeld via het LOC zeggenschap in zorg.

Wat geleerd?

Bestuurlijk perspectief: De Elf Ranken is onderdeel van de Laurens groep. De Laurens groep staat onder verscherpt toezicht van de IGZ, de topman is mede naar aanleiding van het feit dat het verpleeghuis op de lijst van elf zwakke zorginstellingen staat opgestapt. De moeder van Hugo Borst zit in een zorginstelling vallend onder de Laurens groep (niet de Elf Ranken) en er zijn grote financiële tekorten, de banken hebben een grote reorganisatie met grote aantallen ontslagen afgedwongen.

Het gebouw, eerste indruk bezoekers: De Elf Ranken huist in een relatief nieuw zorgcomplex (dertien jaar oud) , het biedt verpleging in kleinschalige woongroepen van acht personen, naast revalidatie en palliatieve zorg in een geschakeld complex. Er zijn aparte woongroepen voor “somatiek”

en “psychogeriatrie”.

De cliëntenraad: Betrokken partners van of cliënten, zien tot hun spijt steeds minder animo voor dit vrijwilligerswerk. Ze maken zich druk over het feit dat men voor de relatief zware doelgroep, vaak hooguit één begeleider per groep heeft endat de keuken/kantine gesloten dreigt te worden ende receptie niet meer bemand wordt. Ze willen graag nog een keer –een uitgebreider- werkbezoek voor VWS organiseren.

De locatiemanager: We spreken met de locatie manager Juriaan Kos op nadrukkelijk verzoek van de cliëntenraad. Juriaan is een bevlogen en jonge manager, met een achtergrond als hulpverlener in de intensieve jeugdzorg, die bewust heeft gekozen voor deze grote uitdaging. Hij wist van een deel van de problemen bij Laurens en de Elf Ranken. Juriaan begon zijn verhaal met hoe hij in korte tijd met enkele stevige keuzen, de focus op bereidwilligen en wat er voor handen was aansprekende stappen naar voren heeft gezet. Maar hij kampt met een ernstig tekort aan gekwalificeerd personeel.

Krijgt zijn rooster al bijna niet rond vanuit de eis van een HBO-verpleegkundige die binnen een kwartier bereikbaar moet zijn.

Vanuit de bestaande budgetstructuur, kan hij de zorg voor woongroepen met acht bewoners eigenlijk niet rond krijgen.

Nieuwe instroom van personeel is alleen mogelijk met niveau-2 medewerkers, de zorg vraagt eigenlijk hoger gekwalificeerd personeel. Dat laatste en een aantal andere bestuurlijke beslissingen heeft tot frictie geleid tussen de locatiemanager en het Laurens-bestuur (zijn openhartigheid ging overigens verder).

Kan VWS profiteren?

VWS zou (meer) het gesprek aan kunnen gaan met praktijkgerichte locatiemanagers die de steun hebben van hun cliënten. Ik zou de beleidsmakers bij VWS/Langdurige Zorg van harte aanraden om een aantal locatiemanagers als Juriaan eens uit te nodigen, te vragen wat ze nodig hebben om stappen te zetten.

Praktijkleren met het preventieteam Aan de deelnemers is verteld hoe wij met het preventieteam ervoor zorgen dat er meer preventieactiviteiten voor risicogroepen komen die gemeenten en zorgverzekeraars samen organiseren. Met de deelnemers doorgenomen wat wij momenteel doen om de zogenaamde ‘gecombineerde leefstijlinterventie’ een betere plek te geven binnen het zorgstelsel.

Door meer te letten op beweging, voeding en gedrag gaan chronisch zieken en mensen met overgewicht zich beter voelen en hebben ze minder medicijnen nodig. Gemeenten en zorgverzekeraars zijn voor een goed aanbod van zo’n interventie samen verantwoordelijk. Gediscussieerd is over onder andere de volgende vragen: • Er bestaan verschillende trajecten en je wilt geen wir-war van prestaties; • Wel of geen eigen risico?

• Toeleiding kinderen via de jeugdarts/Jeugdwet ipv Zvw, hoe dit te garanderen/bekostigen?

• Hoe kunnen andere verzekeraars worden betrokken?

• Hoe zien we de spanning tussen regionaal maatwerk versus landelijke uitrol?

• Hoe kom je tot structurele bekostiging?

• Invoering budgettair neutraal?

De deelnemers hebben geleerd hoe ingewikkeld en uitdagend het is om binnen ons huidige stelsel schotten te trotseren en gewoon aan de slag te gaan met elkaar. De deelnemers hebben ons geleerd dat het zinvol is om deze ervaringen te delen en erover te discussiëren. Zij hebben ons erop gewezen dat het belangrijk is om je rol als VWS’er goed in de gaten te houden en dat het belangrijk is om als een soort ‘theeschenker’ te zorgen dat partijen hun verantwoordelijkheid nemen.

Hetty Dokter* Directie Zorgverzekeringen *zie ook de achterpagina van deze Diagonaal

15

‘Leren en ervaringen van collega’s met een arbeidsbeperking’ (m.a.w. Wat betekent het om een medewerker met een arbeidsbeperking in dienst te hebben?)

Bewustwording is misschien wel het sleutelwoord; in de workshop werd regelmatig aangegeven dat de begeleiding van een medewerker met een arbeidsbeperking niet zo heel veel afwijkt van de begeleiding van een andere collega. “Iedereen moet ingewerkt en begeleid worden, iedereen vindt het fijn als gevraagd wordt hoe het gaat.” Dat was een mooie eye-opener, een opmerking die de spijker op z’n kop slaat en waarmee het ministerie haar voordeel kan doen.

Verwarmend was te zien hoe regelmatig – en zonder aansporing van derden - tijdens de workshop de loftrompet over de aanwezige collega met een arbeidsbeperking werd gestoken. Door ervaringen van hem en zijn begeleiders te horen,

Een prettige werkomgeving begint bij jezelf Wat is jouw droom over een veilige werkomgeving? Dat is niet zo ingewikkeld hoor, is de eerste reactie. De dromen gaan over een kantooromgeving met planten of een stukje buiten en natuurlijk mag daglicht niet ontbreken. En goed werkende ICT systemen die gebruiksvriendelijk zijn. In onze dromen zien we een mooie samenwerking met onze collega’s waarmee we lachen en onze zorgen delen.

Dat zijn mooie dromen, wat kan je er zelf aan bijdragen? Het is allemaal niet zo ingewikkeld als het lijkt hoor, waren de geluiden. Door te zorgen voor goede samenwerking in een open sfeer en

16 Diagonaal maart 2017

werden deelnemers enthousiast. Lessen zijn: leer elkaar goed kennen; ontdek de unieke talenten en vaardigheden van de nieuwe collega en herken de momenten wanneer even extra aandacht nodig is. Inderdaad net als bij ieder ander, maar toch met soms een extra stapje of geduld. Vraag altijd collega’s of ze vrijwillig iemand willen begeleiden en werk met meerdere begeleiders, die ook onderling weer van elkaar kunnen leren.

Iedereen groeit er dan van.

Maak het dus concreet. “Geen woorden maar daden” gaat in dit geval meer dan ooit op. Zo creëren we een inclusieve organisatie waardoor we trots mogen en kunnen zijn dat we bij VWS werken.

Siem Nugteren

met respect voor elkaar kom je al ver.

Een beetje humor erbij maakt het nog mooier, dat kan je zelf al doen. Die goede samenwerking komt er wel wanneer we elkaar durven aan te spreken, feedback te geven en te ontvangen. Het gaat erom dat we met elkaar de juiste balans vinden.

Maar in dat alles moet ik er zelf ook voor zorgen dat ik tijd voor reflectie neem, wat kan betekenen dat ik soms ook ‘nee’ zeg.

Eigenlijk doe ik dat omdat ik hart voor de zaak heb.

Ja, natuurlijk helpt het wanneer de leidinggevende uitstraalt vertrouwen te hebben. Zo’n people manager, weet je wel. Een leidinggevende die de medewerker op passende taken zet en zorgt voor een open sfeer waarin we fouten mogen maken.

Tobias Zwijnenberg

verteld Sparta. Er werd j bi k oe ez kb er w Ik was op iataan en over init ar Sp en kk ro et B over de tot de met een afstand en er ng jo om en tiev verteld dat helpen. Ook werd te kt ar sm id be ar bben ders geen geld he ou de ie w n va kinderen iging van een sportveren ap ch ts aa m lid t voor he is niet te sporten. Sparta n ve ge ns ka de bs toch jn meer voetbalclu zi er , et do t di e de enige di ist niet trokken zijn. Ik w be k lij pe ap ch ts die maa helemaal top! dat dit bestond, , Gezondheidsraad Margriet Zijlstra

Kort verslag van een workshop van de Medewerkersdag Leren van de buren. Aanpak voortijdig schoolverlaten en criminele jeugdgroepen.

De ministeries van OCW en VenJ hanteren een succesvolle aanpak bij het terugdringen van het aantal voortijdige schoolverlaters en criminele jeugdgroepen. Vergelijkbare kenmerken: - Zorg dat je goede data hebt Ga op de praktijk af: haal lokale partijen bij elkaar - Luister naar lokale oplossingen en verbindt die met ervaringen elders - Verleid lokale partijen zelf doelstellingen te formuleren Als ministerie sta je voor een publiek belang: dat bindt betrokkenen.

Op één punt was er een verschil in benadering: heb je een potje geld nodig?

Volgens OCW wel, volgens VenJ niet.

OCW gebruikte geld als een prikkel voor scholen om resultaten te laten zien.

Dit soort acties moet je apart van de “Haagse processen” organiseren en stevig neerzetten, anders sneeuwen ze onder. Tegelijkertijd is het – naast steun van de ambtelijke top - erg belangrijk de binding met de beleidsafdelingen te onderhouden.

Leon Wever

Met de voeten in de polder: het wijkteam Alexanderpolder Rotterdam kent 42 sociale wijkteams.

In die teams werken hulpverleners van verschillende organisaties samen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp. Het idee is om zo hulp op verschillende leefgebieden integraal, dus niet verkokerd, aan te bieden. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan.

De wijkteams bestaan nu twee jaar. De medewerkers ervaren het als een grote stap voorwaarts dat zij nu in één team zitten: korte lijntjes, snel schakelen.

Een mooi voorbeeld is een slechtziende bewoner die zijn rekeningen niet meer kon lezen en betalen, met huurachterstand, die zijn huis uit zou moeten, maar waarbij het wijkteam samen met de woningcoöperatie snel de juiste medische zorg en financiële ondersteuning kon regelen.

De verkokering tussen grote overheidsdiensten in een grote stad als Rotterdam is nog alom aanwezig: van hoog (verschillende wethouders) tot laag (verschil-

Je gaat het pas zien als je het door hebt Het aantal verbindingen tussen mensen en de onderlinge samenhang groeien exponentieel in de wereld om ons heen.

Alles is steeds meer in beweging en minder grijpbaar. Onze reactie is dan vaak dat we een vraagstuk in hapklare brokken uit elkaar trekken, of het gewoon plat slaan om het vervolgens op te lossen met een doordacht stappenplan. Maar wat als dat steeds minder goed werkt? Simone Loonstra (VWS ontwikkelteam) en Nico Jong (DCo & VWS ontwikkelteam) organiseerden een workshop rond het thema complexiteit en wat dat betekent voor ons werk.

Centraal stond het Cynefin Framework van Dave Snowden. Dat laat vier sociale contexten of vraagstukken zien waarmee

we in ons werk te maken kunnen krijgen: evident, gecompliceerd, complex en chaotisch. Het is een manier van kijken en denken die helpt te zien wat er aan de hand is en daar het juiste handelingsrepertoire voor in te zetten. De rechterkant, de rationele systeemwereld, bestaat uit gedachte werkelijkheden. De linkerkant, de leefwereld, vertegenwoordigt de realiteit. Lineaire oplossingen horen bij gecompliceerde contexten en werken niet bij complexe vraagstukken. Daar moet je als ambtenaar of bestuurder tussen de mensen gaan staan en gebruik je dialoog en experiment om de complexiteit te verminderen. Oplossen gaat niet.

Het ging vooral om het onderscheid tussen complex en gecompliceerd. Twee werelden van verschil die de deelnemers vlot onderkenden. Waarmee VWS tot betere oplossingen kan komen en de samenleving meer maatwerk krijgt. Met de deelnemers gingen we in dialoog met behulp van vier cartoons (zie hieronder). Een lastige vraag was: ‘Wat als de Tweede Kamer dat onderscheid negeert en alleen lineaire oplossingen wil?’ Daar ligt een schone taak voor de politiek.

lende loketten en medewerkers). Dat vraagt veel van de medewerkers van een wijkteam: veel aandacht voor het opbouwen en onderhouden van persoonlijke contracten en vertrouwen. Dat vraagt stabiliteit: weten waar je als organisatie én als medewerker aan toe bent. En heel veel doorzettingsvermogen en geduld.

Dit soort veranderingen duren in de praktijk veel langer dan het maken van een Haagse wet.

PS: zie ook het gesprek dat ik hierover had met mijn dochter Juliëtte in vws#Dia 1.

Groet, Leon Wever

Ik krijg een ander geneesmiddel, wat nu?

Tijdens de workshop ‘Ik krijg een ander geneesmiddel, wat nu?’ ging het CBG in gesprek met de deelnemers over de problemen die in de praktijk worden ervaren bij het wisselen van geneesmiddelen.

Het CBG nam de deelnemers mee in hoe het geneesmiddelen goedkeurt en hoe het CBG de veiligheid van geneesmiddelen bewaakt. Vraag van deelnemer: ‘Waarom mogen farmaceutische bedrijven zelf de kleur of smaak van een generiek geneesmiddel bepalen?

Een relatief klein verschil – zoals kleur of smaak - kan een grote impact hebben op patiënten. Zeker bij oudere patiënten die meerdere geneesmiddelen tegelijk gebruiken.’ Hoewel het generieke middel net zo veilig en werkzaam is als het origineel, is niet iedere patiënt hetzelfde. De deelnemers deelden verschillende oplossingsrichtingen voor alle doelgroepen.

Zoals welke (burger)informatie over generieken binnen andere overheidsdiensten van VWS nuttig kan zijn voor het CBG. Joan Deckers CBG (College ter Beoordeling van Geneesmiddelen)

17

VWS'ers midden in de maatschappij Hoe maken we bij het RIVM medewerkers meer communicatief bewust en wat dat betekent voor de afdeling Communicatie. En breder (voor alle VWS’ers): wat betekent het om 'midden in de maatschappij' te staan, en hoe speelt communicatie daarbij een rol? Wat vraagt dat van management en medewerkers. De deelnemers kregen een kijkje in de keuken hoe we binnen het RIVM hier aan werken, met daarbij concrete voorbeelden, casussen en tips.

Ik heb daarbij gebruik gemaakt van twee invalshoeken: die van het primair proces (de wetenschapper, in ons geval) en die van de communicatieprofessional.

Wat willen ze van elkaar, hoe kunnen ze beter samenwerken en wat vraagt dat van beide partijen? De inhoudelijk deskundige krijgt meer inzicht in zijn

eigen (communicatieve) rol. De communicatieprofessional krijgt meer inzicht in wat het primair proces nodig heeft en neemt een meer coachende en faciliterende rol aan. Ik denk dat dit vraagstuk binnen veel overheidsorganisaties (waaronder VWS) speelt; ik merk dat ook aan de reacties die ik heb gekregen vanuit diverse hoeken. Ook binnen de communicatiewereld is dit een terugkerend thema. Als de communicatieafdeling en het primair proces beter kunnen samenwerken, leidt dat in mijn opinie tot kwalitatief betere (publieks)communicatie qua inhoud en timing. Na mijn presentatie hebben we nog ongeveer een kwartier met elkaar van gedachten gewisseld hierover.

Margit Govers

‘Anders kijken, anders leren, anders doen’ Workshopleider was mr. drs. Kete Kervezee, voorzitter van de commissie Innovatie Zorg­ beroepen & Opleidingen.

Deelnemers hebben kennis genomen van de adviezen van de commissie, waarbij het belang en urgentie van de verbinding tussen zorg en welzijn én de verbinding met en tussen opleidingen in een continuüm van mbo-hbo-wo duidelijk is geworden. Noodzakelijk om in de toekomst de gezondheidszorg kwalitatief hoogwaardig, toegankelijk en betaalbaar te houden.

In reactie op de adviezen gaven de deelnemers op hun beurt het belang aan om de governance zo in te richten dat regionale innovaties bestendigd kunnen worden. Door ruimte te geven in systemen waardoor geen afreken maar een lerende cultuur ontstaat.

18 Diagonaal maart 2017

Hierdoor ontstaat er drie keer winst, te weten winst voor de burger, winst voor de professional en winst voor het onderwijs. Burgers profiteren van zorg die bij hen past, professionals doen waar ze goed in zijn, En het onderwijs profiteert doordat het opleiden van professionals leuker is en dichter bij de praktijk.

VWS kan hiervan profiteren door innovaties in zorg en welzijn en opleidingen te faciliteren en kennis uit de regio’s op landelijk niveau uit te wisselen.

Interesse was er vooral in hoe we de beweging gaande kunnen houden en de kennis uit de regio’s op landelijk niveau kunnen bundelen, aangezien de regio’s antwoord geven op landelijke vraagstukken in zorg en welzijn.

Astrid Chorus (Zorginstituut Nederland)

Verdieping interactief beleid maken Hoe doen de andere ministeries dit?

Lotte Nijland behandelde twee voorbeelden van andere departementen. Ten eerste het CBS dat met de gemeente Eindhoven en zijn inwoners werkt aan urban data. Waar moeten de laadpalen komen voor elektrische auto’s? Vervolgens de wijze waarop RWS het proces ‘ruimte voor de rivier’ heeft vormgegeven met alle stakeholders.

De deelnemers brachten belangrijke thema’s en dilemma’s in. Wat is de rol van kennis en kennisinstituten als RIVM? Hoe bereik ik de burger en hoe krijg ik informatie terug? Zijn we er om individuele casussen op te lossen? Hoe betrek ik stakeholders met andere prioriteiten? Voor mijn leidinggevende is het moeilijk te beoordelen wat mijn individuele bijdrage is geweest?

VWS is goed bezig. We kunnen veel leren van andere ministeries. Politiek mandaat is wel een voorwaarde.

Politiek moet ruimte bieden om te experimenteren. Leren en werken in en met de praktijk. Alle deelnemers waren overtuigd van nut en noodzaak.

Ieder zag de urgentie.

Een vraag zonder antwoord:Wat leren we uit de talloze experimenten, ook bij medeoverheden, en hoe borgen we dit? Ideeën hierover neem contact op met bm.dierkes@minvws.nl en/of gj.arkesteijn@minvws.nl.

Kees van der Burg (workshop Leren met de Praktijk)

‘De praktijk is dichterbij dan je denkt’

“Bij het maken van beleid verdiepen wij ons meer dan ooit in de impact daarvan voor de burgers in Nederland: ‘Leren met de praktijk’. Het is niet alleen nodig, het is ook veel leuker. We maken hier enorme slagen. Je zou kunnen spreken van een ‘stille revolutie’.

De praktijkteams (van ‘Zorg op de juiste plek’, de ‘Aanpak van thuiszitters’ tot ‘Palliatieve zorg’) laten zien dat het op deze manier werken meerwaarde heeft. Maar ook vragen oproept: hebben we als VWS’ers allemaal - en dan bedoel ik ook echt allemaal - wel de vaardigheden om dat leren met de praktijk echt toe te kunnen passen?

Dat geldt niet alleen voor de praktijkteams, maar bijvoorbeeld ook voor het beantwoorden van burgerbrieven of het reageren op ‘ad hoc-vragen’ vanuit de Kamer of ‘de Vijfde’. We gaan daarin veel en veel dieper en verder dan ooit. En ik besef dat gesprekken met wanhopige, verdrietige en boze burgers enorme impact op ieders privéleven kunnen hebben. De samenleving verandert niet alleen voor de zorg. Ook voor ons. Mensen zijn mondiger en veeleisender.

Dat merken wij dus ook.

Maar ‘Leren met de praktijk’ kan ook heel eenvoudig zijn. Als ik het op mezelf betrek: ik woon in het buurtschap Friezenwijk (50 mensen), in het dorp Heukelum (zo'n 2200 inwoners), in de mooie gemeente Lingewaal (zo'n 10.000 inwoners). Dat maakt het heel goed mogelijk dat ik twee

keer per jaar een kop koffie drink met de burgemeester (Loes) om te vragen hoe het gaat met het sociaal domein. Halen en brengen noem ik dat. En ik doe dat niet in mijn eentje. Iedereen die bij VWS (inclusief concernpartners) werkt, woont in een gemeente! We hebben dus bijna 5.000 ambassadeurs. Hiermee dekken we driekwart van Nederland af.

Ambassadeurswerk, mag dat wel? Waarom niet! Is het makkelijk? Niet altijd! Maar waar staat geschreven dat ons werk makkelijk is?

Ik ben er inmiddels achter wat belangrijk is bij dit soort ‘leren met de praktijksessies’: wees vooraf duidelijk over wat je doel is, je rol, wat je mogelijkheden zijn en... je grenzen. Datzelfde gold voor mij de afgelopen tijd bij de zorg voor mijn ouders.

Mijn moeder werd van de ene op de andere dag van een krachtige, sterke, moedige, mooie vrouw lichamelijk vreselijk kwetsbaar. Frailty noemen we dat in beleidsjargon. Nettie werd VV4. Mijn vader - een zachtaardige humoristische, lieve, intelligente soms wat sarcastische man, werd gegrepen dor de demonen van dementie. Cor werd - na een reis door de systemen - VV5. En ik - de directeur-generaal Langdurige Zorg - werd opeens mantelzorger. De praktijk is dichterbij dan je denkt.

Lastig die dubbele positie? In het verpleeghuis: ja. Ik wil in eerste instantie als ‘zoon van’ worden gezien.

Mijn vader en moeder mochten er geen profijt van hebben dat ik ‘iets’ met de Wmo, de wijkverpleging en de Wet Langdurige Zorg te maken heb. Maar zeker geen last. En hoewel het verpleeghuis dat prima deed, word ik soms fijntjes met ‘mijn beleid’ geconfronteerd. De verzorgenden op hun beurt zijn ook niet helemaal vrij in wat zij doen. Toen mijn moeder uit haar bed gevallen was bijvoorbeeld, omdat men was vergeten om het bedhekje omhoog te doen.

Natuurlijk gebeurt dan 10.000 keer per jaar.

Maar dit was wel mijn moeder! En in Den Haag? Ben ik als dg wel helemaal zuiver bezig met mijn N=2 ervaring? Praktische vragen. Ethische vragen.

Eerlijk gezegd zie ik het allemaal als het zoet van het zuur. Mooie en verdrietige gebeurtenissen vragen steeds opnieuw om bewustzijn. En toetsing bij collega's. Want we blijven leren met de praktijk!”

Foto’s: Marielle van Uitert

Dit artikel is een bewerking van de (eindejaars) e-mail die Kees van der Burg december 2016 schreef aan alle medewerkers van de directie Maatschappelijke Ondersteuning. Op de VWS Medewerkersdag gaf Kees van der Burg een workshop over het thema ‘Leren met de Praktijk’.

19

Reportage

‘We halen de straat naar bin “Vroeger bij mij thuis was er al sprake van misbruik”, zegt Wilma. “Ik heb steeds maar opnieuw aan de bel getrokken om hulp te krijgen. Maar ook mijn vijf kinderen zijn slachtoffer geworden.” Wilma zwierf vijf jaar op straat en woont nu tijdelijk bij de meerzorg-afdeling van het Leger des Heils. Onderdeel van een opvanglocatie in het centrum van Utrecht voor langdurig verslaafden die psychische zorg en begeleiding nodig hebben. VWS”er Suzanne van der Jagt is er op werkbezoek. Later op de dag gaat ze naar een Beschermd Wonen locatie.

De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat uit twaalf werkeenheden en 256 vestigingen. De stichting is verantwoordelijk voor de professionele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderenen gezondheidszorg, geestelijke gezondheidszorg, jeugdhulp, jeugdbescherming, reclassering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel. Kijk op Legerdesheils.nl/wg voor meer informatie of lees meer verhalen op Facebook.com/ mensenbijhetlegerdesheils.

* ‘ Wilma, een leven geleden’ is te bestellen via saamuitgeverij.nl.

20 Diagonaal maart 2017

Suzanne werkt sinds november bij VWS. Als senior beleidsmedewerker bij de directie Maatschappelijke Ondersteuning wil ze minimaal één werkbezoek per maand afleggen. “Die bezoeken zijn voor mij heel waardevol. Ik zou mijn werk zonder die bezoeken niet goed kunnen doen.”

Rotleven “Op straat heb ik alles meegemaakt wat je kunt meemaken”, Wilma vertelt verder. “Als vrouw is het niet makkelijk. Dat ik nog leef, komt door mijn dochter en kleinzoontje.

Als zij er niet waren, had ik er al lang een eind aan gemaakt. Maar sinds ik hier woon gaat het beter. Ik heb vrienden, en help in de keuken. Binnenkort verschijnt mijn boek* over mijn leven. Een rotleven.” Ze begint te huilen. “In april krijg ik mijn eigen chaletje. Dichtbij de natuur. Dan kan ik aan mezelf gaan werken.”

Naast de vaste opvang is er op de locatie ook een ziekenboeg, waar ex-kraanmachi-

nist en kickbokser Dave wordt verzorgd aan een diepe snijwond. “Ik kan niet omgaan met autoriteit, heb een borderlinestoornis, drink iedere dag en gebruik drugs. Dat brengt me regelmatig in de problemen.” Zodra zijn arm voldoende hersteld is, moet hij de straat weer op. “Ik ga niet weer op straat slapen of in de nachtopvang. Mijn droom is hier te kunnen blijven en een kamer krijgen. Aan het werk gaan en misschien ooit een eigen sportschool beginnen.”

Locatiemanager Kees-Jan: “De ziekenboeg is een soort nachtopvang met de nodige zorg. Voor de reguliere opvang geldt een wachtlijst. Het is heel cru, maar voor Dave 100 anderen. Er zijn gewoon niet genoeg plekken.”

Eindstation Suzanne reist door naar de Beschermd Wonen locatie, in een Utrechtse woonwijk. Hier verblijven 28 mensen – voornamelijk oudere mannen – met forse psychiatrische problematiek, vaak in combinatie met een verslaving. “We hebben een aantal van deze locaties, we halen de straat naar binnen en daarmee overlast van de straat”, zegt een medewerker.

“Maar vooral een menswaardig bestaan voor de mensen zelf. Voor de meesten is dit het eindstation.”

nnen’ Ook Leger des Heils-directeur Cornel Vader is aangeschoven. Hij benadrukt het tekort aan opvanglocaties waar het Leger mee kampt. “Voor de gemeenten is het regelen van opvanglocaties nieuw, en we krijgen weinig medewerking. Contact met het ministerie van Wonen en Rijksdienst zou ons enorm helpen.” Suzanne spreekt af dat het Leger des Heils een lijst aanlevert met punten die opgepakt moeten worden, zodat ze het gesprek hierover kan aangaan met betrokken partijen.

“Ik heb het hier naar mijn zin, hoor!” roept bewoner Ben die middenin het gesprek vrolijk komt binnenwandelen.

Een halve fles cola in zijn hand, de mond

Suzanne van der Jagt

wijd open. “Willen jullie mijn kamer zien?

Neus dicht, het ruikt er wel een beetje.”

Hij trekt zijn keukenkastje open. Er ligt een blikje bier. “Mag vier keer per week, hè?” Zijn begeleidster knikt. “Ik werk hier nu twee jaar”, vertelt ze later. “Met deze mensen invulling geven aan de dagen en hen helpen de routine vast te houden is moeilijk, maar dankbaar werk. Je moet het stapje voor stapje doen.”

Suzanne is onder de indruk van de bezoeken, “maar voor mij zijn deze ontmoetingen ongelooflijk nuttig. Pas als je hebt geroken, aangeraakt en gehoord, weet je waar je over praat. En waar je het verschilt kunt maken.”

De directie Maatschappelijke Ondersteuning gaat over het bevorderen van maatschappelijke participatie, van 'meedoen' in de samenleving. In het kader van beschermd wonen en maatschappelijke opvang werkt de directie een aantal verbetertrajecten, waaronder de ‘Toekomstvisie beschermd wonen’. Kijk voor meer informatie over de directie op Rijksportaal.

Tekst: Sabina van Gils Foto’s: René Verleg

21

Ook VWS

RIVM op VWS Medewerkerdag Zo’n 90 RIVM’ers gaven acte de présence op de VWS Medewerkersdag, als deelnemer én als spreker.

Ook zij gingen in op het thema 'BuitensteBinnen'.

Tekst: RIVM

Arnoud de Klijne, binnen het RIVM aanspreekpunt voor de VWS Medewerkerdag, blikt tevreden terug op het uitgebreide aanbod van workshops: “We hadden veel aangrijpende en inspirerende praktijkverhalen, veelal van patiënten – de mensen waar we het allemaal voor doen.” Een overzicht: Caroline Moermond van het Centrum Veiligheid, Stoffen en Producten verzorgde met haar collega's Mark Montforts en Bastiaan Venhuis een presentatie over Geneesmiddelresten in het milieu. "We hebben een interactieve workshop georganiseerd over de mogelijkheid om in het zorgdomein actie te ondernemen om de hoeveelheid geneesmiddelen in het milieu te verminderen. Nieuwe invalshoeken: 'hebben ziekenhuizen niet een eigen zorgplicht richting milieu?’ En: ‘waarom lenen we niet de integrale aanpak van het NC OneHealth, nota bene een associate partner van het RIVM?’” Michael van den Berg van VZP verzorgde samen met Reini Gerrits van UMC-UvA de presentatie ‘Cijfers en letters voor smarties’. Van den Berg: "Veel cijfers kwamen de deelnemers bekend voor, zoals de kosten van roken voor de samenleving. Maar toen we inzichtelijk maakten dat dergelijke cijfers vaak verkeerd geïnterpreteerd worden, leidde dit tot veel verbaasde blikken. De Fiat-Health checklist die we met het AMC ontwikkeld hebben, helpt bij het interpreteren door essentiële vragen te stellen.”

22 Diagonaal maart 2017

RIVM-collega Margit Govers van C&D verzorgde een presentatie ‘VWS’ers midden in de maatschappij’. "Ik heb verteld hoe we bij het RIVM werken aan het communicatief bewustzijn van medewerkers en wat dat betekent voor de staf­ eenheid C&D. Waarom willen we dat RIVM'ers midden in de maatschappij staan, wat betekent dat voor de communicatie van het RIVM en welke rol spelen het programma RIVM2020 en de leerwerktrajecten daarbij?" Zelf bezocht Govers een interessante workshop over social media: “Ik constateer dat we op dit gebied bij het RIVM nog steeds voorop lopen.”

Collega’s Tilly de Bruin (BDR) en Sanne de Haas (OBP) zetten in hun workshop 'aan de slag met @nders vergaderen' de deelnemers flink aan het werk. In deelgroepjes bogen de deelnemers zich over vragen als ‘hoe haal ik meer uit mijn werkoverleg?' Na twee uur creatief brainstormen verliet iedereen de zaal boordevol tips voor nieuwe werkvormen en meer energieke en inspirerende manieren van overleggen.

Cartoon: Tom Janssen

Beslommeringen

Binnenstebuiten?

De VWS Medewerkersdag droeg dit jaar de titel ’BuitensteBinnen’. Zo’n titel prikkelt me, ik dook dus prompt in de etymologie.

Zou het een speelse vervorming zijn van binnenstebuiten? U kent dat woord denk ik allemaal. Toen ik online het Etymologische woordenboek en Van Dale raadpleegde, keek de bladzijde mij vragend aan. Ik probeerde nog vergeefs: ‘buitenstebinnen’.

Er is niet veel fantasie voor nodig om te bedenken dat men buiten binnen wilde halen. Niet logisch was dat we allemaal naar buiten moesten. Er was een gevarieerd programma met de minister en de sg als dagopener en tal van presenterende collegae die ik toch beschouw als mensen van binnen.

Maar er was ook heel wat van buiten hoor:

ervaringsdeskundigen, een theatergroep, een zorgrobot, mensen uit het veld, het Spartastadion en tal van werkbezoeken.

Wat ik zag en hoorde paste zo goed bij wat we kennen van ‘binnen’. Die dag keek ik eens met de ogen van buiten naar ons in die hal.

Wat me opviel waren de vele rituele kanten van zo’n manifestatie, de toespraken, het jargon, de metaforen, de anekdotes en de roddels. Alleen voor ingewijden.

Ik keek als een buitenstaander naar alle handelingen bij zo’n dag. Gebruiken zoals de hapjes, drankjes, de vorm en inhoud van al die consumpties en de manier waarop het werd aangeboden. En de gewoonten

VWS’ers Linda Hilhorst en Tjebbe Ypma schrijven om en om over hun beslommeringen bij het ministerie

zoals de garderobe, het uitreiken van badges, het samenstellen van je dagplanning, het verzamelen voor plenaire en deelgesprekken. De omgangsvormen van ambtenaren en ons netwerk.

Dankzij deze dag keek ik met een frisse blik naar ‘onze wereld’ en toen iemand vroeg wat ik van de dag vond dacht ik onwillekeurig aan Shakespeare: "There is nothing either good or bad, but thinking makes it so."

Tjebbe Ypma 23

Hetty Dokter (61), senior beleidsmedewerker/projectleider directie Zorgverzekeringen “Lekker het werkveld in, het leukste dat er is. Mensen ontmoeten en voorlichten. Hier ben ik bij een bijeenkomst van NL.Vitaal in Amersfoort. Ik attendeer de aanwezige wethouders op de mogelijk­ heden om binnen het zorgstelsel meer aan gecombineerde leefstijlinterventie te doen. Binnen hun eigen gemeente kunnen zij, in samenwerking met zorgverzekeraars, echt veel bereiken.”

Foto: René Verleg