3.3 Kwaliteitszorg onderzoek

De universiteit nam deel aan de landelijke pilot om artikel 25fa van de Auteurswet (Amendement Taverne) te implementeren. Dit amendement is een uitbreiding van de Nederlandse auteurswet en stelt dat auteurs artikelen en hoofdstukken binnen een redelijke termijn open access mogen publiceren, ongeacht het beleid van de uitgever. In de pilot, You share, we take care, werkten de Nederlandse universiteiten samen om onderzoekers hierbij te helpen. Na succesvolle afronding van de pilot in 2019 is in VSNU-verband besloten om vanaf 1 januari 2020 het gebruik van het Taverne-amendement breed uit te rollen bij de aangesloten universiteiten.

In 2020 is voor 1.134 artikelen waarvan de eerste auteur verbonden was aan de Universiteit Leiden, gebruikgemaakt van landelijke afspraken om publicaties tegen een gereduceerd tarief in open access beschikbaar te stellen. In 2020 kwam circa 50 procent van de gerefereerde wetenschappelijke artikelen van Leidse onderzoekers (inclusief LUMC) beschikbaar via deze zogenoemde gouden openaccess-route.

In het kader van de internationale Open Access Week 2020 van 19 t/m 25 oktober, hebben verschillende instellingen in Nederland een aantal open scienceactiviteiten in of rond deze week georganiseerd. Dit om ook aandacht te vragen voor open science. Mede vanuit de Universitaire Bibliotheken Leiden/Centre for Digital Scholarship (UBL/CDS) is hieraan een belangrijke bijdrage geleverd.

Onderzoeksdata (zowel digitale als niet-digitale) spelen een belangrijke rol bij wetenschappelijk onderzoek. Goed onderzoek vereist een zorgvuldige omgang met onderzoeksdata. Researchdatamanagement gaat over de organisatie en het beheer van onderzoeksgegevens in alle fases van het onderzoek. Hier ligt een verantwoordelijkheid voor iedereen die bij onderzoek betrokken is. De universiteit heeft de plicht om te voorzien in een goede infrastructuur voor en ondersteuning in databeheer. Ook dient zij haar onderzoekers waar nodig te wijzen op het belang van goed researchdatamanagement. Zij biedt diverse trainingen en workshops aan, zoals datamanagementtrainingen voor promovendi, workshops Datamanagementplan schrijven, en een workshop Data publiceren. Ook geeft zij ondersteuning bij het opstellen van een datamanagementplan (DMP), biedt zij toelichting op het gebruik van persoonsgegevens in onderzoek, en hulp bij de navolging van de FAIR-principes. FAIR-principes zijn internationale richtlijnen voor het beschrijven, de opslag en de publicatie van wetenschappelijke data. FAIR is een acroniem voor Findable (vindbaar), Accessible (toegankelijk), Interoperable (uitwisselbaar) en Reusable (herbruikbaar). De universiteit onderschrijft de FAIR-principes en draagt daarmee bij aan het breed beschikbaar maken van onderzoeksgegevens en zo ook aan het realiseren van de ambities van open science.

In 2020 is de Regeling datamanagement herzien; in 2021 wordt de nieuwe versie vastgesteld. Hierin zijn de uitgangspunten voor goed datamanagement opgenomen. Het DMP-template van de Universiteit Leiden is in december goedgekeurd door NWO en ZonMW. In het Leiden Research Support Programma (LRS) wordt veel aandacht besteed aan researchdatamanagement. Zo zijn eind 2019 pilots gestart met verschillende tools voor het veilig opslaan, delen en hergebruiken van data, zoals iRODS, YODA, Research Drive en OMERO. Dit zijn essentiële en zeer waardevolle uitbreidingen van de bestaande onderzoeksinfrastructuur. Er is een ICT-groep voor onderzoek in oprichting die verantwoordelijk wordt voor een aantal onderzoeksapplicaties. Ook is een netwerk opgericht van datamanagementondersteuners. In 2021 wordt gewerkt aan de ontwikkeling van het Leiden Digital Competence Centre.

De Universiteit Leiden heeft een reputatie hoog te houden op het gebied van hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek. Om de kwaliteit van het onderzoek te blijven waarborgen, worden alle instituten van de Universiteit Leiden eens in de zes jaar beoordeeld door een commissie van externe experts. We volgen hierbij het landelijke Standaard Evaluatie Protocol (SEP) dat is opgesteld door de Vereniging van Universiteiten (VSNU), de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). In het SEP 2015-2021 is nadrukkelijker dan voorheen aandacht besteed aan de evaluatie van maatschappelijke relevantie, wetenschappelijke integriteit, promotietrajecten en, sinds medio 2016, aan diversiteit.

In het SEP 2015-2021 worden de onderzoekseenheden beoordeeld op drie criteria: ■ Research quality: wetenschappelijke kwaliteit, academische bijdrage en productiviteit; ■ Relevance to society: maatschappelijke relevantie, impact en valorisatie; ■ Viability: strategie en vooruitzichten, financiële situatie, faciliteiten en ondersteuning, en opbouw van de wetenschappelijke staf.

In aanvulling hierop hanteert de universiteit het Leiden Protocol for Research Assessments 2015-2021. Dit

protocol beschrijft de verantwoordelijkheden van het College van Bestuur, de faculteiten en de instituten bij de voorbereiding en uitvoering van het externe visitatieproces volgens het SEP. Ook wordt er de procedure in beschreven voor de interne midterm review, een tussentijdse evaluatie die drie jaar na de externe beoordeling plaatsvindt.

In voorbereiding op een externe visitatie stelt een onderzoeksinstituut een zelfstudie op. De visitatiecommissie legt vervolgens een site visit af van een of meer dagen, en spreekt dan onder anderen met het instituutsbestuur, de leiders van de onderzoeksprogramma’s en een aantal promovendi. Na de visitatie stelt de commissie het visitatierapport op, dat vervolgens wordt aangeboden aan het College van Bestuur. Het college vraagt het betrokken instituut en de faculteit om schriftelijk te reageren op de bevindingen van de commissie en bespreekt het rapport en deze reactie. Daarna voeren de rector, de decaan en de wetenschappelijk directeur een gesprek over de bestuurlijke hantering van de uitkomsten van de visitatie. Zij maken afspraken over de opvolging van de aanbevelingen. De voortgang daarvan wordt gemonitord in de halfjaarlijkse overleggen van het College van Bestuur met elk van de faculteitsbesturen.

Externe onderzoeksvisitaties worden georganiseerd langs de lijnen van de wetenschappelijke disciplines. In Leiden is gekozen voor het instituut als eenheid voor de onderzoeksvisitatie. In de zelfstudie kunnen wel afzonderlijke onderzoeksgroepen worden besproken, maar de cijfermatige beoordeling heeft in beginsel betrekking op het instituut als geheel. Een externe onderzoeksvisitatie kan lokaal (stand alone) worden georganiseerd of in landelijk verband, wat het mogelijk maakt het onderzoek in samenhang met andere Nederlandse universiteiten te beoordelen. Afstemming over deze samenwerking vindt plaats in de landelijke discipline-overleggen van de decanen. In sommige domeinen, zoals de exacte wetenschappen en de gedragswetenschappen, zijn landelijke visitaties gebruikelijk. In andere disciplines, zoals de geesteswetenschappen, wordt soms gekozen voor lokale visitaties. Hierbij speelt mee dat het voor sommige disciplines lastig is om een ‘evenknie’ elders in Nederland te vinden.

De onderzoekers van de Universiteit Leiden nemen actief deel in landelijke interuniversitaire onderzoeksscholen. De kwaliteitsborging van deze onderzoeksscholen maakt deel uit van de onderzoeksvisitaties, die uitgevoerd worden volgens de richtlijnen van het SEP 2015-2021. De financieringsafspraken voor de onderzoeksscholen

Een integere en betrouwbare beoefening van wetenschap staat bij de Universiteit Leiden centraal. De onderzoekers werken volgens de Nederlandse Gedragscode

zijn opgenomen in de Gemeenschappelijke Regeling van de betreffende onderzoeksschool. In 2020 was Leiden penvoerder van de volgende onderzoeksscholen: ■ NOVA (Nederlandse Onderzoeksschool voor Astronomie – Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen).

Het Medical Genetics Centre South-West Netherlands (MGC), waarvan Geneeskunde/LUMC penvoerder was, is geen onderzoeksschool meer maar wel blijven bestaan als netwerk voor onderzoekers.

In 2020 stond een aantal onderzoeksbeoordelingen – extern en midterm – op de rol, maar de uitvoering daarvan is voor een deel vertraagd door de coronapandemie.

Bij externe visitaties worden ook cijfers toegekend, bij tussentijdse beoordelingen doorgaans niet. De cijfers zijn te vinden in bijlage E van dit jaarverslag.

De externe beoordelingen van de volgende eenheden zijn in 2020 uitgevoerd dan wel afgerond: ■ Faculteit Governance and Global Affairs: – Instituut voor Bestuurskunde ■ Faculteit Sociale Wetenschappen: – Instituut voor Politieke Wetenschappen – Instituut voor Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie (CA-OS) ■ Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen: – Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML)

De beoordeling van het Instituut voor Bestuurskunde vond plaats in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Vrije Universiteit en de Universiteit Utrecht, die van het Instituut voor Politieke Wetenschappen werd uitgevoerd samen met de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam. In de externe visitatie van CA-OS werd samengewerkt met de Radboud Universiteit Nijmegen, de Universiteit Utrecht, de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam. De visitatie van het CML was een stand alone-beoordeling.

In 2020 vonden de volgende midterm reviews plaats: ■ Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen: – Instituut Biologie Leiden (IBL) – Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek (LIC)