Florencia Levy
I z a b ell a M a i n Pa m i ę ć p o ko l e ń — r e ko n s t r u kc j a o p owi e ś c i p o l s k i c h Żyd ów z B u e n o s A i r e s w Wa r s za w i e
�
Celem projektu Florencii Levy realizowanego podczas rezydencji artystycznej w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN jest powiązanie wspomnień i tradycji zebranych w rodzinach żydowskich imigrantów w Buenos Aires z przestrzenią współczesnej Warszawy. Opowieści — odczytane w języku hiszpańskim, jidysz i polskim — są zilustrowane filmami i zdjęciami wykonanymi w warszawskich przestrzeniach. Moje refleksje wywołane przez to przedsięwzięcie dotyczą diaspory żydowskiej w Buenos Aires, narracji o przeszłości, pamięci, roli języka w przekazie tradycji i tworzenia terytorium dla nawiązania więzi przez kolejne pokolenia.
M i g ra c j a Żyd ów d o A r g e n t y ny Najliczniejsza społeczność żydowska w Ameryce Łacińskiej zamieszkuje obecnie Argentynę, a zwłaszcza Buenos Aires — to około dwieście czterdzieści tysięcy osób. Powstanie tej diaspory żydowskiej związane jest z migracją pod koniec XIX wieku z Europy Wschodniej wskutek nasilających się prześladowań Żydów w Rosji — po zamachu na cara Aleksandra II — obejmujących oskarżenia o mordy rytualne, antyżydowskie prawo i napady rabunkowe, również w Warszawie. Ówczesny rząd argentyński wspierał masową imigrację, gdyż miała ona pomóc w zasiedleniu południa państwa. Kolejne fale migrantów żydowskich przybywały w pierwszej połowie XX wieku, choć od lat dwudziestych wprowadzono ograniczenia. Już w tym pierwszym okresie w Buenos Aires działały żydowskie gminy, stowarzyszenia i teatry, wydawano gazety (a). Argentyńscy Żydzi pochodzili z dużych miast i małych sztetli, reprezentowali zróżnicowane środowiska — od ortodoksyjnych po asymilacyjne, zaś w nowej ojczyźnie tworzyli równie heterogeniczną wspólnotę. Jedno ze zdjęć zgromadzonych przez Florencię Levy przedstawia grupę żydowskich osadników w strojach gauczów, zakładających argentyński kibuc. � Opisy podróży do Argentyny były ważnym tematem we wspomnieniach żydowskich migrantów. Droga ta niejednokrotnie związana była z niepewnością, strachem i traumą w obliczu narastających zagrożeń w Europie i Holokaustu. Niektórzy rozmówcy musieli ukrywać swoją żydowską tożsamość, by uzyskać prawo osiedlenia się w Argentynie. Inni zostawiali
�
a
M. Szkwarek, W drodze do Erec Izrael. Przystanek: Ameryka Łacińska, „Ameryka Łacińska” 2003, nr 3–4 (41–42), s. 124–128. 15 6