Hoogtelijn juli 2008 by Koninklijke NKBV

W W W. N K B V. N L | J U L I

2008

| NR

HOOGTELIJN tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

Gezinsbivak in de PyreneeĂŤn 15 tips om snel te klimmen

Bikkelen op de Droites De mooiste kloven van Europa Alles over kinderdragers

01-HL308-covers.indd 1

16-06-2008 15:34:09

HOOGTELIJN 3-2008

d de boer

Inhoud Op de Hoogte

25 jaar Tukhut

Leren bivakkeren in de PyreneeĂŤn

Southern Sandstone

De mooiste kloven van Europa

Van 4 tot 74

Routewaarderingen vergeleken

Focus

Op â&#x20AC;&#x2122;t randje

Rotsklimmen in China

Droites - Lagarde Direct

15 tips om snel te klimmen

Rumoer over klettersteigsets

Alles over kinderdragers

Markt & Materaal

Recensies & Signalementen

Ledeninformatie

Vooruitblik

11 Al 25 jaar een tukkie in de Tukhut

8 8 8 / , # 7 / - ] + 6 - * ] / 3

)00(5&-*+/ UJKETDISJG U WBO EF LPOJOLMJKLF OFEFSM BOETF LMJN FO CFSHTQPSU WFSFOJHJOH

(F[JOTCJWBL JO EF 1ZSFOFFqO UJQT PN TOFM UF LMJNNFO

#JLLFMFO PQ EF %SPJUFT %F NPPJTUF LMPWFO WBO &VSPQB "MMFT PWFS LJOEFSESBHFST

Brenta, Val dellâ&#x20AC;&#x2122;Idea Foto: Ronald Naar

Kijk voor meer informatie op www.nkbv.nl of www.hoogtelijn.nl

42 Rotsklimmen in China 02-HL308-inhoud.indd 2

16-06-2008 15:27:42

HOOGTELIJN 3-2008

DE SLEUTEL

12 Leren bivakkeren in de Pyreneeën

34 Peu difﬁcile ≠ Wenig schwierig

64 ABC van de rugzaktaxi

Waar een vereniging van gruwelt is een teruglopend ledenaantal. Nu de NKBV dit al een paar jaar mag ondervinden, is een verklaring snel gevonden. Dat zou zomaar kunnen zijn: ‘een demograﬁsch onevenwichtige ledenopbouw in combinatie met een veranderend vakantiepatroon’. Klinkt logisch toch? Oude sokken (met alle respect, het is een eretitel) zijn en blijven lid, jongeren weten de NKBV niet meer te vinden. Even daargelaten of dit nu werkelijk zo is, is het misschien goed weer eens te bezinnen op wat bergsport in essentie inhoudt. Een stelling: je doet aan bergsport om het onbekende in te duiken en de dagelijkse sleur achter je te laten. Bergsport eist een volledige concentratie gericht op maximale rust om zo een avontuur op de grens van het veilige te kunnen beleven. Het is niet alleen een fysieke sport, het is meer dan dat. Bergsport gaat over samenwerken, planning, inschattingsvermogen en verantwoordelijkheidsgevoel. Een actieve vorm van yoga, zo je wilt. In die intrinsieke waarde ligt de sleutel. Een ideale sport voor jongeren, juist dankzij het gevaarlijke randje. Mensen worden sterker van hun ervaringen. De volgende keer dat je iemand in de trein hoort ruziën, denk je ‘waar gaat het in hemelsnaam over’. Ik ben niet zo’n held in voorklimmen. Afgelopen week was ik met een gelauwerd en gelouterd klimmer op een Kroatisch eiland. De allereerste route was er eentje boven een prachtig blauwe zee. Het was al lastig om er te komen, het idee de steile klif te beklimmen had ik nog even voor me uitgeduwd. Op de vraag of ik de eerste route wilde voorklimmen heb ik desondanks met ‘ja’ geantwoord. Als klimmer ben je net een forel. Je laat je ﬁleren en de ingewanden lezen. Genadeloos eerlijk zijn naar elkaar is bij een dergelijke sport de enige optie. Nog extremer dan in een goed huwelijk. In mijn geval was een ‘ja’ dan ook een ‘ja’. Ik voelde me goed. Ook in de wetenschap dat de gelauwerde/gelouterde klimmer een ‘nee’ als onvoorwaardelijk had gezien. Misschien is klimmen wel dé sport voor jongeren, juist om heel oud en wijs te kunnen worden. Ivar Schute

02-HL308-inhoud.indd 3

16-06-2008 15:27:59

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar opdehoogte@nkbv.nl Alle links die in deze rubriek worden genoemd kun je ook vinden op www.hoogtelijn.nl onder Hoogtelijn 1/2008 door in de inhoudsopgave op ‘Op de Hoogte’ te klikken. Meer bergnieuws op www.nkbv.nl

IVONNE PEELEN LID VAN VERDIENSTE NKBV-vrijwilliger Ivonne Peelen is eind maart door het landelijk bestuur benoemd tot Lid van Verdienste. Peelen (45) is sinds 1987 lid van het regiobestuur Oost-Brabant en heeft in die functie onder meer het regioblad opgezet. Verder is zij de initiatiefneemster van de zeer succesvolle regionale bergsportdag. Peelen zelf reageerde verrast op het bestuursbesluit. “Wij gaan als gezin al jaren met veel plezier naar de bergen. Daar hoort ook bij dat je je als vrijwilliger inzet voor de bergsportvereniging,” liet zij weten.

BOULDERTRAVERSE VOOR SCHOOL © Pieter Dirksz

Basisschool De Schothorts in Hengelo heeft sinds eind mei een bouldertraverse op een van de buitenmuren. De bouldermuur, hoofdprijs van de zogeheten Heart Dance Award, werd aangeboden door de Hartstichting, klimmuurbouwer Vertigo en de NKBV. Bij de opening kregen de leerlingen klimles van boulderkampioen en Nederlands-Teamlid Ferdinand Schulte.

OPENING NKBV-MUUR AMSTERDAM

GRONDLEGGER BSK’S OVERLEDEN Een van de grondleggers van de NKBVbergsportkampen, Henry van der Lingen, is op 13 april overleden. Hij is 81 jaar geworden. Van der Lingen was, behalve lid van de Commissie Bergsportkampen, gedurende twintig jaar coördinator van het bergsportkamp in Schladming. Volgens zijn vrienden kende hij de bergen en paden van de Niedere Tauern en Dachstein beter dan menige lokale bewoner. Vanwege zijn bijzondere diensten werd Van der Lingen benoemd tot ereburger van Schladming. In Nederland werd hij verheven tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Hij was bijna zestig jaar lid van de NKBV.

Kunstenaar Boudewijn Payens opende zaterdag 31 mei de verplaatste buitenklimmuur van de NKBV-regio Amsterdam. De muur, bij een sportcomplex in het Amsterdamse stadsdeel Osdorp, stond oorspronkelijk bij de Jaap Edenbaan maar is op initiatief van de NKBV verplaatst. Na de opening, in aanwezigheid van wethouder Carolien Gehrels en stadsdeelwethouder Achmed Baâdoud, werd de klimwand in gebruik genomen door deelnemers van een rotsklimcursus. Op zaterdag 30 augustus neemt de regio Amsterdam afscheid van de oude locatie bij de brandweerkazerne aan de De Ruyterkade, vlakbij het Centraal Station. Daar werd sinds 1958 geklommen.

PERO-DEGASPERI-KLETTERSTEIG WEG De Pero-Degasperi klettersteig in het Italiaanse Trentino wordt deﬁnitief ontmanteld. Dat heeft de lokale alpenvereniging SAT bekend gemaakt. De klettersteig was gesloten sinds in 2003 een brand in de omgeving grote natuurschade veroorzaakte.

LYNX NA 100 JAAR TERUG IN SÜDTIROL Na meer dan honderd jaar lijkt de lynx teruggekeerd in de Italiaanse Alpen. Begin april stak een dier uit een Zwitsers conservatieproject de grens over. Het uitstapje van de lynx werd geregistreerd omdat het beest eerder was voorzien van een signaalzendertje. Volgens de autoriteiten van de provincie Südtirol houdt de lynx zich op in de regio Deutschnonsberg. De lynx is een solitair levende katachtige van rond de twintig kilo. Het dier jaagt op kleine zoogdieren en vis. Volgens het Wereld Natuur Fonds leven in Zwitserland op dit moment zo’n honderd lynxen, voornamelijk in de noordwestelijke Alpen en de Jura. De Italiaanse autoriteiten hebben benadrukt dat het dier geen bedreiging vormt voor vee.

04-HL308 opdehoogte.indd 4

17-06-2008 09:04:38

O N D E R R E D A C T I E VA N E R N S T A R B O U W

HOOGTELIJN 3-2008

GLETSJERS BLIJVEN SMELTEN Gletsjers in de Oostenrijkse Alpen zijn het afgelopen jaar opnieuw gekrompen. Dat blijkt uit het Gletscherbericht 2006/2007 van de Oostenrijkse bergsportvereniging OeAV. Alle 93 gletsjers die voor het onderzoek werden gemeten bleken verder gesmolten, gemiddeld werden de gletsjers 22,2 meter korter. De winnaar van het onderzoek is de Weisssee Ferner in het Kaunertal, met een afname van bijna honderd meter. Volgens onderzoeksleider professor Gernot Patzelt bleef de neerslag in de meetperiode ver achter bij het gemiddelde – in april 2007 viel maar tien procent van de gebruikelijke hoeveelheid – terwijl de temperaturen drie tot vijf graden hoger waren dan normaal. Daardoor bereikte de gletsjerteruggang bijna het niveau van de extreem hete zomer van 2003. Toen was de gemiddelde gletsjerteruggang 22,9 meter. Patzelt noemt het opvallend dat vooral de gletsjers in de Ötztaler Alpen veel terrein verloren. Van de acht gletsjers die meer dan veertig meter achteruit gingen, liggen er zes in het Ötztal. Van de volgende vijftien gletsjers , met een verlies van tussen de dertig en veertig meter, liggen er acht in het gebied. Een uitgebreid artikel over de gletsjermetingen is te downloaden via: http://tinyurl.com/5guw2f

Op de hoogte

Top 10 Gletsjerteruggang 1

Weisssee Ferner (Ötztal)

-96,5 m

Schalf Ferner (Ötztal)

-87,5 m

Niederjoch Ferner (Ötztal)

-84,0 m

Similaun Ferner (Ötztal)

-48,0 m

Obersulzbach Kees (Venediger)

-47,5 m

Sulztal Ferner (Stubai)

-45,2 m

Diem Ferner (Ötztal)

-43,8 m

Gepatsch Ferner (Ötztal)

-40,0 m

Hintereis Ferner (Ötztal)

-39,4 m

Rettenbach Ferner (Ötztal)

-39,2 m

De nieuwe NKBV Bergwandelworkshop Voorbereid, Verantwoord en Fit de bergen in die in april is geïntroduceerd, is goed ontvangen. Op en rond de Zoetermeerse Vuilnisberg leidden Frank Rempe en Frank Husslage de deelnemers op enthousiasmerende wijze langs de belangrijkste aspecten van het bergwandelen. Na aﬂoop bleek dat de workshop heeft aangezet tot lust naar méér, Vooral verdiepingscursussen kaart & kompas, oriënteren en looptechniek bleken erg in trek. Het is de bedoeling dat deze regionaal gaan worden aangeboden. De bergwandelworkshop zal in het vervolg landelijk en in de regio worden georganiseerd.

04-HL308 opdehoogte.indd 5

BERGWANDELWORKSHOP SUCCES

17-06-2008 09:04:51

HOOGTELIJN 3-2008

Op de hoogte © Gniedzieska

EXPEDITIENIEUWS Een paar weken later en een paar kilometer verderop moest Berry van Welzen op 7700 meter hoogte zijn beklimming van Mount Everest opgeven. Hij liet weten dat hij er “fysiek én mentaal helemaal doorheen zat.” Bij zijn beslissing om te keren speelde ook de enorme drukte op de berg een rol. In mei werden op Mount Everest verschillende records gebroken. Op 25 mei bereikte de 76 jarige Nepalees Min Bahadur Sherchan de top van de berg. Hij is de oudste Everestbeklimmer ooit. Het record stond tot dusverre op naam van de destijds 71-jarige Japanner Katsusuke Yanasgisawa. Appa Sherpa verbeterde op 22 mei zijn eigen wereldrecord door de berg voor de achttiende keer succesvol te beklimmen. Diezelfde dag werd het record van het grootste aantal mensen op één dag op de top gebroken: liefst 75 mensen beklommen de berg. Ter vergelijking: het duurde tot oktober 1978, ruim 25 jaar na de eerste beklimming, tot de 75-ste persoon op de top van Everest stond. Dat was de Oostenrijkse expeditieklimmer Kurt Diemberger.

Lhotse

Het schip waarmee de Patagonië-expeditie op pad gaat.

04-HL308 opdehoogte.indd 6

Ronald Naar, Martin Fickweiler, Coen Hofstede en Edwin Klercx vertrokken 15 juni richting Vuurland en zuidelijk Patagonië. Het team is van plan om eerst drie weken langs de kust te zeilen en onderweg enkele bergen te beklimmen. Daarna laten ze zich afzetten aan de onbewoonde westkust om vervolgens de zuidelijke Patagonische IJskap over te steken. Kijk verder op: www.climbing.nl/patagonia2008

Herman Kristen (40) bereikte op 27 mei als eerste Nederlander de top van de Lhotse (8516 meter), de op drie na hoogste berg ter wereld. Kristen maakte samen met Nederlanders Arnold Coster en Bert Velthuis deel uit van een expeditie georganiseerd door het Britse bedrijf Summit Climb. Hij was aanvankelijk van plan de Cho Oyu (8201 meter) te beklimmen maar vanwege het Chinese optreden in Tibet eerder dit voorjaar was hij gedwongen uit te wijken naar Nepal. “Lhotse is een geweldig mooie berg, maar helaas maar weinig beklommen. Waarschijnlijk omdat Lhotse in de schaduw van Mount Everest staat en lang niet dezelfde uitstraling heeft. Everestbeklimmers beschouwen Lhotse zelfs zwaarder dan Everest, vanwege onder meer de steile wanden tot wel 55-60 graden. Chinezen bedankt!” aldus Kristen.

Op 11 juli vertrekken Roland Bekendam, Jefta Smit en Sjors Verbrugge naar het Kangikitsoq-fjord in Zuid Groenland. Het is de bedoeling om daar een aantal tot nu toe onbeklommen rotswanden te bedwingen. Een vierde expeditielid, Harald Swen, besloot na een trainingsweek met het team in de Dolomieten om de expeditie te verlaten. Zie voor meer informatie over de tocht www.tupaassat.com.

Het team van de Patagonië-expeditie.

17-06-2008 09:05:01

HOOGTELIJN 3-2008

En waar ga je heen als Everest te druk is? Naar het relatief rustige noordoosten van Afghanistan bijvoorbeeld. Daar bedwong Dirk Terwel vorig jaar al in de zogeheten Wakhancorridor een tot dusverre onbeklommen 5460 meter hoge berg. De Wakhancorridor ligt in de Hindukush, ingeklemd tussen Tadzjikistan, Pakistan en China. De expeditieleden vlogen eerst naar de Afghaanse hoofdstad Kabul. Van daaruit reisden zij drie dagen per jeep richting het gebied, daarna volgde een tiendaagse trek naar het basiskamp. Terwel en zijn medebeklimmer Hamish Nixon doopten de berg (uit het Dari vertaald) ‘berg van de verzoening’, refererend aan het doorgaande conﬂict in Afghanistan. De route volgde volgens de klimmers een ijswand van ongeveer vijfhonderd meter (50/55 graden) en liep daarna via een ijsgraat naar de top. Terwel schat de moeilijkheidsgraad op TD. “De moeilijkheden waren relatief klein in verhouding tot de enorme schoonheid en ruigheid van dit gebied,” aldus de klimmer. Het is voor zoveer bekend voor het eerst sinds 1977 dat een Nederlandse klimmer actief was in Afghanistan.

Katja Staartjes, Henk Wesselius, Niels van Veen en Miriam Knepper moesten op 13 mei een toppoging op de Manaslu (8163 m) opgeven vanwege de extreme kou en wind. Twee dagen later besloot het team dat een tweede toppoging vanwege de weersomstandigheden onverantwoord zou zijn. Op de website van de expeditie (www.manaslu2008.nl) schrijft Staartjes dat ze aan die beslissing een kater overhoudt die nog wel een tijdje zal duren. “Maar goed, de top haal je alleen als alles klopt. En dat was helaas niet het geval.”

Op de hoogte

Manaslu

DEZE ZOMER NOG DE BERGEN IN? KIJK OP BERGSPORTREIZEN.NL VOOR DE LAATSTE VRIJE PLAATSEN

04-HL308 opdehoogte.indd 7

17-06-2008 09:05:32

HOOGTELIJN 3-2008

Op de hoogte De Britse tv-kok Gordon Ramsay heeft aangekondigd dat hij Mount Everest wil beklimmen. De kok, die bekend staat om zijn kleurrijk en maatschappelijk onaangepast taalgebruik, liet weten dat hij op dit moment aan het trainen is. Hij zou meedoen aan een expeditie die volgend jaar op pad gaat. Ramsay vertelde de Britse tabloidkrant The Sun dat hij zich nog wel zorgen maakt om zijn gezondheid. Hij beweert dat hij door slecht eten tijdens het maken van zijn tv-serie Kitchen Nightmares, waarbij hij slechte restaurants in de Verenigde Staten bezocht, een maagzweer heeft opgelopen. “I swear to God, I’m so p d off ”, verklaarde hij daarover tegen de krant. De tv-chef is houder van drie Michelinsterren. Het is niet bekend of hij op de hoogte is van de culinaire omstandigheden tijdens Himalaya-expedities. Ondertussen loopt David Beckham zich warm voor een trip naar de Kilimanjaro. De voetballer zou door U2-zanger Bono uitgenodigd zijn voor de beklimming van Afrika’s hoogste berg om op die manier geld in te zamelen voor Unicef. Waarom de twee vermogende heren niet gewoon een stevige cheque uitschrijven voor de VN-kinderorganisatie is niet bekend gemaakt.

NIEUW OLPERERHÜTTE GEOPEND © DAV Sektion Neumarkt

De geheel herbouwde Olpererhütte, in het Oostenrijkse Zillertal, is vanaf dit seizoen geopend. Het oorspronkelijke onderkomen voldeed volgens de eigenaar, DAV Sektion Neumarkt in der Oberpfalz, niet meer aan de moderne eisen. De oorspronkelijke hut, gebouwd in 1884 en destijds een van de eerste berghutten in de Oost-Alpen, werd geheel gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De hut ligt aan de populaire Berliner Höhenweg, aan de langeafstandsroute van München naar Venetië en vormt het uitgangspunt voor de beklimming van de Olperer (3476 meter).

BOULDEREN OP HET STRAND

TV-KOK RAMSAY WIL EVEREST OP

Naar verwachting zullen op 30 en 31 augustus meer dan 500 klimmers uit binnen- en buitenland afreizen naar het strand van Scheveningen voor BAZ! (Boulderen aan Zee) 2008. Op het programma van het tweedaagse boulderfestival staan een open wedstrijd, een kidswedstrijd, een recreatieve boulderdag, verschillende clinics en optredens van bandjes en breakdance crews. BAZ! is dit jaar door de internationale sportklimfederatie IFSC uitgeroepen toet een zogeheten promotional event. Dat betekent onder meer dat het evenement wordt opgenomen op de internationale wedstrijdkalender. Volgens de organisatie betekent dat dat het boulderfestijn kan rekenen op een sterk internationaal deelnemersveld. BAZ! is het grootste boulderevenement van Nederland en het grootste van Europa op artiﬁciële wanden. Meer informatie: baz.climbing.nl

DODELIJK ONGELUK IN KLIMHAL THEA TERUGROEPACTIE Salewa-karabiners Fabrikant Salewa roept eigenaars van zogeheten SUB Wire G2 karabiners op om hun exemplaren uit voorzorg om te ruilen. Bij een periodieke test is gebleken dat sommige karabiners niet voldoen aan bepaalde veiligheidsnormen. De fabrikant heeft uit voorzorg alle karabiners van het type uit de handel genomen. Het gaat om geëloxeerde gele karabiners met een zogeheten draadsluiting met productieserienummers 01/06, 01/07 en 01/08. Het serienummer is te vinden op de rugzijde van de karabiner. De karabiners zijn zowel los als in setjes verkocht. Salewa ruilt karabiners met de betreffende serienummers kostenloos om. Meer infomatie: www.salewa.com, recall@salewa.com

04-HL308 opdehoogte.indd 8

Bij een ongeluk in klimhal Tussen Hemel en Aarde (THEA) in Amsterdam is een 39-jarige vrouw om het leven gekomen. De vrouw, een ervaren sportklimster, viel van de top van de wand naar beneden. Ze werd per ambulance overgebracht naar het ziekenhuis maar ze bezweek onderweg aan haar verwondingen. Volgens een woordvoerder van Recron, de overkoepelende organisatie van recreatiebedrijven, zou de zekeraar, eveneens en ervaren klimmer, zijn zekerapparaat hebben losgekoppeld terwijl de vrouw nog bovenin de wand was. Op het moment dat zij in het touw wilde gaan hangen, was ze volgens de woordvoerder ongezekerd, waardoor ze ongeveer twaalf meter naar beneden viel. In Duitsland vond op 25 maart een dodelijk ongeval plaats in klimhal Heaven’s gate in München. Een negenjarig meisje viel daarbij van achttien meter hoogte op de grond. Het meisje was met een vriendinnetje en haar vader in de hal en nam deel aan een klimcursus.

17-06-2008 09:05:44

HOOGTELIJN 3-2008

Op de hoogte SPORTKLIMNIEUWS

aﬂasten van de wedstrijd werd nogal vaag gedaan, maar in het ﬂuistercircuit wordt beweerd dat de Servische organisatie had nagelaten om klimwanden neer te zetten.

JEUGDKLIMMERS IN VORM Nederlandse jeugdklimmers presteerden boven verwachting goed tijdens de European Youth Cup wedstrijd in Praag op 17 en 18 mei. Nikki van Bergen greep net naast een podiumplaats en eindigde op de vierde plek. Nicky de Leeuw werd zevende, Tim Reuser eindigde op de negende plaats en Youth Cup-debutant Elko Schellingerhout eindigde als dertiende. De World Cup Boulderen in Grindelwald eind mei leverde Vera Zijlstra een nieuw Nederlands record op: de 16de plaats. Dat is aanleiding om haar nu bij NOC*NSF voor te dragen voor een B-status. Wouter Jongeneelen eindigde in de halve ﬁnale op de 18de plaats. Jorg Verhoeven bereikte op 3 mei tijdens de Boulder World Cup op het eiland Réunion in de Indische Oceaan de derde plaats. Hij eindigde achter de Oostenrijkers David Lama en Kilian Fischubber. Het is de tweede keer dat Verhoeven een podiumplaats haalt tijdens een Boulder World Cup. Bij een World Cup wedstrijd twee weken eerder in het Oostenrijkse Hall eindigde Verhoeven als beste Nederlander op de dertiende plaats, gevolgd door Wouter Jongeneelen op de 41-ste plaats. Worldcup debutant Jesse van der Werf eindigde als 55-ste, Ferdinand Schulte werd 70-ste. Bij de dames eindigde Vera Zijlstra, die een dag voor de wedstrijd nog zat te blokken op een wiskundetentamen, op de 46-ste plaats. De World Cup die van 15 tot 17 mei gehouden zou worden in het Servische Belgrado werd op het allerlaatste moment afgelast. Over de reden voor het

Het Nederlands studentenkampioenschap (NSK) boulderen op 17 mei is gewonnen door Jesse van der Werf en Ima Nahumury. Bij de heren eindigden Timo Tak en Truong Nngo op de tweede en derde plaats, bij de dames gingen de podiumplaatsen naar Roelien van de Vrie en Corien Prins. Het NSK moest op het laatste moment uitwijken naar klimcentrum Steep Part in Den Haag omdat de oorspronkelijke locatie, het sportcentrum van de TU Delft, tijdelijk onbruikbaar was door een grote brand in het tegenovergelegen gebouw van de faculteit bouwkunde.

MOUNTAIN NETWORK KOOPT THEA Klimhal Tussen Hemel en Aarde in Amsterdam is dit voorjaar overgenomen dor outdoorbedrijf Mountain Network. De hal gaat verder onder de naam Mountain Network THEA. Het is de bedoeling dat THEA begin 2010 verhuist naar een nieuwe locatie aan de westkant van ringweg A10.

AAN DE LIJN MET NIKKI VAN BERGEN

Nog gefeliciteerd met je vierde plaats! Ja dank je wel, ik ben er superblij mee. Vond je het vervelend dat je net niet op het podium stond? Nee, ik was echt zo ontzettend blij met de vierde plaats, er zat ook echt niet meer in want ik klom door totdat ik echt he-le-maal verzuurd was. Je hebt stijgende resultaten!…. wat zijn je verwachtingen voor het Wereld Kampioenschap? Geen idee, ik hoop dat ik ﬁt genoeg ben. De invloed van de reis en het tijdsverschil zullen zeker meespelen. Bij het vorige jeugd WK in Equador kon ik dat goed merken, ik werd daar uiteindelijk 22ste. Ik ben nu alleen wel beter dan toen.

04-HL308 opdehoogte.indd 9

Ben je al hard aan het trainen voor Sydney? Ik richt me nu eerst op de European Youth Serie wedstrijd in Wuppertal in Duitsland van eind juni. Verder doe ik half juli mee met mijn eerste World Cup wedstrijd in Chamonix en daarna ga ik nog naar een open jeugdwedstrijd in Serre Chevalier. Na die wedstrijden ga ik een weekje klimmen in Arco en dan ga ik de hal in voor de laatste voorbereidingen voor het WK. Wat gaat er zeker mee in je koffer naar Australië? Mijn gordel en klimschoenen natuurlijk. En mijn klavertje vier. Ik heb van één van mijn beste vriendinnen een klavertje vier gekregen voor mijn eerste internationale jeugdwedstrijd, en het werkt, dus dat gaat zeker mee!

Nikki van Bergen (15) eindigde op de vierde plaats tijdens de Internationale Jeugdwedstrijd in Praag, half mei. Zij is sinds 2007 lid van de nationale sportklimselectie Jong Oranje. In augustus doet ze in Sydney, Australië mee aan het Jeugd WK. Joost Hofman sprak met haar.

17-06-2008 09:06:00

WE KNOW. LIKE YOU, WE KNOW THE OUTDOORS. En net als jij sluiten wij in de bergen geen enkel compromis waar het onze uitrusting betreft. Daarom richten wij ons voortdurend op de ontwikkeling van de allerbeste bergschoenen. Bergschoenen die zijn ontworpen, geproduceerd en getest met maar één doel – om elke uitdaging met compleet vertrouwen tegemoet te treden.

10-HL308-advertenties.indd 10

www.asolo.com

17-06-2008 15:27:24

TEKST PETER DA ALDER

FOTO’S ARCHIEF KLET TERCLUB ROT TERDAM

HOOGTELIJN 3-2008

AL 25 JAAR EEN TUKKIE IN DE TUKHUT JUBILEUMVIERING IN SEPTEMBER Een groep enthousiaste bergliefhebbers uit Rotterdam wilde graag eens ‘in het echt’ rotsklimmen. Aan de voet van die echte rotsen werd aanvankelijk gekampeerd, later kwam er een eigen onderkomen: de Tukhut. Eerst in een oud frietkot, na een brand in een nieuw natuurstenen gebouw. In september wordt het 25-jarig jubileum gevierd in Sy in de Belgische Ardennen.

De Ourthe is een prachtig riviertje in de Ardennen. Vaak smal en rustig, soms ruig, breed en woest. Een enkele keer overstroomt de Ourthe. Dan lopen diverse campings onder en dobberen de caravans onder de rotspunten in de Ardennen. In het stroomgebied van de rivier hebben talloze Nederlanders hun eerste klimervaring opgedaan. Ze maakten kennis met de gladde, smerige, brokkelige rots aan hun handen. Zwoegden op La Cathédrale en al die andere massieven aan strakke touwen omhoog, hangend boven de kronkelende rivier. Het staat enigszins symbool voor het ‘kletteren’ van een oudere generatie. In Sy mag nauwelijks meer geklommen worden, alleen op wat lastigere plaatsen. In die omstandigheid is het verwonderlijk dat de Tukhut nog steeds bestaat. Dat kan ook alleen maar omdat vrijwilligers de zaak draaiende houden. Als er aanmeldingen zijn, is de hut in principe elk weekeinde open. Dan reist de beheerder, de patron, naar de Ardennen en ontvangt de gasten. “Ik raak er in die 25 jaar absoluut niet uitgekeken. Het is een heerlijk gebied om te wandelen. Het is er rustig en prachtig,” zegt Dick Cos, een van de leden van de huttencommissie. SLOBBERIG “De bezoekers moeten nu zelf zorgen voor hun eten en zijn verplicht corveewerkzaamheden te doen,” vertelt hij. “Meer dan een slaapplek kun je toch niet verwachten voor een overnachting van vijfeneenhalve euro per persoon? In het verleden hadden we wandelweekeinden waarbij we voor iedereen kookten en het ontbijt verzorgden. Maar ga er maar aanstaan, voor veertig man koken en ontbijt regelen. Alles moest in Nederland ingekocht worden, want voor boodschappen moest je helemaal naar Hamoir. Het was ook vaak komisch als er ’s ochtends ontbijt werd gemaakt. Ei met spek, zonder spek, dubbelgebakken, een blauw ei of juist slobberig. Eén ding was helder: het klopte nooit met de bestelling,” herinnert Cos zich. Maar de wandelweekeinden worden niet meer georganiseerd. De animo loopt terug en het is enorm lastig om koks te vinden die het hele weekeinde staan te koken. ”Veel mensen willen ofwel extremer klimmen of een meer extreme omgeving. En er is behoefte aan meer luxe, aan een lekker verzorgd ontbijt bijvoorbeeld,” weet Dick Cos. Voor de Tukhut was 1999 een topjaar met 4872 overnachtingen; vorig jaar telden de patrons nog maar 3390 gasten. SNURKHUT In september zal het 25-jarig bestaan van de Tukhut worden herdacht. Patrons en oud-commissieleden die zich jarenlang als vrijwilliger hebben ingezet hebben voor de Tukhut, kijken nog eens terug. En halen herinneringen op.

11-HL308-r9-tukhut.indd 11

Klimmers en wandelaars verzamelen zich voor de ’eerste’ Tukhut, een vakkundig omgebouwd voormalig frietkot.

Een wandelweekeinde in 2004 vanuit de huidige Tukhut. De opening van de herbouwde Tukhut op 10 september 1983. Over het kamperen de eerste jaren, over het huwelijk dat gesloten is in de Tukhut. Bij sommige gezichten herinneren ze zich ongetwijfeld dat de naam ’Snurkhut’ beter zou passen. Herinneringen aan de jaarlijkse verf-, herstel- en opknapdagen door vrijwilligers. Over het Eef en Lenie Boeve-lager, een hommage aan de architect van de recente Tukhut. Over de brand die het oude frietkot in de as legde. Het samen piepers jassen, de barkaart die altijd te snel vol was. Er wordt stilgestaan bij de ’aanstichters’ van het ontstaan van de Tukhut, de Kletterclub Rotterdam. En er wordt zeker een glas geheven aan de fraaie houten bar, evenals het huttenschild gemaakt door Jacques Backx. En er wordt gemijmerd over de toekomst. Mooi toch dat vrijwilligers zoveel tijd en energie besteden om binnen een vereniging een ontmoetingsplaats als de Tukhut in stand te houden. In 2003 werd ter gelegenheid van het 20jarig bestaan het Tukhut-lied gezongen. Het besloot met de frase: Met heel veel mooie jaren in ’t verschiet. Een wens die nog steeds actueel is. Op naar de volgende 25 jaar! ▲

KIJK OOK OP: WWW.NKBV.NL/VOORLICHTING/HUTTEN/TUKHUT OF WWW.TUKHUT.NL

16-06-2008 12:46:04

HOOGTELIJN 3-2008

L O C AT I E C E N T R A L E P Y R E N E E Ë N

TEK ST EN FOTO’S X ANDR A DE BODE

LEREN BIVAKKEREN

12-HL308-r2-pyreneeen.indd 12

16-06-2008 17:04:06

HOOGTELIJN 3-2008

PYRENEEËN EN FAMILLE Onze dochters van negen en twaalf zijn toe aan iets nieuws: een echte bivaktocht in de bergen. Waar kan dat beter dan in het Réserve Naturelle de Néouvielle in de centrale Pyreneeën?

De camping in het plaatsje Barèges is ons vertrekpunt. “Moet dat allemaal mee?” vraagt onze jongste dochter. Ze wijst op de berg spullen die nog in de rugzakken moet. Merel en Saskia dragen een volle veldﬂes, regenpak, dik ﬂeecevest, de rest van de kleding, een afgepast zakje met snoep-voor-moeilijke-momenten en nog wat kleinere zaken. Bovenop de rugzakken komen hun slaapmatjes, aan de zijkant bungelen slippers. Wij dragen de rest. De ochtend van vertrek is het even op gang komen. We moeten de route ergens zien op te pikken en we willen zo snel mogelijk van het asfalt af. Gelukkig kunnen we na drie kwartier een onverhard stuk van de GR 10 op. We zien de vallei van de rivier Coubous liggen; daar zullen we afbuigen en langzaam omhoog trekken. Parapenters zweven rond. Enkele koeien staren ons na. De wit-rode tekens maken ons helemaal blij, omdat ze ons herinneren aan die goede oude tijd, toen we samen zes weken lang door de Pyreneeën trokken. “Kijk mam, weer een teken! We lopen goed!” roept Saskia. DRUK BEVOLKT “We gaan lunchen bij een plekje waar papa en ik ooit hebben gekampeerd,” zeg ik. Ik herinner me een kleine vlakte met kronkelende beekjes en kromme dennen. Er was ook een grote platte steen waarop je zo handig je brander kon neerzetten. Maar of dit beeld nog klopt? Elke keer dat ik denk dat we er zijn, is het toch weer een stukje berg verder. Maar dan herken ik de plek: links van ons is de Passade de la Pègue. De steen is er nog, de beek en bomen zijn nog even prachtig. Maar het paradijs is wel druk bevolkt met bergwandelaars die hier lunchen. De meisjes gooien hun rugzakken af en waden door de beek. Een kudde geiten lijkt te zijn besteld om de plek een nog idyllischer aanblik te geven. Wij beginnen met het verlichten van de rugzakken: we eten brood, worst en kaas. Merel en Saskia gooien dennenappels in de beek en kijken hoe snel die door de meanderende stroom worden meegenomen. Grote pret als twee jongetjes elkaar achterna zitten en in de beek vallen.

●

daarvoor gemaakte Lichtgewicht-Washandje-Dat-Snel-Droogt: een aan elkaar genaaid geel vaatdoekje. Daarna: pasta met prut, een stuk komkommer. En zicht op de westelijke bergketen met een tot laat voelbare ondergaande zon. Stilte, onderbroken door de kreet van een murmeltier en het gemep naar muggen. Steeds meer muggen. ENGE MAN Als de nacht aanbreekt, voel je en weet je dat je alleen bent in de bergen. Ik slaap licht en ben alert. Hoor ik daar iemand sluipen met mijn klotsende waterfles? Ik kom overeind en luister scherp. Buiten lijkt een felle lamp te branden. “Mam,” fluistert Merel, “ik hoor een man op slippers!” Meestal stuur ik manlief naar buiten, maar die slaapt overal doorheen, dus ik besluit zelf dapper te zijn. Als ik de tent openrits, zie ik hoe de volle maan alles verlicht: het meertje, de tent en de hele bergketen. De enge man op slippers blijkt het klotsende water tegen een rotspartij te zijn. “Merel, kom eens kijken,” fluister ik. Ze kruipt naar buiten en samen kijken we ademloos naar de schoonheid van deze nacht.

Na de lunch volgen we een tijdlang de rivier met z’n tussentijdse stroomversnellingen en bochten. “We gaan toch bij een meertje staan, hè?” vragen de dames regelmatig. En onvermijdelijk: “Is het nog ver?” De ﬂessen water raken op, dus we moeten ook op zoek naar een bron. Aan het einde van de middag doemt een rond meertje op. Aan een kant groeit riet, aan de andere kant is een perfecte vlakke plek. Het is niet helemaal duidelijk waar de voedende waterbron zit. Terwijl ik de tent opzet, speurt Jan Willem naar water en keert met volle ﬂessen en een vol pannetje terug. En - hij kan het niet laten - plonst daarna in het meer. Wij dames gaan gewoon in de uitstromende beek zitten en poedelen ons met het speciaal

12-HL308-r2-pyreneeen.indd 13

16-06-2008 17:04:18

De kinderen hebben een hut gezien en schakelen ineens van de eerste versnelling naar de vierde

De volgende ochtend ontbijten we in het zonnetje en lachen we om de man met de slippers. Dan breken we op en stijgen gestaag naar de Hourquette Nere. Links en rechts passeren we meertjes, verstopt tussen stenen en rotspartijen. We doorkruisen voorzichtig een kudde koeien, en ervaren een flinke kuitenbijter voordat we op de col van de Hourquette Nere staan. Hoewel ik het liefst in één keer doorstamp, wil Saskia regelmatig even een slok water en een snoepje. Zwetend en hijgend bereiken we uiteindelijk de col. Behalve de klim is ook het uitzicht adembenemend: een slinger van meertjes strekt zich onder ons uit. We eten een chocoladereep en kijken naar een gier. Die zweeft in 5 minuten de afstand waar wij een uur over ploeteren. INGESTORTE MAN Na een fikse afdaling zijn we in de weer met kaart en kompas om het juiste spoor te vinden. Omdat we hier niet de GR 10 volgen, moeten we het met steenmannetjes doen. De meisjes vinden het een sport om ze te zoeken. Alle steenhopen lijken hier echter op steenmannetjes. Een zielig stapeltje stenen blijkt de ware. We verbouwen deze ingestorte man weer tot een fiere vent. Na een aantal stijgingen en bochten komen de blauwe Lacs de Bastanet en het groene puntdak van de Refuge de Bastan in zicht. Ik kom zintuigen tekort voor dit panorama. Maar de kinderen hebben een hut gezien en schakelen ineens van de eerste versnelling naar de vierde. Op een holletje leggen we het laatste stuk af. Bij de hut gooien we onze bagage af en puffen uit met warme

12-HL308-r2-pyreneeen.indd 14

chocolademelk. We staren naar de kleine meren en eilanden onder ons en proberen dit uitzicht te bevatten. “Het gaat misschien onweren,” waarschuwt de huttenwaard. Daarom porren we de kinderen op om weer verder te gaan. Daar hebben ze even helemaal geen zin in. Maar wij willen beslist afdalen om een veilige kampeerplek te zoeken. Die vinden we zo’n honderd meter boven het Lac d’Oule, een stuwmeer met kale, afgekalfde randen. Ons kampeerplekje is vlak, beschut, nabij beken en ligt iets van het pad af. De tocht was eigenlijk iets te lang voor de dames. Ze liggen op hun matjes bij te komen en uit te zweten. Maar na wat zoutjes en snoep keert de energie terug en wassen we onszelf in een van de beken. Het onweer horen we in de verte, maar het komt niet dichterbij. De muggen wel. Overal dringen ze zich op. Om gek van te worden. Dan trekt een mist op en begint het een beetje te miezeren. Er zit weinig anders op dan de tent in te kruipen, muggen te meppen en snel het gaas dicht te ritsen. Met de wattige stilte om ons heen slapen we in. OER-ROES De volgende ochtend dalen we verder af naar het stuwmeer. De hoop daar mugvrij te kunnen ontbijten, blijkt ijdel. We beginnen aan de eerste kuitenbijter van de dag: op naar de Col d’Estoudou (2260 m). De kinderen hebben er goed de pas in, het lopen gaat ze eigenlijk prima af. Mistﬂarden duiken op en verdwijnen ineens weer. Op de col is even niets te zien. “Dus we zitten echt in een wolk? Oh, kijk!” De kinderen wijzen naar de bergketen die opeens voor de helft zichtbaar wordt.

16-06-2008 17:04:23

Als we de tocht vervolgen, kan ik maar niet genoeg krijgen van het landschap. De stenen, de beken en watervallen, vennen, meren, dikke groene dennen. Ik zou hier dagen kunnen rondzwerven in een soort oer-roes. Een asfaltweg wekt me uit mijn dromen. Ontnuchterd passeren we groepen mensen die zich vermaken aan het Lac d’ Aumar. We willen stoppen bij een berghut, maar die blijkt al een paar jaar gesloten. Geen nood, ik kook een pannetje water voor de koffie. Boven ons is de lucht nu helblauw. Vanuit het dal stijgen voortdurend dikke mistflarden op. Het hoogste punt van deze dag is de Hourquette d’Aubert. Ik sta verbaasd over het stijgtempo van mijn dochters, ze gaan me voorbij! Begin ik al enigszins af te takelen? Op de pas genieten Merel en Saskia net als wij van het uitzicht én van een zak zoute pinda’s. Aan twee kanten zien we meertjes liggen. In de diepte mistflarden. ABSOLUTE STILTE Na de pas dalen we flink af en besluiten op ons gemak een mooie tentplek te zoeken. Dat wordt bemoeilijkt doordat dikke mist optrekt. Het wordt koud en het zicht is nauwelijks een paar meter. Aan de hand van de meertjes die we passeren, schatten we in waar we ongeveer moeten zijn. Nergens een vlakke plek te vinden, alleen maar steenhopen. Dan ontwaren we in de mist een piepkleine plek naast een klein meer. Het enige geluid is van kikkers die in het water plonzen. Het is koud en vochtig. Daarom eten we in de tent en spelen hartenjagen en pesten. Ik heb de kinderen verteld dat we plekjes zouden tegenko-

12-HL308-r2-pyreneeen.indd 15

men waar het zo stil is, dat je je eigen bloed hoort suizen. Dat is hier. De volgende morgen is het nog zo stil, dat ik vrees dat de mist ons nog steeds omsluit. ‘Kom eens kijken!”, roep ik uit, als ik mijn hoofd de tent uitsteek. Het is helder. Het heeft gevroren ’s nachts en de rijp staat op het gras. De ochtendzon beschijnt de bergketens tegenover ons. Manlief werkt zich de tent uit en schiet tientallen foto’s. De meisjes springen op stenen in het ondiepe meertje en bekijken een dikke zwarte vis die zich traag beweegt. We wachten totdat de zonnestralen ook ons verwarmen en koken een pannetje water voor de thee. Dan breken we op voor onze laatste loopdag. Vandaag zullen we de bewoonde wereld weer bereiken. Dat merken we zodra we op de GR10 komen en tientallen groepen mensen naar boven komen lopen. We waren een paar dagen in het paradijs, nu dalen we af naar verzamelplekken, paardenverhuur- en parapentebedrijven. De dennen worden loofbomen. Aan het einde van de middag bestormen we de bakker in Barèges en stoppen ons vol met vers stokbrood, taart en croissants. Dan keren we terug naar de camping en zetten onze grote tent op. Na een verrukkelijke douche laten de kinderen zich verzaligd op hun slaapzakken neervallen. Ik ben supertrots op mijn dochters: we hebben onze eerste gezamenlijke wildkampeertrektocht volbracht! Maar daar hebben de dames even geen boodschap aan. Voor hen bestaat de wereld nu weer uit Donald Duck en Thea Beckman. ▲

16-06-2008 17:04:26

Naamloos-1 1

17-06-2008 09:29:12

TEK ST EN FOTO X ANDR A DE BODE

L O C AT I E

HOOGTELIJN 3-2008

Het enige geluid dat we horen is dat van kikkers die in het water plonzen

INFORMATIE Néouvielle Réserve Naturelle de Néouvielle ligt in de centrale Pyreneeën. Het is bezaaid met meren en meertjes. Je kunt het reservaat van verschillende kanten benaderen: vanuit het noorden bij Barèges en Artigues aan de weg van de Col du Tourmalet; vanuit het oosten via Saint Lary en vervolgens de Col du Portet (parkeerplaats op 2215 m) of Fabian en het Lac d’Oredon middenin het park. Wie voor 10 uur ‘s morgens bij het Lac d’Oredon is kan zelfs nog verder omhoog rijden naar de parkeerplaats aan het Lac d’Aubert op circa 2150 m. Na 10 uur rijden er pendelbussen op dit traject. Ook mooi en vlakbij: Cirque de Gavarnie. Voor ﬁetsliefhebbers: vanuit Barèges kun je de Col du Tourmalet op.

Reis Réserve Naturelle de Néouvielle ligt op circa 1300 kilometer van Utrecht. Met de auto: Parijs - Toulouse -Tarbes - N21 naar Lourdes N21 Argelès-Gazost - D921 Luz- St. Sauveur - D140 naar Barèges. Trein: met de Thalys en de TGV kun je overdag in ruim 11 uur van Utrecht naar Lourdes reizen. Vanaf daar ben je aangewezen op het schaarse openbaar vervoer in de Pyreneeën. Het is dan nog ongeveer 42 kilometer naar Barèges.

Tocht Je kunt prima je eigen tocht uitzetten in dit gebied. De GR 10 is prachtig, maar wel druk belopen. Zodra je daar van afwijkt, is het rustig. Wij liepen delen van de GR 10 gecombineerd met andere routes. Gemiddelde looptijd: 6 uur per dag. Het is zaak goed overweg te kunnen met kaart en kompas en eventueel een GPS. Het weer in de Pyreneeën is vrij onstabiel, waardoor je van de ene op de andere dag in dichte mist (en regen) kunt belanden.

Overnachten Er zijn weinig bemande hutten in het gebied. Er staan enkele herdershutjes, maar die zijn bijna allemaal afgesloten, ingestort of erg vies. De Refuge de Bastan is bemand. Wij kampeerden net buiten de grenzen van het Réserve Naturelle de Néouveille. Bij het Lac d’Aubert is een speciale plek toegewezen voor wildkampeerders. Je staat daar echter wel op loopafstand van de asfaltweg en parkeerplaats. In Barèges verbleven we op camping La Ribère, een kleine eenvoudige camping. www.laribere.com.

12-HL308-r2-pyreneeen.indd 17

Aan de oostkant van het park zijn twee eenvoudige rustige campings langs de weg naar Bielsa. Camping Moudang biedt vrij grote plekken tussen de bomen. Tegenover de camping is een winkel annex bar. Camping Fouga wordt gevormd door een groot veld waar je je tent willekeurig kunt neerzetten. Er blijft voldoende ruimte over voor een potje voetbal. Vuurtje stoken wordt gedoogd.

Uitrusting Tent: wij trokken met de Helsport Fjellheimen Camp 4 (3.2 kg). Met 2 (slanke) volwassen en 2 kinderen goed te doen. Goed warm en mugvrij te houden. Tevens kleine zitruimte voorin. Verder o.a.: lichtgewicht slaapmatjes en donzen slaapzakken, eenpitter Campinggaz. We hadden voor vier dagen voedsel mee; water dronken we uit bronnen.

Documentatie • De 100 mooiste dagwandelingen in de Pyreneeën, deel 1, Ton Joosten, Uitgeverij Elmar BV, 2007 • Wandelgids GR-10, Ton Joosten, Uitgeverij Elmar BV, 2006 • IGN nr. 1748 OT Gavarnie Luz-St-Sauveur, schaal 1:25 000 • IGN nr. 1748 ET Néouvieille Vallée d’Aure, schaal 1 :25 000 • Carte de Randonnées Pyrénées Carte Nr 4 Bigorre, schaal 1 :50 000 • www.pyrenees-passion.info/neouvielle.php

16-06-2008 17:04:32

Deze rugzak is slechts één voorbeeld uit onze uitgebreide collectie. We hebben nog veel meer rug zakken, in allerlei maten en kleuren. Check www.rugzak.nl voor de complete collectie of ga naar je buitensportwinkel.

Heb jij al honger?

We zijn pas 5 minuten onderweg! Groot opbergvak aan voorzijde

Torso Fit Centro verstelbare schouderbanden

A irZo ne ad ru gpa nd em en d Be ve s t ig in g v o o r t re k k in g -s to k ke n Extra toegang via grote rits aan de zijkant Grote gaasvakken aan de zijkant, altijd handig

Ad ap tiv e Fit -he up ba nd

Niet te zien op het plaat je, maar ook érg handig!!

Voorziening voor je drinkwaterzak

Of je nu veel of weinig meeneemt, je zoekt altijd het hoogste draagcomfort. Voor een grote rugzak is Lowe Alpine al jaar en dag de eerste keus, maar ook voor een kleine rugzak ben je nu bij de rugzakpionier het beste af. Het nieuwe AirZone rugpand biedt, dankzij het minimale contactoppervlak, maximale ventilatie. Daarnaast zorgt een anatomische vormgeving dat de rugzak perfect op elke rug past. De grotere modellen zijn uitgerust met de nieuwe gepatenteerde Adaptive Fit-heupband, aangevuld met het innovatieve Centroverstelsysteem, voor een perfecte pasvorm. Lowe Alpine rugzakken bieden een ongeëvenaarde pasvorm, waardoor elke tocht een pleziertocht wordt

10-HL308-advertenties.indd 16

17-06-2008 15:27:25

Deze rugzak is slechts één voorbeeld uit onze uitgebreide collectie. We hebben nog veel meer

Groot opbergvak aan voorzijde Torso Fit Centro verstelbare schouderbanden

A irZo ne ad ru gpa nd em en d Be v e s t ig in g v o o r t re k k in g-s to k ke n Extra toegang via grote rits aan de zijkant Grote gaasvakken aan de zijkant, altijd handig

Ad ap tiv e Fit -he up ba nd Niet te zien op het plaat je, maar ook érg handig!! Voorziening voor je drinkwaterzak

rug zakken, in allerlei maten en kleuren. Check www.rugzak.nl voor de complete collectie of ga naar je buitensportwinkel.

Heb jij al honger?

We zijn pas 5 minuten onderweg!

HOOGTELIJN 3-2008

L O C AT I E E N G E L A N D

TEKST ERNST ARBOUW

FOTO’S FR ANK HUSSL AGE

ONDER DE ROOK VAN LONDEN

SOUTHERN ●

Raar is leuk. En als er één woord is om het Engelse klimgebied Southern Sandstone te omschrijven, dan is het wel ‘raar’. Of het nou gaat om de ligging, de zachte rots of de lokale klimethiek – alleen topropen – alles aan Southern Sandstone is vreemd en anders en raar. En leuk.

Bij de woorden ‘berkenbos’, ‘dassenburcht’ en ‘klimgebied’ denk je niet ogenblikkelijk aan een plek die net iets meer dan een uur van het centrum van een wereldstad ligt. Maar het Engelse klimgebied Southern Sandstone, op de grens van de graafschappen Kent en Sussex, tussen de stadjes East Grinstead en Tunbridge Wells, ligt werkelijk op spitting distance van de Britse hoofdstad. Veertig minuten van luchthaven Gatwick, een dik uur naar Victoria Station, ruim 1200 klimroutes. Perfect voor als je een paar dagen over hebt na een bezoek aan Groot-Brittannië. Of gewoon goed voor een lang weekend klimmen. Een bezoek aan het gebied laat zich zelfs combineren met een stedentripje naar Londen; er hoeft nauwelijks klimmateriaal in de koffer. Wie afreist richting Southern Sandstone, hoeft niet veel meer mee te nemen dan een paar lange Schlinges, twee schroefkarabiners en ongeveer twintig meter klimtouw. De lokale klimethiek

KLIMREGELS Het gesteente in Southern Sandstone is zacht en erosiegevoelig. Zelfs de wrijving van een klimtouw bij topropen of abseilen kan al voldoende zijn om slijtage te veroorzaken – aan de rots, voor de duidelijkheid. Ter bescherming heerst in het gebied een strenge klimethiek. De drie belangrijkste punten daarvan zijn: 1 Topropen Gebruik bij het aanleggen van de zekering een touw en twee schroefkarabiners om te zorgen dat het touw niet over de rand van de rots schuurt. 2 Omlopen Laat je na het klimmen niet langs de route naar beneden zakken. Klim naar de top van de rots, bind je uit en loop naar beneden. 3 Niet abseilen In het gebied heerst een strikt abseilverbod. Voor sommige vrijstaande rotsblokken kan dat betekenen dat je (via een makkelijkere route) naar beneden moet soleren. Als je dat niet wilt, klim dan niet op vrijstaande rotsblokken.

18-HL308-r3-Southern Sandstone.indd 18

schrijft voor dat in het gebied alleen toprope geklommen wordt. Het zachte zandsteen is zo gevoelig voor erosie dat nuts en friends zichzelf zouden loswrikken – of bij de eerste de beste val zouden uitbreken. Een paar dagen klauteren in Southern Sandstone kan wonderen doen voor je klimtechniek. Door de strenge toprope-verplichting en door de beperkte hoogte van de rotsen, heeft het gebied iets weg van een klimhal, een plek waar je relatief veilig aan je klimniveau kunt werken zonder je zorgen te hoeven maken over de afstand tot je laatste zekering of slecht geplaatste nuts. “There are no mindblowing runouts on impending headwalls to be had here,” meldt de locale topo. Voor de duidelijkheid: de auteur bedoelt dat als aanprijzing, niet als excuus. In een land waar de lokale mores nog wel eens voorschrijven dat je, liefst met je moeders waslijn rond je middel, slecht gezekerde routes klimt op overhangende rotsen boven een woest kolkende zee, is Southern Sandstone, tja, gewoon heel erg relaxed. In The Climber’s Handbook to England & Wales doen ze er een schepje bovenop: “A few weekends spent in the area will either hook you, or send you of in search of bigger and wetter places.” Juist. ROTSRICHEL Southern Sandstone bestaat, als je op de kaart kijkt, uit twee deelgebieden: de westelijke kant met twee grote massieven bij East Grinstead en de oostelijke kant met ruwweg tien grotere en kleinere massieven tussen het dorpje Groombridge en Tunbridge Wells. Het populairste massief in de omgeving is Harrison’s Rock, een naar het zuiden gerichte rotsrichel van ruim een kilometer, omgeven door berkenbos en met uitzicht over de heuvel van Kent. Met meer dan 330 routes is het niet alleen het populairste massief, het is ook het grootste massief. Sinds de eerste klimmers neerstreken bij Harrison’s, nu ruim tachtig jaar geleden, hebben heel wat grote namen hier hun klimmeters gemaakt, van Himalayaverkenner en bergboekenauteur Eric Shipton tot de niet-zo-alpinistische, maar toch zeer getalenteerde Mick Jagger. Een Brits klimblad duikelde een aantal jaar geleden een foto op van een werkelijk piepjonge Jagger die zich tegen de rots omhoogwerkt. Er schijnt zelfs een instructieﬁlm te zijn waarin hij nut en noodzaak van wrijvingsschoenen uit de doeken doet.

16-06-2008 17:07:24

SANDSTONE

De lokale klimethiek schrijft voor dat alleen toprope geklommen wordt

18-HL308-r3-Southern Sandstone.indd 19

16-06-2008 17:07:31

Een paar dagen klauteren in Southern Sandstone doet wonderen voor je klimtechniek

DE KLIMGEBIEDEN

1 Basset’s Farm Rocks Het meest noordelijke gebiedje met volgens de gids ‘quite a few cimbs in the lower quality range’ – dat klinkt niet echt als een aanrader. De rots ligt op privé-land ongeveer drie minuten lopen van de weg. Er zijn 24 routes van maximaal zes meter hoog. OS nr. 188, Grid ref. 491 414 2 Bowles Rock Goed onderhouden massief op het terrein van een buitensportcentrum. Steile rots met op sommige plaatsen forse overhangen. De eigenaar vraagt een bescheiden toegang, in ruil daarvoor krijg je uitstekende zekerpunten voor je toprope en goed onderhouden sanitair. Liefhebbers kunnen in Bowles ook terecht voor de borstelskibaan of het kanozwembad. 170 routes, dertig boulderproblemen, maximale hoogte tien meter. OS nr. 135, Grid ref. 543 330 3 Bulls Hollow Rock Oude steengroeve die in The Climber’s Handbook wordt omschreven als een massief dat bij de meeste mensen niet op de ‘must-goback-there-in-a-hurry-list’ staat. De routes zijn vak nat en als ze niet nat zijn, zijn ze zanderig. Tip uit het klimmershandboek: ‘The Toad Rock Retreat pub around the corner is often the better bet.’ OS nr. 135, Grid ref. 569 394

18-HL308-r3-Southern Sandstone.indd 20

4 Chiddinglye Wood Rocks Tien boulders en 26 routes van maximaal zes meter hoog. Het massief ligt op privé-land en klimmen wordt ontmoedigd. OS nr. 135, Grid ref. 348 324 5 Eridge Green Rocks Eridge Green is een van de meer populaire massieven in Southern Sandstone. Er zijn ongeveer 160 routes van maximaal negen meter hoog. Ze schijnen geweldig te zijn – de rots niet. Het zandsteen in Eridge Green is zo zacht dat boulderen niet mogelijk is. OS nr. 135, Grid ref. 555 356 6 Happy Valley Rocks Twaalf routes en ongeveer twintig boulderproblemen tussen de drie en zeven meter hoog. OS nr. 135, Grid ref. 565 392 7 Harrison’s Rock Harrison’s Rock is het grootste en meest populaire rotsmassief in de omgeving. De rotswand is elf tot twaalf meter hoog en strekt zich uit over een lengte van meer dan een kilometer. Met ruim 330 routes en zo’n veertig boulders in alle moeilijkheidsgraden ben je in Harrison’s niet snel uitgeklommen. Op zonnige dagen in het weekend kan het behoorlijk druk zijn, maar daar staat dan weer tegenover dat het op zonnige dinsdagen juist heel erg rustig kan zijn.

16-06-2008 17:07:34

Het massief is eigendom van de Britse bergsportvereniging BMC. OS nr. 135, Grid ref. 530 350 8 High Rocks High Rocks is vooral het territorium voor Hard Men (m/v): steile en vaak overhangende rots en vooral routes in de hogere moeilijkheidsgraden. Het massief ligt op privé-grond en er moet twee pond toegang betaald worden. ‘Can often be quiet and beautiful’ meldt het klimmershandboek. Veertig boulders, 205 routes, maximale hoogte twaalf meter. Naast het hoofdmassief ligt ook nog de zogeheten High Rocks Continuation Wall (toegang gratis) met nog eens ongeveer 75 routes. OS nr. 135, Grid ref. 560 382 9 High Rocks Annexe Vlak bij High Rocks, ten noorden van de weg en de spoorlijn, ligt High Rocks Annexe, een groep kleinere rotsen met zo’n zestig routes tot zes meter hoog. Voor het klimmen eerst toestemming vragen bij het huis boven het massief. OS nr. 135, Grid ref. 562 385 10 Jockey’s Wood Rocks Achttien moeilijke routes op privé-terrein. Alleen klimmen met schriftelijke(!) toestemming van de eigenaar in Penn House. OS nr. 135, Grid ref. 516 346

18-HL308-r3-Southern Sandstone.indd 21

11 Penns House Rocks Gesloten massief bij Penn Hous (zie boven). OS nr. 135, Grid ref. 520 346 12 Ramsley Farm Acht korte routes en twaalf laag gegradeerde boulders op ongeveer een kilometer wandelen van High Rocks. De rotsen liggen op land waarvan niemand weet wie de eigenaar is. OS nr. 135, Grid ref. 568 379 13 Stone Farm Rocks Ongeveer 75 routes en twintig boulderproblemen op zo’n vier kilometer ten zuiden van East Grinstead. De rots bij Stone Farm is niet meer dan vijf meter hoog en is over het algemeen vrij zacht. Voorzichtigheid bij het aanleggen van een toprope is op z’n plaats: zorg dat het touw niet over de rots schuurt. OS nr. 135, Grid ref. 381 348 14 Under Rocks Idyllisch gelegen rotsen die worden omschreven als ‘unrivalled anywhere in South East England.’ Er zijn ongeveer 25 vooral moeilijke routes. OS nr. 135, Grid ref. 555 264

16-06-2008 17:07:49

Andere populaire massieven in de omgeving zijn High Rocks (nog een keer ruim 300 routes) en Bowles (146 routes). Dat laatste gebied, op het terrein van een outdoor centre drie kilometer ten zuiden van Harrison’s, heeft een heel andere atmosfeer: voor de rots ligt biljartlakengroen gras en bij het klimmen word je permanent gadegeslagen door schoolkinderen met ﬁetshelmen en Bob-deBouwerrugzakjes. Je moet ergens tegen kunnen… Voor klimmers die kamperen bij Harrison’s Rock kan een bezoekje aan Bowles de moeite waard zijn. De camping bij Harrison’s heeft geen douche, maar bij Bowles kun je ongemerkt binnensluipen in het outdoor centrum om daar uitgebreid te poedelen.

Door de ontspannen omgeving, het verplichte gebruik van topropes en de beperkte hoogte van de rots, doet Southern Sandstone soms een beetje denken aan een heel grote openlucht klimhal. Maar het gebied heeft iets wat klimhallen niet hebben: echte rots. De typische ronde vorm van de zandsteen, de richeltjes en de randjes, de ongemakkelijke schoorstenen en de net-iets-meer-dan-schouderbrede spleten zul je op artiﬁciële klimwanden niet snel aantreffen. Het gebied is bovendien gezegend met prachtige natuur en een – zeker naar Britse maatstaven – aangenaam klimaat. ▲

WANDELEN IN THE WEALD Het gebied op de grens van Kent en Sussex, de streek die de Engelsen The Weald noemen, is een schitterende wandelomgeving – als je tenminste houdt van schilderachtige middeleeuwse dorpjes, pubs met brandend haardvuur en tea shops met scones en clotted cream. De omgeving wordt doorsneden door honderden kilometers onverharde voetpaden, het landschap bestaat uit boomgaarden, hopvelden en een lappendeken van weilanden, akkers en – het is echt waar – wijnranken. De naam The Weald is afkomstig uit het Saksisch – als in het Nederlandse ‘woud’ of het Duitse Wald. Al in de tijd dat Engeland werd bewoond door oude Germaanse stammen waren de heuvels van Kent bedekt met uitgestrekte bossen. De hele omgeving is door de Britse overheid aangemerkt als Area of Outstanding Natural Beauty. De belangrijkste langeafstandswandelroute door het gebied is The High Weald Landscape Trail, een tocht van 145 kilometer van het station van Horsham tot de kust bij Rye, net iets ten noorden van Hastings. De route is op te delen in etappes die zich goed lenen voor

18-HL308-r3-Southern Sandstone.indd 22

dagwandelingen. In de ogenblikkelijke omgeving van de belangrijkste klimgebieden (Harrison’s, Bowles en High Rocks) loopt een tien kilometer lange rondwandeling vanaf Eridge Green Station langs Harrison’s en Groombridge weer terug naar het station. Die tocht volgt voor een deel de route van de High Weald Landscape Trail. (zie: http://tinyurl.com/6p7lne). Uitgebreide informatie over andere wandelingen in de omgeving is te vinden via de website van de High Weald (http://tinyurl.com/67c5hh). Er bestaan tientallen wandelgidsjes voor de omgeving. Vijftig wandelingen in Kent, Honderd wandelingen in Kent, Een jaar wandelen in Kent, Nog een jaar wandelen, Wandelen in de natuur in Kent, Wandelen rond pubs in Kent: keus genoeg. Wie geen zin heeft in boekjes, websites en uitgestippelde routes, heeft genoeg aan Ordnance Survey Landranger 135 (1:50.000), dezelfde kaart die de meeste klimgebieden in dit artikel bestrijkt. Zoals gezegd: de omgeving wordt doorsneden door honderden kilometers onverhard wandelpad. Ga en zie.

16-06-2008 17:07:58

Schitterende wandelomgeving – als je houdt van schilderachtige middeleeuwse dorpjes, pubs met brandend haardvuur en tea shops met scones en clotted cream

INFORMATIE SOUTHERN SANDSTONE Algemeen Het Southern Sandstone-gebied ligt ongeveer 35 kilometer ten zuiden van Londen, tussen de stadjes East Grindstead en Royal Tunbridge Wells. De omgeving is met eigen vervoer het best bereikbaar via Dover (ongeveer 100 kilometer, 1,5 uur). Het gebied ligt net ten oosten van luchthaven Gatwick. Daar zijn verschillende autoverhuurbedrijven. Het is ook mogelijk om per openbaar vervoer te reizen; geduld en incasseringvermogen zijn daarbij wel noodzakelijk. Het gebied ligt op de rand van verschillende graafschappen (Kent, East Sussex, West Sussex en Surrey) en er zijn nauwelijks buslijnen die de grenzen van graafschappen oversteken.

Verblijf Bij Harrison’s Rock ligt een klein kampeerveldje tussen het groen, de Julie Tullis Memorial Campsite, genoemd naar expeditieklimster Julie Tullis die in 1986 om het leven kwam op K2. Voorzieningen zijn beperkt (eenvoudig sanitair, geen douche), maar daar staat tegenover dat je op drie minuten van de rots zit. Informatie: Chris Tullis 00449 (0)1892 863659. Bij Crowborough, op ongeveer een kilometer van Bowles en op ongeveer drie kilometer van Harrison’s, ligt Goldsmith Campsite: 0044 (0)1892 664827.

18-HL308-r3-Southern Sandstone.indd 23

Wie ondanks het milde klimaat van Zuid-Oost Engeland het zekere voor het onzekere wil nemen, kan terecht in talloze Bed & Breakfasts en self-catering cottages in de omgeving. Perfecte locatie voor twee personen is bijvoobeeld Battenhurst Oast Barn: www.battenhurstbarn.co.uk.

En verder In de omgeving van de klimgebieden liggen onder meer de woonhuizen van Winston Churchill, Charles Darwin en Rudyard Kipling (Jungle Book, My Boy Jack). De drie locaties worden beheerd door de National Trust. Royal Tunbridge Wells is een voormalig kuuroord met typische Georgiaanse architectuur. In het stadje vind je tea shops, pubs en een boekwinkel.

Documentatie • Southern Sandstone, Mike Vetterline en Robin Mazinke, Climbers Club, 2008 • Sandstone - South East England, David Atchison-Jones, Jingo Wobbly, 2001 • OS Landranger (1:50.000) nr 188, Sevenoaks & Tonbridge • OS Explorer Map (1: 25.000) nr 135, Ashdown Forest

16-06-2008 17:08:18

HOOGTELIJN 3-2008

TEKST PETER BLOKKER

FOTO’S PETER BLOKKER EN JEFFREY KLEYN

MISSCHIEN WEL DE

24-HL308-Kloven.indd 24

16-06-2008 17:12:31

HOOGTELIJN 3-2008

MOOISTE KLOVEN Een kloof is volgens de Dikke van Dale een ‘diepe gaping met zeer steile wanden in een berg of rots’. Zoals bij de meeste bergsportgerelateerde termen dekt ook hier ons vlakkeland-woordenboek de lading niet. Kloven zijn rivierdalen, die door erosie zijn uitgesleten tot avontuurlijke ravijnen waar bergwandelaars zich kunnen uitleven. Kloven zijn dé afwisseling voor bergsporters die even genoeg hebben van een graat, waarop je ’s morgens al ziet waar je later die dag zal zijn. Kloven zijn ideaal voor bergwandelaars die stiekem hoogtevrees hebben en bovendien zijn ze uiterst navigatievriendelijk; je moet van goeden huize komen om te verdwalen. Hoogtelijn koos vijf mooie kloventochten in Europa. Misschien wel de mooiste.

● Kreta, Griekenland

SAMARIAKLOOF De Farangi Samarias op Kreta, beter bekend als de Samariakloof, is volgens vele reisgidsjes én bluffende locals de langste kloof van Europa. Met zijn zestien kilometer mag hij er zeker zijn, maar de Gorges du Verdon in Frankrijk verdient met vijfentwintig kilometer lengte toch echt de eerste plaats. Misschien verdient de Samariakloof wel een ereplaats als bekendste of meest toeristische kloof van Europa. Niet voor niets, want de tocht dwars door de Witte Bergen die eindigt aan de azuurblauwe kust, is onvergetelijk en verrassend veelzijdig. Beginnend met een afdaling van zevenhonderd hoogtemeters in minder dan drie kilometer wandelpad wordt de toon gezet. Na het passeren van de ruïnes van het oude dorp Samaria vernauwen de driehonderd meter hoge rotswanden zich tot een spleet waar je zowat je buik moet inhouden. Het geruis van de zee is al hoorbaar, de beloning laat niet lang meer op zich wachten, of dat nu is in de vorm van een Grieks biertje of een frisse duik in zee.

INFORMATIE Start: Het Omalosplateau. Het dorpje Omalos heeft voordelige B&B’s en een restaurant. GPS coördinaten startpunt: 35,283º NB, 23,958º OL Doel: Het strand van Agia Roumeli Karakteristieken: De tocht duurt volgens de gidsjes zeven uur, kan gemakkelijk sneller, maar de prachtige omgeving leidt daarvoor teveel af. Technische obstakels zijn er niet, steenslaggevaar wel. Ga dus niet picknicken bij de waarschuwingsbordjes steenslaggevaar en bid voor de vele toeristen die dat wel doen. Geopend: Van het voorjaar tot de herfst, maar gesloten bij regenval. Tips: Boek geen standaardexcursie, maar ga zo vroeg mogelijk met openbaar vervoer naar Omalos. De toeristenbussen komen meestal rond tien uur aan en dan wordt het druk. Met de boot en bus is op eigen gelegenheid weer terug te komen bij het beginpunt; Avontuurlijker én voordeliger.

24-HL308-Kloven.indd 25

16-06-2008 17:12:38

●

INFORMATIE Start: Masca, een klein dorpje in het Tenogebergte GPS coördinaten startpunt: 28,302º NB, 16,838º WL Doel: Het strand Playa de Masca Karakteristieken: De tocht duurt minimaal drie uur, waarbij zeshonderd hoogtemeters worden afgedaald. De weg terug omhoog naar Masca openbaart weer geheel nieuwe uitzichten en is een aanrader, vooral als daar de huurauto staat geparkeerd. Als dit teveel is gevraagd liggen er vaak bootjes aan het strand die de letterlijk gestrande wandelaars naar een haven brengen met ov-voorzieningen. Wie het zekere voor het onzekere wil nemen, kan zich inschrijven voor een gegidste toer. Geopend: Normaal gesproken doorlopend. De branden die het Noordwesten van Tenerife teisterden in de zomer van 2007 hebben het gebied getroffen. De kloof is tijdelijk gesloten om de natuur in haar oude glorie te laten herstellen.

24-HL308-Kloven.indd 26

Tenerife, Canarische eilanden

MASCAKLOOF Het doorkruisen van de Barranco de Masca op Tenerife wordt omgeven door een zweem van avontuur. In miljoenen jaren tijd heeft de erosie één van de grootste cañons van het eiland uitgeslepen. De tocht door het ravijn staat in de wandelgidsjes aangegeven als zwaar. Zo nu en dan moet over een riviertje worden gesprongen, maar voor de doorgewinterde wandelaar is het vooral de hitte die deze prachtige kloventocht tot een beproeving kan maken. Wie zich een weg heeft gebaand door het labyrint van rotsen en elegante agaveplanten wacht bij het eindpunt een strand als beloning.

16-06-2008 17:12:39

Zuid-Duitsland

HÖLLENTAL Sommige kloven lijken zo diep in de aardkorst uitgesleten te zijn dat ze de naam Hellenkloof verdienen. Zo kent Tenerife een Barranco del Inﬁerno, waar de hitte de naam aanvullende eer aandoet, in Finland bevindt zich de Helvetinkolu. Dichter bij huis ligt in Duitsland het Höllental. Deze kloof in het Zugspitzemassief is slechts zevenhonderd meter lang. Met mensenhanden is een passage aangelegd. Over bruggetjes en door tunnels lopend word je continu geïmponeerd door de wilde rivier die zich in tegengestelde richting een weg baant door de kloof. Het ravijn is vaak niet breder dan drie meter, zodat je met enkel verticaal genomen foto’s thuis zult komen.

●

INFORMATIE Start: Hammersbach, een klein dorpje nabij Garmisch-Partenkirchen. GPS coördinaten startpunt: 47,448º NB, 11,044º OL (start kloof ) en 47,465º NB, 11,045º OL (start pad) Doel: Een retourtje Höllental (ca. 4 uur), òf de tocht verlengen met de beklimming van Duitsland’s hoogste berg, de Zugspitze (2965 m), hierbij overnachtend in de Höllentalangerhütte gelegen nabij het einde van de kloof. Geopend: Normaal gesproken van mei tot oktober. In de winter wordt, om verwoesting door lawines tegen te gaan, het één en ander verwijderd, de kloof is dan slechts voor een handvol extreemalpinisten toegankelijk. Tip: Breng ook een bezoek aan de nabijgelegen Partnachklamm (Zie Hoogtelijn 2008/1)

24-HL308-Kloven.indd 27

16-06-2008 17:12:43

Andalusië, Spanje

RIO CHILLAR Gelukkig zijn ze er nog, ‘geheime’ kloven die – tot het verschijnen van deze Hoogtelijn – gevrijwaard zijn gebleven van toeristisch verkeer. Puur uit onwetendheid, want desinteresse is voor deze kloof zeker niet gepast. Andalusië is een waar paradijs voor bergwandelaars, maar in de genadeloos warme zomers verander je er al gauw in een plasje blubber. Een tocht door de Rio Chillar is er één, waarbij je in ieder geval de voeten koel houdt. Een duik in één van de lijmsteenbaden en de rest van het lichaam volgt. Steeds verder stroomopwaarts wadend door het prehistorisch aandoende landschap sluiten de rotswanden zich steeds nauwer om je heen. Bij Los Cahorros is de kloof zo smal dat je de tegenoverliggende rotswanden tegelijk kunt aanraken. Een bijzondere ervaring en kniediepe nattigheid gegarandeerd, ofwel: canyoning voor Dummies!

INFORMATIE Start: Nerja in Andalusië, Spanje. GPS coördinaten startpunt: 36,771 º NB, 3,878º WL Doel: Zo ver de mogelijkheden en inspiratie strekt de kloof in, en dezelfde weg terug. Geopend: Het gehele jaar door toegankelijk, maar af te raden bij kans op hevige regenval in verband met springvloed. Tip: Voor de verandering zijn stevige bergschoenen voor deze tocht volstrekt ongeschikt. Ook blootvoets zul je niet ver komen. De Tevaachtigen, of Crocs Tikali voor de trendvolgers, vallen binnen de categorie geschikt schoeisel. Literatuur: Rother Walking Guide, Andalucía South

●

24-HL308-Kloven.indd 28

16-06-2008 17:12:47

●

INFORMATIE Slowakije

SUCHÁ BELÁ De Suchá Belá, ofwel Witte Kloof, is de hoofdattractie van het Slowaakse Paradijs en staat daarom op menig ansichtkaartje afgebeeld. Het pad begint bij de camping als een groene route op de kaart, langs een beekje dat rustig tussen het zandsteen kabbelt. Naarmate de diepte van de kloof toeneemt, verandert het beekje in ﬂinke watervallen. Ook het pad volgt nu een verticale koers, waarbij op handen en voeten over tot wel veertien meter hoge steile ladders en boomstammen geklauterd moet worden. Terwijl je je vasthoudt aan de stalen kettingen, de voeten geplaatst op kleine ijzeren treden die in de rotswand zijn bevestigd, begrijp je waarom hier éénrichtingverkeer geldt. De terugweg naar het beginpunt voert door de uitgestrekte naaldbossen van het park. ▲

24-HL308-Kloven.indd 29

Start: Nader het Nationale Park Slovenský Raj van de noordkant bij Podlesik buiten het dorp Hrabušice, ongeveer 7 kilometer van de hoofdweg van Poprad naar Košice. Naast de entree van het park is een camping gesitueerd (Camping Bela - www.eurocampings.net). GPS coördinaten startpunt: 48,964º NB, 20,385º OL Geopend: Doorlopend, maar bij hevige regenval wordt de kloof afgesloten. In de winter zijn de watervallen bevroren en ligt het gebied onder anderhalve meter sneeuw. Sommige routes zijn verboden terrein, omdat lawinegevaar dreigt. Tip (of waarschuwing): Laat de onvermijdelijke Becherovka (Tsjechische brandy met kaneelsmaak) staan voor na de tocht; de trappetjes zijn duizelingwekkend genoeg. Kaart: Kompass 2133, Slovenský Raj 1:25.000. Bij deze kaart is een informatieboekje bijgesloten.

16-06-2008 17:13:00

HOOGTELIJN 3-2008

L O C AT I E O O S T E N R I J K

T E K S T A N J A VA N G E E T

VAN 4 TOT 74

ULTIEME FAMILIEHUTTENTOCHT Je verzint het niet: met je hele familie, 21 man sterk, half Nederlands half Amerikaans, een huttentocht maken in de Oostenrijkse bergen. De jongste deelnemer is 4 jaar oud, de oudste 74. We kozen voor de Schladminger Tauern en overleefden het allemaal. Verslag van de ultieme familietocht.

30-HL308-r4-familietrektocht.indd 30

Mijn achternichtje Anna is pas 5 jaar, maar heeft een woeste bos blond haar, een voorbode op vele gebroken harten. Ze is opgegroeid op 3000 meter hoogte tussen de coyotes in de Rocky Mountains. Kortom, Anna deinst nergens voor terug. Ik kan het getuigen, want ik ben er geweest. Geen buren daar, geen beschaving of misschien moet je tegenwoordig wel zeggen ‘louter beschaving’. In het nette Oostenrijkse restaurant waar we met de familie eten ﬁleert ze met

16-06-2008 17:15:18

F O T O ’ S C O R I N A H U G H E S - VA N G E E T

HOOGTELIJN 3-2008

●

Tot ieders verbazing huppelt de vierjarige Cashede op haar roze instapschoenen met gemak de hele tocht over de bergen

vaardige hand een gebakken forel, neemt het geraamte met bungelende kop ter hand, danst hiermee als een Pierrot over de tafels tot ontzetting en verbijstering van de aanwezige gasten, laat staan de eigenaresse die het bijna besterft. Later die avond vind ik de trieste restanten van het forellengeraamte vastgepind op de antenne van mijn auto. En met dit wolvenkind ga ik de Alpen in. Toen ikzelf in het platte Nederland opgroeide, zochten we in de vakanties graag de bergen op, een echte huttentocht was het mooiste, boven in die andere wereld, beekjes, verse melk, de hele dag lopen, slapen in het Lager. Het liefst gingen we op pad met de

30-HL308-r4-familietrektocht.indd 31

naar Amerika geëmigreerde oom, mijn twee neven en mijn nichtje. Nu zo’n 25 jaar later hebben de meesten van ons gezinnen. Het is zowaar gelukt om met alle 21 familieleden tegelijk in Oostenrijk te zijn en nu willen we graag met onze kinderen de bergen. De jongste, Cashede, is vier jaar en de oudste, mijn vader en pater familias, is 74 jaar. We kiezen een eenvoudig deel van een de Tauernhöhenweg, twee nachten slapen in een hut, drie loopdagen. De startstreep ligt op de Ursprungalm. Daar laten we de auto’s achter, het avontuur kan beginnen. Het duurt even voor iedereen bepakt is en er voldoende proviand, regenkleding en zonnecrème in de rugzakken zit. Een van

16-06-2008 17:15:22

mijn nichtjes, de vierjarige Cashede wil per se haar roze instapschoenen aan. Tot ieders verbazing huppelt ze daarmee met gemak de hele tocht over de bergen, terwijl haar vader haar bergschoenen in de rugzak draagt. De tocht begint op een mooi breed pad waarbij we een beetje rustig kunnen wennen en gezellig kletsend naar boven lopen. Alhoewel: mijn jongste neefje Callahan denkt daar toch anders over, lopen is vermoeiend, hij wil liever even zitten of misschien kan zijn vader hem dragen! Al snel komen we bij het eerste sneeuwveld aan. Wie wil er dan nog wandelen? Naar boven klauteren gaat hen hier gemakkelijk af en naar beneden glijden is natuurlijk nog leuker. Dan toch verder richting de pas; we genieten van het mooie uitzicht. Zodra het eerste grote rotsblok in beeld is staat de enige klimmer in het gezelschap al snel boven, de andere doen een poging om te volgen, helaas blijft het daarbij. MINIMEERTJES Na een gezellige picknick vervolgen we onze tocht tot het eerste van heel veel grote en kleine meertjes in zicht komt. Om de hoek ligt de eerste hut, de Giglachseehütte aan de Obere Giglachsee met uitzicht op de Untere Giglachsee. Het hele gebied rondom de hut is bezaaid met minimeertjes. Ik lees later dat zich in dit gebied veel dolinen bevinden, komvormige putten die voorkomen in een landschap waar kalksteen wordt aangetast door zure regen. Vermoedelijk zijn mijn minimeertjes dolinen. Wanneer er sneeuw ligt, zijn deze gaten niet zichtbaar en verraderlijk gevaarlijk. Nu hebben de kikkers er hun dril achtergelaten en zit het vol met kikkervisjes. Voor we er erg in hebben gaan de schoenen en sokken uit en zijn de neefjes en nichtjes aan het pootje baden. Het merendeel van de volwassenen loopt door naar de hut om op het terras te genieten van heerlijk koud bier. Mijn oudste neefje, Eric, komt aanzetten met een eng uitziend insect met lange sprieten, hij houdt het voorzichtig bij de

30-HL308-r4-familietrektocht.indd 32

vleugels vast en probeert het te voeren. Bijzonder om te zien. De beestenboel is compleet als we even later achter de hut een afgezet terrein ontdekken met konijnen. Vooral een enorme witte langoor is erg populair, hij laat zich al het geknuffel en gesjouw braaf aanleunen. Tegen de avond lopen we de twee Giglachseeën rond. Onderweg passeren we de Ignaz Mattis Hütte, prachtig gelegen aan de Untere Giglachsee. We weerstaan de verleiding om ook het bier op dit terras te proberen. Het is tijd voor een lekker maaltje, waarna de kinderen gaan slapen in het Lager, uiteraard na een kussengevecht. Inmiddels blijkt zich aan de andere tafel in de hut een gezelschap van heren op leeftijd te bevinden, ze weten de aandacht van onze Iers-Amerikaanse dame/moeder te trekken met een ingenieus raadsel. De taalbarrière is geen belemmering voor een hoop hilariteit. Ligt het aan haar lange blonde haren of de gedeelde interesse voor het gouden vocht? De oplossing van het raadsel heeft mij nooit bereikt. BIJNA FATALE VAL De volgende ochtend laat de zon zich weer zien, het is even opstarten na een eerste nacht in het Lager en een avond gezelligheid. Nog even een foto van Arnold Schwarzenegger bewonderen voor we gaan. Hij prijkt aan de muur sinds hij in 1996 in deze hut heeft overnacht, ik ben vergeten te vragen welke kamer hij had! Maar goed, de zon schijnt, tijd om te gaan. Dit wordt onze langste loopdag met de mogelijkheid twee toppen te beklimmen. Aangekomen op de Ahkar-scharte zoeken we een plekje om te spelen, wat te eten en voor de liefhebbers zijn er de toppen. Vrijwel iedereen, met uitzondering van de kinderen, besluit de Lungauer Kalkspitze (2471m) te beklimmen. De route is niet moeilijk en ook mijn 74-jarige vader loopt zonder problemen de top op. We genieten van het schitterende uitzicht en natuurlijk wordt iedereen daarboven

16-06-2008 17:15:24

vereeuwigd. De echte mannen kiezen er vervolgens voor ook de andere top te bedwingen, de Steierische Kalkspitze, met zijn 2459 meter niet de hoogste, maar wel de lastigste van de twee toppen. Dat je dat zeker niet mag onderschatten blijkt wanneer vlak bij de top een jonge jongen een bijna fatale val maakt. Hij liep met stokken op het steile rotsachtige terrein en struikelde erover. Onder het bloed, maar niet zwaar gewond, kwam hij een paar meter lager tot stilstand.

De beestenboel is compleet als we achter de hut een afgezet terrein ontdekken met konijnen KORTE STOP Als iedereen voldaan is en de kinderen lekker uitgerust zijn, vervolgen we onze tocht. Dit stuk vraagt vanwege het wat ruigere terrein wat meer aandacht van de ouders. Hier blijkt dat dalen vaak lastiger is dan stijgen. Mijn vader gaat wat langzamer maar volgt gestaag en intussen is er tijd weer eens even bij te praten. Na een poosje maken de Amerikanen een korte stop, omdat er - zoals dat met kinderen gaat - gedronken, gesmeerd, geplast of een insect gevangen moet worden. Wij lopen wat achter en zien tot onze verrassing op korte afstand van het gezelschap een gems de helling af stuiven. We hebben gelukkig het fototoestel bij de hand en kunnen het achteraf laten zien, het blijkt dat geen van hen iets gezien heeft! GROENIG EXEMPLAAR Even later komt de Oberhütte in beeld. Deze hut ligt prachtig aan de Obersee. Gelukkig zijn er veel mooie insecten, mijn neefje heeft nu een groenig exemplaar in onderzoek. Nadat we ons geïnstalleerd

30-HL308-r4-familietrektocht.indd 33

hebben, lopen we een stukje langs het meer. Tot onze verrassing blijkt het gebied vol met marmotten te zitten. Als je goed kijkt, zie je ze lopen of rechtop op de uitkijk zitten. Wanneer ze je signaleren dan waarschuwen ze elkaar met een hoog piepgeluidje. We keren vrij snel weer terug omdat er een dreigende lucht aan komt. We zijn nog maar net binnen als het losbarst. Mijn oudste neef en zijn zoontje wilden graag een stuk rond het meer rond, ze komen een kwartiertje later als verzopen katten binnen. Van het groene insect heeft niemand meer wat vernomen. Gelukkig is dit een van de wat luxueuzere hutten en is er een warme douche aanwezig hetgeen zeer gewaardeerd wordt door sommigen uit het gezelschap. UITDAGING De laatste dag is aangebroken, we gaan terug naar het dal, een eenvoudige brede weg die leidt naar de Vögelalm. Vanaf daar zouden we met een bus of liftend de auto’s op kunnen halen in het naastgelegen dalletje, bij ons startpunt, de Ursprungalm. Maar er blijkt ook een andere mogelijkheid om daar te komen, gewoon de bergen over! De sportievelingen (onze vier jonge mannen) kunnen nog wel wat uitdaging gebruiken na dit gezellige maar rustige tochtje. Zij nemen het kleine, steile paadje over de Kranzikar. Later horen we dat het net geen wedstrijdje is geworden, maar veel scheelde het niet. Het eerste deel kunnen we hun tocht de berg op nog volgen, terwijl wij, de dames, mijn vader en de kinderen, gestaag het brede pad volgen. Langzaamaan lopen we het dal tegemoet en naderen de boomgrens weer. Onder luid gezang bereiken we even later de Vögelalm waar we wachten op de mannen. ▲

KIJK VOOR ROUTE-INFOMATIE OP WWW.HOOGTELIJN.NL EN KLIK OP DIT ARTIKEL IN DE INHOUDSOPGAVE.

16-06-2008 17:15:47

HOOGTELIJN 3-2008

ACHTERGROND

TEK ST JOCHEM STOLL

PEU DIFFICILE

De normaalroute op de Pic de Neige Cordier: peu difﬁcile.

ROUTEWAARDERINGEN IN DE ALPEN Lees klimgidsjes kritisch. Ze vermelden de moeilijkheidsgraad van routes, maar deze waarderingen zijn niet altijd eenduidig. Wie bijvoorbeeld denkt dat peu difﬁcile in de West-Alpen overeen komt met wenig schwierigt in de Oost-Alpen kan voor onaangename verassingen komen te staan. Bovendien veranderen routes in rap tempo als gevolg van de klimaatverandering.

Het is september 2007 in de Écrins. Na een paar dagen van flinke neerslag is het weer nu kraakhelder. Vanwege de grote hoeveelheid versgevallen sneeuw besluiten we niet naar de Barre te gaan maar naar de Pic de Neige Cordier die peu difficile is gewaardeerd. Peu dificile denk ik, dat wordt een rustige tocht. Mijn referentiekader wordt gevormd door mijn ervaringen in de Oost-Alpen. Maar ik

34-HL308-r8-peu difficile.indd 34

kom bedrogen uit met mijn vertaling naar wenig schwierig. Al snel blijkt dat de route vele malen moeilijker is en een ﬂinke dosis alpiene ervaring vergt. De aanlooproute is lang en heeft, zeker door de verse sneeuw in september, een alpien karakter. Een door de sneeuw bijna geheel weggevaagd slingerpad leidt ons om de spleten in de Glacier Blanc naar de Refuge des Écrins (3175m). De

16-06-2008 16:09:20

FOTO’S MARTIJN SCHELL EN FR ANK HUSSL AGE

HOOGTELIJN 3-2008

WENIG SCHWIERIG

De normaalroute op de Wildspitze in de Ötztaler Alpen: wenig schwierig.

volgende dag is de aanloop naar de col zwaar: we zakken telkens door de bevroren bovenlaag van de sneeuw. Het couloir naar de col is licht verijsd. De graat die de col met de top verbindt is ook besneeuwd, waardoor we hem op stijgijzers moeten passeren. Via geëxponeerde wandjes dalen we soms van de graat af om er vervolgens weer door een couloir of via een rotsband op te klauteren. Mijn puntentechniek met de stijgijzers in rots wordt op de proef gesteld. Deze route onder deze condities vergt een behoorlijke dosis alpiene ervaring en is een serieuze uitdaging voor mij. Ik ben blij dat Martijn Schell de tocht gidst en zelfverzekerd als een gems over de graat huppelt. VERTEKEND BEELD Achteraf praten we na: is de routewaardering in de West-Alpen en Oost-Alpen verschillend? Martijn Schell is daarvan overtuigd en legt uit waarom. “In de eerste plaats zijn de bergen in de West-Alpen over het algemeen steiler en hoger dan die in de Oost-Alpen.

34-HL308-r8-peu difficile.indd 35

Daardoor zijn ze technisch gezien vaak moeilijker. In de tweede plaats zijn de aanlooproutes in de West-Alpen (veel) langer dan in de Oost-Alpen en dus fysiek inspannender. Dit geldt zeker voor een afgelegen gebied als de Écrins. In de derde plaats zijn routes in de West-Alpen over het algemeen geëxponeerder dan in de West-Alpen en daardoor mentaal belastender.” Tot slot, speculeren we samen, is de differentiatie van routewaarderingen in de West-Alpen groter dan in de Oost-Alpen. In de OostAlpen zal men daarom eerder geneigd zijn om de routes die moeilijker zijn dan bijvoorbeeld een Similaun, Fineilspitze of Wildspitze wat zwaarder te waarderen. Dit leidt tot een vertekend beeld in vergelijking met de West-Alpen. Voor alle routes geldt uiteraard dat de condities een belangrijke rol spelen. Een gemakkelijke route kan na sneeuwval of onder verijsde condities een lastig te nemen hindernis zijn. Berggids Wolfgang Hackl die vanuit het Gross-Glocknergebied in de Oost-Alpen werkt, is het niet eens met Schell. “Voor een aantal

16-06-2008 16:09:33

TEK ST JOCHEM STOLL

FOTO MARTIJN SCHELL EN FR ANK HUSSL AGE

HOOGTELIJN 3-2008

Moeilijkste passage

Steilte ijs

Franse waardering

Duitse waardering

< II graads

< 40 graden

L (leicht)

< III graads

< 50 graden

PD (peu difﬁcile)

ZS (ziemlich schwierig)

< IV graads

< 60 graden

AD (assez difﬁcile)

< V graads

< 70 graden

D (difﬁcile)

< VI graads

< 80 graden

TD (très difﬁcile)

SS(sehr schwierig)

< VII graads

< 90 graden

ED (extrème difﬁcile)

ES (extrem schwierig)

WS (wenig schwierig)

S (schwierig)

Toelichting op routewaardering (door: Martijn Schell)

makkelijkere routes in de Oost-Alpen gaat dit misschien wel op, maar neem de moderne routes in de Wilder Kaiser die vaak slechter afgezekerd zijn dan in de West-Alpen. Deze routes zijn daardoor juist relatief moeilijker.” Daar heeft hij een punt, vindt Schell en hij vult aan: “Een belangrijke factor bij de routewaardering is het commitment, de mentale moeilijkheid. Een waardering wordt opgewaardeerd als het commitment hoog is en afgewaardeerd als het commitment laag is.” Zo kent een route die ingericht is met boorhaken, goed ingerichte standplaatsen, routemarkeringen of metalen stangen en een ‘relatief’ veilige afdaling biedt, al snel een laag commitment. Een route met wat mephaken als standplaats - of nog erger - een route waar maar moeilijk veilige tussenzekeringen kunnen worden geplaatst en waar de afdaling ook nog eens gevaarlijk en lang is, heeft een hoog commitment. Als je bijvoorbeeld bijna onmogelijk kunt omdraaien in een route dan is het commitment, maximaal.” Waar beide berggidsen het roerend over eens zijn is dat vooral de routes op F- en PD-niveau de afgelopen decenia veel moeilijker zijn geworden door de terugtrekking van het ijs. Waar vroeger een sneeuwveld lag, ligt nu een wand vol met puin of brokkelige rots en is de randspleet ﬂink teruggetrokken. Als lokale gidsen hier geen vaste touwen in hangen of een alternatieve en veiligere route behaken, worden deze routes al snel heel serieuze ondernemingen. Niet alleen het commitment is verhoogd maar ook de sleutelpassage kan zo onneembaar zijn geworden. Nu kan het zijn dat je een tien meter hoge loodrechte rotswand met losse grepen moet bedwingen, waar volgens het gidsje nog een eenvoudig te passeren sneeuwveld van 40 graden moet liggen. Deze problematiek is overal aan de orde.

34-HL308-r8-peu difficile.indd 37

Voorbeelden: De Cosmiquegraat op de Aiguille du Midi is een tocht met een maximale rotspassage van IV+ en een ijs/mixed passage van 70 graden. De tocht zou technisch om een D gaan maar omdat het gaat om een tocht met een laag commitment, vanwege een snelle aanloop, goede afzekermogelijkheden, een hoge beklimmingsfrequentie en een zeer gemakkelijke afdaling (met de kabelbaan retour) wordt de route afgewaardeerd naar AD+. De zuidwand van de Barre is een tocht met een maximale rotspassage van V+ en een ijs/mixed passage van 60 graden. De tocht zou technisch om een D+ gaan maar omdat het gaat om een tocht met een hoog commitment, vanwege een lange aanloop, een hoge wand (1200 meter), matige afzekermogelijkheden, een zeer lage beklimmingsfrequentie en een lange niet ongevaarlijke afdaling, wordt de route opgewaardeerd naar TD.

Het is volgens beide berggidsen dan ook de hoogste tijd dat er voor alle alpengebieden nieuw kaart- en gidsmateriaal beschikbaar komt. “De Rother Walliser Alpen of de uitgave van de Alpine Club Mont Blanc door Lindsay Grifﬁn zijn veel gebruikte gidsjes waarvan de betrouwbaarheid van de routewaarderingen steeds meer te wensen over laat doordat sneeuw en ijs zijn weggesmolten,” weet Schell uit eigen ervaring. Hackl voegt daar een voorbeeld uit zijn ‘eigen achtertuin’ aan toe: “Mensen komen nog steeds naar onze hut voor een ijstoer op de Fuscherkarkopf ; daar ligt al tien jaar geen ijs meer!” ▲

16-06-2008 16:09:40

Slaapteststation. Hoogte: 2700 meter. Temperatuur: -15 째C. Het Mammut-team test de Ajungilak Altitude. Krijgen de deelnemers ook tijdens demeest extreme omstandigheden geen koude voeten? Is de slaapzak voor extreme omstandigheden werkelijk extreem? Lees alles overde test en aanmeldingen voor het volgende testevenement met fans en vrienden van Mammut op: www.mammut.ch/testevent

Absolute Alpine.

10-HL308-advertenties.indd 36

17-06-2008 15:27:30

38-HL308-r15-focus.indd 38

16-06-2008 09:03:56

HOOGTELIJN 3-2008

Focus

Floris Scheplitz is bioloog. Momenteel houdt hij zich fulltime bezig met zijn andere passie: fotograﬁe. In april 2007 startte hij zijn bedrijf Imagetree en sindsdien is hij betrokken bij zeer uiteenlopende fotograﬁeprojecten. Hij is opgegroeid in het Sauerland en maakte veel tochten door de Alpen. Op een tocht naar de Hohstock noteerde Floris: “de natuur was overweldigend mooi, veel bloeiende gentianen, orchideeën en zelfs een Edelweiss, die onze aanwezigheid eerde door voor onze deur zijn kop uit te steken. Na drie dagen inlopen door de almen van Blatten, was het zover. We begonnen aan de mooiste en meest inspannende tocht van de week. Via de Sparrhorn beklommen we de oostzijde van de Hohstock naar de top. Vanaf hier hadden we een prachtig uitzicht op de Dom. Het almpad maakte plaats voor grote rotsen, die de weg naar de top tot een grote uitdaging maakten. Net onder de top zijn we via een duister gat, een skitunnel, doorgestoken naar de westzijde van de Hohstock. We namen de tijd om de beste route te bepalen en begonnen voorzichtig met de afdaling, die uitliep op grappige glijpartijen! Op de weg naar beneden zagen we nog een groep gemzen. Het was een volmaakte dag met adembenemende uitzichten op onder andere de Dom. Floris maakte deze foto van de Dom vanaf de Sparrhorn met een Canon 500mm 4.0. Voor meer foto’s: www.imagetree.eu ▲

Heb jij ook een mooie foto die in Focus past? Stuur hem naar Hoogtelijn. Redactie Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden, hoogtelijn@nkbv.nl

38-HL308-r15-focus.indd 39

16-06-2008 09:04:27

HOOGTELIJN 3-2008

VEILIGHEID

T E K S T E N F O T O ’ S F L O R I A N VA N O L D E N

Op het randje

Potentiële doodvaller Een bijna-ongeluk of een ongeluk dat met een sisser aﬂoopt: vrijwel elke bergsporter kan erover meepraten, maar doet dat niet graag. Toch is het belangrijk, want anderen kunnen ervan leren. Florian van Olden is niet altijd met zijn hoofd bij het klimmen, wat hem een eens de bizarre titel opleverde van potentiële doodvaller.

Johan Cavé begon er laatst nog eens over: ooit, in 1993, noemde hij mij een potentiële doodvaller. Het is zijn benaming voor jonge klimmers met ambitie, niet veel ervaring en een warrig hoofd; verstrooid dus. Ambities kun je bijstellen, ervaring kun je opdoen, maar verstrooidheid is een handicap waar je een klimleven lang mee moet leren omgaan. In 1993 was ik verstrooid, zonder twijfel, en nu ben ik dat nog steeds. Mijn tochtgenoten waren gewend om een materiaallijst op te dreunen tijdens de eerste meters onderweg: “Heb je je helm? Stijgijzers? Gordel? Zonnebril? Bivakzak?” Regelmatig keek ik op een standplaats naar mijn schroefkarabiner en sloot ik ‘m daarna snel. Op de gletsjer ben ik eens een open gletsjerspleet in gestapt, terwijl ik lopend achterom keek en mijn touwgenoten vroeg of het tempo goed was. ROUTINE Het moet een keer mis gaan om verstrooidheid echt als handicap onder ogen te zien. Bij mij was dat toen ik voor het bedrijf van Johan een seizoen lang schoolklassen in de Ardennen begeleidde. Ik was negentien, klaar met school en aan het sparen voor een reis naar Afrika. Geen betere manier om geld te verdienen dan van je sport je werk te maken. Na een aantal maanden begon het werk routine te worden. Ik kreeg steeds beter door hoe ik met de groepen moest omgaan, en leerde de omgeving op mijn duimpje kennen. Deze bewuste ochtend voelde ik me niet ﬁt. Ik had slecht geslapen en was te laat opgestaan. Ik zou met een klas gaan klimmen en abseilen. Op de camping maakte de groep zich klaar voor vertrek; ik was nog lang niet zover. Voor ontbijt had ik geen tijd meer. Het materiaal moest nog worden uitgezocht, en op de klimlocatie worden opgehangen. Met tassen vol touwen, gordels op mijn rug en een tros helmen op mijn buik zette ik een looppas in. Halverwege haalde ik de groep in, zonder dat ik adem over had om ze te begroeten. Bij de rotsen aangekomen liep ik met alle spullen direct door naar de bovenkant van het massief. In mijn haast dacht ik er niet aan om de rugzakken met gordels en de tros helmen voor de schoolklas beneden achter te laten. Boven aangekomen greep ik een touw uit de rugzak en maakte een abseil. Het touw haalde de grond niet. Ik zag het wel, maar daalde toch af,

40-HL308-ophetrandje.indd 40

16-06-2008 16:08:06

HOOGTELIJN 3-2008

volgehangen met materiaal als een opgetuigde kerstboom. Eerst naar de vier haken waaraan twee vaste touwen én twee top-rope touwen bevestigd moesten worden. Ondertussen had de groep die ik beneden zou moeten ontvangen zich onderaan de rotsen verzameld. Ook Gerard, de coördinator in de Ardennen, bleek beneden te staan. Nog sneller hing ik de touwen op, terwijl ik dacht: ‘Niet vergeten om te bouwen naar een touw dat de grond haalt’. Ik greep naar het buitenste vastgeknoopte touw, deed dit door mijn abseilacht, maakte mijn zelfzekering los en hing achterover. Het gevoel, dat ik normaal gesproken had, de heupband die strak komt te zitten omdat je hangt, kwam maar niet. Ik klapte achterover tot ik ondersteboven kwam te hangen en met een luide vloek begon aan een val van zestien meter. Ik viel tot ik met een brandend gevoel in mijn handen sterk afremde en bleef hangen. STOMME OEN Een moment later stond ik weer op de grond. Gerard hielp me uit mijn gordel en verbond mijn verbrande handen. Ondertussen grapte hij dat hij geschokt was dat ik vloekte waar een klas bij was. Daarna stuurde hij mij omhoog om de

was. Ik prentte mezelf in om voortaan beter mijn kop erbij te houden. Pas in de loop van de jaren na het incident ging ik verstandiger nadenken over wat er gebeurd was en waarom. Dit begon al na het telefoontje van Johan een week later. Hij had van het voorval gehoord en mij geschrokken en ook boos opgebeld. Hij opperde voor het eerst dat ik een gevaar voor mezelf (en anderen) was: een ‘potentiële doodvaller’.

Ik klapte achterover tot ik ondersteboven kwam te hangen en met een luide vloek begon aan een val van zestien meter touwen uit de knoop te halen. Daar werd mij duidelijk wat er was gebeurd. Ik had niet het vaste touw door mijn acht gehaald, maar één eind van het top-rope touw, dat los door de haak hing. Door de snelheid van de val en de snelheid waarmee het losse eind door de haak schoot, was een knoop ontstaan aan dat eind. Deze kluwen stopte mijn val, zo’n twee meter boven de grond. Ik wist toen nog niet goed wat ik ervan moest denken, behalve, dat ik stom was geweest. Die dag heb ik doorgewerkt, zoals een jockey dat doet nadat hij van zijn paard is gevallen. Het was wel rustig werken, want maar weinig kinderen wilden nog klimmen. Natuurlijk sliep ik weer slecht die nacht. Ik was kwaad op mij zelf en vond dat ik een stomme oen

40-HL308-ophetrandje.indd 41

In 1993 was ik niet in staat mijn eigen veiligheid te overzien. Het zou verstandig zijn geweest als ik toen was gestopt met klimmen en had erkend dat ik niet over de juiste kwaliteiten beschikte om veilig te kunnen klimmen. Dat was in die tijd ook de enige echte garantie geweest om dit soort ongelukken te voorkomen. Weliswaar heb ik een periode minder geklommen, maar toch ben ik daarna weer ambitieus geworden. Ik ben langzaam maar zeker gaan erkennen dat ik moet compenseren voor mijn verstrooide geest. Ik moet een knop in mijn hoofd zien om te zetten als ik met de bergsport bezig ben. In plaats van de warrige jongen die ik normaal gesproken ben, staat voor vertrek de klimmer; iets minder spraakzaam, maar wel scherper, helderder en uitgerust. Ik neem gemakkelijk een uur de tijd

voor het pakken van mijn rugzak, de avond voor vertrek. Ook maak ik dan een voorstelling van de hele dag zoals die mogelijk zal verlopen en neem enkele scenario’s door. Daarna op tijd slapen om uitgerust te zijn de volgende dag. Tijdens een beklimming probeer ik telkens een aantal stappen vooruit de denken. Als mijn klimmaatje op het relais is aangekomen, zeggen we weinig. We handelen routinematig, wisselen vlot materiaal uit en controleren elkaar altijd voor vertrek: “Check?” “Check!” Slordigheidsfouten maak ik minder, maar geen van de genoemde compensaties behoedt mij voor verkeerde inschattingen van de berg, het terrein, mezelf of mijn klimmaat. Voor tactische fouten hoef je niet verstrooid te zijn. Eerlijk analyseren wat de oorzaak van een gemaakte fout is en hoe ernstig de ontstane situatie is, vind ik nog altijd moeilijk en confronterend. Toch lukt het mij nog doorgaans te leren van mijn en andermans fouten. Johan heeft daarom denk ik zijn mening over mij bijgesteld, want zo nu en dan klimmen we samen een mooie route. ▲

GEEF JE BLOOT! Heb jij ook een narrow escape, en ben je bereid deze ter lering met de lezers van Hoogtelijn te delen? Meld je dan bij de Veiligheidscommissie via veiligheidscommissie@nkbv.nl

16-06-2008 16:08:11

HOOGTELIJN 3-2008

L O C AT I E C H I N A

T E K S T E N F O T O ’ S L E O N A R D FÄ U S T L E

YANGSHUO ROTSKLIMMEN IN CHINA

●

Wie aan klimmen in Azië denkt, komt al snel in Thailand uit. Toch is er meer te beleven. Vlieg naar Hongkong, neem de nachtbus en je stapt de Chinese klimwereld binnen: Yangshuo. Volgens een oude keizer zou dit het mooiste landschap ter wereld zijn. Er staan duizenden karstbergen, steile kalksteenbergen met een woeste groene begroeiing, omgeven door prachtige rijstvelden en vele riviertjes.

42-HL308-Yangshou.indd 42

16-06-2008 15:54:15

42-HL308-Yangshou.indd 43

16-06-2008 15:54:30

In Shenzhen, nabij Hongkong kun je een buskaartje naar Yangshuo kopen, mits je een beetje soepel Mandarijn spreekt. Blijkbaar kijken we ietwat verloren uit onze ogen, want binnen een minuut schiet een jongen ons aan; of hij ons kan helpen? We spannen hem meteen voor ons karretje en binnen een paar minuten hebben we het gewenste buskaartje op zak. De nachtelijke busrace over de Zuid-Chinese landwegen eindigt rond vijf uur in de ochtend in Yangshuo. De eerste hindernis die daar genomen moet worden, is de horde Chinezen die hun hotel aanprijzen. We stappen bij de hardnekkigste verkoper van allemaal in; zijn hotel blijkt rustig en schoon te zijn. Nog slaapdronken strompelen we ’s middags het Karst Café binnen. Naast ons zit een Chinese jongen met gigantische onderarmen: Acheng. Vriendschappen sluit je gemakkelijk in Yangshuo, en dus

42-HL308-Yangshou.indd 44

trekken we de komende maand met hem en zijn klimvrienden op. Binnen een week krijgen we in de Lizard Lounge, de klimmersbar naast het Karst Café, het predicaat local waardoor het bier plotseling nog maar 50 cent kost. Dat is overigens nog steeds best duur, als je bedenkt dat je voor die prijs ook een dag een ﬁets kunt huren. De eerste dag vertrekken we meteen per elektroscooter naar Moonhill, de beroemde stenen boog, boven op een berg. Kletsnat van het zweet komen we boven, achtervolgd door een horde oude dametjes die ons lauwwarm bier en cola willen aansmeren. Ze zijn schattig en volhoudend, maar door hun stalen gebitten hebben ze toch ook iets engs. Na een dag klimmen op fenomenale rots met colonettes en gigantische gaten staan we weer zwetend onder aan de berg. De zon gaat onder en we krijgen onze eerste les in Chinees

16-06-2008 15:54:35

42-HL308-Yangshou.indd 45

16-06-2008 15:55:21

eten. Tien Chinese klimmers vallen aan, en binnen enkele minuten lijkt de tafel wel leeg gegeten door een school piranha’s. Een dag later hobbelt ons busje over het zandpad langs rijstvelden en boerenhuisjes. Allemaal prachtig, maar door de hitte hangen we er allemaal als lappenpoppen bij. Plotseling trapt de chauffeur op zijn rem, we zijn er! De energie komt als uit het niets terug. We lopen door een mooie citrusplantage tot aan de rots, een gigantische witte overhang. Vanaf nu is White Mountain ons lievelingsgebied. Onder aan de rots is zelfs een koele grot, onze eigen airco. Heerlijk. Op rustdagen kun je lekker in de riviertjes liggen, of een deep water solo doen. Een stukje met een bamboevlot varen kan ook, maar dan zit je vast aan een zwijgende kapitein. De tijd vliegt voorbij, en voor we het weten zit de vier weken klimmen erop. Voor de terugreis nemen we toch liever de nachttrein vanuit Guilin, lijkt ons een stuk veiliger dan met de bus, en comfortabel is het ook, liggend op je bed een noedelsoepje slurpen, luisterend naar Chinese hophop via de intercom. ▲

42-HL308-Yangshou.indd 46

INFORMATIE KLIMMEN IN YANGSHUO In China is klimmen vrij nieuw. Begin jaren ’90 van de vorige eeuw opende Todd Skinner op Moonhill een aantal routes. Sinds het einde jaren 90 ontwikkelt de sport zich snel, zoals alles in China. De Chinezen hanteren dezelfde veiligheidsstandaard als in het westen, boorhaken. Maar met één verschil, in China zijn die dingen goedkoper, en niet voorzien van enig veiligheidskeurmerk... Ze zien er wel goed uit, maar dat lijkt mij geen norm. Het klimniveau is enorm gestegen de laatste jaren, er lopen aardig wat jongens rond die 5.14 klimmen. Inderdaad, in China is alles volgens het Amerikaanse systeem gewaardeerd. We waren in het allerslechtste seizoen in Yangshuo, de zomer. Het is extreem warm en waanzinnig vochtig. Toch valt er ook dan nog genoeg te klimmen. Maar voor wie in het voorjaar of najaar komt is de keuze beduidend groter. Yangshuo telt circa 20 kleinere en grotere gebieden, met ruim over de 200 routes waarop de betere Chinese klimmers zich uitleven. Ze zijn erg betrokken bij het klimmen, doen eigenlijk niets anders, en genieten van het leven. Veel van de lokale

16-06-2008 15:55:30

klimmers doen ook mee in het nationale wedstrijdcircuit, helpen met het organiseren van klimwedstrijden en bemoeien zich bovendien een beetje met de worldcups die in China worden gehouden. De locals, maar ook buitenlandse klimmers openen nog steeds nieuwe routes. De moeilijkheidsgraad varieert tussen 4 en 8b+, van wrijvingsplaat en lange routes tot steile overhangen. Wie met nutjes en friends komt aanzetten krijgt een teleurstelling te verwerken. Bijna alle routes zijn van boorhaken voorzien. Karst is een kalksoort dat door ondergrondse waterstromen uitgesleten is, waardoor je veel grote ronde gaten krijgt. Verder zijn er veel colonettes en de bekende kleine randjes. Op de minder steile rots is de kalksteen erg ruw en vaak donkergrijs van kleur, met veel randjes en gaatjes. Routes openen kan altijd, neem vooral haken en schroeven mee, die zijn moeilijk verkrijgbaar in China. De locals halen hun materiaal uit Hongkong, dus als je serieus overweegt om routes te openen, dan kun je het beste contact opnemen via www.chinaclimb.com.

42-HL308-Yangshou.indd 47

Reis & verblijf Yangshuo is het best bereikbaar via Hongkong. Pak daar de bus vanaf Shenzhen of vlieg naar Guilin. Een topo is verkrijgbaar in Yangshuo, in onder andere de Lizard Lounge en het Karst Café en kost circa € 8,. Als je een hotel zoekt, blijf uit de buurt van West Street, daar zijn ’s nachts de disco’s in volle gang. Een hotel kost ook circa € 8 voor twee personen per nacht, met airco. De beste tijd om te gaan is in het voorjaar en najaar: maart tot en met mei en september tot half november. In de winter is het (te) koud, maar wel droog. Het vervoer ter plaatse kan op vele manieren. Een ﬁets huren kost 50 eurocent per dag, een ﬁets kopen 12 euro. Ook kun je elektroscooters huren of een taxibusje nemen. Yangshuo heeft een enorm aanbod aan restaurantjes, Chinees, Europees en helaas zelfs een Kentucky Fried Chicken en een Mac Donald’s

16-06-2008 15:56:13

HOOGTELIJN 3-2008

MEDISCH

T E K S T M I R E I L L E B A A R T, L I D M E D I S C H E C O M M I S S I E

ZIEK VAN DE HOOGTE Hoogteziekte kan dodelijk zijn. Iedereen kan hoogteziekte krijgen, ook al vanaf zo’n 2500 meter boven zeeniveau. Dat heeft niets te maken met conditie. Maar waar dan wel mee? En wat kun je eraan doen?

Tijdens een trekking naar Mera Peak (6461 m) ontmoetten we in Tangnang op ongeveer 4200 meter een deelneemster van een Japanse expeditie. Terwijl ze haar verhaal vertelde hoestte ze ﬂink. Vijf dagen eerder was ze naar Lukla (2850 m) gevlogen om de volgende dag aan de trekking naar de Mera Peak te beginnen. Op de tweede dag ging ze de Zwatra La (4687 m) over. De klim naar de pas was erg moeizaam verlopen, doodop kwam ze op de pas aan. Tijdens de afdaling begon ze zich weer wat beter te voelen, maar daarna, tijdens de klim naar Tangnang, was haar toestand weer verslechterd. Volledig uitgeput was ze in het kamp aangekomen. Ze maakte zich zorgen, want ze wilde graag Mera Peak beklimmen. Onze arts raadde haar aan om een paar dagen te rusten, maar de volgende dag begon ze toch aan de klim naar Khare camp op zo’n 5000 meter. Toen wij haar inhaalden zagen we dat het erg moeizaam ging; een sherpa droeg haar rugzak. Vier dagen later hoorden we via de radio dat de vrouw was overleden. Ze was in Khare

camp achtergebleven terwijl haar expeditiegenoten Mera Peak beklommen. De sherpa’s hebben nog wel aangedrongen dat ze moest afdalen, maar dat heeft ze niet gedaan. Toen de expeditiegenoten terugkwamen in Khare camp vonden ze haar dode lichaam. Twee jaar later beklom ik met een groep de Elbrus (5642 m). Voorafgaand aan de beklimming maakten we ter acclimatisatie een trekking waarbij we hoogten tot maximaal 3700 meter bereikten. Tijdens de trekking kreeg een van de deelnemers ernstige hoofdpijn en voelde zich extreem vermoeid. Hij moest afdalen. In het dal knapte hij op en anderhalve week later stond hij alsnog op de top van de Elbrus. Twee voorbeelden van hoogteziekte. De Japanse vrouw was veel te snel omhoog gegaan en kreeg longoedeem, een ernstige vorm van hoogteziekte, wat ze uiteindelijk met de dood moest bekopen. In het tweede voorbeeld was er sprake van acute hoogteziekte, een minder ernstige vorm. De man is

Waarschuwingsbord voor hoogteziekte in Nepal.

48-HL308-r13-hoogteziekte.indd 48

afgedaald toen hij symptomen kreeg. Zo kon hij herstellen en uiteindelijk na goede acclimatisatie toch nog met succes de Elbrus beklimmen. ZUURSTOFDRUK Hoogteziekte is een combinatie van symptomen die veroorzaakt worden door een tekort aan zuurstof in het lichaam. Bij toenemende hoogte daalt de luchtdruk. Op de top van de Mont Blanc (4807 m) bijvoorbeeld, is de luchtdruk bijna de helft (420 mmHg) van die op zeeniveau (760 mmHg), en op de top van de Mount Everest (8848 m) is de luchtdruk nog maar een derde (250 mmHg) van die op zeeniveau. Behalve door hoogte wordt de luchtdruk ook beïnvloed door de geograﬁsche breedte en door het seizoen. Zo is de luchtdruk bij de evenaar hoger dan bij de polen, en is de luchtdruk in de zomer hoger dan in de winter. In vergelijking tot het effect van hoogte zijn de invloeden van breedtegraad en seizoen klein, maar ze kunnen wel doorslaggevend zijn voor bijvoorbeeld het succesvol beklimmen van Mount Everest. De kans op het bereiken van de top is in het voor- en najaar groter dan in de winter. De partiële zuurstofdruk in de lucht is op elke hoogte een vast percentage van de totale luchtdruk: 21%. Deze wordt evenredig lager als de hoogte toeneemt. Doordat de zuurstofdruk op grote hoogte minder is, neemt het lichaam op grote hoogte minder zuurstof op en daardoor daalt de hoeveelheid zuurstof in het bloed die beschikbaar is voor de verschillende lichaamsweefsels. ZONE DES DOODS Het lichaam heeft op grote hoogte echter dezelfde hoeveelheid zuurstof nodig als op zeeniveau. Het lichaam kan zich in beperkte mate aanpassen aan de lagere zuurstofdruk op grote hoogte: er treedt acclimatisatie op. Voorbeelden van aanpassingen zijn een snellere hartslag en een snellere en diepere ademhaling zodat er per tijdseenheid meer zuurstof kan worden opgenomen. Als de processen van acclimatisatie niet goed verlopen kan hoogteziekte optreden. Hoogteziekte kan optreden vanaf een hoogte

16-06-2008 14:30:30

FOTO’S FR ANK HUSSL AGE

van ongeveer 2500 meter; deze hoogte is per persoon verschillend. Sommige mensen zijn in staat om zich aan te passen tot een hoogte van zo’n 5500 meter. Boven 5500 meter is geen volledige aanpassing mogelijk. Na een verblijf van enkele weken op deze hoogte begin je langzaam af te takelen. Op een hoogte boven 7000 meter kan je lichaam zich nog nauwelijks aanpassen. Je komt dan in de zogenaamde ‘zone des doods’. Hier kun je slechts een paar dagen overleven. Boven de 9000 meter is leven helemaal niet meer mogelijk. RISICO Op een hoogte tussen 2500 en 3500 meter is de kans om hoogteziekte te krijgen 25 procent. Hierbij gaat het meestal om minder ernstige vormen van hoogteziekte. Tussen de 3500 en 5500 meter heb je een kans van 65 procent op milde tot zeer ernstige vormen van hoogteziekte. Boven de 5500 meter

48-HL308-r13-hoogteziekte.indd 49

krijgt vrijwel iedereen in meer of mindere mate te maken met hoogteziekte. Hoogteziekte kan optreden na een verblijf op hoogte van minimaal een uur of twaalf. Er is een aantal factoren dat de kans om hoogteziekte te krijgen vergroot: • Een snelle stijging naar grote hoogte. Het lichaam krijgt dan niet de tijd om zich aan te passen aan de lagere zuurstofdruk. Hierbij gaat het vooral om een snelle stijging in slaaphoogte per dag. • Zware lichamelijke inspanning. Het lichaam heeft dan nog meer zuurstof nodig, terwijl er juist minder beschikbaar is. • Te weinig vochtinname. • Een zeer hoge of zeer lage omgevingstemperatuur. In beide gevallen verlies je veel vocht. • Alcoholconsumptie. Zorgt ook voor vochtverlies. Onder invloed van alcohol kun je mogelijk de symptomen van hoogteziekte niet goed herkennen om tijdig maatregelen te nemen.

HOOGTELIJN 3-2008

• Roken. Dit verstoort de binding van zuurstof aan hemoglobine, een eiwit in het bloed dat betrokken is bij zuurstoftransport. Hierdoor kan er minder zuurstof worden opgenomen in het bloed. • Sommige reeds aanwezige harten longaandoeningen. Dan heb je sowieso al een probleem met de zuurstofopname. Sommige mensen zijn meer vatbaar voor hoogteziekte dan anderen; dit berust op aanleg en heeft weinig te maken met conditie. DRIE VORMEN Er zijn drie belangrijke vormen van hoogteziekte: ▶ acute hoogteziekte (acute mountain sickness, AMS) Symptomen van acute hoogteziekte zijn hoofdpijn, verminderde eetlust, misselijkheid, braken, duizeligheid, vermoeidheid, en slaapproblemen.

16-06-2008 14:30:52

HOOGTELIJN 3-2008

longoedeem (high altitude pulmonary edema, HAPE) Longoedeem is een ophoping van vocht in de longen, waardoor je als het ware ‘verdrinkt’ in je eigen lichaamsvocht. Deze vochtophoping ontstaat doordat als reactie op de lage hoeveelheid zuurstof in het bloed via veel ingewikkelde processen de bloeddruk in de longvaten erg hoog wordt en de longvaten meer doorlaatbaar worden. Hierdoor treedt vocht uit de bloedvaten in de longen. De longen kunnen daardoor minder goed functioneren wat het tekort aan zuurstof in het lichaam juist verergert. Longoedeem kan zich in een later stadium vanuit acute hoogteziekte ontwikkelen, maar komt ook voor zonder dat acute hoogteziekte eraan vooraf gaat. Symptomen die kenmerkend zijn voor longoedeem zijn hardnekkige hoest, ophoesten van roze sputum, benauwdheid, pijn op de borst, reutelende longen, algehele zwakte en een verminderd prestatievermogen, blauw-paarse verkleuring van lippen of vingers en een te snelle hartslag en ademhaling in rust. ▶

hersenoedeem (high altitude cerebral edema, HACE) Hersenoedeem is een ophoping van vocht in delen van de hersenen en ontstaat eveneens door verschillende reacties op de lage hoeveelheid zuurstof in het bloed. Dit is een zeer ernstige vorm van hoogteziekte. Door de vochtophoping kunnen de hersenen niet meer goed functioneren. Kenmerkende verschijnselen van hersenoedeem zijn dan ook verwardheid, praten van dronkemanstaal, hallucinaties en een verminderd bewustzijn.

Daarnaast kunnen coördinatiestoornissen optreden, zoals het niet meer in een rechte lijn kunnen lopen. In ernstige gevallen kunnen epileptische aanvallen en verlammingen optreden. Er is sprake van extreme hoofdpijn en vaak zijn ook andere symptomen van acute hoogteziekte aanwezig. Hersenoedeem kan gelijktijdig met longoedeem voorkomen, maar ook in afwezigheid van acute hoogteziekte en longoedeem. DIAGNOSE De diagnose van hoogteziekte is niet altijd eenvoudig doordat vaak niet alle symptomen van hoogteziekte tegelijkertijd optreden. De ernst en combinaties van bepaalde symptomen kunnen per persoon verschillend zijn. Bovendien zou je ook kunnen denken dat je hoogteziekte hebt terwijl dat helemaal niet zo is. Zo kan hoofdpijn een gevolg zijn van zonlicht of grote lichamelijke inspanning; vermoeidheid kan een gevolg zijn van slecht slapen of ook weer van een grotere lichamelijke inspanning dan gewoonlijk, en misselijkheid en braken kunnen veroorzaakt zijn door een voedselvergiftiging.

▶

Tijdens de International Hypoxia Symposiumconferentie in 1991in Lake Louise in Canada, zijn richtlijnen opgesteld voor het vaststellen van verschillende vormen van hoogteziekte. Zie tabel. Als het onzeker is of de klachten te wijten zijn aan hoogteziekte, moet er gehandeld worden alsof er sprake is van hoogteziekte. Een handig hulpmiddel om de ernst van acute hoogteziekte vast te stellen is de Lake Louise AMS-vragenlijst, die is opgesteld tij-

dens de conferentie in 1991. Op deze vragenlijst kun je aangeven in welke mate je last hebt van hoogteziekte. Je moet hierbij punten (van nul bij geen symptomen tot drie bij ernstige symptomen) toekennen aan de symptomen van hoogteziekte. Je kunt maximaal 24 punten scoren, maar dan ben je eigenlijk al op sterven na dood. Als je meer dan vijf punten hebt, mag je niet verder stijgen. De Lake Louise AMS-vragenlijst is te vinden op de website van de NKBV en op www.hoogtefysiologie.nl. BEHANDELING Als er sprake is van hoogteziekte is het erg belangrijk om in elk geval niet verder te stijgen. Bij lichte vormen van acute hoogteziekte doen een à twee rustdagen vaak veel

Richtlijnen voor diagnose van verschillende vormen van hoogteziekte Acute hoogteziekte

Longoedeem

Hersenoedeem

In elk geval: - hoofdpijn

Twee van de volgende symptomen: - hardnekkige hoest - benauwdheid - zwakte - pijn op de borst

Als ook symptomen van acute hoogteziekte aanwezig zijn een van de volgende verschijnselen, bij afwezigheid van acute hoogteziekte beide: - een verandering in mentale status (bv verwardheid, praten van wartaal, niet helder kunnen denken) - coördinatiestoornissen (bv niet meer in een rechte lijn kunnen lopen)

En ten minste een van de volgende symptomen: - verminderde eetlust - misselijkheid - braken - duizeligheid - vermoeidheid - slaapproblemen

48-HL308-r13-hoogteziekte.indd 50

En ten minste twee van de volgende verschijnselen: - reutelende longen - blauw-paarse verkleuring van lippen of vingers - te snelle hartslag en/of ademhaling in rust

16-06-2008 14:31:06

Ongeacclimatiseerde vrouw poseert bij geacclimatiseerde klimmer. De vrouw is met de kabelbaan in korte tijd naar de top van de Aiguille du Midi (3842 m) gegaan, de klimmer op eigen kracht.

goed. Mocht er dan nog geen verbetering optreden, dan moet je alsnog afdalen. Ook is het goed om veel te drinken. Bij ernstiger vormen van acute hoogtezieke en in geval van longoedeem en hersenoedeem is afdalen noodzakelijk. Bij voorkeur wordt de patiënt naar beneden gebracht, en het liefst krijgt hij bovendien extra ﬂessenzuurstof toegediend. Als afdalen niet mogelijk is, dan kan men in ieder geval wel extra zuurstof toedienen of de patiënt in een hyperbare drukzak plaatsen. Dit is een grote zak waarin kunstmatig de luchtdruk verhoogd kan worden, het effect is dus eigenlijk hetzelfde als afdalen. Er bestaat ook de mogelijkheid om medicijnen toe te dienen: acetazolamide (bekend als diamox) bij acute hoogteziekte, nifedipine bij longoedeem en dexamethason bij hersenoedeem. Het toedienen van medicijnen en zuurstof dient alleen als aanvulling op afdalen; de patiënt moet te allen tijde naar beneden worden gebracht. VOORKOMEN Om hoogteziekte te voorkomen is een goede acclimatisatie noodzakelijk, waarbij je je lichaam de tijd geeft om zich aan de lage zuurstofdruk op hoogte aan te passen. Een goede en langzame acclimatisatie waarbij je de volgende richtlijnen in acht neemt, is de beste maatregel om hoogteziekte te voorkomen. • Vermijd een snelle stijging naar hoogten boven de 2500 meter. • Slaap boven 2500 meter niet meer dan 300 meter hoger dan de vorige nacht. Je kunt overdag wel hoger klimmen, dit bevor-

48-HL308-r13-hoogteziekte.indd 51

dert juist de acclimatisatie, maar daal weer af tot 300 meter boven de slaaphoogte van de vorige nacht. • Slaap na elke 1000 meter stijgen twee nachten op dezelfde slaaphoogte en las eventueel een rustdag in. • Klim nooit verder naar een hogere slaaphoogte als je klachten van hoogteziekte hebt. • Drink veel, maar geen alcoholische dranken! Vuistregel voor het aantal liters: een liter per duizend hoogtemeters plus een extra, dus op een hoogte van 2500 meter moet je tenminste 3,5 liter vocht drinken. • Rook niet. • Als je harten/of longaandoeningen hebt, overleg dan eerst met een arts over de risico’s op hoogteziekte. • Gebruik de Lake Louise AMS-vragenlijst om alert te blijven op symptomen van hoogteziekte Over het preventief gebruik van diamox bestaat discussie. Dit wordt alleen aangeraden als je uit ervaring weet dat je gevoelig bent voor hoogteziekte. Ook als je noodzakelijk snel naar grote hoogte moet stijgen, bijvoorbeeld door met een vliegtuig of helikopter in te vliegen naar een hooggelegen plek in de bergen, kan het nuttig zijn om preventief diamox te gebruiken. Maar diamox heeft een groot aantal mogelijke bijwerkingen, zoals tintelingen in vingers, voeten en lippen, ernstige overgevoeligheidsreacties, plasproblemen bij mensen met een vergrote prostaat en alles waar koolzuur in zit, zoals cola, krijgt een metaalsmaak. Ook veroorzaakt het slikken van diamox problemen bij

bepaalde ziektebeelden en in combinatie met sommige medicijnen. Daarom wordt preventief gebruik van diamox ontraden als er geen indicaties zijn. Als je toch preventief diamox wilt gebruiken, moet je hier een tot twee dagen voor vertrek naar hoogte mee beginnen en doorgaan tot je vijf tot tien dagen op het hoogste punt bent. Meestal wordt het hoogste punt aan het eind van de tocht of de beklimming bereikt en daarom geldt de vuistregel dat je diamox moet blijven slikken tot je weer helemaal beneden bent. Het is verstandig om diamox eerst thuis uit te proberen om te zien of er geen complicaties optreden. Diamox kan alleen door een arts worden voorgeschreven. Veel huisartsen weten echter weinig van hoogteziekte, laat staan van het gebruik van diamox. In dat geval kunt u ook altijd contact opnemen met een van de artsen van de medische commissie van de NKBV. ▲

LITERATUUR • Hoe blijf ik gezond in de hoogte, Han Willems, KIT publishers, Amsterdam 2001. • High altitude medicine and physiology, Michael P. Ward, James S. Milledge, John B West, Arnold, 2000. • The high altitude medicine handbook, Andrew J. Pollard, David R Murdoch, Book Faith India, 1998. Kijk ook op www.nkbv.nl/voorlichting/medisch

16-06-2008 14:31:25

HOOGTELIJN 3-2008

L O C AT I E M O N T- B L A N C G E B I E D

T E K S T E N F O T O ’ S R O E L A N D VA N O S S

©Frank Husslage

54-HL308-r5-droites.indd 52

16-06-2008 16:06:58

HOOGTELIJN 3-2008

THE OTHER SIDE DROITES - LAGARDE DIRECT Als voorbereiding op de K2-expeditie die bij het ter perse gaan van deze Hoogtelijn nog in volle gang was beklommen Jelle Staleman en Roeland van Oss in februari onder winterse omstandigheden de 800 meter hoge noordoostwand van de Droites via Lagarde Direct (TD, IV, 4+). Niet bepaald ‘appeltje eitje’.

Terwijl ik de karabiner aan mijn gordel maak, klinkt er boven mij een oorverdovend kabaal. De helikopter hangt nog steeds in positie, wachtend op een signaal van Jacques. Een snelle blik omhoog en daar ga ik. Terwijl de sneeuw om me heen vliegt, houd ik de kabel stevig vast, mijn rugzak hangt aan mijn gordel. Een gevoel van opwinding bekruipt me. Langzaam ga ik omhoog, mijn voeten komen los en ineens sta ik niet meer op de berg. Ik zweef, hoger en hoger. Als een vogel door de lucht, als een blaadje gegrepen door de wind, in deze overweldigende omgeving. De berg verdwijnt onder mijn voeten en nu is er alleen nog maar de diepte. Ver onder me ligt de gletsjer, uitgestrekt door het landschap. Ik heb het mooiste uitzicht op alle hoge toppen van Chamonix. Naast me staat de Aiguille Verte en daarachter kan ik de Mont Blanc zien. Als in een droom zweef ik door, in deze wereld tussen lucht en berg. Plots hang ik naast de helikopter en is mijn droom voorbij: de waarheid dringt weer tot me door. We zijn gered. VIJF DEKENS Het was vrijdag 8 februari, eindelijk een zonnige dag in Chamonix. De afgelopen week had in het teken gestaan van sneeuw, wind en lawines. We hadden weinig kunnen doen; extra motivatie dus om naar boven te gaan. De laatste reguliere lift omhoog misten we, maar gelukkig mochten we als alpinisten drie kwartier later nog wel mee naar boven. Terwijl we daar zo zaten te wachten, raakten we in gesprek met ‘de man met de baard’. Hij en zijn klimmaat zaten, net als wij, te wachten op de laatste lift. Alle vier hadden we hetzelfde doel, alle vier wilden we omhoog richting de Droites. De lift nam ons uiteindelijk mee naar 3200 meter en na een stevige wandeling door soms kniediepe sneeuw bereikten we aan het eind van de middag de Refuge d’Argentière. Daar waren meer klimmers. In de hut werd weinig gepraat, iedereen was op zijn eigen manier bezig met de klim van morgen. Er was geen kachel noch een fornuis. Alleen de kleine branders, die snorrend hun werk deden, straalden wat warmte af. Vijf dekens hielden mij die nacht warm en door mijn hoofd spookten allerlei gedachten. Ondank dat ik niet zo vast sliep,

54-HL308-r5-droites.indd 53

16-06-2008 16:07:04

HOOGTELIJN 3-2008

XXXX

TEKST X X X

FOTO X X X X

Mijn eerste boor draaide ik er zo in, maar in een nog grotere vaart kon ik hem er ook weer uittrekken

droomde ik wel van de volgende dag. Een spannende dag, waarvan ik hoopte dat deze ons een mooie ervaring zou brengen. TWEE LAMPJES Om drie uur werd ik uit mijn droom gewekt: het was nog nacht, maar de tijd om te klimmen diende zich aan. Schoenen aan, sneeuw smelten, zoveel mogelijk drinken en nog tijdens het ontbijt de gordel aantrekken. Mijn lichaam was er klaar voor, gevuld met gezonde spanning. De man met de baard was ook al wakker, hij en zijn klimmaat vertrokken net iets eerder. â&#x20AC;&#x153;See you at the other sideâ&#x20AC;? zei hij toen hij de deur uitstapte. Het klonk me apart in de oren: the other side. Alsof we naar een andere wereld zouden gaan en de grens van het onbereikbare zouden oversteken. De nacht was koud en zwart; geen maan en de duisternis leunde zwaar op de bergen. In de verte zagen we twee lampjes op de gletsjer. Dat moesten de man met de baard en zijn klimmaat zijn. Ook wij staken de gletsjer over en rond half zeven stonden we onder het machtige bolwerk van de Droites. De noordwand lag aan onze rechterkant: duizend meter rots en ijs die recht omhoog de nacht in stak. Voor onze voeten lag de noordoostwand en in het schijnsel van onze hoofdlampen konden we het begin van de route al zien: ons doel voor vandaag lag binnen bereik.

54-HL308-r5-droites.indd 54

16-06-2008 16:07:06

HOOGTELIJN 3-2008

BROKKELIG GOEDJE Net over de randspleet maakten we ons klaar: touw uit de rugzak, materiaal aan de gordel. Ik was kennelijk nog niet helemaal wakker want plotseling zag ik een Schlinge de diepte in glijden. ‘Shit’, vloekte ik in mezelf. Vrijwel direct daarna zag ik ook een lampje de diepte in glijden. Verdomme, dat was de mijne. Zonder hoofdlamp deze berg beklimmen, dat was eigenlijk niet de bedoeling. Gelukkig zat de lamp van Jelle wel stevig om z’n helm en in het eerste ochtendlicht klom hij de eerste lengte voor. Lengte twee en drie bestonden uit ijs dat afgewisseld werd met stukken sneeuw. Voor lengte vier waren we gewaarschuwd; hij zou slecht af te zekeren zijn. Nieuwsgierig begon ik te klimmen via rechts, door een geul met harde sneeuw. De bijlen hadden een perfecte houvast, alleen was er nergens plaats voor een ijsboor. Zo klom ik ongeveer vijftien meter totdat ik onder de rotsen door naar links moest traverseren. Aan een oude mephaak maakte ik mijn eerste tussenzekering. Daarna ging het weer recht omhoog, over het ijs dat naast de rotsen liep die ik kon gebruiken om in te zekeren. Een gelukje, want het ijs bestond hier uit een kruising van opgevroren sneeuw en een brokkelig goedje dat meer op zand leek. Niet echt ideaal om te zekeren met ijsboren. Mijn eerste boor draaide ik er zo in, maar in een nog grotere vaart kon ik hem er ook weer uittrekken. TOL Het verticale ijs was door de condities niet bepaald eenvoudig. Plotseling werd ik gegrepen door een volle lading spindrift. De wind blies de losse sneeuw naar beneden: als een waterval van kou, een douche van ijs en sneeuw. Ik drukte me zo dicht mogelijk tegen het ijs aan, maar kon toch niet voorkomen dat er emmers sneeuw via mijn kraag in mijn jas gleden. Behalve de kou voelde ik de angst. Hoe moest ik hier doorheen? De stromen sneeuw bleven maar komen en hangend aan mijn bijlen bedacht ik dat ik niet eeuwig kon wachten tot het voorbij was. Toen de sneeuwstroom een seconde stokte, greep ik mijn kans en klom direct de laatste steile meters snel omhoog naar de standplaats. Opgelucht draaide ik de karabiner dicht en ging in mijn Schlinge hangen. Jelle volgde met gemak en klom direct door. Ook hij kon de rotsen aan de zijkant mooi gebruiken en enkele minuten later hoorde ik hem al weer stand roepen. De moeilijkheden hadden we achter ons gelaten. Voor ons lag een sneeuwcouloir, schuin omhoog en afgeschermd door steile rotswanden aan beide kanten. Een geweldige ambiance: langs de wanden hingen kleine watervallen en de rotsen hadden allerlei mooie vormen. De temperatuur was wat gestegen, zodat het eigenlijk niet eens zo koud was voor de tijd van het jaar. We klommen tegelijk aan het touw, zodat we het eerste stuk lekker opschoten. Bocht na bocht spoorden we om en om door de soms kniediepe sneeuw in het couloir. Naarmate we hoger kwamen zakte vooral bij mij de snelheid helemaal in: de hoogte en vooral de diepe sneeuw begonnen hun tol te eisen. GEHAALD! Links of rechts, welke kant zouden we opgaan? Het was een beslissing, een keuze. We kozen voor rechts maar dat bleek achteraf niet de juiste keuze. Ik klom een lengte mixed totdat ik echt niet verder kon. Met mijn bijlen hing ik in de rotsen en mijn benen stonden tot aan de knieën in de steile losse sneeuw. Boven me werd het alleen nog maar moeilijker. Er zat dus niets anders op dan om te keren. Vloekend seilde ik ab: boos op Jelle, boos op mezelf. Wetend dat geen van ons beiden er iets aan kon doen. Aan de linkerkant was het niet veel beter: er liep een dunne lijn sneeuw en ijs tussen de rotsen door. Soms goed, maar meestal erg slecht. We klommen door steile diepe sneeuw en over verijsde rotsplaten. Omdat we de top naderden nam de wind ﬂink toe, waardoor de sneeuw ons hinderlijk om de oren joeg. Eindelijk, rond half zes, klommen we de laatste meters naar de topgraat toe. We konden de top al voelen in ons lichaam: het enthousiasme laaide op. De laatste meters gingen over een luchtige ijsgraat, met aan beide kanten 800 meter afgrond. Nog even vol concentreren maar dan stonden we toch helemaal boven. Gehaald! Toch konden we niet echt genieten van deze overwinning. De harde wind, de kou en de

54-HL308-r5-droites.indd 55

16-06-2008 16:07:12

HOOGTELIJN 3-2008

XXXX

TEKST X X X

FOTO X X X X

De morgen was in aantocht, we hadden onze nacht op 4000 meter doorstaan

vermoeidheid speelden ons parten. En dan te bedenken dat we nog maar een half uur licht zouden hebben... We moesten ons haasten. We hadden onze hoop gevestigd op de man met de baard. Hij had ons uitgelegd hoe we het beste konden afdalen. Helaas bleek zijn uitleg niet helemaal goed te zijn, of wij hadden ’m verkeerd begrepen. Zijn sporen konden we niet vinden. Was hij wel op de top geweest? We hebben hem nooit meer gezien.

Het geluid werd langzaam luider en plots begrepen we wat het was: de helikopter. Op de graat, op vierduizend meter hoogte, met aan beide zijden duizend meter afgrond realiseerde ik me dat we op het punt stonden om door een helikopter van de berg te worden geplukt. Wat een intense beleving. ▲

EEUWIGHEID Onze zoektocht naar de afdaling duurde veel te lang, we konden geen goede lijn vinden om naar beneden te gaan. Inmiddels was de schemer al omgeslagen in duisternis en met één hoofdlamp schoot het niet op. Als we de afdaling al zouden vinden zouden we zeker nog zes uur onderweg zijn. Bovendien had Jelle last van zijn vingers en vreesde voor bevriezing. Na lang wikken en wegen besloten we een bivak te maken. We groeven zo diep als we konden en na een uur hadden we een redelijk afgeschermd hol waarin we net pasten met z’n tweeën. De kou trok in onze lichamen; we dommelden wat en na een eeuwigheid lichtte de horizon op. De morgen was in aantocht, we hadden onze nacht op 4000 meter doorstaan. Jelles vingers waren wel nog steeds gevoelig en rond zeven uur besloten we telefonisch te overleggen met de reddingsdienst van Chamonix. De man aan de telefoon was glashelder: “We komen jullie halen, binnen een uur bel ik jullie terug.” We waren blij met zijn gedecideerdheid. Zelf hadden we meer moeite een beslissing te nemen. We hadden er een dubbel gevoel over: klein omdat we gered zouden worden, maar blij omdat we er nu zeker van waren dat alles goed zou komen. Natuurlijk was dat het belangrijkste. Een vaag geruis in de verte trok tegen acht uur onze aandacht.

54-HL308-r5-droites.indd 56

16-06-2008 16:07:15

ZOMER 2008 ZOMER 2007 Uw vakantie! Uw droom droomvakantie!

Sulden am Ortler (1800 m) In Stilfserjoch Nationaal park Zuid Tirol Italië Sulden, liggend op 1.800 meter, wordt ook wel het kleine Tibet van Tirol genoemd. Het dorp ligt in het hart van het nationale park van de Stilfserjoch en het wordt omringd door 30 bergen van meer dan 3.000 meter. Sulden is bekend als vakantie- en bergbeklimdorp, 80 km goed geprepareerde wandelpaden voeren u door naaldboombossen naar fantastische uitzichten en de hoogst

Ons hotel Cristallo is een klein vier-sterren familiebedrijf in het centrum van Sulden. Het hotel heeft een overdekt, verwarmd zwembad met sauna en wellness. Alle kamers zijn voorzien van jacuzzi-baden

gelegen hutten in de alpen (Payerhütte, Hintergrathütte, enz.) Tank nu ook puur natuur voor lichaam en geest. Met dank aan de Zuid-tiroolse gezelligheid en de Italiaanse levensvreugde is Sulden een vakantiebestemming die u beter moet leren kennen.

Daarnaast staan een pas gerenoveerde bar en verblijfsruimte, een aparte rokerslounge, een gezellige eetkamer, een tirolercafé, en een speelkamer voor de kinderen tot uw beschikking. Bijzonder veel aandacht gaat uit naar de kwaliteit van onze keuken.

Speciale aanbieding Zomer 2008

Zomerprijzen 2008

Golden weeks: 14.06 – 28.06.08 30.08 – 21.09.0823 juni - 7 7 dagen halfpension € 420,- p.p.

Bed&Breakfast Volwassenen 23 juni tot 07 juli Volwassenen € 62,14.06 - 12.07.08 40 7 juli tot 4 augustus € 67,-65 12.07 - 02.08.08 45 69 4 augustus tot 18 augustus € 77,02.08 - 09.08.08 65 75 18 augustus tot 30 september € 62,16.08 - 23.08.08 Tot-116.08.08 april a.s. vroegboekkorting 5% (alleen prijs voor volwassenen) 09.08 65 85 geldig op 65 55 42.50 23.08 – 21.09.08 40 65 45 39 32,50

Gouden weken

juli 1 sept - 23 sept Familie week: € 399,28.06 – 12.07.08 1 week half pension pp 23.08 – 30.08-08 2 Volwassenen + 2 kinderen tot 12 jaar 7 dagen halfpension € 1260,-

Dagprijs pp

Volwassenen

kinderen kinderen 12/14 14/17 14-17 12-14 6-12 €jaar 35,jaar € 42,- jaar 39 € 45,32,50 €45 38,49 42 34,50 € 42,€ 49,59 49 39,50 € 35,€ 42,-

Happy kids

Kinderen gratis van 0 tot 12 jaar de gehele zomer, verblijf op slaapkamer ouders

www.cristallosulden.it

I-39029 Sulden am Ortler 31 – Vinschgau – Sudtirol – Italie – tel. 0039 - 0473 613 234 - mail hotel.cristallo@dnet.it

Cristallo hoogtelijn_230x297.indd 4

07-05-2008 16:16:12

HOOGTELIJN 3-2008

VEILIGHEID

T E K S T E N F O T O R O G I E R VA N R I J N

OEREND HARD 15 TIPS OM SNEL TE KLIMMEN Het gebeurt nog regelmatig dat de bergreddingsdienst ’s avonds laat moet uitrukken om ergens een klimmer in tijdnood uit een wand te plukken. Maar hoe zorg je dat je als gevorderde laaglandklimmer zo snel mogelijk klimt? Vijftien tips van doorgewinterde klimgeit Rogier van Rijn.

Tijdens mijn allereerste bergsportcursus leerde ik dat het voor Nederlandse alpinisten bijna onmogelijk is om een route in de aangegeven tijd te klimmen. Tijdens latere cursussen werd dat eigenlijk steeds herhaald: Nederlandse klimmers halen de gidsjestijd niet. Maar niets is minder waar. Ook laaglandalpinisten kunnen snel klimmen. Als je maar een paar dingen in de gaten houdt.

Tip 1

Overschat jezelf niet: klim routes die op jouw niveau liggen qua moeilijkheidsgraad en lengte. Zo kun je een erg moeilijke, korte route klimmen of een erg lange, makkelijkere route. Maar kies dus niet voor een te lange èn te moeilijke route. Pittige tochten nemen natuurlijk veel meer tijd in beslag dan makkelijke toeren.

Tip 2

Schiet niet in de stress. Stress zorgt voor te veel en onnodige bewegingen en angst. Blijf kalm, klim rustig en doelgericht – elke stap omhoog is een stap in de goede richting. Het is vaak niet eenvoudig om in gevaarlijke situaties je angst te overwinnen en rustig te blijven klimmen, maar het is wel te leren. Mentale training is erg belangrijk: yoga en zelfs meditatie kunnen helpen. Ik concentreer mezelf bij moeilijke en enge passen volledig op de beweging en op de berg. Zo verdrijf ik de angst uit m’n hoofd waardoor ik rustiger, veiliger en sneller klim. Gebruik je energie om door te klimmen naar de volgende veilige plek, op het moment dat je zeker weet dat het de goede richting is. Afklimmen kost veel kracht en is niet

58-HL308-r11-oerend hard.indd 58

effectief dus probeer als je bang bent altijd naar boven te gaan in plaats van terug naar de laatste zekering. Altijd omhoog in de goede richting!

Tip 3

Klim niet van haak tot haak, of van mogelijke zekerplek tot mogelijke zekerplek. Probeer volledig op te gaan in het klimmen, zoek naar grepen en treetjes en niet naar zekerpunten. Deze komen vanzelf. Probeer ver vooruit te kijken en zoek tijdens het klimmen altijd naar zo veel mogelijk tredes, in de rots maar ook in ijs. Zo kom je nooit voor verrassingen te staan en ben je altijd klaar om een fout geplaatste voet direct op een andere tree te zetten.

Tip 4

Leer snelheid te maken op een standplaats. Het is makkelijker om snelheid te winnen op de standplaats dan tijdens het klimmen. Leer jezelf een vaste volgorde aan bij het opbouwen van een zekerplaats en zorg dat het materiaal dat je nodig hebt, altijd op dezelfde plek aan je gordel hangt. Begin met je zelfzekering en meld zo snel mogelijk aan je klimmaatje dat je veilig bent. Hierna bouw je direct je standplaats. Probeer secuur te werk te gaan. Waak voor slordig opgeschoten touwen en lussen die niet door het zekerapparaat willen. Bij het maken van de standplaats is het ook van belang om te weten wie de volgende touwlengte voorklimt. Als jezelf doorklimt is het natuurlijk niet handig om je zelfzekering onder 60 meter opgeschoten touw te hebben. Houd daar rekening mee.

17-06-2008 09:17:34

De voorklimmer klimt zonder rugzak om snelheid te kunnen maken. In de Ranxerox (ED) op de Mont Brison in Les Ă&#x2030;crins.

58-HL308-r11-oerend hard.indd 59

17-06-2008 09:17:42

Zorg dat je altijd overzichtelijk te werk gaat. Hier tijdens de lange en zeer steile afdaling van de Tete d’aval op de Mont Brison.

Nabij L’Envers de Aiguilles, Chamonix.

Spreek duidelijke – al dan niet verbale – touwcommando’s af en oefen die commando’s in korte routes waar je elkaar nog kunt zien. Begin geen gesprek met je klimpartner als deze nog vijftig meter onder je is, dit levert alleen maar verwarring op.

Tip 5

Neem voldoende vocht mee. Drinken is het allerbelangrijkst, vul water eventueel aan met wat energiedrank. Maak er geen al te zoete oplossing van, deze werkt averechts op je bloedsuikerspiegel. Natuurlijk gaat er ook droogvoer in de rugzak, maar niet te veel. Dat kost namelijk te veel water om weg te spoelen. Energy gels, fruitmoes in tubes, broodjes met zachte vulling zijn ideale vaste voedselbronnen.

Tip 6

Leer te eten en te drinken en VEILIG te zekeren op hetzelfde moment, zo blijft een touwgroep continu in beweging. Gebruik een zelfblokkerend zekerapparaat voor de naklimmer, zoals de ATC-guide. Stop het eten niet onderin een grote rugzak. Hapklare repen gaan in jas of broekzakken, dan zijn ze altijd bij de hand.

Tip 7

Maak een naklim en een voorklimrugzak. De voorklimmer neemt alleen het broodnodige mee en de naklimmer torst iets meer gewicht. De voorklimmer moet zo vrij mogelijk zijn in z’n bewegingen. Houd de naklimmer bij het zekeren goed strak, en help eventueel met wat touwsteun bij lastige passages.

58-HL308-r11-oerend hard.indd 60

Tip 8

Een naklimmer moet snelheid maken. Hij of zij heeft bijna geen kans op gevaarlijke situaties en dat betekent: op volle snelheid klimmen en niet twijfelen. De naklimmer mag eigenlijk niet meer dan de helft van de tijd gebruiken in vergelijking met de voorklimmer. Vergelijk het naklimmen van een lengte met het topropen van een rotsroute of een route in de klimhal. Een oplettende zekeraar is hier wel zeer belangrijk. Zorg dat het touw altijd strak staat.

Tip 9

Klim licht. Beperk het materiaal wat je meeneemt. Lees de topo nauwkeurig en schat goed in welke spullen je echt nodig hebt. Het heeft geen zin om met acht meter prusiktouw en 25 setjes een lange wrijvingsroute in Ailefroide of Arco in te stappen. Ook is een enkele warme jas voor twee klimmers vaak voldoende… Dit lijkt moeilijk maar in de praktijk valt het best mee. In moderne topo’s staat vaak erg veel informatie over een gebied. Leer jezelf aan om de informatie goed te lezen. Gebruik ervaring om te besluiten wat je nodig hebt. Op gladde wrijvingsplaten kun je zelden een nutje of friend kwijt, deze hoeven dus niet mee. Ook is het mogelijk om met weinig materiaal de belangrijkste takeltechnieken uit te voeren. Leer creatief, maar wel veilig om te gaan met materiaal. Het gebruik van lichte setjes, touwen, gordels en karabiners vermindert gewicht aardig. Kies voor karabiners met draadsnappers, gebruik dynema schlinges en klim met dunne touwen.

17-06-2008 09:17:45

De voorklimmer klimt zonder rugzak om snelheid te kunnen maken. In de Ranxerox (ED) op de Mont Brison in Les Écrins. toch wordt overvallen door slecht weer en je moet bivakkeren, maak er dan het beste van! De auteur na en koude nacht hoog in Écrinsmassief.

Tip 10

Tip 13

Leer een paar simpele artiﬁciële klimtechnieken. Deze kunnen soms helpen om een lastige stap eenvoudig te maken. Inderdaad, je moet eigenlijk proberen alles vrij te klimmen, maar in de bergen is tijd een kostbaar gegeven. Op tijd in de hut zijn – voor een onweersbui of voor zonsondergang – is belangrijker dan het vrijklimmen van een lastige passage. Simpelweg aan een haak trekken en even in een schlinge staan, zijn technieken die iedereen wel eens heeft gebruikt. Je kunt ook denken aan het gebruik van een cliff-hanger die ideaal werkt in watergaatjes en regelmatig een onoverbrugbare moeilijkheid verandert in een spannende stap. Ook het gebruik van een paar dunne rotshaken kan in een alpiene omgeving een redding zijn.

Blijf ook tijdens de afdaling geconcentreerd en netjes. Werk tijdens abseils systematisch: wie als eerste op de standplaats is, voert het touw door en controleert het relais. Ga zorgvuldig met het touw om en probeer tijdrovende kluwen, knopen en kringels te voorkomen. Gooi het touw niet in een kluwen naar beneden maar laat het rustig zakken.

Tip 11

Tip 15

Leer het gebruik van verkort touw. In bergachtig terrein hoeft niet alles van standplaats tot standplaats uitgezekerd te worden. Gelijktijdig klimmen kan veel tijdswinst opleveren, houd wel de veiligheid in de gaten! Gebruik deze vorm van zekeren alleen als je zeker weet dat je het terrein aankunt, en de technieken goed onder die knie hebt. Vooral graatbeklimmingen lenen zich uitstekend voor deze running belays.

Zoek bij het klimmen met zelfgeplaatste tussenzekeringen (nuts en friends) naar goede punten. Neem de tijd om goede zekerpunten te maken! Het kan ook geen kwaad om meerdere nuts en friends achter elkaar te leggen als je daardoor zekerder gaat klimmen.

Tip 14

Last but not least, als het allemaal toch te lang duurt en je de gidsjestijd niet haalt kan het voorkomen dat je onverwacht moet bivakkeren. Schroom niet om in gevaarlijke situaties de bergredding te bellen, maar bedenk ook dat een bivak een prachtige ervaring kan zijn. Ik heb vele mooie herinneringen aan onverwachte bivaks in de bergen. Maak er het beste van. Een dunne reddingsdeken kan wonderen verrichten.

Tip 12

Zorg voor een goede conditie en acclimatisatie. Wees voorbereid op wat je te wachten staat. Maar bovenal: geniet!

58-HL308-r11-oerend hard.indd 61

17-06-2008 09:17:58

DE MAMMOETBOOM OPLOSSING: EEN ZEER DIKKE, ROBUUSTE SCHORS BESCHERMT DE TOT 3.300 JAAR OUDE BOMEN OOK ONDER DE MEEST EXTREME OMSTANDIGHEDEN.

DE GORE-TEX OPLOSSING: GORE-TEX PRO SHELL BIEDT LANGDURIGE BESCHERMING, ZELFS ONDER DE BARSTE OMSTANDIGHEDEN. PRODUCTS

Mammoetbomen behoren niet alleen tot de oudste bomen ter wereld, maar ze zijn ook nog de grootste. Zo bereiken zij een gewicht van meer dan 2.000 ton. Een sponsachtige geïmpregneerde schors beschermt de boom tegen de barste weersomstandigheden en zelfs tegen beschadigingen. Wij hebben helaas niet zo’n dikke huid (en al helemaal niet geïmpregneerd). Koude, wind en vocht kunnen niet alleen ons welzijn verstoren, maar ons ook snel schade toebrengen. Natuurlijk kunnen wij deze zwakten, die de natuur ons meegegeven heeft, negeren – of op ons verstand en zijn oplossingen vertrouwen. Een oplossing die het opneemt tegen de mammoettaak ‚extreem weer’ is GORE-TEX® Pro Shell. Een uiterst bestendig en duurzaam materiaal dat ons lichaam onder de barste weersomstandigheden beschermt. En daarbij ademt het bijna net zo als een tweede huid – zelfs bij grote lichamelijke inspanning. Wij willen tenslotte niet zo onbeweeglijk zijn als een mammoetboom. Er is immers zó veel te beleven... gore-tex.com

2007 W. L. Gore & Associates GmbH. GORE-TEX®, GUARANTEED TO KEEP YOU DRY™, GORE™ en beeldmerken zijn handelsmerken van W. L. Gore & Associates

N105437GOR_NKB07_2008.indd 1

09.06.2008 14:18:00 Uhr

TEK ST K ARIN BLOK

FOTO’S O e AV

HOOGTELIJN 3-2008

PROBLEMEN MET KLETTERSTEIGSETS? Verschillende fabrikanten van klettersteigsets riepen de afgelopen maanden sets terug. Een dodelijk ongeval en tests in twee Duitse tijdschriften waren de aanleiding. Wat is er aan de hand?

Hier had het remplaatje moeten zitten

▲

Fout a: Karabiner in de Seilring gehangen

▲

Fout b: Onjuiste positie van remplaatje in het remtouw

Y-vormige klettersteigerset: altijd beide karabiners om de kabel.

Door een combinatie van twee fouten is de Klettersteigerset gescheurd.

Links zit het remplaatje op de juiste plaats. Rechts is het verschoven. N.B.: Bij beide sets hangt de onderste karabiner verkeerd!

De bandlussen, die de pootjes van de Y vormen, zijn met stiksels op het remtouw bevestigd.

De meeste klettersteigsets die momenteel op de markt zijn hebben een Y-vorm. Bij deze sets hang je altijd beide karabiners om de kabel. Dat biedt meer veiligheid dan een V-vormige set, waarbij slechts één karabiner om de kabel hangt. Maar ook met een Y-set kan het mis gaan. Zomer 2007 verongelukte een klimmer bij een val in een Oostenrijkse klettersteig. Eén ‘pootje’ van zijn klettersteigset hing nog aan de kabel, afgescheurd bij de Y-splitsing. Het ongeluk gebeurde in een traverse, waar de valbelasting gering is. Desondanks scheurde de klettersteigset. Voor het strafrechtelijk onderzoek analyseerde veiligheidsexpert Pit Schubert dit ongeval, dat het resultaat is van een combinatie van twee fouten.

meter. Want touwdoorslip verlengt de val van de klimmer en dat brengt ook weer risico’s met zich mee. Het remplaatje hoort dicht bij de Y-splitsing te zitten (zie foto: linker set). Echter bij het dodelijke ongeval had de klimmer het remplaatje ongeveer een halve meter opgeschoven (rechter set op de foto). Hierdoor was niet alleen weinig remtouw over maar werd ook vrijwel direct het moment bereikt waarbij de Y-splitsing uit elkaar gescheurd werd. Als het remplaatje op de juiste plek had gezeten, had de touwdoorslip waarschijnlijk de kracht zodanig gereduceerd dat toen vervolgens de Y-splitsing werd belast, de set niet meer uiteengereten was.

FOUT MET KARABINER De klimmer had een van beide klettersteigkarabiners in zijn Seilring gehangen (zie tekening: fout a), waarschijnlijk om bij een haak telkens maar één karabiner om te hoeven hangen. Toen de klimmer viel, werd de Ysplitsing onder een hoek van 180 graden belast en uit elkaar getrokken. De stiksels, waarmee het pootje van de Y zat vastgenaaid op het remtouw, scheurden geheel uit. De set was CE gecertiﬁceerd en moet volgens de normtest 9 kN uithouden. Maar daarbij wordt een set met beide pootjes parallel getest. Bij tests, waarbij de pootjes onder 180 graden belast werden, hield eenzelfde model klettersteigset maar 2,5 kN; een kracht die ook bij een kleine val al kan optreden.

NASLEEP EN VERVOLG Het gerechtelijk onderzoek tegen de producent werd naar aanleiding van de analyse gestaakt. Want het was geen materiaalfout maar de klimmer die gelijktijdig twee fouten maakte. Had de klimmer maar één van beide fouten gemaakt, dan was de klettersteigset volgens de expert niet gescheurd. De DAV testte zestien verschillende klettersteigsets bij 180 graden belasting. Twee sets scheurden al af bij een belasting onder de 3,5 kN, de rest bleef bij 9 kN (deels) in elkaar zitten. Bovendien bleek dat natte klettersteigsets meer touwdoorslip hebben terwijl tegelijkertijd een hogere vangstoot optreedt.

ONJUISTE POSITIONERING REMPLAATJE Het remplaatje was verschoven, waardoor het vrije einde van het remtouw nog maar de helft bedroeg van de benodigde lengte. Zie tekening: fout b. Bij een val wordt het remtouw door de gaten of sleuven van het remplaatje getrokken. De energie die hiervoor nodig is reduceert de hoge krachten die bij een val in een klettersteig kunnen optreden. Volgens de norm moet de ‘klap’ die overblijft en op de klimmer inwerkt (vangstoot), minder dan 6 kN zijn. Tegelijkertijd geldt een maximum doorslip van het remtouw van 1.20

63-HL308-r12-klettersteigsets.indd 63

Als je gaat klettersteigen, denk dan aan de volgende regels: • Hang tijdens het klimmen met een Y-set beide klettersteigkarabiners om de kabel. Maak nooit een van beide pootjes aan je gordel vast! • Verschuif het remplaatje zonodig een klein beetje maar zorg dat er altijd voldoende remtouw overblijft voor het doorslippen. • Let op het weer en vermijd regen (en onweer!) zodat je klettersteigset droog blijft. ▲

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.HOOGTELIJN.NL EN KLIK IN DE INHOUDSOPGAVE VAN HOOGTELIJN 2008/03 OP HET ARTIKEL.

16-06-2008 15:19:12

HOOGTELIJN 3-2008

M AT E R I A A L

TEK ST MIEKE SCHARLOO

KINDERDRAGERS

Frits Vrijlandt en Maurits

64-HL308-r10-kinderdragers.indd 64

17-06-2008 09:20:41

HOOGTELIJN 3-2008

HET ABC VAN DE RUGZAKTAXI In principe koop je maar een keer in je leven een kinderdrager. Dat maakt de aanschaf aanzienlijk gecompliceerder dan die van een paar schoenen. Je kunt niet teren op ervaring, iets waar je toch al last van hebt bij een eerste kind. Alles is nieuw. Het abc van de rugzaktaxi en veel tips van ervaringsdeskundigen.

Een kinderdrager is in wezen een veredelde rugzak waarin je kleine kinderen kunt vervoeren. Niet alleen in de bergen of tijdens een wandeltocht in Nederland is zo’n drager een stuk handiger dan een buggy, ook thuis in het dagelijks verkeer te voet kunnen jij en je kind er veel plezier aan beleven. Jij bent ﬂexibeler en kindlief zit niet de hele tijd tegen onbekende benen aan te kijken, maar kan genieten van een weids uitzicht. Als prinsjes en prinsesjes laten zij zich dragen en kijken vanaf hun troon neer op hun omgeving terwijl vader of moeder zich in het zweet werkt. Zo vertelt Frank Rempe enthousiast: “Aafke vindt het geweldig; ze ziet van alles. Altijd weer een belevenis. Nog even los van alle sociale contacten die we opdoen omdat mensen het ontzettend leuk vinden als we zo boodschappen doen of onderweg zijn.” In Nederland zijn vandaag de dag bij de betere buitensportzaken vooral dragers verkrijgbaar van Vaude, Deuter, Macpac en Bach. Bever verkoopt onder eigen naam de Kids Comfort II van Deuter. De prijzen variëren van € 160 tot € 300,-. Enkele jaren geleden kon je in de hogere prijsklasse ook kwalitatief goede dragers kopen van Kelty en Bergans. Op de tweedehands markt duiken ze nog wel eens op. Er is overigens een levendige handel in gebruikte kinderdragers. Vooral de betere zijn zeer gewild. Je kunt dus met een gerust hart investeren in een nieuwe. Het geld haal je er wel weer uit. AANSCHAF Bij de aanschaf van een kinderdrager is het belangrijk je te realiseren dat een kind de eerste levensjaren snel groeit en dus snel zwaarder wordt. Bovendien wordt een kind naarmate het ouder wordt, beweeglijker. Op het moment dat je een drager uitzoekt, lijkt elk exemplaar dat je past waarschijnlijk wel prima. Bedenk echter hoe de drager zit als je een gewicht van tegen de 20 kilogram moet meetorsen. En hoe het voelt als kindlief - inmiddels een stuk groter het leuk vindt naar links of naar rechts te leunen. Kinderdragers zijn berekend op een last van 15 tot 20 kilogram. In de productinformatie wordt de maximale belasting vermeld. Een goed en stabiel draagsysteem is dus essentieel. Het moet ervoor zorgen dat je het overgrote deel van de last op je heupen kunt dragen. De beperkte restlast rust - net als bij een rugzak - op je schouders. Heup- en schouderbanden dienen dus gepolsterd te zijn en loadlifters mogen niet ontbreken, evenals een borstbandje. Zeker bij zwaardere lasten die ook nog eens zelf bewegen, is bovendien een stevig frame nodig dat goed op je rug past. En daar stuiten veel aspirant-kopers op een probleem, want het is zelden zo dat beide partners even groot zijn, terwijl ze wel allebei de drager willen gebruiken. Ondanks het feit dat tegenwoordig alle

64-HL308-r10-kinderdragers.indd 65

Jorn de Jong en Quinten

dragers verstelbaar zijn in ruglengte, is het bereik meestal niet voldoende om beide partners honderd procent tevreden te stellen. Daarom is het verstandig om vooraf af te spreken wie het vaakst drager zal zijn. Op diens rug dient de kinderdrager dan te worden uitgezocht. Kies niet voor een compromis, want dan belandt de drager gegarandeerd op zolder. Een goede pasvorm is essentieel, zeker wanneer je kind groter en zwaarder wordt.

WANNEER IN DE DRAGER? De vuistregel is dat een kind pas in een rugdrager mag als het goed zelfstandig kan zitten. De rug moet sterk genoeg zijn om langere tijd rechtop te kunnen zitten. Meestal zijn kinderen dan zo’n negen maanden oud. De meeste kinderen kruipen tot ze een jaar of vier zijn bij je op de rug. Dat is vooral afhankelijk van de voorkeuren van het kind en de draagkracht van de ouder. Vaak lopen ze op die leeftijd stukken zelf en dient de drager meer als back-up. Wil je zuigelingen meenemen op een wandeling, dan ben je aangewezen op een buikdrager. Op smalle oneffen bergpaadjes is dat sterk af te raden omdat je niet goed kunt zien waar en hoe je je voeten kunt plaatsen.

17-06-2008 09:20:50

Kees Breek en Dirk

PASSEN “Eigenlijk is een kinderdrager kopen niet zo heel anders dan een grote rugzak aanschaffen,” vertelt bedrijfsleider Martin Schuit van Bever Zwerfsport in Zwolle. “Vraag 1 is natuurlijk altijd: waar ga je hem voor gebruiken? Blijf je in Nederland en gebruik je hem voor huis-tuin-en-keukenvervoer dan kun je volstaan met de wat simpeler modellen. Maar ben je van plan met je kind tochten te gaan maken, dan adviseren we een luxer uitgevoerd model. Over het algemeen bieden die meer comfort, mits ze goed passen.” Het passen is net als bij een grote rugzak; alleen nu doe je dat samen met je kind. Zo zeggen Rena en Jorn de Jong stellig: “Natuurlijk neem je je kind mee naar de winkel, want hoe jong ze ook zijn, ze geven hun voorkeur aan. Huilen in de ene drager, dolle pret in de andere.” Er zijn dus twee belanghebbenden: behalve de drager die draagcomfort wil is er het te dragen kind dat zitcomfort wenst. Overigens is dat ook in het belang van de drager. Kies zorgvuldig welke kinder-

HOE HOOG KUN JE GAAN? Kinderen krijgen niet sneller hoogteziekte dan volwassenen, maar de symptomen zijn moeilijker te herkennen doordat je - zeker met heel jonge kinderen - moeilijk kunt communiceren. De medische commissie van de NKBV adviseert met kinderen onder de twee jaar niet boven de tweeduizend meter te gaan en er zeker niet te gaan overnachten. Twee- tot vijfjarigen mogen tot een meter of drieduizend, mits de acclimatisatieregels in acht worden genomen (zie artikel over hoogteziekte op pagina 48 in deze Hoogtelijn). Tijdens of kort na een virale luchtweginfectie wordt reizen met kinderen naar hoogte absoluut afgeraden.

64-HL308-r10-kinderdragers.indd 66

dragers je wilt proberen, want na drie exemplaren heeft de gemiddelde spruit het wel gezien en zet het op een brullen in de winkel. “En dat bevordert niet bepaald een weloverwogen aankoop,” weet Martin Schuit. STABILITEIT Het draagcomfort is grotendeels afhankelijk van hoe stabiel de rugdrager met last op je rug zit. Die stabiliteit wordt bepaald door drie factoren: het contactoppervlak tussen rug en drager, de positie van het zwaartepunt van het kind ten opzichte van de rug en de mate waarin het kind kan bewegen. Ideaal is wanneer het zwaartepunt van het kind zo dicht mogelijk tegen je rug iets onder je schouderbladen zit. Dit betekent dat het voor het draagcomfort in de toekomst belangrijk is dat de zitting van het kind in hoogte kan worden versteld. Een groter kind moet immers iets lager op je rug zitten. Het spreekt voor zich dat de stabiliteit afneemt wanneer een kind meer kan bewegen. Maar je kunt het fatsoenshalve ook niet helemaal klemvast zetten. Bij de betere dragers kun je de beweeglijkheid enigszins reguleren. Belangrijk hulpmiddel daarbij is het veiligheidsgordeltje. Meestal is dat een driepuntsgordel met bevestigingspunten tussen de benen en over beide schouders. De schouderbandjes moeten netjes over de schouders blijven zitten en niet afzakken. Sommige dragers hebben een vijfpuntsgordel waardoor het kind nog stabieler zit. Meer stabiliteit bereik je ook door de zithoogte wat te laten zakken en de compressieriemen van de gepolsterde zijﬂappen stevig aan te trekken. Kees Breek weet mee te praten over het belang van stabiliteit voor het welbevinden van de ouder. “Wij kregen onze drager (McKinley) cadeau. Dat was natuurlijk erg leuk, maar ook redelijk ondoordacht. In het tweede jaar heb ik mijn knieën daarmee enigszins gesloopt door dat onze zoon soms heel erg naar een kant ging hangen, helemaal met zijn hoofd buiten de drager. Met minder bewegings-

17-06-2008 09:21:01

Masja en Aafke onderweg in Nederland

Frank Rempe en Aafke

vrijheid voor hem zou ik daar minder last van hebben gehad. Natuurlijk is dat ook beter voor mijn evenwicht tijdens het lopen.” ZITCOMFORT Minstens zo belangrijk als het draagcomfort voor de drager is het zitcomfort voor het kind. Daarbij spelen de volgende factoren een rol: het schouder/borstgordeltje voor het kind, de zithoogte, vorm van de zitting, de steun voor het hoofd tijdens het slapen, de bewegingsvrijheid van het kind, het uizicht en de zithouding. Het is voor de kinderen fijn als ze ergens op kunnen steunen met hun voeten. Kijk of er beugeltjes of lussen hiervoor aan de drager zijn bevestigd. Of maak ze zelf van oude schlinges, zoals Francien van Beek dat heeft gedaan. Bij sommige dragers kunnen de kinderen hun voeten op de frameconstructie plaatsen. Veel kinderen vallen in slaap door de cadans van het lopen. Niet stoppen, maar lekker blijven lopen en ervoor zorgen dat je kind zo comfortabel mogelijk slaapt. Het hoofdje dient voldoende steun te krijgen. Het ene kind legt het op het afneembare kussentje voor zijn neus, het andere zakt opzij of naar achteren. Soms wiebelt het hoofd bij elke stap van links naar rechts en andersom. Met een fleecetrui kun je het een beetje ‘stutten’ waardoor het stabieler rust, mits de zijflappen hoog genoeg zijn ten opzichte van de zitting. Handige tip: zorg dat je altijd sjorbandjes en extra fleece bij je hebt om op creatieve wijze hoofd en nek te ondersteunen. ACCESSOIRES Steeds meer dragers worden tegenwoordig standaard uitgevoerd met een regen- en zonnescherm en andere accessoires. Sommigen zweren erbij. Wie een beetje creatief is, heeft ze niet nodig en kan zo op extra gewicht besparen. Ralph de Jong hecht er bijvoorbeeld helemaal niet aan: “Tegen de zon draagt mijn zoon een zonnehoedje, tegen de regen een poncho die we ook op de fiets gebruiken. Ik heb ooit iemand met zo’n ding zien lopen. Omdat het scherm het

64-HL308-r10-kinderdragers.indd 67

zicht voor de kleine beperkte, hing hij continu ver naar een zijkant om er omheen te kunnen kijken. Daardoor werkte het scherm niet en was het extra vermoeiend voor degene die het kind droeg.” Ook als de zon betrekkelijk laag staat, functioneert een zonnekap maar deels. Een combinatie van regen en harde wind doet afbreuk aan de functionaliteit van een regenkap. Het staat wat koddig, maar je kunt ook het parasolletje van de wandelwagen op de drager monteren. Door de buigbare steel kun je hem telkens voor de zon plaatsen. Een afneembaar (dus wasbaar) kinkussentje is erg handig, vooral als het is voorgevormd als een soort kommetje. Wanneer het kind in slaap valt, rolt zijn hoofdje niet telkens van het kussentje af. Je kunt uiteraard ook een ﬂeecetrui gebruiken. Waar de Butterﬂy Comfort van VAUDE is uitgerust met een afneembare neksteun, kun je die bij de Jolly Comfort van datzelfde merk er los bij kopen. Dat is comfortabel voor de kleine. Een alternatief is een opblaasbaar nekkussentje. De Deuter Kid Comfort is uitgerust met een klein handspiegeltje

BLIJF ALERT Je kind meenemen de bergen is een fantastische ervaring, maar bedenk goed dat een klein kind extra kwetsbaar is. Zo zijn kinderen vatbaarder voor onderkoeling en oververhitting. Een kind dat stilzit op je rug in de koude bergwind kan heel snel onderkoeld raken. Het is geen unicum dat een kind met zwarte (bevroren) beentjes uit een drager wordt gehesen. Ga daarom niet te hoog en te ver weg van de bewoonde wereld en zorg ervoor dat je altijd een regenpak, muts en wanten voor je kind bij je hebt. Dat regenpak doet ook bijzonder goed dienst als windvanger. Meer tips op www.hoogtelijn.nl.

17-06-2008 09:21:16

HOOGTELIJN 3-2008

veiligheidsgordel rug- en neksteun loadlifters

WAAR MOET JE OP LETTEN?

schouderbanden

zijﬂappen

zitting rugpand

heupband

standvaard

zodat drager en kind oogcontact kunnen hebben. Frank Rempe vindt het een heel praktisch dingetje, “Maar je kunt net zo goed bij de HEMA voor een paar euro een zakspiegeltje kopen.” En zo zijn er meer creatieve oplossingen te denken. Met een veter of een stuk elastiek maak je de speen en de knuffel vast aan de drager, zodat je kind er zelf bij kan en jij niet elke keer moet bukken om het grootste bezit van je spruit op te pakken.

Ralph de Jong en Daan

HOE LANG IN DE DRAGER? Over hoe lang een kind in de drager kan zitten, lopen de meningen uiteen. Sommigen zeggen drie kwartier en dan pauzeren. Anderen laten hun spruit rustig twee tot drie uur achter elkaar op de rug zitten. Het is vooral afhankelijk van het kind zelf. Begint het te jengelen dan is het verstandig een rustpauze in te lassen. Een ongemakkelijk gevoel kan natuurlijk ook veroorzaakt worden door een vieze luier, honger dorst of kou. Pauzeer bij voorkeur op een vlak stuk waar je kind wat kan rondscharrelen.

64-HL308-r10-kinderdragers.indd 68

GEBRUIKSGEMAK In een gebruiksvriendelijke kinderdrager kun je een kind gemakkelijk plaatsen. Dat kan wanneer de compressieriemen van de zijﬂappen voldoende lang zijn om de rugleuning naar achteren te trekken. Let ook op bereikbaarheid van de gesp van de veiligheidsgordel. Andere factoren die het gebruiksgemak bepalen zijn het gemak waarmee verschillende onderdelen kunnen worden versteld en de beschikbare bergruimte. Als een tochtgenoot een rugzak draagt is dat laatste punt minder belangrijk. Vrijwel alle dragers hebben een uitklapbare steun om ze op de grond te plaatsen. Dat is handig als je je kind in de drager wilt zetten of het eruit wilt halen. De verleiding is groot hem zo als een stoel te gebruiken, maar daar is hij niet voor gemaakt. Één beweging van het kind is genoeg om hem uit balans te brengen. Loop nooit weg bij de drager als je kind er nog in zit. Alleen de Bach Billy the Kid heeft een steun die niet inklapbaar is. “Hij is superstabiel, maar strak langs geparkeerde auto’s lopen en in de trein stappen is linke soep met deze drager,” stelt Germa Zeldenthuis. GROTERE ALPENWERK Als je eenmaal een drager hebt gekocht is het handig eerst in Nederland wandeltochten en -tochtjes te maken voordat je aan het ‘grotere Alpenwerk’ begint. Zo kunnen je kind en jij vast wennen. Lopen met een gevulde kinderdrager kun je vergelijken met lopen met een zware trekkingrugzak. Er is één extra handicap: de ‘lading’ kan onverhoedse bewegingen maken waardoor de drager uit zijn evenwicht kan worden gebracht. Vooral als de kinderen groter worden, kan het handig zijn met stokken te lopen. Je hebt meer balans en een extra steuntje in zwaar terrein. Met dank aan Bever Zwerfsport Zwolle en allen die de enquête hebben ingevuld.

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OVER KINDERDRAGERS OP WWW.HOOGTELIJN.NL EN KLIK OP DIT ARTIKEL IN DE INHOUDSOPGAVEN VAN HOOGTELIJN 2008/03

17-06-2008 09:21:25

T E K S T O N D E R R E D A C T I E VA N M I E K E S C H A R L O O

M AT E R I A A L

HOOGTELIJN 3-2008

MARKT & MATERIAAL VEERTJE Elke gram telt als je gaat klimmen of trekken. Toch lijken veel rugzakfabrikanten dat motto uit het oog te zijn verloren. Je hebt al snel een paar kilo op je rug, zonder dat er iets in je rugzak zit. Mammut is gelukkig bij de les gebleven en heeft nu de Extreme Ultralight ontwikkeld. Hij weegt net iets meer dan een kilo. De heupband is demontabel, er zitten materiaallussen aan, er kunnen twee ijsbijlen op en het volume is 28 liter. Prijs: € 159,95 Informatie: 079-3300100, www.mammut.ch

KLUSSEN ONDERWEG Altijd handig wanneer je meer bij je hebt dan alleen een zakmes met kurkentrekker en opener. Maar om nou een complete gereedschapskist mee te torsen in je rugzak... De skeletool is van Leatherman is een mooi compromis. Dit zakgereedschap weegt maar 142 gram en biedt veel functionaliteiten voor zo’n klein dingetje. Behalve een sterke tang is de skeletool mes, ﬂesopener en schroevendraaier. Ingeklapt is hij maar 10 centimeter lang. Prijs: € 85,Informatie: 055-3558044, www.adola.nl

69-HL308-r17 M&M.indd 69

ULTIEM COMFORT Eigenlijk zouden de nieuwe klimgordels van Arc’teryx geen gordel meer moeten heten. Dat woord suggereert een zeker ongemak, terwijl ze meer aanvoelen als een nieuw boxershort dat toevallig ook nog gordel is. Met name de heupband ervaar je bijna niet meer. Een wonderlijke sensatie, constateerden de testers van Hoogtelijn dit voorjaar. Ondanks enkele kleine minpuntjes zijn ze lyrisch. Hun complete review vind je op www.hoogtelijn.nl bij Hoogtelijn 2008/03 onder deze rubriek. Prijs: € 100,- tot € 150,Informatie: www.arcteryx.com

STRETCHJACK Eigenlijk wilde onze Hoogtelijntester deze jas van Vertical niet meer teruggeven. Dat zegt wel genoeg. Het Santijack is gemaakt van het MP+Ceramic-membraan dat in alle richtingen 200 procent stretch biedt en toch zeer vormvast is. Vertical claimt het wereldrecord ademende werking voor MP+ en een waterkolom van 70 meter. De tester was ervan onder de indruk: “goed ademend vermogen en weinig condensvorming binnen in de jas. Het is een plezier om hem aan te hebben en ook in de rugzak is hij lekker compact ondanks de robuuste stof.” Kijk verder op www.hoogtelijn.nl bij Hoogtelijn 2008/03 onder deze rubriek. Prijs: € 349,Informatie: 06-48172310, www.mariowolff.nl/vertcoll.html

16-06-2008 09:12:16

HOOGTELIJN 3-2008

Recensies & signalementen Bhutan, A Trekkers Guide Bart Jordans, Cicerone, 2e druk 2008, ISBN 978-1-85284-398-5 De Zeeuw Bart Jordans woonde jarenlang in het afgesloten Himalaya-koninkrijk Bhutan en leidde daar vele tientallen trektochten. In 2004 bracht Cicerone de eerste druk van ‘Bhutan, a trekkers guide’; dit jaar is de herziene versie uitgekomen. Jordans nieuwe gids is uitgebreid tot 27 trekkings, variërend van 2 tot 27 dagen op alle niveaus. Zoals een goede trekkinggids betaamt geeft ook deze tips voor de voorbereiding in de breedste zin van het woord, en biedt hij gedetailleerde routebeschrijvingen, routeschetsen en foto’s.

Historisch dagboek NKBV-erelid Rob Leopold kreeg toevalligerwijze de tourenboeken van Walter von Bernuth in handen. Walter von Bernuth was als alpinist actief van de jaren ‘20 tot in de jaren ‘70 van de vorige eeuw. De herfst van zijn leven bracht hij door in het Walcherse dorp Veere, waar hij in 1977 overleed. Von Bernuth maakte deel uit van een kring toonaangevende alpinisten, met daarin grote namen als Dulfer, Preuss en Schaarschmidt. Het is vermakelijk om te lezen hoe sommige dingen in de bergsportwereld nooit veranderen, maar hoe andere dingen weer totaal onvergelijkbaar geworden zijn. Net zoals in een hedendaags dagboek, wordt menige dag met onklimbaar slecht weer vermeld. Waar de hedendaagse topklimmers in helikopters naar hun routes vliegen, met sponsorbelangen en ﬁlmploegen in hun kielzog, ging het er een kleine honderd jaar geleden heel wat relaxter aan toe. Zo noteerde Von Bernuth op 14 juli 1912: “...Ich erstieg noch eine kleine Erhebung, um meine dumme Route zu sehen und kehrte dann zur Hütte zurück. Almrosen pﬂückend ging ich dan über die Ehrwalder Alm nach Ehrwald hinunter...” Ondanks zijn aansprekende beklimmingen is Bernuth altijd in de schaduw van de heel grote klimmers gebleven, in de geschiedschrijving over het alpinisme was tot nu toe niets over hem te vinden. Deze publicatie van zijn dagboeken doet hem recht. Tourenbuch 1909-1920 is geïllustreerd met onder meer foto’s van Von Bernuth en van Rob Leopold. [FH] Het Tourenbuch is te bestellen door overmaking van € 17,50 op rekening 426209478 t.n.v. R. Leopold, Den Haag, onder vermelding van naam en adres. Tourenbuch 1909-1920 Walter von Bernuth Uitgave Rob Leopold 2007 Prijs € 17,50

70-HL308-r14-recensies.indd 70

Zu Fuss von Genf nach Nizza (Band 1 en Band 2) Philip Bachmann, Rotpunktverlag, 2008, ISBN 978-3-85869-360-0, 978-3-85869-361-1 De geograaf Philip Bachmann schreef deze twee boekdelen over de wandeltocht van Genève naar Nice. In veertien delen van ieder steeds meerdere dagen schetst hij een van de mooiste wandelingen van Europa. De gidsen zijn niet van het type linksaf-en-na-honderd-meter-rechts. Bachmann benut grotendeels bewegwijzerde paden en gebruikt de gids om de wandelaar te wijzen op interessante punten in het landschap, de beste keukens en bijzondere onderkomens. Gaeta, Circeo, Leano, Sperlonga, Moneta Fabrizio Antonioli, Riccardo Innocenti, Luigi Filocamo, Versante Sud, 2007, ISBN 978-88-87890-57-0 Deze rotsklimgids beschrijft gebieden ten zuidwesten van Rome. Hij is in het Italiaans, maar ook zonder deze taal machtig te zijn, is hij zeer bruikbaar door de duidelijke routeschetsen en bijpassende foto’s. Voor wie graag dagenlang route na route steeds 200 meter wil abseilen boven de Middellandse Zee, om een dag lang op de mooiste rotsen de vingers te verslijten is Sperlonga wellicht nog mooier dan de Verdon. Die schönsten Gipfelziele der Schweizer Alpen Donatsch en Coulin, AT Verlag, 2004, ISBN 3 85502 811 7 Wandern Vertikal, Eugen Hüsler 2004, ISBN 3 85502 933 4 Die schönsten Gratwanderungen der Schweiz, AT Verlag, 3 85502 936 9 Die schönsten Passwanderungen in den Schweizer Alpen, Heinz Staffelbach, AT Verlag, 2008, ISBN 978 3 03800 210 9 Urlandschaften der Schweiz, Staffelbach en Rüegg, AT Verlag, 978 385502 794 1 Een mooie serie kofﬁetafelboeken met eindeloos veel tochtvoorstellen. Een deel van de boeken is al eerder in een andere vorm verschenen.

Grote reizen met kleine kinderen Femmie Goudswaard en Monique van Orden, KIT Publishers, 2008, ISBN 978 90 6832 477 8 Een praktische gids voor iedereen die met kinderen tot 12 jaar een verre reis gaat maken. Hoe bereid je je het beste voor? Kunnen kinderen zo’n reis wel aan? Hoe kom je erachter of het ﬁnancieel wel uitkan? Welke organisaties zijn behulpzaam bij onderwijs op afstand? En welke verzekeringen passen het best bij je wensen? Rustiek kamperen Scandinavië Ger Meesters, Kosmos uigevers, 2008, ISBN 978 90 215 1926 5 Voor de bestaande titel Rustiek kamperen Scandinavië selecteerde kampeerder Ger Meesters 100 nieuwe, rustige campings, die kleiner zijn dan gemiddeld en vaak - maar niet altijd - wat verder weg liggen van de grote vakantiedrukte.

16-06-2008 15:23:28

HOOGTELIJN 3-2008

Muzerone e levante Ligure Davide Battistella,Versante Sud, 2008, ISBN 978-88-87890-56-3 Een sportklimgids voor de Ligurische kust, oostelijk van Genua. De gids opent met een uitgebreide introductie van het gebied en een gebruiksaanwijzing voor de topo. Hierna volgt per deelgebied een landkaart voor de toegang, een schets van de rotsen met het routeverloop en soms een zeer summiere beschrijving van enkele routes. Naast de Italiaanse hoofdtekst is steeds voorzien in een engelse vertaling daarvan.

Andesbergen De Andes is een 8000 kilometer lange, veelzijdige en afwisselingsrijke speeltuin voor bergbeklimmers. Vulkaan of ijsnaald, dit boek geeft een overzicht van alle zesduizenders in de Andes, met het accent op de normaalroutes. Het gebergte is hiervoor opgehakt in 23 deelgebieden, van noord naar zuid. Na een overzichtskaartje volgen de bergen van het deelgebied, met per berg informatie over het basiskamp en hoe je dat kunt bereiken, een beknopte beschrijving van de normaalroute, klimseizoen, speciﬁeke uitrustingsonderdelen, literatuur en kaartmateriaal. De deelgebieden zijn eenvoudig te vinden door op de kleur te zoeken, die je in de inhoudsopgave kunt vinden. Achterin het boek staan lijsten van de besproken bergen, gesorteerd op naam en op hoogte. Ook vind je daarbij informatie over de moeilijkheid van de bergen. ‘Die Anden’ is met name bruikbaar om een eerste indruk te krijgen van de verschillende deelgebieden, en de moeilijkheid van de normaalroutes. Klimmers die meer ambiëren, zullen hooguit wat algemene informatie over het deelgebied kunnen destilleren. Opmerkelijk is dat Kiendler veel aanrijroutes beschrijft met behulp van eigen vervoer, terwijl juist in de Andes veel afgelegen plekken bereikt kunnen worden met openbaar vervoer, vrachtwagens en taxi’s. Meer gedetailleerde transportopties ontbreken helaas. [BM]

Die Anden, Vom Chimborazo zum Marmolejo – alle 6000er auf einen Blick Hermann Kiendler Panico Alpinverlag 2007 978 3 936740 36 3 Prijs € 29,80

Bergsteigerlegenden - 60 Porträts großer alpiner Persönlichkeiten Hans-Joachim Stoyan, Uitgave in eigen beheer, ISBN 978-3-935102-22-3 Stoyan laat zijn licht schijnen over klassieke alpenhelden als Franz Senn, de ontsluiter van de Ötztaler Alpen en medegrondlegger van de DAV. Ook de Eiger-mannen Heckmair, Harrer, Kaspareck en Voigt komen aan bod evenals de achtduizenderpioniers Aschenbrenner en Ertl. Te bestellen via: Herrn Hans-Joachim Stoyan, Karl-Marx-Str. 21, 07381 Pößneck/Thüringen, Duitsland, hansjoachimstoyan@freenet.de

Walks and clim in the Pyrenees Kev Reynolds, Cicerone, 2008, ISBN 978 1 85284 470 7 Een volledig herziene uitgave van de inmiddels klassieke klim- en wandelgids voor de Pyreneën die uit 1978 stamt. In 170 wandelingen, van licht tot heel zwaar, gidst de auteur de bergwandelaar door het Frans-Spaanse grensgebergte. Per gebied wordt de relevante informatie zoals over hutten, dorpjes en VVV’s keurig opgesomd.

Surselva Michael Pröttel, Bergverlag Rother, 2008, ISBN 978-3-7633-5921-9 50 skitouren tussen grofweg Chur, Altdorf en Airolo met kaartjes en foto’s. Mello Boulder Andrea Pavan, Versante Sud, 2008, ISBN 978-88-87890-58-7 Een topo voor de Noord-Italiaanse boulderparadijzen Valtellina, Valchiavenne, val Massino, Val di mello en Val Malenco. Met 350 pagina’s duidelijke foto’s, met ingetekende routes en bijpassende beschrijvingen in het Italiaans, Duits en Engels ben je weer voor weken onder de pannen. Hard XS (DVD) Slackjaw, 2007 Het vervolg op de klassieker Hard Grit geeft in ruim drie uur een beeld van het hedendaagse Engelse klimmen. Topklimmers als Tim Emmett, James Pearsons en Neil Gresham nemen de kijker mee naar alle soorten rots en alle klimstijlen die Groot-Brittannië te bieden heeft. Scottish Mountains Colin Baxter en Des Thompsom, Colin Baxter Photography, 2007, ISBN 13 9781841073675 Dat fotograaf Colin Baxter verliefd is op Schotland is te zien in dit kofﬁetafelboek. Van de krakende Schotse winters tot de zwoele, midges-vergeven zomeravonden.

INTERNET Kijk voor meer recensies en signalementen op www.hoogtelijn.nl. Klik op de cover van Hoogtelijn 1/2008 en kies Recensies & Signalementen.

70-HL308-r14-recensies.indd 71

16-06-2008 15:23:34

VACATURE Entre-Prises Climbing Walls is â&#x20AC;&#x2122;s werelds grootste leverancier van klimwanden. Ter versterking van het team in Nederland en BelgiĂŤ zoeken wij per direct een:

COMMERCIEEL & TECHNISCH MEDEWERKER Uw taken n Verkoop binnendienst n Werkvoorbereiding

n n

Montage & installatie Onderhoud & inspecties

Contract: Minimaal 24 uur per week. Afhankelijk van opleiding en ervaring ook fulltime Standplaats: Zuid-Limburg Uw profiel Commercieel-technische kennis en ervaring op MBO-niveau n Klantgerichte instelling n Actieve interesse en beoefening van klimsport n

Ons aanbod Afwisselende job in dynamische werkomgeving n Mogelijkheden tot volgen van vakcursussen n Salaris conform CAO Recreatie-techniek, pensioenregeling, n vakantietoeslag, reiskostenvergoeding n

WIJ VERZETTEN BERGEN VOOR U Specialist in bergsportverzekeringen W.A. HIENFELD B.V. Postbus 75133

1070 AC Amsterdam

Volledige vacaturebeschrijving op www.entre-prises.nl/actueel Stuur uw motivatie en CV aan: Entre-Prises NL, t.a.v. de directie, Postbus 28, 6343 ZG Klimmen of mail info@entre-prises.nl

-.]LQJZHNNHQG YHUKDDO RYHU EHUJSLHNHQ NOLPYULHQGVFKDSSHQ JHYDDU HQ YHUUDDG )HQ IDVFLQHUHQG YHUKDDO GH :RONVNUDQW

1ROO ODDW PRRL ]LHQ ZDW GH IDVFLQDWLH YDQ GH EHUJHQ LV ,HW 4DURRO

)HQ VSDQQHQG ERHN ,HW LV PRRL JHVFKUHYHQ .HURHQ 4DXZ

Telefoon Telefax E-mail

0031(0)20 - 5 469 469 0031(0)20 - 6 427 701 info@hienfeld.nl

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden. W W W. U I T G E V E R I J B A L A N S . N L

72-HL308-advertenties.indd 72

17-06-2008 15:28:45

HOOGTELIJN 3-2008

NKBV ledeninformatie Lidmaatschap â&#x20AC;&#x201C; jouw voordelen â&#x20AC;˘ gratis vijf keer per jaar het enige Nederlandse allround klim- en bergsporttijdschrift Hoogtelijn â&#x20AC;˘ tot 50% korting op je overnachtingen in alpenhutten en de NKBV-hutten in Oostenrijk en BelgiĂŤ â&#x20AC;˘ doorlopende reisverzekering met klim- en bergsportdekking voor slechts â&#x201A;Ź 21,50 per jaar â&#x20AC;˘ jaarlijks een gevarieerd aanbod van klim- en bergsportcursussen en â&#x20AC;&#x201C;tochten in het buitenland â&#x20AC;˘ jaarlijks een gevarieerd aanbod aan regionale activiteiten bij jou in de buurt â&#x20AC;˘ toegang tot kaderopleidingen voor o.a. instructeur, trektochtleider, trainer en scheidsrechter â&#x20AC;˘ toegang tot de landelijke sportklimcompetitie â&#x20AC;˘ gratis toegang tot het bergsportinformatienummer 0348409521 â&#x20AC;˘ gratis gebruik van zes regionale gespecialiseerde bibliotheken en een centraal bergsport informatiecentrum â&#x20AC;˘ 20% korting op de huur van bergsportmaterialen bij Base-Camp â&#x20AC;˘ 15% korting op je uitrusting bij Bever Zwerfsport, Spac Sport, Demmenie en Slee Buitensport wanneer je een tocht of cursus bij bergsportreizen.nl boekt â&#x20AC;˘ 8,5% korting op cursus Weerkunde bij Meteo Consult â&#x20AC;˘ toegang tot de grote Belgische rotsklimmassieven

8 8 8 / , # 7 / - ] + 6 - * ] / 3

)00(5&-*+/

BERGSPORTREIZEN

.nl

K O N I N K L I J K E

N E D E R L A N D S E

K L I M -

E N

B E R G S P O R T V E R E N I G I N G

UJKETDISJG U WBO EF LPOJOLMJKLF OFEFSM BOETF LMJN FO CFSHTQPSU WFSFOJHJOH

(F[JOTCJWBL JO EF 1ZSFOFFqO UJQT PN TOFM UF LMJNNFO

#JLLFMFO PQ EF %SPJUFT %F NPPJTUF LMPWFO WBO &VSPQB "MMFT PWFS LJOEFSESBHFST

* alpiene cursussen * sportklimmen * alpiene trektochten * bergsportkampen * bergwandelen + * vreemde voettochten * jeugd * gezinsreizen * 50

2008 001-HL107-cover.indd 4

06-12-2007 13:14:49

Materiaal huren Ga je voor het eerst mee met een cursus of tocht en zie je op tegen de aanschaf van allerlei materialen, dan is huren wellicht een alternatief. Als lid van de NKBV krijg je op vertoon van je lidmaatschapskaart 20 procent korting bij Basecamp in Den Haag. Dit bedrijf verhuurt ook bergschoenen en rugzakken. Kijk voor het complete assortiment, verhuurprijzen en de algemene voorwaarden op www.base-camp.nl

Alarmcentrale De NKBV-Alarmcentrale is er voor noodsituaties. Benader de NKBVAlarmacentrale uitsluitend na een ongeval met letsel, overlijden of ziekte als gevolg, waarvan je daadwerkelijk zorg en begeleiding nodig hebt. Zaken zoals diefstal van en schade aan persoonlijke eigendommen dienen niet te worden gemeld bij de NKBV-Alarmcentrale. Het telefoonnummer is 070 â&#x20AC;&#x201C; 3 14 55 11 en staat ook op de achterkant van je ledenpas.

Verzekering afgesloten? De zomervakantie komt eraan en je wilt vast goed verzekerd op pad. Controleer je ledenpas. Wie contributie en verzekeringspremie tegelijk heeft betaald, kan rechtsonder op de ledenpas zien of hij verzekerd is. Wanneer de verzekeringspremie later betaald is dan de contributie, staat het niet op de ledenpas. Er wordt dan niet opnieuw een kaart toegezonden. Wie twijfelt, kan navraag doe bij de sportservice: 0348-409521 (kies 1).

Lidmaatschap in 2009 Lidmaatschap Hoofdlid â&#x20AC;ş 18 jaar â&#x201A;Ź 45,00 Seniorlid â&#x20AC;ş 65 jaar â&#x201A;Ź 45,00 Juniorlid 18 t/m 24 jaar â&#x201A;Ź 42,00 Gezinslid â&#x20AC;ş 18 jaar â&#x201A;Ź 36,50 Jeugd(gezins)lid < 18 jaar â&#x201A;Ź 14,50 Lid worden? Meld je online aan via www.nkbv.nl/ vereniging/lidmaatschap. Hier vind je ook de algemene voorwaarden voor het lidmaatschap â&#x20AC;&#x201C; waaronder opzeggen â&#x20AC;&#x201C; van het lidmaatschap.

73-HL308-ledenpagina.indd 73

Is de gezinssamenstelling gewijzigd, ben je verhuisd of wil je je lidmaatschap niet verlengen? Laat dit ons zo snel mogelijk schriftelijk weten, in elk geval vĂłĂłr 31 oktober! Wie na deze datum opzegt, is conform de statuten van de vereniging ook in 2009 nog lid en dus verplicht zijn contributie te betalen

NKBV-Bureau Het NKBV-bureau is op werkdagen geopend van 9.00 tot 12.30 en van 13.00 tot 16.00 uur. Telefonisch is het op dezelfde tijden bereikbaar, behalve op maandagochtend. Bezoekadres: Houttuinlaan 16a, Woerden Telefoon: 0348-409521; E-mail: info@nkbv.nl

16-06-2008 14:24:31

HOOGTELIJN 3-2008

Vooruitblik Hoogtelijn 4-2008 verschijnt 12 september Hoogtelijn is het ofﬁciële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV) Het verschijnt vijf keer per jaar, in februari, april, juni, september en november. Artikelen en bijdragen in Hoogtelijn zijn op persoonlijke titel geschreven tenzij anders vermeld. Niet elk(e) artikel of bijdrage van een redacteur of andere schrijver geeft per deﬁnitie de mening of het standpunt van de Koninklijke NKBV weer. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. REDACTIE Martijn Hop (hoofdredacteur), Mieke Scharloo (eindredacteur), Pieter Dirksz (penningmeester), Ernst Arbouw, Frank Husslage, Bep Maltha, Ivar Schute, Jochem Stoll.

HISTORISCH GRANIET

in de Canadese Bugaboos

MEDEWERKERS Aad van den Boogaart, Jaap Driessen, Christine Tamminga en Milka van der Valk Bouman (correctie); Saskia Gottenbos (cartograﬁe); Toon Hezemans (cartoons); Martijn Schell REDACTIE-ADRES NKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn Postbus 225, 3440 AE Woerden E-mail redactie Hoogtelijn: hoogtelijn@nkbv.nl

GPS’en voor in de bergen

Herfstsfeer in Lauterbrunnen

Queyras

NKBV-BUREAU Open ma t/m vrij 9.00-12.30 uur en 13.00-16.00 uur. Telefonisch bereikbaar: ma 13.00- 16.00 uur di t/m vrij 10.00 – 12.30 uur en 13.00 –16.00 uur Bezoekadres: Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Postadres: postbus 225, 3440 AE Woerden Tel: 0348-409521 / Fax: 0348-409534 E-mail: info@nkbv.nl Homepage: http://www.nkbv.nl TOPPERS € 3,- per 30 tekens, min € 9,- per Topper. Download het opgaveformulier van de website: www.nkbv.nl/tijdschrift/toppers of vraag het aan via 0348-409534 Sluitingsdata Katern Verenigingsinformatie nr. 2008/2: 19 maart, 10.00 uur nr. 2008/3: 29 mei, 10.00 ADVERTENTIE EXPLOITATIE Management Media BV, Emmastraat 61, postbus 1932, 1200 BX Hilversum tel: 035-6232756, fax: 035 6232401 Olger Kooring & Peter Dierdorp olger.kooring@managementmedia.nl peter.dierdorp@managementmedia.nl ART-DIRECTION Edith van de Giessen, ManagementMedia, Hilversum VORMGEVING Meta Pols, Trees Waarlé DRUK: Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 37.000 ISSN: 1387-862X

Mon Viso

74-HL308-vooruitblik.indd 74

Korte bivaktochtjes

Via Ferrata op een château

Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

16-06-2008 16:23:34

Verhalen om ’s zomers bij af te koelen

Verliefd op sneeuw ISBN 978.90.4390.718.7 Prijs € 19,95 Nu overal te koop

‘Een boek vol afwisselend ontroerende en dan weer bloedstollende verhalen zoals het in het genre bergsportboeken een zeldzaamheid is. Een absolute aanrader.’ De Telegraaf TIRION SPORT

A day in the outdoors means pure relaxation...

Nooit meer een natte rug met deze daypack uit de topcollectie van Deuter! Door het perfecte ventilatie rugpand wordt je rug optimaal koel gehouden. De Futura 28 is middels diverse banden individueel afstelbaar en biedt voldoende opbergmogelijkheden om je hele hebben en houden mee te nemen voor een leuke trektocht.

Kijk voor meer informatie en verkooppunten op www.rugzakken.nl

72-HL308-advertenties.indd 75

17-06-2008 15:28:48

ol topja

ck!

vind je dit nog niet klimmen genoeg dan?

wanneer gaan we nu echt klimmen? ik heb toch niet voor niets dit jack gekocht, ik wil echt klimmen!!!

De trekkoordjes van je capuchon waaien zelfs bij orkaankracht niet in je gezicht

Absoluut top! Gore-Tex heeft een nieuw topproduct. Drielaags Pro-Shell is lichter, sterker, soepeler en ademt beter. Lowe Alpine maakt er topjacks van. En die worden graag gedragen door topklimmers. Zodat je ze nogal eens op een top tegenkomt…

en (de instructeurs van de Nederlandse Klim de rij) Bergsport Vereniging stonden er voor in

• Naden afgeplakt met 13 mm microtape

(soepeler, lichter en beter ademend)

Summit jacket

weegt maar 493 gram!

Climb Pro jacket

weegt maar 514 gram!

• ‘Watershed’ ™ naadloze schouders

(duurzamer bij rugzakgebruik)

• ‘Swivel Sight’ ™ (zodat hij goed met je hoofd meedraait) verstelbare capuchon (groot genoeg om je helm onder te

dragen, maar past toch in je kraag!)

• Perfect afsluitbare manchetten

(met één hand te bedienen)

• Twee hoge borstzakken (ruim boven je klimgordel) • Helix mouwconstructie waardoor je je armen goed omhoog kunt steken (en dat gebeurt nogal eens als je klimt…)

Lowe_proshell-230x297+5.indd 1

Waterbestendige ritsen (hoofdrits, borstzakken en ventielatieritsen op de achterkant bovenarm)

Deze topjacks zijn natuurlijk maar een klein deel van onze uitgebreide kledingcollectie. We hebben nog veel meer. Check www.lowealpine.com voor ons hele aanbod. Of ga naar je buitensportwinkel. Voor onze rugzakken check www.rugzak.nl.

Tip! Word ka Die he derlid van d bben a e llemaa l zo’n c o

30-05-2008 15:16:54