In vogelvlucht: trekvogels

In de rubriek ‘In Vogelvlucht’ vertellen medewerkers van Vogelbescherming Nederland interessante weetjes en bijzonderheden over bergvogels, in Nederland of elders.

Trekvogels Bergen als barrières

De vogeltrek is misschien wel een van de meest indrukwekkende natuurfenomenen die we kennen. Honderden miljoenen trekvogels vliegen twee keer per jaar tussen Afrika en Europa. De bergketens van ons continent vormen daarbij letterlij k een groot obstakel. Hoe trotseren trekvogels de bergen?

Tekst Gert Ottens

Foto Jankees Schwiebbe

langs het pad in vogelvlucht

Kraanvogels

Op het noordelij k halfrond vliegen al die vogels – van de kleinste zangvogels tot ooievaars en kraanvogels – in het voorjaar naar het noorden, en in het najaar weer naar het zuiden. Vooral hooggebergten als de Alpen, Pyreneeën en de Kaukasus liggen daarbij in de weg. Verschillende vogels nemen deze barrières op verschillende manieren. Wat ze hierbij gemeen hebben is hoogtemij dend gedrag te noemen. De meeste vogels vliegen liever niet over hoge toppen, waar het weer vaak onberekenbaar is en een tussenstop geen optie.

Doorheen of omheen?

Veel vogels vliegen bij voorkeur door de dalen, zelfs als het een omweg is. Weer andere vogels vliegen juist helemaal om de gebergten heen. Dat is ook een omweg, maar wel de meest veilige (hoewel, zie verderop). Zwarte wouwen doen beide: meestal kiezen ze voor de dalen, maar soms nemen ze de lange weg om het gebergte heen. Voor mensen die de trekvogels willen zien, bieden deze strategieën kansen. Zo is de Col d‘Organbidexka in de Pyreneeën ieder voor- en najaar de plek om duizenden vogels te zien die hier de dalen prefereren. Aan de westelij ke en oostelij ke uiteinden van de Kaukasus is het juist mogelij k om de omvliegers in enorme aantallen te zien. Zo worden in de omgeving van Batumi in Georgië ieder najaar meer dan een miljoen roofvogels waargenomen.

Overheen

Een minderheid van de vogelsoorten dur het echter aan om zelfs de allerhoogste toppen te trotseren. Twee beroemde voorbeelden daarvan zij n de ju erkraanvogel en de Indische gans, beide broedvogels uit Centraal-Azië die in India overwinteren. Tij dens de trek vliegen ze op wel 8 kilometer hoogte over de Himalaya. Fysiek zij n ze hierop aangepast: ze hebben minder zuurstof nodig dan andere vogels en hun stofwisseling gaat een flinke tand lager.

Bescherming

Concentraties trekvogels, zoals die dus kunnen ontstaan op plekken waar de vogels een weg om of door de bergen zoeken, trekken ook mensen aan met minder goede intenties. Jacht op trekvogels – zowel voor voedsel als voor de ‘lol’ – vindt helaas nog veel plaats. Het eerdergenoemde Batumi is daarvan een voorbeeld. Toen een groep Vlaamse vogelaars daar de magni eke roofvogeltrek ontdekte werden ze meteen geconfronteerd met de jacht. Door voorlichting aan jagers en op lokale scholen proberen ze nu al meerdere jaren een omdenken voor elkaar te krij gen dat zij n vruchten lij kt af te werpen.

Foto Rien Jans

Trektellen op de Col d’Organbidexka