3 minute read

ONDERDOMPELING IN HET OUDE EGYPTE

SIMILES, FAMILIEVERENIGING GEE...

De tentoonstelling Expedite Egypte laat zo’n tweehonderd objecten zien uit de rijke collectie van het Brusselse Museum Kunst & Geschiedenis. Sommige stukken zijn niet eerder getoond aan het publiek. Nog tot 1 oktober 2023 te bezoeken!

Het land van de farao’s spreekt nog steeds tot de verbeelding. De farao’s van Egypte waren heer en meester en hadden een goddelijke status. Eén van hen was Toetanchamon. Zijn graf werd in 1922 ontdekt door de Brit Howard Carter, het droeg bij aan heel wat archeologisch onderzoek en kennis van het oude Egypte. De fascinatie was groot, ook België had een voortrekkersrol. Bijzonder was dat het graf van Toetanchamon heel goed bewaard was gebleven. Ook vonden archeologen tal van kostbaarheden terug die samen met hem waren begraven. Toetanchamon kreeg daardoor wereldwijd bekendheid, maar hij was zeker niet de belangrijkste farao. Onderzoek wees uit dat Toetanchamon een vroege dood stierf, hij was amper 19 jaar oud. Al op zijn 9de volgde hij zijn overleden vader op. De ontdekking wekte ook de belangstelling op van onze koninklijke familie.

Toenmalige koningin Elisabeth werd in 1923 uitgenodigd om de officiële opening van het graf bij te wonen.

Het leidde tot de oprichting van het ‘Egyptologisch

Genootschap Koningin Elisabeth’ dat als doel had archeologisch onderzoek te steunen. Het Genootschap bestaat nog steeds en groeide uit tot een wetenschappelijke instelling. Het was meteen ook het begin van de bijzondere collectie die het museum nu rijk is.

Giften

De tentoonstelling Expeditie Egypte laat twee eeuwen geschiedenis zien en staat ook stil bij hoe de collectie groeide. Het begint in de 19de eeuw toen Egypte in de internationale politiek een belangrijke rol speelde en diplomaten en ondernemers graag naar ginder reisden. Zij kregen soms private schenkingen of diplomatieke giften. Ze werden later geschonken aan het toenmalige museum. Ook Leopold II, die later koning zou worden, reisde enkele keren naar Egypte en bracht waardevolle spullen mee, zoals schitterende sarcofagen. Die werden voor de tentoonstelling grondig gerestaureerd. Hij bracht ook twee beelden van de godin Sechmet mee en een beeldje van Chay. Daarin zat een papyrus met getuigenissen van dieven die betrokken waren bij de plundering van de koninklijke graven in Thebe rond 1125 v.Chr.

Avontuurlijk

Museumconservator Jean Capart (1877-1947) ligt aan de basis van de Belgische Egyptologie en bezorgde de collectie wereldfaam. Hij kon rekenen op verschillende mecenassen om archeologisch onderzoek te sponsoren en om voorwerpen aan te kopen. Zo verwierf hij een reliëf met een gelaat, pas na een reiniging bleek dat het om een belangrijke afbeelding van koningin Teje gaat. Op een foto uit 1907 is hij te zien op een paard met de piramides van Gaza en Abousir op de achtergrond. Reizen was toen nog behoorlijk avontuurlijk. De toenmalige Egyptische regering gaf de toestemming aan archeologen om een deel van hun vondsten mee te nemen. Die werden dan verdeeld over musea en instellingen die de verschillende onderzoeken mee hadden gefinancierd. Capart had ervoor gezorgd dat het Brusselse museum mee betaalde voor het onderzoekswerk van Britse teams. Op die manier kon hij de collectie verruimen. Zijn gedrevenheid en passie voor het oude Egypte was legendarisch.

Topstukken

In 1891 werd een groot collectief graf ontdekt met de lijkkisten van priesters van Amon en hun familieleden. Er waren ook heel wat voorwerpen nog intact. Het Museum van Caïro en de Egyptische regering beslisten om een deel van de honderden kisten aan verschillende landen te schenken voor verder onderzoek. Ook België kon er op de kop tikken. Een deel daarvan is te zien op de tentoonstelling. Het is verwonderlijk hoe goed mummies bewaard bleven. Linnen windels en maskers zorgden voor een goede bescherming. De dood zag men toen als het begin van een wedergeboorte, het was nodig het lichaam goed te bewaren. In canopenvazen werden de ingewanden gestopt. Op de tentoonstelling zie je enkele authentieke exemplaren.

Fragment uit het Dodenboek van Neferrenpet

DODENBOEK

Er is ook een mooi dodenboek te zien van beeldhouwer en hoogwaardigheidsbekleder Neferrenpet. Het gaat niet echt om een boek, wel om teksten en tekeningen op papyrus die aan de doden werden meegegeven. Zo is er een man afgebeeld die met een boot wordt weggebracht. Ook op de muren en sarcofagen werden teksten geschreven. In een vitrine is er een overzicht gemaakt van Oudegyptische schriften. Het was de Franse Jean-François Champollion die in 1822 de hiërogliefen kon ontraadselen, wat een schat aan informatie opleverde.

Ook de vele beeldjes, vaak van goden, springen in het oog door hun sierlijkheid. Er is ‘De Dame van Brussel’, gemaakt van witte kalksteen. Vermoedelijk gaat het om een vrouw van aanzien. Opvallend is dat de nek ontbreekt, maar details zoals haar lange kleed en haren zijn goed te zien. Mooi is ook het bronzen beeldje van de luitspeelster. De zogeheten Shabtibeeldjes vergezelden de dode in het hiernamaals, waar ze karweien voor de dode moesten opknappen.

Expeditie Egypte laat ook werk zien van Sara Sallam (°1991), een kunstenares uit Caïro. Ze onderzoekt de hedendaagse Egyptische culturele identiteit met jeugdherinneringen en museumstukken als inspiratiebron.

Wetenschap

Het grootste deel van de huidige collectie komt van legale opgravingen in een wetenschappelijke context. In totaal bewaart het museum nu meer dan 12.000 stukken, waarnaar nog steeds onderzoek gebeurt. De tijd waarin archeologische opgravingen ook bedoeld waren om museumcollecties aan te vullen, is definitief voorbij. Egypte kan nu volledig zelf instaan voor het historisch patrimonium, geen enkel object dat in de Nijlvallei gevonden wordt, mag worden meegenomen naar het buitenland.