Stedenbouw 726 by Louwers Mediagroep

EDITIE

726

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I WWW.STEDENBOUW.NL I JAARGANG 67 I 2015

Hotel Courtyard by Marriott completeert Atlas ArenA | Gebr. de Nobel eigentijds poppodium voor Leiden | Uitbreiding voltooit Spinozacampus in Amsterdam Zuidoost | Villa Industria komt tot leven

DWER AN

TREEM EX

GE HO BR

DHEID EN

2resist® ceiling system

Optimale bescherming voor bewoners en patiënten Wie veiligheid serieus neemt, anticipeert op brandgevaar. Het 2resist® plafondsysteem van Faay biedt een extreem hoge brandweerstand van minimaal 120 minuten. Deze extra vluchttijd is zorgpersoneel veel waard bij de evacuatie van bewoners en patiënten. Faay 2resist® plafonds bieden daarmee optimale bescherming. Veilig idee! Bel (0347) 37 66 24 of kijk op faay.nl.

Brandwerende schuifdeuren Wist u dat veel schuifdeursystemen binnen de woningen utiliteitsbouw afkomstig zijn van REINÆRDT? Zo ook brandwerende schuifdeuren met een brandwerendheid van 30 en 60 minuten op deur én kozijn. De naam die hét verschil maakt als het om schuifdeursystemen gaat. REINÆRDT dus!

www.reinaerdt.nl

OMDAT U EEN BRANDVEILIG GEBOUW WILT REALISEREN Brandveilig bouwen is een voorwaarde voor ieder project. Hier komtt gedetailleerde kennis bij kijken op het gebied van regelgeving, materiaalkeuze en verwerking. Gyproc beschikt over brede kennis en ervaring en deelt deze kennis o.a. in het vernieuwde Gyproc Brandboek; een overzichtelijk naslagwerk met verwerkingsvoorbeelden, detailtekeningen en de veiligste materialen zoals Gyproc RF en Glasroc F gipsplaten. Download het nu gratis via www.gyproc.nl/brandboek

DOWN LOAD

GR ATIS

EDITIE

Voorwoord

726

KATHEDRALENBOUWERS IN CRISISTIJD Tijdens de Week van de Bouw in de Jaarbeurs Utrecht (9-13 februari) werden de Nederlandse Bouwprijzen 2015 uitgereikt. Rotterdam Centraal won de Bouwprijs in de categorie 'Gebouwen'; de 'kabelnetgevels' van de eveneens vorig jaar geopende Markthal Rotterdam haalden de Nederlandse Bouwprijs binnen in de categorie Bouwmaterialen en -systemen. In Nederland regent het de laatste jaren opleveringen van landmarks. Ontwikkeling onder architectuur is in ons land niet langer polderen, maar vol inzetten op eindkwaliteit. Dat is niet iets van de laatste jaren. Voornoemde projecten zijn beide voor de crisis opgestart. De transformatie van Rotterdam Centraal (een samenwerking van Benthem Crouwel Architects, MVSA Meyer en Van Schooten Architecten en West 8) staat volgens de jury van de Nederlandse Bouwprijzen zelfs voor 'optimale kwaliteit'. “De mooiste entree die een stad zich kan wensen.” De 'kathedralenbouwers' van de Markthal weten Nederland ook op constructief gebied op de kaart te zetten, aldus de jury. De zogenoemde kabelnetgevels van Octatube, die op de kopse kanten van de Markthal zorgen voor een transparant aanzicht, dienen immers ook ter ondersteuning van de op zich al markante boogconstructie. Trots overheerste dus bij de Nederlandse Bouwprijzen; op het Nationaal Bouwdebat ging het begin februari om radicale vernieuwing. Wie had begin deze eeuw kunnen denken dat 'stoppen met nieuwbouw' of 'de ontwikkelaar is overbodig' serieuze stellingen zouden zijn op een Nederlands bouwdebat? Adri Duijvestein hing de stelling van de 'overbodige' ontwikkelaar op aan de Vinexbouw, waarin volgens de oud-wethouder een kongsi van gemeenten en ontwikkelaars een 'geldmachine' optuigde gericht op de gemiddelde woonconsument. Nee, dan Almere, waar volgens Duijvestein diversiteit het credo is de laatste jaren – dankzij particulier opdrachtgeverschap. Het standpunt 'stoppen met nieuwbouw' werd in het debat vertegenwoordigd door herbestemmingsvoorvechter Gerben van Dijk, die ook als psycholoog visie aan de dag legt. Radicale veranderingen zijn nodig in de bouwketen, maar willen we – als afzonderlijke partijen – ook zelf veranderen? Van Dijk pleit onder meer voor een leegstandsbelasting om het model van de vastgoedexploitatie op te schudden, en daar kon opperbouwer Maxime Verhagen slechts algemeenheden over vraaggestuurde nieuwbouw tegenover stellen. Nederland verandert, en oud en nieuw staan schijnbaar tegenover elkaar. Is het niet altijd zo geweest?

Jan-Kees Verschuure

726

SINDS 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 67 | 2015 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR Jan-Kees Verschuure Lieke van Zuilekom – Bousema

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Jac Buchholz, Martijn van den Bouwhuysen, Henk Geist, Fiona de Heus, Marjolein Meppelink, Sjoerd Meuleman, Richard Stegers, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: https://wetransfer.com E traffic@louwersuitgevers.nl o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

UTILITEITSBOUW ALBLASSERDAM Oceanco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 AMSTERDAM Courtyard by Marriott Hotel.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 KRUININGEN Lamb Weston.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 GREVELINGEN Inspiratiecentrum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 VENLO Distributiecentrum 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 UDEN Centrumplan Hoek Promenade.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 AMSTERDAM Porcellis-gebouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 LEEUWARDEN Harmoniekwartier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 LEIDEN Muziekcentrum De Nobel.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 DELFT Reinier de Graaf Gasthuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 ROTTERDAM MFO Erasmus Universiteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 VENLO Egerbos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 EINDHOVEN JT Bioscoop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 JULIANADORP MFC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 TILBURG Renovatie NS-station. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 AMSTERDAM Gemeentewerf.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 AMSTERDAM Noorderparkbad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 HUIZEN Rabobank.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 LEEUWARDEN Watercampus.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 TAIWAN National Kaohsiung Center for the Arts. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 OOSTERHOUT Theater en bibliotheek De Bussel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

74 112

147 123

152

THEMA BRANDVEILIGHEID

EDITIE

726 TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I WWW.STEDENBOUW.NL I JAARGANG 67 I 2015

Naar total cost of ownership. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 100% zekerheid met KOMO-attest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 'Brandveiligheid is meer dan alleen een deur'. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Deurenproducent ontwikkelt voorsprong op basis van normen buitenlandse markt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 'Goed in onzichtbare brandveiligheid'. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 'Brandwerende deuren kunnen ook mooi zijn'. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

RUBRIEKEN BEDRIJFSPRESENTATIE Arie Hollenberg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 BEDRIJFSPRESENTATIE MAT Afbouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 WIE DOET WAT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Hotel Courtyard by Marriott completeert Atlas ArenA | Gebr. de Nobel eigentijds poppodium voor Leiden | Uitbreiding voltooit Spinozacampus in Amsterdam Zuidoost | Villa Industria komt tot leven

Coverbeeld | Beeld: Bestcon. Porcellis-gebouw, Amsterdam.

WONINGBOUW HEEMSTEDE Nieuw Overbos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 AMSTERDAM Spinozacampus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 CULEMBORG Groot onderhoud 180 woningen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 HILVERSUM Villa Industria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 WOERDEN Woerden Centraal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 WAGENINGEN De Lawickse Hof. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 ZWIJNDRECHT Meerdervoort. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 BERKEL EN RODENRIJS Plan Gouden Hart. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 GORINCHEM Dalemburch. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

BOUWEN AAN MONUMENTEN UITGEBREIDE RESTAURATIE WESTERKERK AMSTERDAM Museum MORE nadert voltooiing

RESTAURATIE EN UITBREIDING FORT KIJKUIT AFGEROND

Coverbeeld | Beeld: Archivolt Architecten Westerkerk Amsterdam.

AMSTERDAM Westerkerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 BLIJDORP Diergaarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 KORTENHOEF Fort Kijkuit.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 GORSSEL Museum MORE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 CASTRICUM Archeologisch Informatie Centrum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 ROTTERDAM Oude Luxor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

ALBLASSERDAM | Oceanco

Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Oceanco en Cordeel Nederland

'Vraag naar luxe jachten wijst op steeds grotere superjachten'

Nieuwe droogdok Oceanco maakt maatwerk in jachtbouw tot 140 meter lengte mogelijk

'De jachtbouwhal heeft een oppervlakte van 5.500 m², is 33 meter hoog en wordt voorzien van een droogdok met een diepte van 10 meter.'

De wereldwijde markt voor superjachten is niet alleen een nichemarkt, maar ook een sterk groeiende markt. Daarbij neemt de gewenste omvang van de jachten in het topsegment nog steeds toe. Jachtbouwer Oceanco voorziet in die groei met een nieuwe jachtwerf in Alblasserdam, schuin tegenover de huidige locatie. “Hierdoor wordt het mogelijk hoogwaardige jachten langer dan 120 meter te bouwen onder de best mogelijke omstandigheden”, vertellen de Marketing Manager en de Manager Facility Services van Oceanco. Oceanco is niet zonder reden al sinds 1998 in Alblasserdam gevestigd. “Wij bouwen onze jachten zeewaardig af voor de klant, en dan is een open verbinding met de Noordzee geen overbodige luxe. Wij richten ons op de groep individuen die

zich de lifestyle horend bij een superjacht kan veroorloven, en merken vooral in het segment boven de 80 meter lengte een sterke groei.” De bouw van zeer complexe superjachten is overduidelijk een nichemarkt, maar die globaliseert steeds meer,

met bijvoorbeeld Azië als mogelijk toekomstige markt. “De vraag wijst op steeds grotere jachten. Daaraan willen wij graag tegemoetkomen. Nieuwbouw is noodzakelijk om aan de vraag te kunnen voldoen.”

ALBLASSERDAM | Oceanco

Behalve het droogdok en de spuitloods worden in het gebouw ernaast 2.800 m² kantoren en 13.000 m² werkplaatsen, een kantine en technische ruimten gerealiseerd

DROOGDOK Het project aan de Marineweg, in de directe nabijheid van de autotunnel onder de Noord, omvat de ontwikkeling van een compleet droogdok voor de bouw en afbouw van superjachten tot een lengte van 140 meter. De jachtbouwhal heeft een oppervlakte van 5.500 m², is 33 meter hoog en wordt voorzien van een droogdok met een diepte van 10 meter. Oceanco bouwt in Alblasserdam niet alleen voorzieningen voor de bouw en afbouw van innovatieve jachten, ook kantoorruimte krijgt een plaats, net als ondersteunende voorzieningen. Behalve het droogdok en de spuitloods worden in het gebouw ernaast 2.800 m² kantoren en 13.000 m² werkplaatsen, een kantine en technische ruimten gerealiseerd; ook wordt op de nieuwbouwlocatie een portiersloge gebouwd. Het totale terrein heeft een oppervlakte van circa 26.000 m².

APARTE BOUWTEAMS IOB heeft het architectonisch ontwerp verzorgd en de bouwkundige en constructieve engineering van de bovenbouw, alsmede het ontwerp en de engineering van de infrastructuur. Ten behoeve van ontwerp en realisatie van de onderliggende bouwput werd door de opdrachtgever zelfs een apart bouwteam samengesteld met (geo)technisch specialisten. “Je zou in bouwkundige zin kunnen spreken van een project onder, en een project boven het maaiveld. Wij hebben het project aanbestedingstechnisch ook als zodanig ge-

organiseerd – bijvoorbeeld omdat de buitendijkse locatie vroeg om een zeer specialistische aanpak van de fundering en de bouwkuip.”

'MUSEUMKLIMAAT' In het voorbereidende traject heeft de productieafdeling van Oceanco een grote rol gehad. Een belangrijke eis betreft het gewenste klimaat in de jachthal, dat na oplevering kan worden omschreven als 'museumklimaat'. “Om deze en voornoemde redenen hebben wij op alle terreinen de beste specialisten gezocht. Alles staat in dienst van het eindresultaat. Wij hanteren zeer hoge kwaliteitsnormen in het productieproces; met name in de coatingprocessen zijn de luchtkwaliteit, de temperatuur en het vochtgehalte in de productiehal van essentieel belang.” In de jachthal zijn derhalve drie separate klimaatsystemen aangelegd: voor de hal zelf, voor het aanwezige jacht en voor flexibele verfspuittenten.

'NOODZAKELIJKE OMVANG' Vanaf 2012 wordt al gewerkt aan achtereenvolgens de grondsanering, het ontwerp, de engineering en de uitvoering van het nieuwbouwproject. De realisatie van de bovenbouw is in januari 2014 gestart en 'binnen afzienbare tijd' gereed. “Wij verwachten het droogdok in maart in gebruik te nemen, zodat met de afbouw van het eerste jacht in die hal kan worden begonnen”. De bovenbouw van de jachthal is deels afgewerkt in glas, en deels

met een antracietkleurige cassettegevel, waarbij de stedenbouwkundige inpassing de grootste aandacht heeft in verband met de afmetingen. De nieuwe jachthal heeft dan ook de omvang van een echte scheepswerf, zoals je die je wel meer ziet in de regio Rijnmond. “Voor de bouw van jachten in het topsegment is een dergelijke omvang echter noodzakelijk geworden.” De plannen voor een tweede nieuwbouwdok met een nog grotere capaciteit liggen al klaar. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Oceanco

ONTWERP EN CONSTRUCTIE IOB

CONSTRUCTIEVE UITWERKING Cordeel Nederland, Fugro GeoServices, Geelhoed Engineering (in bouwteamverband)

UITVOERING Cordeel Nederland

INSTALLATIES: A. de Jong Installatie (W) en de Verkerk Groep (E)

BOUWPERIODE 2012-2015 (inclusief grondsanering en aanleg fundering/bouwkuip)

PROGRAMMA bouw jachthal 5.500 m², circa 2.800 m² kantoren, 13.000 m² werkplaatsen (totaal terrein circa 26.000 m²)

Utiliteitsbouw BP te Rotterdam

3M te Delft

Productie/industrie Oceanco te Alblasserdam

YesDelft2 te Delft

Woningbouw WZC Goedertijt te Breskens

Logistiek RWG containerterminal te Rotterdam

The Student Hotel te Rotterdam

Partners for the future

Cordeel Nederland B.V. Postbus 55, 3330 AB Zwijndrecht Tel. +31 (0)78 625 51 00 info.nl@cordeel.eu www.cordeel.nl

ALBLASSERDAM | Oceanco

Bouwen in de overtreffende trap Het grootste droogdok voor jachten. De hoogste kwaliteitsnormen. De strengste klimaateisen. En een uiterst hoogwaardige uitstraling. Bij de bouw van de nieuwe jachtbouwloods van Oceanco golden alleen superlatieven. De bouwteamleden haalden het uiterste uit zichzelf én elkaar om deze perfect geoutilleerde ‘jachtbouwshowroom’ te realiseren. De jachtbouwhal is onderdeel van de scheepswerf van Oceanco en omvat een droogdok, werkplaatsen en kantoren. Op de werf zijn tevens een spuiterij, een vernieuwde kade en een portiersloge gerealiseerd. Voor de bouw van dit omvangrijke project werd in oktober 2012 een multidisciplinair bouwteam gevormd, met Cordeel Nederland BV als hoofdaannemer. “We waren verantwoordelijk voor de realisatie van alle bouwdelen, inclusief de terreininrichting”, vertelt commercieel manager Sander Dekker van Cordeel. “De ondergrondse constructies voerden we uit als design & construct-opdracht. De bovengrondse constructies waren geëngineerd door ingenieursbureau IOB.”

VALUE ENGINEERING Binnen de hoge kwaliteitseisen van Oceanco moest het bouwteam zo efficiënt mogelijk omgaan met de beschikbare tijd en middelen. Bij de opdrachtverstrekking is afgesproken dat er een Value Engineering toegepast zou worden door Cordeel, A. de Jong Installatietechniek (W-installateur) en de Verkerk Groep (Einstallateur). Dit is een integrale ontwerpmethode waarbij het bestekontwerp waar mogelijk geoptimaliseerd wordt. Commercieel directeur Peter Schneiders van de Verkerk Groep: “De intensieve en constructieve manier waarop we tot die optimalisaties kwamen, vormde een gefundeerde basis voor onze verdere samenwerking in het project.”

DROOGDOK “De engineering van de bouwkuip voor het droogdok in de jachtbouwhal was een project op zich”, voegt senior projectmanager Wim Tinge van Cordeel toe. “Om dit dok in den droge te kunnen bouwen, waren diepwanden nodig die tot 32 meter in de grond reikten. Het ontwerp voor dit droogdok is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Geelhoed en Fugro.” Het nieuwe dok – met 177 meter lengte, 32 meter breedte, 10 meter diepte en een overkapping van 33 meter hoog – staat deels in de bestaande haven. Voordat de diepwanden gestort konden worden, bouwde Cordeel eerst een tijdelijke dam. Tinge: “Onder het droogdok brachten we zo’n 1.400 combipalen aan. Het droogdokdeel zelf maakten we met hybride beton. Dit is beton vermengd met staalvezels, met als voordeel dat de scheurvorming ten gevolge van hydratatiewarmte werd beperkt.”

DIKKE BETONVLOER Onder de kantoren en werkplaatsen in de jachtbouwhal bracht Cordeel circa 650 prefab palen aan. De vloer van de hal is anderhalve meter dik en bestaat, vanwege de dichte wapening, uit microbeton. “In de vloer zit 8.000 kuub beton verwerkt”, aldus Dekker. “De prefab hoofdconstructie van de hal is, net als het wapeningsstaal voor de diepwanden, in onze eigen fabriek gemaakt. Zo hielden we de planning onder controle, maar ook de kwaliteit. ›

| 11

ALBLASSERDAM | Oceanco

Omdat het beton grotendeels in het zicht blijft, moest alles worden uitgevoerd in schoonwerk beton.” De gevels zijn voorzien van geïsoleerde sandwichpanelen, die een belangrijke bijdrage leveren aan de luchtdichtheid, brandwerendheid en esthetica van de hal. Op het dak liggen voorgespannen betonliggers, met daar overheen ook geïsoleerde sandwichpanelen.

TECHNISCHE HOOGSTANDJES De jachtbouwhal is volledig toegerust met de nodige voorzieningen en technische hoogstandjes, waaronder het 'load platform': een vrij dragende constructie over de gehele breedte van de hal vanwaar je, vanaf elke verdieping, met de bovenloopkranen goederen in het jacht kunt transporteren. De twee bovenloopkranen hebben per kraan een hijsvermogen van 2 x 25 ton. Deze kranen moeten ook buiten de hal kunnen komen. Als gevolg van welstandseisen werd de kraanbaan voorzien van een zwenkbaar gedeelte dat 25 meter buiten de hal reikt. Tinge noemt nog een hoogstandje: “Onder de hefdeur, die in vijf segmenten boven het dak opvouwt, bevindt zich de dokdeur. Dit is een 3 meter dikke stalen deur met een gewicht van 220 ton. Om deze deur te verwijderen, wordt het ballastwater eruit gelaten. Hierdoor drijft de deur op en kan het met twee sleepboten uitgevaren worden.”

CONSTANT KLIMAAT Boven de werkplaatsen bevindt zich de technische ruimte, waar onder andere de kanalen voor de klimaatinstallaties lopen. Dekker: “In de jachtbouwhal gelden zeer strenge eisen voor temperatuur en luchtvochtigheid. Deze moeten zo constant mogelijk blijven. De drie verschillende klimaatsystemen – één voor de hal, één voor het jacht en één voor de flexibele spuittenten – zorgen hiervoor.” A. de Jong Installatietechniek realiseerde deze klimaatsystemen, plus twee afzonderlijke systemen voor de werkplaatsen en kantoren. Voor duurzame warmte- en

12 |

koudeopwekking legde de W-installateur een WKO-systeem aan met twee open bronnenparen op zo’n 200 meter diepte. “In de hal ligt zelfs vloerverwarming”, merkt Tinge op. “In de vloer ligt zo’n 25 kilometer aan leidingen.”

TOTAALOPLOSSING IN ELEKTRA De Verkerk Groep engineerde en realiseerde de duurzame elektrotechnische installaties in met name de spuitloods, jachtbouwhal en portiersloge. De E-installateur bracht de verlichting aan, alsmede het complete voedingssysteem, 38 walaansluitingen, het datanetwerk, vluchtwegbeveiliging, de brandmeld- en ontruimingsinstallatie, en de basis voor de toegangscontrole en inbraakbeveiliging. De Verkerk Groep installeerde ook een DALI KNX-systeem voor de besturing van de verlichting, en legde de complete bekabeling aan voor de regeltechniek van de klimaatinstallaties. Schneiders: “We bieden zo veel mogelijk een totaaloplossing om efficiënt en duurzaam bij te dragen aan een goede, comfortabele en veilige werkomgeving voor Oceanco. Die duurzaamheid komt onder meer tot uiting in de LED-verlichting in de hallen en noodverlichting.”

De jachtbouwhal is volledig toegerust met de nodige voorzieningen en technische hoogstandjes.

ALBLASSERDAM | Oceanco

IN EIGEN HUIS “De omvang van het project, in combinatie met de korte bouwtijd vormde een uitdaging”, vervolgt Schneiders. “Binnen dat kader moesten we de productie op een zo hoog mogelijk niveau houden. Onze ervaring en specialisme in onder meer de industriële sector konden we hier goed gebruiken. We hebben ervaring met de voor de industrie geldende procedures, veiligheidseisen en toegepaste materialen. Denk hierbij aan het toepassen van EX-componenten in de spuitcabines en thermisch verzinkte kabelgoten.” Net als Cordeel voerde de Verkerk Groep de meeste werkzaamheden in eigen huis uit. Ook de engineering en productie van

de hoofdverdeelkast (2500 A), de verdeelkast walaansluitingen (1600A) en de onderverdeelkasten. Voor de stroomverdeling is een railkokersysteem toegepast. Schneiders: “Als branddetectiebedrijf zorgden we voor de brandmeld-ontruimingsinstallaties bestaande uit vijf brandmeldcentrales, die onderling verbonden zijn met een glasvezel backbone, en het brandmeldpaneel in de portiersloge.”

OMGEVING Met de werkzaamheden achter de rug kijkt Schneiders terug op een interessant en leerzaam project. Ook Dekker en Tinge spreken van een uniek project, met de daarbij behorende unieke uitdagingen en situaties. “Ook naar de omgeving toe”, benadrukt Tinge. “Met alle betrokkenen streefden we ernaar om de overlast te minimaliseren. De monitoring van de naastgelegen tunnel en bebouwing door Fugro vormde hierin een belangrijk onderdeel. Ook ben ik regelmatig bij buurtbewoners langs gegaan om vragen te beantwoorden of onduidelijkheden weg te nemen. Nu het project is opgeleverd, rest vooral trots. Bij Oceanco en de betrokken partijen, maar ook bij de Alblasserdammers.” ❚

| 13

innovatieve en duurzame oplossingen bouw

infra

industrie

Geelhoed Engineering b.v. is een internationaal opererend ingenieursbureau met als visie “samen voor resultaat”. Samen met onze partners werkt een enthousiast en ervaren team ingenieurs aan projecten wereldwijd in diverse sectoren vanaf het ontwerpproces tot detailengineering.

civiel

samen voor resultaat

Geelhoed Engineering b.v. Oostpolderweg 6, 2841 DA Moordrecht T 0182 - 37 26 33 | E info@geelhoed.com | I www.geelhoed.com

jaar grondonderzoek Risicogestuurd onderzoek, deskundige advisering en monitoring zijn onmisbaar bij bouwen op of onder de grond! ■ ■

■

Grondonderzoek Geo-adviezen: fundering / bouwput / hydrologie / trillingen Monitoring: trillingen / grondwater / (grond)deformaties Funderingsonderzoek

Fugro GeoServices B.V. 070 3111333 info@fugro.nl www.fugro.nl

Ad_197x130.indd 1

23-01-15 12:22

ALBLASSERDAM | Oceanco

Projectinfo CONSTRUCTIEF MAATWERK IN ONTWERP EN UITVOERING Geelhoed Engineering werd door Cordeel Nederland benaderd om deel te nemen in het ontwerpteam voor de aanbesteding van de jachtwerf, waarin Geelhoed als constructief ontwerper en hoofdconstructeur fungeerde. Gezien het belang van de geotechniek werd Fugro GeoServices nog toegevoegd aan het ontwerpteam. De combinatie van een uitdagende locatie en een korte uitvoeringstijd leidde tot een geoptimaliseerd ontwerp, vertelt technisch directeur Arjan Kleinjan van Geelhoed Engineering. Het bestekontwerp voor het droogdok en de naastgelegen workshop werd niet zonder reden geoptimaliseerd, zegt Kleinjan. “Uitvoering van het bestekontwerp was onmogelijk binnen de gestelde uitvoeringstijd. De volgorde van bouwen had bijvoorbeeld grote invloed op het ontwerp van het dok en de fundering van de workshop. Zo werd al begonnen met het ontgraven van het met diepwanden gerealiseerde dok, terwijl direct daarnaast de palen voor de workshop nog werden geheid. De vervormingen in de grond die daarbij ontstaan in de verschillende bouwfasen en de invloed daarvan op de fundering van de workshop en de omgeving zijn uitgebreid geanalyseerd. De fundering van de workshop is tevens zo ontworpen dat die zettingsverschillen kan opnemen. De grote krachten die vrijkomen bij het verwijderen

van het stempelraam in het droogdok zijn deels opgevangen door de dokwanden uit te rusten met zogenoemde 'druknokken', die een deel van de functie van de stempeling overnemen.” Hybride beton De betonconstructie van het droogdok is uitgevoerd in hybride beton. “Dat wil zeggen dat er - naast traditionele wapening - staalvezels zijn verwerkt in de betonspecie”, vervolgt Kleinjan. Het dok moest immers waterdicht worden uitgevoerd. “Hybride beton is in Nederland succesvol toegepast, maar nog niet eerder in dikwandige constructies als deze. Dat vereiste de nodige aandacht in het ontwerp en de uitvoering van de dokconstructie. Hybride beton heeft verder een positief effect op de wapeningshoeveelheden, wat de uitvoerbaarheid van de betonconstructie ten goede komt.” De betonconstructie van het droogdok is voorzien van een rondlopende deksloof, waardoor de bovenbouw (jachtbouwhal) zowel op de diepwanden als de dokwanden kon worden gefundeerd. “Een integraal ontwerpteam in deze samenstelling, met de expertise van Cordeel, Geelhoed en Fugro, bleek ideaal om te komen tot een uitgebalanceerd ontwerp.”

'INTEGRAAL BOUWTEAM ONMISBAAR TIJDENS REALISATIE DROOGDOK' Cordeel Nederland BV stelde voor de realisatie van het nieuwe droogdok in Alblasserdam een multidisciplinair bouwteam samen, dat flinke uitdagingen op locatiespecifiek vlak moest overwinnen. De aanleg van het buitendijkse droogdok in de nabijheid van de Noordtunnel werd daarom gerealiseerd met gestempelde diepwanden. Geotechnisch specialist Fugro GeoServices leverde de technische input voor de fundering en de diepwanden en verzorgde de monitoring. Business Development manager Peter Nelemans was Fugro's projectmanager tijdens de aanleg: “Cordeel en Geelhoed zijn partijen die wij goed kennen, en een ingespeeld bouwteam is geen overbodige luxe in projecten als deze. Wij hebben in de tenderfase verschillende alternatieven beoordeeld om de hoge kwaliteitseisen van de opdrachtgever te vertalen naar een realiseerbaar ontwerp.” De locatiespecifieke uitdagingen waren immers legio: een buitendijkse aanleg in slappe grond op 80 meter van de tunnel van de A15 onder de Noord, pal naast een brandweerkazerne en vlakbij enkele oude dijkhuizen. Ook de omvang van het dok – 170 x 38 x 10 m – vroeg om een zorgvuldige risicoanalyse. De bouwers moesten bij de constructie tevens rekening houden

met een eventueel te bouwen tweede dok. “Dat verzwaarde de eisen uiteraard nog.” Monitoring Gekozen werd om 'in den droge' te bouwen, door diepwanden toe te passen tot in de afsluitende kleilaag van Kedichem (-31 m). “Diepwanden bleken het meest veilig, mits de kwaliteit bij de overgangen tussen de panelen van de diepwand, met 10.000 m² betonwand in totaal, goed werd gemonitord.” Als geotechnisch specialist binnen het bouwteam heeft Fugro ook de monitoring verzorgd. “Een droge bouwkuip moet ook droog blijven. Er mag maximaal 10 m³ water per uur de kuip in komen en we zijn uitgekomen op 2 m³. Dat werd gerealiseerd door een zorgvuldige uitvoering en controle van de voegen met crossholemetingen.” Verdachte voegen zijn bijvoorbeeld aan de buitenzijde van de bouwkuip voorzien van groutkolommen. Ook de invloed van trillingen op de omgeving werd uitgebreid gemonitord. “Na een succesvolle uitvoering kunnen we zeggen dat we wederom hebben ervaren dat een bouwteam dat risicoanalyse, ontwerp, uitvoering én monitoring integraal aanpakt, de uitdagingen van dit soort projecten aankan.”

| 15

Advies & Engineering op hoog niveau

IOB, uw partner voor: Beheer & Onderhoud, BIM, Bouwfysica, Bouwkostenadvies, Bouwplantoetsing, Bouwtechniek, Brandveiligheid, Civiele Techniek, Construcceadvies, Direccevoering en Toezicht, Installaaeadvies

Cladding Partners: daken gevelbekleding, dakbedekking, isolatie en lichtstraten. Voor kwalitatieve, economische en hoogwaardige oplossingen. Meer weten? Kijk op onze website

ALBLASSERDAM | Oceanco

Projectinfo 'COMPLETE GEVELPARTNER' Bij de bouw van de gevels en het dak van de jachtwerf speelde Cladding Partners een belangrijke rol als integrator. De gevelpanelen en het staaldak werden door Cladding Partners geëngineerd, geleverd en gemonteerd. “Daarbij zijn wij boven de normen gaan zitten. Zo is bijvoorbeeld ieder gevelelement lasergestuurd gemaatvoerd”, vertelt projectleider Jeroen van der Velden. Luchtdichtheid, brandveiligheid en de architectonische uitstraling moesten immers gegarandeerd worden. “Naast de logistiek – duizenden panelen werden just-in-time aangevoerd – en de korte doorlooptijd, was vooral de maatvoering uitdagend. Ik noem bijvoorbeeld de schuifdeur van 30x30 meter, die geheel met gevelpanelen is bekleed en uit bewegende delen bestaat; dat hebben wij opgelost met rubber naaddichting en een verdiepte voeg. De montage van de gehele gevel vond plaats op zowel staalbouw als betonbouw, en wij hebben een gevel gecreëerd waarbij je dat verschil niet meer ziet. De speciale kaders van de gevel zijn op basis van losse panelen bij ons in samenwerking met Kingspan uitgeëngineerd en daarna bij fabrikant Kingspan handmatig geassembleerd.” “Wat ook genoemd mag worden is de binnengevel aan de kantoorzijde, die 60 minuten brandwerend is en luchtdicht is gemaakt met behulp van een brandwerende kit. Verder is het dak bekleed met 1 millimeter dik geprofileerd staal”, aldus Van der Velden, die het project met commercieel directeur Erik van de Koppel begeleidde. “Wat dit project kenmerkt is de enorme aandacht voor de engineering. Wij zijn een complete gevelpartner, van ontwerp tot oplevering. Dat laten wij bijvoorbeeld zien met de aanlevering van 'as build-bouwtekeningen', waardoor er betrouwbare documentatie beschikbaar is voor onderhoudswerkzaamheden.”

ZWAAR SLOOPWERK, SLIM GRAAFWERK In opdracht van Cordeel Nederland B.V. verrichtte HAK B.V. de gronden infrawerkzaamheden voor de nieuwe scheepswerf van Oceanco. Van het slopen van bestaande scheepshellingen en steigers, tot het saneren van vervuilde grond en het bouwrijp maken van het terrein. Hierbij zijn enkele honderden tonnen staal en betonpuin vrijgekomen, wat weer is gerecycled. In een vervolgfase is het ontgraven van de bouwkuip en het aanleggen/ontwerpen van de onder- en bovengrondse infra aan het takenpakket van HAK B.V. toegevoegd. Al deze werkzaamheden zijn uitgevoerd op grond van het BRL 7000-certificaat, protocol 7001 en 7004. Bouwkuip Eén van de uitdagingen in dit werk was het realiseren van de bouwkuip. Directeur Piet Hak: “We hadden zes weken om 80.000 kubieke meter grond in den droge te ontgraven, de kuip schoon te maken en een zandpakket aan te brengen. De put was circa 35 meter breed, circa 11 meter diep en circa 170 meter lang, met onderin 1.150 heipalen waar we tussendoor moesten graven. Met een lichtgewicht tempex constructie, waarop we de rupskraan zetten, konden we de breedte overbruggen zonder een long reach-kraan te hoeven inzetten.” Mede door deze slimme oplossing en de efficiënte samenwerking met Cordeel Nederland B.V. leverde HAK B.V. de kuip twee weken eerder op dan gepland.

Terrein Hak vervolgt: “Om het terrein bouwrijp te maken, hebben we de grond een meter afgegraven. Vervolgens, na explosievenonderzoek, brachten we een zandpakket aan tot een hoogte van +2 meter NAP. Onder de grond brachten we enkele kilometers riool aan, bovengronds zo’n 13.000 vierkante meter straatwerk en 13.000 vierkante meter asfalt.” Vervuilde grond werd gesaneerd en per schip afgevoerd. De grond onder het asfalt, ook deels vervuild, immobiliseerde HAK B.V. met een cementmengsel. Zo werd een stabiele ondergrond gecreëerd, waardoor uitloging van deze vervuiling werd voorkomen.

ONTWORPEN OP PERFECTIE IOB was vanaf de eerste planvorming in 2005 tot aan de oplevering in 2015 betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe jachtwerf van Ocean– co. Het ingenieursbureau verzorgde het architectonisch ontwerp en de bouwkundige en constructieve engineering van de bovenbouw, evenals het ontwerp en de engineering van de infrastructuur. Ook de gebouwgebonden installaties zijn geëngineerd onder de verantwoordelijkheid van IOB. Senior projectleider Marinus Crum van IOB: “Esthetisch gezien moest de nieuwbouw een hoogwaardige uitstraling krijgen. Daarnaast hadden we te maken met diverse stedenbouwkundige randvoorwaarden. Zo mocht de jachtbouwhal niet in de zichtlijn staan tussen het Raadhuisplein in Alblasserdam en de brug over de Noord. Dit leidde er onder andere toe dat de bovenloopkranen in de hal zijn voorzien van zwenkbare kraanbanen. Hierover kunnen de kranen tot 25 meter buiten de hal rijden. De hefdeur, die aan de voorzijde van de hal boven het dak in elkaar schuift, maakt dit mogelijk.” Een andere randvoorwaarde was dat de hal, op een enkele uitzondering na, niet hoger mocht zijn dan de kerktoren. Functioneel in alle opzichten De jachtbouwhal is slank geconstrueerd, om zoveel mogelijk werkruimte te creëren, en direct ontsloten met de naastgelegen werkplaatsen. Crum: “De werkplaatsen zijn verdeeld over zes lagen en allemaal toegankelijk via twee grote goederenliften. Op elke verdieping zijn 'load platforms' aangebracht vanwaar goederen direct aan boord van het jacht gehesen kunnen worden. Daarnaast worden de hal en werkplaatsen voorzien van uitgebreide installaties voor industriële gassen, een stofzuig- en persluchtsysteem, water en elektra.” In de jachtbouwhal zijn drie separate klimaatsystemen geïnstalleerd: één voor de hal zelf, één voor het jacht en één voor de flexibele verfspuittenten. De werkplaatsen en naastgelegen kantoren hebben elk ook een eigen klimaatsysteem. Verlengstuk Op 31 oktober 2011 was het ontwerp bestekgereed en werd de bouw aanbesteed. Crum bleef ook tijdens de uitvoering bij het project betrokken. Vanuit zijn jarenlange ervaring met het project, en daardoor zijn goede inzichten in de wensen van de opdrachtgever, had hij zitting in het bouwdirectieteam. “Wij controleerden alle plannen en tekeningen voordat ze in de bouw verwerkt worden. Ook spiegelden we ze aan de wensen en behoeften van de gebruiker. Zo kwamen we, als verlengstuk van de opdrachtgever, tot optimale resultaten.”

| 17

BENCHMARK Evolution, de laatste ontwikkeling in geïsoleerde paneel technologie van BENCHMARK. Deze lijn stijlvolle, slanke panelen met een hoogwaardige esthetische vlakheid biedt maximale ontwerpvrijheid bij het realiseren van op maat gemaakte façades met unieke detailleringen. Deze nieuwe varianten stellen u in staat om een gevelbeeld met gevarieerde paneelbreedten weer te geven en de voegbreedte te veranderen. Daarnaast is een breed scala aan verticale voegdetailleringen verkrijgbaar. BENCHMARK Evolution biedt de esthetiek en architectonische detaillering die vandaag de dag wordt vereist zonder complexiteit.

www.kingspanbenchmark.nl

FAÇADE- & DAKSYSTEMEN

ALBLASSERDAM | Oceanco

'De jachthal krijgt een uiterst vlakke, compleet geisoleerde gebouwschil.'

Projectinfo KRANEN, SCHOREN EN STELVOORZIENINGEN VAN GROOT FORMAAT Het skelet van Oceanco is opgetrokken met stalen Peikko-liggers met kanaalplaatvloeren en wanden en kolommen van prefab beton. Kraaninspectie Nederland levert hiervoor twee rupskranen in de tonnages 300 en 130. Vervolgens verricht Budobouw het montagewerk. “Het ging hier om grote, zware elementen”, vertelt Denis van Wijk, directeur van Kraaninspectie Nederland. “Dat vroeg om een gedegen aanpak. Of het nu om de kraan ging, de schoren of de stelvoorzieningen, alles was groot. Voor de hulpvoorzieningen hebben we zelfs een speciaal werkplan geschreven en dit aangeboden bij Oceanco. Toen Oceanco het plan had goedgekeurd, zijn we van start gegaan.” Moeizame start Hoe doordacht het werkplan ook is, het werk komt moeizaam op gang. Tegenslagen tijdens de voorbereidingsfase veroorzaken al in een vroeg stadium een achterstand. Zo zijn er problemen met de levering van de prefab betonnen wanden, kolommen en kanaalplaatvloeren en laat de engineering voor de dockdeur te lang op zich wachten. Later verloopt het werk vlot, maar het vergt veel extra inspanning om de achterstand in te halen en het werk tijdig op te leveren. “Gelukkig willen onze mensen in dergelijke situaties alles op alles zetten”, vertelt bedrijfsleider Jeroen van Ostaijen. “Ze zijn zelfs bereid om ook in het weekend te werken. Dankzij hun positieve werkinstelling is de deadline voor de ruwbouw van Oceanco slechts met één maand overschreden.” Kraanmachinisten De snelheid waarmee BudoBouw heeft gewerkt, heeft geen invloed gehad op de kwaliteit. Van Ostaijen: “Hoe hoog de werkdruk ook is, kwaliteit en veiligheid hebben altijd prioriteit. Het is het eindresultaat dat telt.” Maar er is nog een factor die BudoBouw sterk maakt. BudoBouw en Kraaninspectie Nederland zijn zusterbedrijven. De machinisten en

bouwlieden kennen elkaar en zijn op elkaar ingespeeld. Hierdoor verloopt de samenwerking altijd soepel. “Ook dat heeft geholpen om de achterstand beperkt te houden.”

GEVELPANELEN ZORGEN VOOR 'MUSEUMKLIMAAT' IN JACHTHAL OCEANCO De gevel van de nieuwe jachthal van Oceanco in Alblasserdam is bekleed met 9.000 m² BENCHMARK Evolution Recess-sandwichpanelen van Kingspan. “Intensieve samenwerking in de voorbereidende fase heeft geleid tot vertrouwen in een kwalitatieve totaaloplossing”, vertelt Business Developer Patrick Theelen. “De jachthal krijgt een uiterst vlakke, compleet geïsoleerde gebouwschil op basis van maatwerk.” Scheepswerven worden vaker met sandwichpanelen bekleedt, maar de eisen van Oceanco waren bijzonder hoog, aldus Theelen. “De opdrachtgever wil een 'museumklimaat' in de jachthal. Oceanco bouwt er immers jachten uit het absolute topsegment, en de omstandigheden op het gebied van luchtdichting, brandwerendheid en esthetica moeten perfect zijn. Dat kunnen wij realiseren met een zorgvuldig gedetailleerd gevelsysteem, voorzien van een hoogwaardige coating. BENCHMARK Evolution Recess staat garant voor een uiterst vlakke, compleet geïsoleerde gebouwschil met een naadloze cassette-uitstraling.” “De markt voor sandwichpanelen is zeer concurrerend, en de keuze voor Kingspan ligt in dit soort projecten niet alleen in de productkwaliteit maar vooral in de toegevoegde waarde”, vervolgt Theelen. “De samenwerking is intensief geweest, waardoor vertrouwen in het product en de organisatie ontstaat. In dit project is op vele fronten maatwerkengineering op zijn plaats geweest, bijvoorbeeld bij de speciale hoekstukken, die van een forse afmeting zijn. Hiermee kan Kingspan zich onderscheiden. Daarnaast hebben wij in Cladding Partners een hele goede partner gehad, die de technische en logistieke uitdagingen aankan. Samen hebben wij Oceanco een totaaloplossing in kwalitatief maatwerk kunnen bieden.”

| 19

BudoBouw is een bewuste bouwer in kwaliteit, duurzaamheid en veiligheid. Specialismes zijn traditioneel betonwerk, funderingsconstructies en herstel, tunnelbouw, complete staal- en betonskeletten (of combinaties hiervan ) en het leveren en monteren van prefab betonnen onderdelen met een KOMO- of productcertificaat.

Wij zijn bedreven in Beton & Montage

Kraaninspectie Nederland is een gecertificeerde onderneming op het gebied van verticaal en horizontaal transport. Specialismen zijn hijswerkzaamheden, verhuur van hijskranen, bemiddeling en detachering van kraanmachinisten, keuringen van hijs en hefwerktuigen en opleidingen. Kwaliteit, Flexibiliteit en Veiligheid staan garant voor een efficiĂŤnte uitvoering van werkzaamheden.

Specialist in Verticaal & Horizontaal Transport

038 720 08 18

ALBLASSERDAM | Oceanco

'Binnen de hoge kwaliteitseisen van Oceanco moest het bouwteam zo efficiënt mogelijk omgaan met de beschikbare tijd en middelen.'

Projectinfo AANDACHT VOOR DETAIL, TOT IN HET HANG- EN SLUITWERK Oceanco gaat in de nieuwe scheepswerf in Alblasserdam zeer luxe jachten bouwen, waardoor bijvoorbeeld de klimaatomstandigheden in de hal bijzondere aandacht hebben gekregen. Gevelbouwer P. van Hoesel gebruikte voor de gevelsystemen van jachthal en bijgebouwen hoogwaardige Reynaers-systemen, die zowel op constructief als klimatologisch gebied het gewenste niveau aankunnen, aldus Wilko Soyer. De Goirlese specialist in aluminium gevelbouw engineerde de gevelsystemen in hechte samenwerking met andere bouwpartijen, maar monteerde 'volledig selfsupporting', zegt Soyer. “Wij hebben bijvoorbeeld zelf voor hefsteigers gezorgd. Naast die van de jachthal hebben wij ook de gevelsystemen van de spuitloods en de portiersloge van gevels voorzien. Dit is qua omvang en kwaliteitseisen een uitdagende opdracht, met onder meer een grote vliesgevel van 3.500 m².” Het raam- en deursysteem dat Van Hoesel gebruikt, is bijvoorbeeld speciaal ontwikkeld voor strenge eisen, zoals die op het gebied van thermische isolatie. “En het gebruikte vliesgevelsysteem is volledig water- en winddicht.” Aandacht voor detail, dat was het sleutelwoord in Alblasserdam, besluit Soyer. “Tot in het hangen sluitwerk wil Oceanco hetzelfde afwerkingsniveau als dat van hun eigen jachten.”

STAALCONSTRUCTIES De Kok Staalbouw heeft in opdracht van Cordeel Nederland de staalconstructies ten behoeve van de overkapping, het dok, de zware tussenvloeren, de uitzwenkbare kraanbanen en de dokdeur geleverd. Met name de dokdeur en de uitzwenkbare kraanbanen waren voor De Kok de meest uitdagende onderdelen. “De dokdeur met een lengte van 32 meter, een hoogte van 12 meter, een breedte van 3 meter en een totaal gewicht van 290 ton is in compartimenten in onze eigen productiehallen geproduceerd. Vervolgens hebben we de compartimenten in een assemblagehal in Vlissingen verder samengebouwd en op een ponton geladen. Met een drijvende bok is de dokdeur in Alblasserdam van het ponton gehesen en in de sponning van het dok geplaatst. De zwenkbare kraanbanen zijn een verlenging van de vaste kraanbanen in de hal. Deze beweegbare kraanbanen staan bij een gesloten deur ingeklapt evenwijdig langs de vaste kraanbaan in de hal. Bij aanvoer van zware onderdelen over het water worden de kraanbanen naar buiten gedraaid, waarna de bovenloopkranen naar buiten kunnen rijden. Op deze manier kunnen zware onderdelen vanuit het water in de hal worden gebracht. Van deze zwenkbare kraanbanen hebben we behalve de staalconstructieonderdelen ook de gehele mechanische, hydraulische en elektrische bediening geleverd.”

| 21

Einsteinstraat 3 5051 DR Goirle Postbus 162 5050 AD Goirle Tel. 013-534 05 34 Fax 013-534 05 69

Metalen deuren en ramen - Aluminium puien - Constructiewerken

P. van Hoesel uit Goirle, al bijna 50 jaar een toonaangevende gevelbouwer in nieuwbouw en renovatie. Onze werkzaamheden vind U voornamelijk terug in utiliteitsbouw, woningbouw en (semi)overheid. Hierin zijn wij leverancier van aluminium kozijnen, deuren, schuifdeuren en vliesgevels waarbij gewerkt wordt volgens een genormeerd kwaliteitssysteem.

www.pvanhoesel.nl

The Dutch Steel Company

www.kokstaal.nl

Heerle-Wouw

726078_De Kok Staalbouw.indd 1

Hak Kraanverhuur en Grondverzet B.V. Van Hennaertweg 19 2952 CA Alblasserdam Tel: 078-6912351 www.hakbv.nl - info@hakbv.nl

Van der Gun 1/4.indd 1 10-02-15 11:34

24-02-15 17:09

AMSTERDAM | Courtyard by Marriott Hotel

Hotel Courtyard by Marriott completeert Atlas ArenA Tekst: Henk Geist Beeld: Vastint

Op een steenworp afstand van station Amsterdam Bijlmer ArenA wordt het Courtyard by Marriott Hotel gerealiseerd. Het vormt het sluitstuk van de herontwikkeling van het multifunctionele kantorencomplex Atlas ArenA Amsterdam door eigenaar Vastint. Het kantorengebouw Atlas ArenA werd in de jaren zeventig van de vorige eeuw gebouwd en bood onder meer onderdak aan Fokker. In 2007 werd Vastint eigenaar van het verouderde complex van bijna 80.000 vierkante meter, dat toen grotendeels leeg stond. "Wij zijn onderdeel van de Vastint groep, een internationale vastgoedorganisatie met meer dan 25 jaar ervaring. Wij zijn actief in de Nederlandse markt sinds 1991. Vastint Nederland is een ondernemende vastgoedbelegger, ons doel is door verbetering van kwaliteit en selectieve groei meerwaarde te creĂŤren", zegt Marcel Dorsman, development manager bij Vastint. Die aanpak is ook bij Atlas ArenA Amsterdam effectief gebleken. Dorsman: "De ligging bij het station en het uitgaansgebied is uitstekend,

24 |

het gebouw kent een kwalitatief hoogwaardige structuur. We hebben er een multifunctionele werkomgeving van gemaakt door de toevoeging van een restaurant, een kinderdagverblijf en fitnessmogelijkheden. We hebben 70.000 vierkante meter gerevitaliseerd en opnieuw verhuurd, het complex zit nu weer helemaal vol. Het hotel vormt een prachtige aanvulling op deze succesvolle ontwikkeling." Het hotel is voor dertig jaar verhuurd aan Scandinavian Hospitality Management, dat hier de Courtyard by Marriott-formule gaat exploiteren. Het telt 176 kamers in een toren met twaalf verdiepingen, gemikt wordt onder meer op de bezoekers van de nabijgelegen Ziggo Dome en Heineken Music Hall. Dorsman: "De begane grond krijgt een hybride invulling, met de check-in, een

restaurant en een bar die niet alleen bestemd is voor hotelgasten. De volledig glazen gevel nodigt uit tot binnenkomen. Op de eerste verdieping liggen vier grote vergaderzalen en twee boardrooms. Het ontwerp van het hotel is van de hand van Oresti Sarafopoulos van de Architecten Cie. Door hun betrokkenheid bij de ontwikkeling van het masterplan voor Atlas ArenA Amsterdam, wordt de visie op architectuur op dezelfde wijze gecontinueerd." Het Courtyard by Marriott hotel heeft van de Dutch Green Building Council (DGBC) als eerste hotel in Nederland een BREEAM-NL Nieuwbouw Ontwerpcertificaat ontvangen. Er is een groot aantal maatregelen getroffen om het certificaat te behalen. Zo wordt op de bouwplaats het afval in tenminste vier stromen verzameld. â&#x20AC;ş

AMSTERDAM | Courtyard by Marriott Hotel

Het Courtyard by Marriott Hotel telt 176 kamers in een toren met twaalf verdiepingen

Projectinfo SPECIALIST IN BOUWLIFTEN Gezien het beperkte bouwterrein vormde de bouw van het Courtyard by Marriott Hotel voor Mol Verhuur een uitdaging. Het was voor het bedrijf passen en meten om twee personen-/goederenliften geplaatst te krijgen. De twee liften met dichte cabines waren elk geschikt voor het vervoer van 18 personen of 1.500 kilo. De liften reikten tot 40 meter hoogte en kenden elk 12 uitstapplaatsen; tijdens de bouw is ook nog een uitstapplaats op het dak gemaakt. "Het was voor ons een mooi project, bij een aansprekend bouwwerk met een behoorlijke hoogte", zegt directeur Remko Mol. "Met deze twee liften hebben we een bijdrage kunnen leveren aan de vlotte logistiek op de bouwplaats. Wij zijn gespecialiseerd in dit soort liften; daarnaast bieden we een scala aan liften en transportsteigers. De goederenliften voldoen aan alle veiligheidseisen. De hier gebruikte liften worden op de bouwplaats bij opstelling door een onafhankelijke instantie gekeurd."

VAN GRONDWERK TOT COMPLETE TERREININRICHTING Het grondwerk en de complete terreininrichting van het Courtyard by Marriott Hotel wordt uitgevoerd door J. den Breejen GWW BV uit Hoofddorp. Het hotel verrijst op een plek waar eerst een waterpartij lag en waar zich ook een betonnen brug in de toegangsweg naar de parkeergarage van het Atlas Arena Amsterdam complex bevond. De brug is gesloopt, en om na gedeeltelijke demping van de waterpartij voldoende bergingscapaciteit te waarborgen zijn bestaande watergangen verbreed. Rondom de bouwkuip en de watergangen is 310 meter damwand verwerkt. Voor Bouwbedrijf De Vries en Verburg zijn de grondwerkzaamheden voor de funderingen van het hotel uitgevoerd. De terreininrichting en aankleding maakten ook deel uit van de opdracht. Zo moeten verlichtingsobjecten, vlaggenmasten, vuilnisbakken en fietsbeugels de aankleding compleet maken. In totaal is er 5.000 m2 straatwerk aangebracht, onder meer voor de nieuwe entree naar de parkeergarage, voor parkeervakken en de entree voor het hotel. Middels een prettige en transparante manier van samenwerking tussen J. den Breejen GWW BV en Vastint is het oorspronkelijke ontwerp op een aantal onderdelen nader bekeken. Dat resulteerde in een aantal optimalisaties van onder meer stalen en houten damwanden en een duiker.

| 25

Gevelnieuws

is een uitgave

van Lieftink

Geveltechniek

GEVELNIE

Jaargang 02

| Nummer 04

UWS

scan de interactieve content

VOLKSKRA N

Courtyard by Marriott Amsterdam met gevels van Lieftink Geveltechniek Als betrouwbare en ervaren partner staat Lieftink bekend om haar vaktechnische kennis van ramen, deuren en gevels. Met een eigen fabriek en coatingfaciliteit is de kwaliteit van tekening tot montage gegarandeerd. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie, woning- of utiliteitsbouw, Lieftink ontzorgt.

T GEBOUW

INSPIRATIE BEDOELD HET GEBOUW IS VOOR IEDER EEN Het Volkskran t

gebouw aan in Amsterda de Wibautstr m veel gebouwenis volledig gerenoveerd. aat deze architect uit deze tijd zijn geslo Waar opt, onische klass vanger uit ieker van Kraa is 1965 beho ijuden.

Steven Steenbr uggen heeft project in opdrach dit comple xe voor de geschie t van VKG vof met respect denis gerealis zeker niet eerd. Dat was simpel. ‘De complexiteit alle niveau’s was op aanwezig.’ Hij had te maken met veel partijen waren, adviseu die daar aan het werk rs en gebruik allemaal hun ers. Die hadden eigen wensen eisen, wat allemaal moest en technische passen in het budget. Daarna ast dien je als architec je verantw oordelijkheid t ook te dragen... VERVOLG OP PAGINA 4

Download de nieuwsbrief of schrijf u in op www.lieftink.nl

Lieftink Geveltechniek Produktieweg 17 2404 CC Alphen aan den Rijn T 0172 46 96 70 info@lieftink.nl www.lieftink.nl

AMSTERDAM | Courtyard by Marriott Hotel

Daarnaast is het hout afkomstig van duurzame bronnen, is de toegepaste verlichting energiezuinig en wordt voor de benodigde elektriciteit groene stroom ingekocht. Het gebouw is door coördinerend hoofdaannemer Bouwbedrijf De Vries en Verburg in hoog tempo opgetrokken. Om de overlast voor de huurders van Atlas ArenA te beperken is voor het aanbrengen van de 165 betonnen funderingspalen gebruik gemaakt van de geluidsarme Fundex-techniek, waar-

door heien niet nodig was. "De snelle bouw was mogelijk dankzij het CD20-bouwsysteem", zegt projectleider Rick Schakel namens Bouwbedrijf De Vries en Verburg. "Daarbij hebben we gebruik gemaakt van prefab sandwich gevelpanelen voorzien van aluminium kozijnen en glas. In plaats van kanaalplaatvloeren hebben we massieve vloeren gelegd. Alle materialen voor installaties en de wandenbouwers werden er per verdieping meteen ingehesen. Zo konden we in vier dagen tijd een verdieping bouwen." ❚

Projectinfo LIFTEN Het nieuwe Courtyard by Marriott Hotel in Amsterdam Zuidoost is uitgerust met 4 liften van Orona. Het gaat om machinekamerloze liften, type Orona 3G 2016, 'met een hoge efficiëntie en betrouwbaarheid en comfort'. Dit type liften met een hefvermogen van 1.600 kilo en een snelheid van 2 meter per seconde is speciaal ontworpen voor hoogfrequent gebruik. Orona, een toonaangevend concern op de Europese markt, richt zich op het ontwerpen, vervaardigen, installeren, onderhouden en moderniseren van mobiliteitsoplossingen, zoals liften, roltrappen en rolpaden. Het is het eerste bedrijf in de internationale liftsector dat het Ecodesign-certificaat (ISO 14006) heeft gekregen. Het investeert veel in innovatie gericht op energiebesparing en –opslag bij liften, zoals de opslag van remenergie. In Spanje is daarvoor vorig jaar een research & development-centrum geopend. Met de 4 liften in het Courtyard by Marriott Hotel wordt dan ook een bijdrage geleverd aan het bereiken van de BREAAM-score van het hotel.

ALUMINIUM KOZIJNEN EN VLIESGEVELS Voor het Courtyard by Marriott Hotel heeft Lieftink Geveltechniek in Amsterdam Zuidoost 600 m2 aluminium kozijnen en 440 m2 vliesgevels geleverd. De kozijnen zijn berekend door de eigen afdeling engineering, gemaakt in de werkplaats in Alphen aan de Rijn en voorzien van dubbelglas. Bij de leverancier van de betonnen gevelelementen in Duitsland zijn de kozijnen door de medewerkers van Lieftink gemonteerd. Deze geprefabriceerde gevelelementen zijn uitvoerig getest op water- en winddichtheid. In de kozijnen zijn voorzieningen opgenomen voor de montage van de Franse balkonhekken, die door een andere partij worden aangebracht.

Het Courtyard by Marriott hotel heeft als eerste hotel in Nederland een BREEAM-NL Nieuwbouw Ontwerpcertificaat ontvangen.

Bouwinfo OPDRACHT Vastint Netherlands B.V., Amsterdam ONTWERP de Architecten Cie., Amsterdam ADVISEUR INSTALLATIES AKO Tech, Abcoude UITVOERING Bouwbedrijf De Vries en Verburg B.V., Stolwijk BOUWPERIODE maart 2014 – april 2015

De kiepramen in de gangen (met een afmeting van 1,2 bij 2,2 meter) worden bij brand automatisch geopend door middel van een domotica-systeem. Daardoor ontstaat er in de gangen geen onderdruk als gevolg van het mechanisch afzuigen van de rook. "Het open karakter van de begane grond en eerste verdieping is te danken aan de Schüco-vliesgevelelementen, die door het eigen montageteam van Lieftink vakkundig zijn gemonteerd."

| 27

INNOVATIEF, DUURZAAM EN MET DAADKRACHT

Personen- en goederenliften

De combinatie van kennis, ervaring

zijn een essentiĂŤle schakel

en perfect onderhouden materieel

in de logistiek van een

bieden de garantie dat u altijd

bouwproject. Toonaangevende

beschikt over betrouwbare en veilige

aannemers kiezen daarom

bouwliften. Optimaal afgestemd wat

voor Mol Verhuur.

betreft capaciteit.

ALTIJD DE JUISTE BOUWLIFT MOL VERHUUR Veilig en volgens planning

opgebouwd. Kortom de juiste lift voor ieder bouwproject.

Dat scheelt tijd, geld en stress.

WWW.MOLVERHUUR.NL

De zekerheiD van De juiste oplossing

ď&#x20AC;Š 0900 655 25 00

KRUININGEN | Lamb Weston

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau

Beeld: Sprangers Bouwbedrijf

EEN GROOTSCHALIGE INNOVATIESLAG

Lamb Weston investeert in procesoptimalisatie Met de bouw van een nieuwe sorteerafdeling (‘Grading’) gaat Lamb Weston haar bedrijfsprocessen nog verder stroomlijnen. In de nieuwe fabriek in Kruiningen verloopt alles binnenkort in één vloeiende beweging: na binnenkomst van de aardappelen verlopen de processen van wassen, schillen, sorteren, bunkeren en verwerken volledig geautomatiseerd. Lamb Weston Meijer is producent van diepgevroren aardappelproducten en gedroogde aardappelvlokken. Op jaarbasis produceert zij vanuit vijf fabrieken 700 ton aardappelproducten, terwijl het merk Lamb Weston in 100 landen wordt gepromoot. De oorsprong ligt in Kruiningen en juist hier komt de nieuwe Grading. Deze bestaat uit een beganegrondvloer, een verdieping van 3.200 m2, een verdieping van 6.725 m2 en een verdieping van 8.800 m2. Het equipment voldoet aan de laatste stand der techniek. Zo kan Lamb Weston Meijer tegemoetkomen aan de wereldwijd groeiende vraag naar hoogwaardige aardappelproducten. Uitvoerder van de Grading-sectie is Sprangers Bouwbedrijf. Terwijl de nieuwe Grading wordt gebouwd, draait een gedeelte van de oude Grading nog door.

DYNAMISCH BOUWPROCES Als de beslissing eenmaal is genomen, wil Lamb Weston Meijer zo snel mogelijk gebruik kunnen maken van de nieuwe Grading. Zij besluit het startsein voor de bouw te geven, terwijl het ont-

30 |

werp van het equipment nog in volle gang is. Dit bezorgt Sprangers Bouwbedrijf een ‘dynamisch bouwproces’. Projectleider Peter van den Berge: “Het ontwerp van het equipment leidt regelmatig tot aanpassingen in de bouw. De ene keer gaat het om een kleine uitsparing, de andere keer om het verzwaren van de wapening in het funderingsbeton.”

LOGISTIEK

niveauverschillen, procesleidingen die moesten worden ingestort en vloeren onder afschot hebben in de funderingsfase behoorlijk wat aandacht gevraagd”, vertelt Van den Berge. “Hierdoor hebben we langer onder de grond gewerkt dan boven de grond.” Vanwege de 'food-eisen' stort Sprangers Bouwbedrijf alle betonopstorten schuin af met een betonsoort van hoge consistentie.

Ook de logistiek vraagt een flexibele instelling. Terwijl de bouwmaterialen in grote hoeveelheden worden aangevoerd, moet de hoogwaardige aardappelproductie van Lamb Weston Meijer gewoon doorgaan. Zeker in de beginfase vraagt dit om veelvuldig overleg. Later – als een opslagplaats voor de bouwmaterialen is geregeld – verloopt het transport soepel en doeltreffend.

'Kranen, transportbanden en wasstraten zorgen voor een volautomatisch bedrijfsproces'

BETONFUNDERING

FM APPROVED-GEVELBEPLATING

De zware belastingen die het equipment straks uitoefent op de ondervloer, vereisen een fundering met grote draagkracht. “Zware wapening,

Ten behoeve van de gevelbeplating is gekozen voor FM approved-beplating. Beplating met dit verzekeringscertificaat is brandveilig en verlaagt

KRUININGEN | Lamb Weston

de premie van de toekomstige brandverzekering. “De beplating met de omschreven brandwerende eigenschappen moest via een Nederlandse dealer uit Oostenrijk komen, terwijl de certificering in Amerika geregeld moest worden. Maar vanwege de tijdsdruk moesten we doorpakken en vertrouwen op de goede afloop. Zo lagen de platen al hier op de bouwplaats, terwijl in Amerika nog de laatste proeven werden uitgevoerd om de certificering rond te krijgen”, vertelt Van den Berge. “En inderdaad, het is het allemaal goedgekomen.”

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES UITVOERING W-INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Lamb Weston Meijer, Kruiningen Van Bouwraadhuis, Kruiningen (tevens bouwbegeleiding) Faktor Civiel Engineering, Middelburg Sprangers Bouwbedrijf, Terneuzen Synto, Goes € 3,5 miljoen augustus 2014 – april 2015

MONOLITHISCH AFGEWERKTE TUSSENVLOER Ook de enorme rvs-tussenvloer zorgt voor discussie. In verband met de hoge hygiënevoorschriften in de voedselbranche is het zonder meer een goede keuze. Maar de prijs drukt zwaar op het budget. Van den Berge: “Hierop hebben we een alternatief aangedragen, namelijk een relatief dunne staalplaatbetonvloer. Omdat de betonvloer monolithisch wordt afgewerkt, is deze ook uitstekend te reinigen. Dit voorstel heeft Lamb Weston Meijer aangenomen.”

INNOVATIESLAG Nu de oude en nieuwe Grading naast elkaar worden gebruikt, worden de verschillen zichtbaar. ›

| 31

e-use educe ecycle Cladding Point

The Sustainable Company

e-use educe ecycle Cladding Point

The Sustainable Company

The redefinition of sandwichpanels

CLADDING POINT CL ADDINGPOIN T. NL

DUURZAME SANDWICHPANELEN

KRUININGEN | Lamb Weston

Projectinfo 'TRANSPARANT WERKPROCES KOMT EINDRESULTAAT TEN GOEDE'

In de oude Grading worden de processen onderbroken; in de nieuwe Grading sluiten ze naadloos op elkaar aan. “We kunnen dit bouwproject in relatief korte tijd realiseren, omdat we volledig op elkaar kunnen vertrouwen en gebruik kunnen maken van elkaars expertise”, weet Van de Berge. “Binnenkort vormen de kranen, lopende banden, wasstraten en sorteerbakken één volautomatisch bedrijfsproces. Met de nieuwe Grading maakt Lamb Weston Meijer een enorme innovatieslag.” ❚

ONZE DIENSTEN: NIEUWBOUW RENOVATIE ASBESTSANERING ZONNEPANELEN TAXATIE EN HERSTEL BRANDSCHEIDINGEN ONGEDIERTE PREVENTIE

In het Zeeuwse Kruiningen levert en monteert Van de Haar Montage de daken gevelbeplating voor de nieuwe aardappelsorteerruimte van de firma Lamb Weston. Om de complete buitenschil van het project te verwezenlijken worden verschillende soorten materialen toegepast, waaronder specifieke rvs-panelen. Aangezien het hier gaat om een voedselleverancier is het project onderhevig aan strenge maatregelen op het gebied van hygiëne en (brand)veiligheid. Eén van de hierbij gestelde eisen is dat een certificaat van FM-Approvals wordt afgegeven op basis van uitgevoerde tests en constructiebeoordelingen. De voorbereidende fase van het project is volgens eigenaar Andre van de Haar in goede harmonie en in nauw overleg met opdrachtgever Sprangers Bouwbedrijf verlopen. “Deze gedegen voorbereiding heeft geresulteerd in een goede voortgang van het bouwproces. Wij streven ernaar om ieder project foutloos op te leveren, onze afspraken na te komen en eerlijk te zijn over de mogelijkheden die we kunnen bieden. Wij onderscheiden ons door een gestructureerd en transparant werkproces, waarbij een continue informatieverstrekking over de voortgang van het werk vooropstaat. Een tevreden opdrachtgever en kwalitatief hoogwaardige dienstverlening zijn binnen ons bedrijf de belangrijkste speerpunten. Wij hechten namelijk veel waarde aan een duurzame relatie met onze opdrachtgevers.”

GESPECIALISEERD IN DAK- EN WANDBEPLATING Van de Haar Montage levert en monteert daken wandbeplating voor alle soorten projecten in Nederland, België en Duitsland. Denk hierbij aan aan een kleine opslag voor een particulier, bedrijfshallen in allerlei soorten en maten, kantoren, stallen, bewaarplaatsen en opslagloodsen. Ook renovaties van daken en wanden (incl. asbestsaneringen) worden door ons van A tot Z verzorgt. Geïnteresseerd? Neem gerust contact met ons op!

Barneveld - 0342-404200 - info@vandehaarmontage.nl - www.vandehaarmontage.nl

| 33

KRUININGEN | Lamb Weston

FM Approval ‘unlimited height’

RVS-PANELEN:

ONDERHOUDSVRIJ, BRANDWEREND EN HYGIËNISCH

34 |

KRUININGEN | Lamb Weston

Van der Veen heeft het dan niet alleen over eisen op het gebied van sterkte, isolatie of brandveiligheid, ook hoge eisen op het gebied van hygiëne spelen een rol. “De normen worden samengevat onder de noemer ‘FM Approval’. Dit is tevens de norm die Cladding Point hanteert. Of het nu gaat om onze FX minerale wol of om onze blue FX hardschuim sandwichelementen, alle producten zijn ‘FM approval unlimited height’."

ENGINEEREN Met deze hoge kwaliteitsnorm is Cladding Point welhaast een logische partner voor Lamb Weston / Meijer. Dit is ook bekend bij hoofdaannemer Sprangers Bouwbedrijf (Terneuzen) en Van de Haar montage, die haar om die reden uitnodigt om al in een vroeg stadium mee te denken. Van der Veen: “Dat is voor ons een groot voordeel. Bij de ontwikkeling van een pand is de engineeringsfase de meest uitdagende fase. De details bepalen uiteindelijk het succes. Daarbij moeten alle regels en voorschriften in acht worden genomen.” Voor de panelen van Lamb Weston / Meijer, de grootste verwerker ter wereld op het gebied van aardappel producten, betekent dit onder meer dat zij opgewassen moeten zijn tegen de agressieve eigenschappen van zetmeel. Een deel van de panelen moet tevens voldoen aan de HACCP-normen.

BRANDWEREND EN HYGIËNISCH

Lamb Weston Meijer is een dochterorganisatie van een grote Amerikaanse holding. Hiermee ligt de verzekeringsmaatschappij voor Lamb Weston vast. Alle verzekeringen worden ondergebracht bij FM, de grootste Amerikaanse verzekeraar ter wereld voor gebouwen. Tevens een verzekeringsmaatschappij die de allerhoogste eisen stelt aan de toegepaste materialen. “Voor ons een geluk”, merkt Harry van der Veen, commercieel directeur van Cladding Point, op. “Wij leveren als één van de weinige leveranciers in de Benelux een totaalpakket aan FM approval (4471, 4880, 4881 en 4882) gecertificeerde gevelpanelen.”

Om dit te bereiken worden de panelen aan de binnenzijde afgewerkt met RVS en foodsafe coating, de kern is voorzien van FX minerale wol. “De sandwichpanelen zijn hierdoor brandwerend”, vertelt Van der Veen. “Dankzij deze sandwichpanelen hoeft Lamb Weston / Meijer, buiten de sprinkler installatie om, geen enkele additionele maatregel te nemen om haar pand brandveilig te maken en zit het met de eisen op het gebied van HACCP ook helemaal goed. Testen bij onder andere TNO/effectis hebben uitgewezen dat de panelen voldoen aan de zwaarste EU-normeringen.”

LOGISTIEKE UITDAGING Als de panelen klaarliggen voor montage, stemt Cladding Point de levering af met montagebedrijf Van de Haar. Om onnodige opslag op de bouwplaats te voorkomen, worden de sandwichpanelen – met een lengte van 13 m, een werkende breedte van 1100 mm en een gewicht van ruim 200 kg per stuk – just-in-time geleverd. “In dit stadium werken we nauwgezet samen met het montagebedrijf. We maken als het ware samen één vloeiende beweging. Een mooie logistieke uitdaging.” ❚

| 35

GREVELINGEN | Inspiratiecentrum

Landmark op de Brouwersdam Op de Kabbelaarsbank aan de Brouwersdam, waar de Noordzee en het Grevelingenmeer elkaar ontmoeten, wordt gebouwd aan Inspiratiecentrum De Grevelingen. Een 26 meter hoog gebouw van staal, beton en hout dat het begin van een inspirerend natuur- en recreatiegebied markeert.

transparante kopgevels van de laagbouwdelen en de ronde openingen in de toren laten veel licht en lucht binnen. De onderste 6 meter van de toren wordt voorzien van vliesgevels, waardoor het lijkt alsof de toren boven de laagbouw verheven is. Dit transparante deel ligt tussen twee waterpartijen, die symbool staan voor de Noordzee en het Grevelingenmeer.

BOUWEN OP EEN ZEEWERING

Initiatiefnemer van Inspiratiecentrum De Grevelingen is Natuur- en Recreatieschap de Grevelingen: een samenwerkingsverband tussen de provincies Zeeland en Zuid-Holland en de gemeenten Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee, met als doel de aantrekkelijkheid en dynamiek in de Grevelingen te vergroten. Het inspiratiecentrum representeert de diverse gebiedsontwikkelingen en projecten in het kustnatuurgebied. In het gebouw komen onder meer een 360 graden-show, een filmzaal, een energiekasteel en een onderwaterlounge.

ARCHITECTONISCH HOOGTEPUNT Architectonisch gezien manifesteert het inspiratiecentrum zich als letterlijk hoogtepunt in het Grevelingengebied, maar wel passend in zijn omgeving. Architectenbureau Paul de Ruiter gaf het gebouw vorm als drie aaneengesloten volumes: twee laagbouwdelen van 6 meter hoog, met daartussen de markante toren met twaalf ronde openingen en op 26 meter hoogte een uitkijkplatform. Rieten gevels en een daktuin geven het gebouw zijn natuurlijke, duurzame karakter. De

36 |

De bouw van het inspiratiecentrum werd in 2013 aanbesteed en gegund aan Bouwbedrijf Boogert. “Wij hadden al enige ervaring met het bouwen op een zeewering”, aldus projectleider Albert de Wit van het bouwbedrijf. “Eerder al realiseerden we een vrijstaande woning bovenop een dijk in Ouwerkerk. De uitdaging bij bouwen op een zeewering is de fundering, omdat je niet in de ondergrond mag heien of boren. De fundering van het inspiratiecentrum bestaat uit vier betonnen poeren op een verdicht zandbed. Op de fundering ligt de gewapend-betonnen, gevlinderde beganegrondvloer. Deze blijft in het zicht en fungeert als contragewicht voor de toren, die we hebben opgetrokken met staal.” In juni 2014 gingen de bouwwerkzaamheden van start, op 4 december werd het hoogste punt bereikt.

HOUT EN RIET Op dit moment maakt Bouwbedrijf Boogert het gebouw wind- en waterdicht. De Wit: “We sluiten de gevels van de laagbouw met geïsoleerde houten panelen. Op het dak brengen we stalen dakplaten aan, met daarop een bitumen dakbedekking en tenslotte de daktuin. De toren voorzien we van een stalen dak en houten gevelelementen die aan de binnenzijde zichtbaar blijven. Vanwege de openingen in de gevel beschouwen we de toren als een buitensituatie en passen we verduurzaamd hout toe.” Inmiddels zijn ook de rietdekkers bezig met het verticaal aanbrengen van het riet op de gevels. Zodra dit gereed is gaan de afbouw, waaronder de grote houten trap in de toren, en de aanleg van de waterpartijen van start. Medio 2015 wordt Inspiratiecentrum De Grevelingen naar verwachting opgeleverd. ❚

GREVELINGEN | Inspiratiecentrum

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTIE INSTALLATIEADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE TOTALE INVESTERING PROGRAMMA

OPPERVLAKTE BEGANE GROND

Natuur- en Recreatieschap De Grevelingen, Schiedam Architectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam Pieters Bouwtechniek, Delft DWA installatie- en energieadvies, Bodegraven Bouwbedrijf Boogert, Oosterland Installatiebedrijf Wisse, Goes (E & W) Juni 2014 – medio 2015 € 3.250.000,nieuwbouw informatiecentrum bestaande uit twee laagbouwdelen (6 meter hoog) en een toren (26 meter hoog). 1.100 m2 BVO

Projectinfo A: Abtswoude 44

2626 ND Delft T: 0031 15 257 04 77 M: 0031 6 5314 54 60 E: Info@voogtrietdekkers.nl

www.voogtrietdekkers.nl

EEUWENOUDE TRADITIE De markante rieten gevels van Inspiratiecentrum De Grevelingen zijn geïnspireerd op de steile rieten kanten van de traditionele Nederlandse molens. “De toepassing van riet zit al eeuwenlang in onze cultuur verankerd”, vertelt Jan Voogt van Voogt Rietdekkers. “Rond het begin van onze jaartelling verbaasden de Romeinen zich al over de Nederlandse plaggenhutten die met riet wind- en waterdicht gemaakt werden. Vanuit die traditie worden nog altijd boerderijen, villa’s en talloze andere gebouwen met riet gedekt. Niet zo gek, als je bedenkt dat riet een fraai, natuurlijk en zeer bestendig materiaal is.” Bijzonder aan de rieten gevels van het inspiratiecentrum is dat ze toegepast worden in combinatie met ronde ramen. Voogt Rietdekkers is sinds de ontwerpfase bij het project betrokken om dit architectonische hoogstandje perfect ten uitvoer te brengen. Voogt: “In totaal brengen we zo’n 1.600 vierkante meter riet aan. Eind februari zijn de gevels naar verwachting gereed.”

STAALCONSTRUCTIE Wat al van flinke afstand in het oog springt, is de hoge uitkijktoren van het nieuwe Inspiratiecentrum De Grevelingen, 26 meter hoog. Niet alleen de hoogte van de staalconstructie is opvallend, ook de verbindingen en manier van samenstelling van de constructie – inclusief laagbouw – zijn bijzonder te noemen. “Dit is terug te zien in het nut van ieder onderdeel in de minimalistisch uitgevoerde staalconstructie; diverse onderdelen vervullen een dubbelfunctie.”

De basis van dit sterk verhaal is staal!

hanse + staal een sterk verhaal

“Zoals vele bijzondere projecten is ook de bouw van Inspiratiecentrum De Grevelingen een 'sterk verhaal' door alle betrokken afdelingen van Hanse Staalbouw. Zoals alle staalconstructies is ook deze constructie in onze eigen productiehal geproduceerd onder de strenge CE-normen; na productie is de staalconstructie voorzien van een brandwerende coating. Op de bouwlocatie is de staalconstructie gemonteerd door de montage-afdeling van Hanse Staalbouw, waarbij onze expertise en jarenlange ervaring goed van pas zijn gekomen. Op het dak worden stalen dakplaten gemonteerd. De gevels worden grotendeels opgebouwd uit geïsoleerde houtskeletbouwelementen, waarop riet wordt aangebracht. De HSB-elementen worden prefab gemaakt, nadat deze compleet uitgetekend zijn in ons 3D Tekla-staalmodel. Om het riet netjes af te werken, wordt door onze monteurs nog circa 280 meter gepoedercoat zetwerk aangebracht, onder andere aan de dakrand.”

www.hansestaalbouw.nl | 37

VENLO | Distributiecentrum 6

Distributiecentrum 6 in Venlo 'Gebouw met veel uitbreidingsmogelijkheden' Prologis is wereldwijd actief als aanbieder van vastgoed voor de logistieke sector. Met bestaande gebouwen, maar het bedrijf treedt eveneens op als ontwikkelaar. In Venlo wordt momenteel een zesde distributiecentrum gebouwd. â&#x20AC;&#x153;Dit is hier onze eerste speculatieve ontwikkeling.â&#x20AC;?

'Met onder meer grote glaspartijen zorgen we voor een representatieve uitstraling. Zodat het distributiecentrum voor iedere gebruiker een visitekaartje is.'

38 |

VENLO | Distributiecentrum 6

Projectinfo Prologis heeft in Venlo met vijf DC’s al een behoorlijk platform, vertelt director project management Benelux Arthur van Kooij. Het verschil tussen het nu in aanbouw zijnde DC en de andere vijf is dat die allemaal voor al bekende huurders werden gebouwd. “Dit is echter een speculatieve ontwikkeling, we hebben momenteel nog geen definitieve huurder. Maar de markt kent verbetering en de ligging is goed, een nieuw gedeelte van Trade Port Noord tussen Venlo en Sevenum. En de bereikbaarheid is uitstekend, tussen de A67 en A73 die worden verbonden door de kort geleden gerealiseerde Greenportlane. Aan die weg komt het gebouw op een zichtlocatie te liggen.” Het gebouw heeft volgens Van Kooij een uniek aspect. “Het heeft legio uitbreidingsmogelijkheden. Wat nu wordt gerealiseerd is een eerste fase. Maar er is ruimte genoeg om te groeien.” Het huidige DC 6 heeft een oppervlakte van 32.000 m2 (hal), een mezzanine van 2.000 m2 en 1.000 m2 kantooroppervlakte. De opzet is multifunctioneel en universeel zodat het zowel door een grote of twee of meer kleinere partijen kan worden gebruikt. Van Kooij: “Daar is met bijvoorbeeld de indeling in compartimenten en installaties rekening mee gehouden. Het is geschikt voor uiteenlopende types gebruikers.” Na een eerdere overlegfase met onder andere de gemeente Venlo begonnen de concrete voorbereidingen voor de bouw in maart 2014, vertelt Van Kooij. De bouwwerkzaamheden zijn na de bouwvak begonnen en liggen op schema, geeft hij aan. Functionaliteit staat volgens Van Kooij voorop, maar er is ook veel oog voor een mooie afwerking en voor specifieke details. Zo staat de mezzaninevloer niet op kolommen, maar is ze opgehangen. “Daardoor ontstaat een kolommenvrij expeditiegebied waarvan de ruimte optimaal kan worden gebruikt. De mezzanine biedt tevens meerdere gebruiksmogelijkheden: bijvoorbeeld als opslag, voor value added services, maar eveneens als uitbreiding van de kantoorruimte.” Er kan in de hal van diverse opslagmethoden gebruik worden gemaakt, tot een vrije hoogte van 12,20 meter. Duurzaamheid is een ander aandachtspunt, geeft Van Kooij aan. Uitgangspunt is het verkrijgen van het predicaat BREEAM 'Very Good'. ›

TURNKEY-AANNEMER DC 6 GAAT VOOR 'VERY GOOD' ASK Romein is turnkey-hoofdaannemer in de realisatie van Prologis Venlo DC 6 op Trade Port Noord Venlo. “Onze opdrachtgever Prologis heeft ons vroeg in het proces betrokken, waardoor de technische engineering van het ontwerp en de uitvoeringslogistiek integraal is geoptimaliseerd. Tevens is het BREEAM-NL-ontwerpcertificaat 'Very Good' verkregen”, vertelt directeur Marcel Oerlemans. “Over elk projectdetail is nagedacht.” “Onze engineeringsafdeling en eigen BREEAM-experts hebben de duurzaamheidsambitie en hoge kwaliteits eisen van onze opdrachtgever vertaald in een doordacht ontwerp. Om dit te realiseren werd de opdrachtgever in de engineeringsfase nauw betrokken en hebben we de samenwerking gezocht met diverse gespecialiseerde bedrijven.” Overspanning “Het nieuwe distributiecentrum heeft een staalconstructie die in onze eigen fabriek met lasrobots is vervaardigd. Met onze jarenlange ervaring gaan wij een uitdaging niet uit de weg. Dat blijkt onder meer uit het antwoord dat wij hadden op de uitzonderlijke vraag van Prologis naar een mezzanine zonder hinderlijke kolommen. Stel je eens voor: een ondersteuningsvrije betonnen mezzaninevloer met een overspanning van 105 meter. Het ideale plaatje voor een optimale logistieke operatie en constructief gezien een uitdaging. Door onze expertise op het gebied van staalbouw hebben we dit toch weten te realiseren”, vertelt projectleider Koen Backx. Kwaliteitseisen Het project kenmerkt zich door hoge kwaliteitseisen, waaronder FM-approved daken gevelisolatie, een traditioneel gewapende, supervlakke betonvloer die voldoet aan de vlakheidklasse DIN 15185, energiezuinig dockequipment en dito installaties. Daarnaast is uitgebreide LED-techniek toegepast in het gehele gebouw en is het voorzien van digitale bemetering voor het energie- en waterverbruik, gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem. “Eind augustus 2014 zijn we begonnen met het grondwerk, voorafgegaan door een ecologisch onderzoek om de impact op de omgeving te minimaliseren; in december was het gebouw wind- en waterdicht en in maart 2015 leveren we op.” Dan moet ook de uitvoering BREEAM-gecertificeerd worden. “BREEAM stelt onder andere extra eisen aan de bouwplaats, de afvalstromen en het energieverbruik”, zegt Backx. “Hierop is de bouwplaats speciaal ingericht; daarnaast gebruiken wij in de realisatiefase groene stroom en LED-verlichting.”

BEWEGINGEN IN DE LOGISTIEKE MARKT Als wereldwijd aanbieder van logistiek vastgoed houdt Prologis de ontwikkelingen en trends in die markt nauwgezet bij. Bram Verhoeven, SVP Country manager Benelux, noemt als voorbeeld het toenemende gebruik van de modaliteiten water en spoor. “Dat heeft onder meer vanuit geografisch oogpunt gevolgen. Daar waar bijvoorbeeld een rail- of barge-terminal verschijnt, liggen voor ons nieuwe kansen.” Dat is vaak in gebieden met al een sterke logistieke markt zoals Tilburg en omgeving en de regio Venlo. Verhoeven wijst op het belang van een snelle en efficiënte verwerking van de goederenstroom. “Je ziet in die gebieden dan schaalvergroting ontstaan en daarmee groei.” Daar speelt Prologis op in, geeft hij aan, zoals in Venlo met de bouw van DC 6. “Moderne DC’s zijn schaars. Nu er weer meer dynamiek in de markt komt, gaan we ons, naast de bestaande locaties, weer meer op nieuwbouw richten. De afgelopen jaren hebben we veel aangekocht, nu durven we ook weer op risico te ontwikkelen. Omdat de behoefte er is. Zeker op locaties als 'Venlo', waar we binnenkort in totaal zo’n 200.000 m2 bedrijfsruimte verhuren. We realiseren er een gebouw met een hoge kwaliteit dat een breed scala aan potentiële gebruikers zal aanspreken.”

| 39

ASK Romein gaat als gerenommeerde staal- en totaalbouwer geen uitdaging uit de weg. Van bedrijfsruimten tot uiterst complexe bouwwerken: wij ontwikkelen en realiseren graag ambitieuze projecten. Vanuit onze vestigingen in Roosendaal, Vlissingen en Malle (B) bedenken, ontwikkelen, ontwerpen, optimaliseren en realiseren we projecten voor marktsegmenten als industrie, kantoren en bedrijfspanden, Door onze kennis als civiele hoofdaannemer en staalconstructiebedrijf te combineren, ontstaat de kracht die ASK Romein uniek maakt. Met optimale constructies, een groot oplossend vermogen en lage kosten realiseren wij projecten binnen de door de klant gestelde voorwaarden van tijd, kwaliteit en budget. Graag zijn wij ook u van dienst!

ASK Romein B.V. Belder 101 4704 RK Roosendaal Tel.: +31 (0)165 - 750300

info@ask-romein.com www.ask-romein.com

VENLO | Distributiecentrum 6

Projectinfo HOOG EISENPAKKET, KORTE REALISATIETIJD ZNI realiseert de W-installaties in het nieuwe DC 6 voor Prologis. Het hoge eisenpakket (maximale verhuurbaarheid/BREEAM 'Very Good') en de korte realisatietijd vragen het uiterste van ZNI. “De installatie van het kantoordeel van het DC moet binnen 5 weken tijd gerealiseerd worden”, vertelt technisch commercieel manager Fred Reniers. De opdracht van ZNI omvat onder meer de loodgieterswerkzaamheden, het sanitair, de water- en gasleidingen en de verwarmings/koelings- en ventilatiesystemen. Installaties die een belangrijke impact hebben op de BREEAM-certificering, waardoor de 'W' een belangrijk deel van de credits op zich neemt. “In het pakket is onder meer een grijswatercircuit, een warmtepompsysteem dat energie onttrekt aan de buitenlucht, een hoogrendement wtw-installatie en aanwezigheidsdetectie voor het sanitair opgenomen. Installaties die tijdens de exploitatie perfect moeten samenwerken in het kader van het energieverbruik. De realisatie van afzonderlijke digitale bemetering, te koppelen aan een gebouwbeheersysteem, is uitdagend te noemen. ZNI modelleert steeds meer in 3D-BIM bij dit soort projecten.”

HOGE EISEN AAN DEUREN DC 6 “Het wordt een energiezuinig gebouw met lage operationele kosten voor de gebruiker. We brengen onder meer LED-verlichting in combinatie met dynamisch dimmen aan. Dat betekent dat bij geen beweging het licht na een tijdje naar tien procent gaat en vervolgens helemaal uit. Dat kunnen we helemaal instellen op de wensen van de gebruiker.” Tot slot wijst hij nog op het aanzien van het gebouw. “Met onder meer grote glaspartijen zorgen we voor een representatieve uitstraling. Zodat het DC voor iedere gebruiker een visitekaartje is.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Prologis

ONTWERP Johan de Vries Architect

BOUWPLAN Nieman Raadgevende Ingenieurs

UITVOERING ASK Romein

BETONVLOEREN Schipper Vloeren

Het streven van Prologis om met DC 6 in Venlo een kwalitatief hoogwaardig logistiek gebouw te realiseren wordt onder meer vertaald naar het deurenprogramma en de dockequipment. De 36 dockdeuren, 2 maaivelddeuren, 34 docklevellers en 2 jumbo docklevers – als ook de buffers, dockshelters en brievenbusafsluitingen, worden geleverd door Hörmann Nederland. Commercieel manager Bob Siep vertelt dat onder meer de onlangs geïntroduceerde deur SPU 67 Thermo bij dit project wordt toegepast. “Wij brachten deze deur op de markt op het moment dat we met Prologis in de voorbereidende fase zaten. Ze waren meteen onder de indruk.” De SPU 67 Thermo is, legt Siep uit, een 67 millimeter dikke deur – waar 42 millimeter de standaard is – waarin polyurethaan is verwerkt. “Daarmee heeft deze deur een hoge isolatiewaarde, een van aandachtspunten van Prologis bij dit gebouw. We kunnen een u-waarde van 0,5 bereiken.” Ook wat betreft de veiligheid scoren de deuren van Hörmann hoog, zeker dit nieuwste product, geeft hij vervolgens aan. “Hij is standaard uitgevoerd met een optilbeveiliging. Daarmee zijn we een van de weinigen die dat aanbieden.”

INSTALLATIES TES Installatietechniek Tilburg (E); Zuid Nederlands Installatiebedrijf (W); KIN Sprinklertechniek (sprinklerinstallaties)

BOUWPERIODE 8 maanden

Volgens Siep loopt het leveren en monteren van de deuren op schema. “DC 6 is een van onze grote projecten met de SPU 67 Thermo. We geven zo mede invulling aan de hoge kwaliteitseisen die aan het gebouw worden gesteld.”

| 41

Industriële sectionaaldeuren

Europa’s grootste gamma industriedeuren • Europa’s nr. 1 met meer dan 75 jaar

ervaring bij de productie van deuren

• Uitstekende warmte-isolatie:

U-waarde van max. 0,51 W/(m²•K)*

• 24-uurs service: dag en nacht voor u bereikbaar

Dockequipment * bij de industriële sectionaaldeur SPU 67 Thermo met ThermoFrame

08-15 A (2. Bild Schnelllauftor)

www.verbernegrondwerken.com

UDEN | Centrumplan Hoek Promenade

Tekst: Liliane Verwoolde

Beeld: BAM Utiliteitsbouw

Eindelijk in een rondje winkelen

Winkelen, dienstverlening, parkeren en wonen in één complex 'De Hoek Promenade bestaat uit twee lagen winkels, een parkeergarage en appartementen.'

De bouw van de Hoek Promenade in het centrum van Uden nadert de dag van oplevering. Grote winkelketens, dienstverlening, parkeren en wonen hebben er een plaats gekregen. En toch oogt het complex allesbehalve kolossaal. De afwisseling in kleuren, materialen en metselwerk verdeelt het complex in overzichtelijke stukken met een kleinschalige uitstraling. De nieuwe Hoek Promenade vormt een belangrijk deel van het kernwinkelgebied van Uden. Dankzij de promenade winkelt het publiek niet meer ‘heen–en–weer’, maar kan het een lus maken in het Udense winkelcentrum. De Hoek Promenade bestaat uit twee lagen winkels. Boven de winkels is een parkeergarage met twee verdiepingen en aan

de kant van de Pastoor Spieringsstraat bevinden zich 31 appartementen met uitzicht op de kerk.

MEERDERE BOUWMETHODIEKEN Met deze invulling zijn drie functies verenigd in één gebouw. Dit maakt de bouw behoorlijk complex. “Om te beginnen zijn er hierdoor meerdere

bouwmethodes toegepast”, vertelt Jasper van der Meer, projectleider van BAM Utiliteitsbouw. “De commerciële ruimtes zijn bijvoorbeeld hoger dan de woningen en de constructie bestaat hier uit prefab betonkolommen en bollenplaatvloeren. De woningen zijn veel minder hoog en traditioneler van opzet. Hier zijn bijvoorbeeld in situ betonwanden toegepast met breedplaatvloeren. Vervolgens zijn beide onderdelen weer gekoppeld aan de hellingbaan die toegang verschaft tot de parkeergarage. Het heeft behoorlijk wat engineering gekost om alle bouwdelen op elkaar te laten aansluiten.” ›

| 43

44 |

UDEN | Centrumplan Hoek Promenade

LOGISTIEKE UITDAGING Daarbij vindt de bouw plaats in een binnenstedelijk gebied. Elke aannemer weet wat dit inhoudt: een beperkte bouwplaats, weinig ruimte voor kranen en een strikt toeleveringsbeleid, waarbij bouwmaterialen uitsluitend just-in-time kunnen worden aangeleverd. Van der Meer: “Dit vraagt om een doordachte logistiek. We hadden bijvoorbeeld maar twee plekken waar vrachtwagens – ook nog met zeer beperkte bewegingsvrijheid – hun materialen konden lossen. Al deden we het zo snel mogelijk, we konden eigenlijk niet voorkomen dat het overlast veroorzaakte.”

COMMUNICEREN EN UITLEG GEVEN Om deze overlast toch tot het minimum te beperken, doet BAM er alles aan goed te communiceren. Via nieuwsbrieven laat zij de omwonenden weten welke overlast gaat plaatsvinden en hoe lang deze gaat duren. Daarnaast ziet zij erop toe dat de overlastbeperkende maatregelen ook daadwerkelijk worden nageleefd. Het geluid van radio’s blijft gedempt en nood-

'In het project zijn meerdere bouwmethodes toegepast'

zakelijke geluidsoverlast wordt aangekondigd. “Je ziet dat mensen overlast gemakkelijker voor lief nemen, als zij weten waarom, wanneer en hoelang deze plaatsvindt en wat zij ervoor terugkrijgen. Ze krijgen hier een prachtig project voor terug." ❚

‘Het kostte behoorlijk wat engineering om parkeergarage en woningen op elkaar te laten aansluiten’

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES prefab geveldelen prefab raamdorpels prefab knikpannen prefab lateien

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Maatschap Promenade Uden Bonnemayer Architecten, Uden Advies- en Ingenieursbureau Van de Laar, Eindhoven BAM Utiliteitsbouw – Regio Zuid, Eindhoven Ter Berg Totaal Installaties Utrecht, IJsselstein (E); Van Hoften Installatietechniek, Hardinxveld-Giessendam (W); KIN Sprinklertechniek, Tilburg (sprinklerinstallaties) € 13,75 miljoen juli 2013 – februari 2015

Projectinfo PREFAB GEVEL MET ALLURE Winkelaars kunnen er eenvoudigweg niet omheen. Winkelcentrum Promenade is aangegeven in prachtige verzonken letters in een fraai, massief keramisch prefab element. Maker van het element is Verbaan Systems. Het element is helemaal keramisch en daarmee een stuk lichter dan de betonnen variant met steenstrips. “Bovendien heeft het aan beide zijden die mooie, warme kleur”, vertelt Jeroen Verbaan van Verbaan Systems. “Aan de achterzijde vormt dat een welkom contrast met het beton van de parkeergarage. Aan de voorzijde heeft het een warme, luxe uitstraling.”

Verbaan Systems BV - Kampershoek, Weert - + 31 (0)495 453588 - info@verbaansystems.nl

De vervaardiging van de gevel heeft enkele maanden gekost en is opgebouwd uit zo'n 30 keramische elementen van 5x2 meter. De elementen zijn opgebouwd uit stalen frames, waarvan de naden zijn weggewerkt door stenen met een kraag. De letters zijn uitgezaagd met een HD-waterjetsysteem en 3 centimeter dieper weer vastgelijmd. Verbaan: “Dit systeem heeft ongekende mogelijkheden. Figuren, letters, gaten? Alles is mogelijk.”

| 45

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Bestcon

'Bodemverontreiniging was nog geen hot item'

Een hoofdkantoor met allure

De nieuwe landtong in de Westelijke Houthavens van Amsterdam vult zich stap voor stap met bedrijfspanden. Het voorover hellende Porcellis-gebouw – aan het uiteinde van de landtong – vormt een landmark. 'Weinig plekken die een mooier uitzicht bieden op de skyline van Amsterdam'.

Het Porcellis-gebouw is ontwikkeld door Heren2 en wordt het Europese hoofdkantoor van een gerenommeerde retailer. Op dit moment is het pand nog in aanbouw. De parkeergarage onder het gebouw – met 600 parkeerplaatsen, waarvan 150 plaatsen voor de gebruikers van Porcellis – is al een feit. Daarboven schittert straks een bedrijfspand met vijftien verdiepingen. Vijf verdiepingen worden ingericht als showroom en één verdieping is bestemd voor de directie. Ontwerper MVSA Architects liet zich inspireren door de omgeving en ontwierp een spectaculair gebouw met nautische elementen en veel lichtinval.

VERVUILDE GROND De parkeergarage loopt onder alle gebouwen door en wordt steeds uitgebreid als er weer een nieuw pand wordt gebouwd. Voor het Porcellis-gebouw krijgt de parkeerkelder haar laatste en grootste uitbreiding. “Dat ging niet zonder slag of stoot”, vertelt Bram Vroom, projectmanager van Herenbouw. “Oorspronkelijk was dit een watergebied. Later is het gedempt, maar duidelijk in een tijd dat ‘bodemvervuiling’ nog geen hot item was. De grond blijkt hier zwaar verontreinigd te zijn. Dat heeft veel extra aandacht gevraagd bij het ontgraven. Er is 60.000 m3 vervuilde grond afgevoerd. Tegelijkertijd was de waterhuishouding een punt van aandacht. De parkeerkelder ligt 2 meter onder het IJ. Bij regenval – en dat kwam nogal eens voor – stond de bouwput totaal blank.”

46 |

CONSTRUCTIEVE UITDAGINGEN Terwijl de parkeerkelder wordt afgebouwd, buigt Herenbouw zich over de voorbereiding van het bouwtraject. “Porcellis blijkt dan één grote constructieve uitdaging”, vertelt Vroom hierover. “Omdat het gebouw voorover helt, is de kern excentrisch. Dat vraagt om veel engineering en vervolgens een zwaar gewapende betonconstructie. Ook de overige uitvoering is ingewikkelder dan het lijkt. Het lijkt hier te gaan om redelijk eenvoudige stapelbouw met een grote mate van repetitie. In werkelijkheid zorgen de schuine lijnen ervoor dat geen aluminium vliesgevel of paneel hetzelfde is. Engineering in 3D heeft ons hier geweldig geholpen. De elementen vallen nu als puzzelstukjes in elkaar. Ik vermoed dat we dit zonder 3D niet voor elkaar hadden gekregen. En dan hebben we het nog niet gehad over de luifel, die zo’n 7 meter uitsteekt.” Omdat Porcellis in het eerste kwartaal van 2016 moet worden opgeleverd, hebben de bouwers ook nog te maken met een hoge tijdsdruk. Om hiermee te dealen realiseren zij de bouw in twee bouwstromen: één horizontaal en één verticaal. Vroom: “We hebben de grootste uitdagingen nu gehad en de bouw vordert gestaag. Als we in dit tempo door kunnen gaan, zullen we het pand begin 2016 overdragen aan de huurder.” ❚

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Bouwinfo OPDRACHT Houthavens Beheer BV, Amsterdam PROJECTMANAGEMENT Heren2 BV, Amsterdam ONTWERP MVSA Architects, Amsterdam ADVIES Van Rossum Raadgevende Ingenieurs, Amsterdam UITVOERING Herenbouw BV, Amsterdam INSTALLATIES Mega Elektra, Amsterdam (E); Bennink Klimaattechniek, Amsterdam (W) BETON Bestcon, Best ALUMINIUM VLIESGEVELS Aluverre, Hardinxveld-Giessendam ALUMINIUM BEPLATING Aldowa plaatwerk, Rotterdam BOUWPERIODE mei 2014 - begin 2016

Projectinfo WARMTE-KOUDEOPSLAG MET DX-WARMTEPOMPSYSTEEM Heren2 stelt hoge eisen aan de duurzame klimaatbeheersing in het Porcellis-gebouw. Daarnaast is individuele regelbaarheid en snelle werking een must. Ze gaat voor warmte-koudeopslag in de grond, gekoppeld aan een DX-warmtepompsysteem. “Dit laatste is bijzonder”, vertelt Peter Ophoff, directeur-eigenaar van Bennink Klimaattechniek. “Een DX-systeem wordt veelal luchtzijdig gekoeld, hier gebeurt het via de bronnen. Het heeft veel engineering gevraagd om het systeem te ontwikkelen. Installateur, adviseur, bronnenleverancier en fabrikanten hebben samen de verantwoording genomen voor de werking. Dankzij deze samenwerking staat het systeem nu als een huis en is het klaar om ingebouwd te worden.” Behalve Heren2 heeft ook de toekomstige huurder zijn wensen op het gebied van klimaatbeheersing. Ophoff: “Deze wensen zijn nog niet geheel bekend en dat vergt wat flexibiliteit van de bouwende partijen. Zodra vaststaat hoe het gebouw wordt ingericht, nemen we ook de passende wijzigingen aan de S- en W-installaties voor onze rekening.”

| 47

BUILT BY BESTCON

Snel, efficiënt en zorgeloos bouwen met prefab beton Bestcon is een prefab betonbedrijf en produceert, levert en monteert betonelementen voor de Nederlandse- en Duitse markt. Dit betreft zowel complete prefab beton casco’s als combinatieprojecten prefab met “natte beton”. Bestcon B.V. Kanaaldijk 19 - 5683 CR Best T +31 (0) 499 366 366 www.bestcon.nl

KOLOMMEN • BALKEN • WANDEN • GEVELS • SYSTEEMVLOEREN • BETON SILO’S • MONTAGE PREFAB BETONCONSTRUCTIES

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

UNIEKE UITDAGINGEN

Elke betonsoort is hier verwerkt De spannende helling, de indrukwekkende luifelconstructie en de grote uitkragingen maken van het Porcellis-gebouw zonder meer een bijzonder gebouw. De partij die zich dat als geen ander realiseert, is de betonbouwer van Porcellis. “Prefab beton, nagespannen beton, traditioneel gewapend beton, breedplaten, staalplaat betonvloeren en kanaalplaatvloeren. Het is een unicum dat zoveel verschillende betonsoorten zijn verenigd in één gebouw.” Aan het woord is Bart Houweling van Bestcon. In opdracht van Heren Bouw realiseert Bestcon de totale prefab ruwbouw van het casco, inclusief die van de parkeergarage onder het Porcellis-gebouw.

die in het havengebied kunnen optreden en Bestcon realiseert zich dat zij speciale hulpconstructies zal moeten ontwikkelen om de betonelementen veilig en verantwoord boven te krijgen. “Dit hebben we opgelost met speciaal voor dit project ontwikkelde klemsteigers”, vertelt Houweling. “Deze steiger bestaat deels uit staal en deels uit standaard steigermateriaal. Hij wordt als het ware om

de vloer heen geschoven, waardoor de betonelementen veilig naar hun plaats van bestemming kunnen worden getransporteerd.”

SPECIAAL MAATVOERINGSPLAN En dan is er nog de gevelbuisconstructie die de twee uitstekende gebouwenvleugels met elkaar moet verbinden. De stalen buis is zo’n 12 meter lang en heeft een doorsnede van 600 millimeter. Houweling: “Om deze buis exact op zijn plaats te krijgen hebben we een speciaal maatvoeringsplan geschreven. Daarnaast hebben we de details zo uitgevoerd dat de buis – eenmaal op locatie – nog kon worden nagesteld. Dat bleek voldoende om ook deze klus te klaren.” Ondanks deze uitdagingen weet Bestcon een bouwtempo te realiseren van zes dagen per laag. In dit tempo is het volledige casco van het Porcellis-gebouw in zes maanden een feit. www.bestcon.nl ❚

SPECIFIEKE KWALITEITEN “Het Porcellis-gebouw bevat ongeveer alle betonsoorten die verkrijgbaar zijn”, vertelt Houweling. “En toch is daar een goede reden voor. Elke betonsoort heeft namelijk zijn specifieke sterke kwaliteiten. Elementen die vooral licht moeten zijn – denk hierbij maar aan de verdiepingshoge uitkraging – zijn met staal geproduceerd. Voor repeterende vloerelementen is het economisch gezien het slimste om te kiezen voor kanaalplaatvloeren. En voor de zware excentrische betonnen kern ben je aangewezen op in-het-werk gestort beton. In dit geval met wanden van 400 millimeter dik en een complexe naspanning op de derde verdiepingsvloer.”

VERSCHILLENDE TOLERANTIES Toch zijn alle problemen niet opgelost door de juiste betonkeuze. De inzet van de verschillende uitvoeringsmethodieken en betonsoorten zorgt voor uiteenlopende zettingen en maatafwijkingen die op hun beurt weer vragen om verschillende toleranties. “Dit zijn factoren die gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Om die reden is er al tijdens de engineeringsfase veelvuldig contact geweest met de constructeur. Als de zettingen vooraf goed worden geprognotiseerd, zijn de risico’s van zettingsverschillen uitgesloten.”

KLEMSTEIGERS Maar ook de uitvoeringsfase vraagt om vernuftige oplossingen. Zo maakt de vooroverhellende gevel het behoorlijk lastig om de betonelementen te monteren. Tel daarbij op de stevige windkrachten

Het Porcellis-gebouw bevat ongeveer alle betonsoorten die verkrijgbaar zijn.

| 49

LEEUWARDEN | Harmoniekwartier

Tekst: Hilda Bosma

Beeld: DP6 architectuurstudio

Poppodium geeft gezicht aan Popstad Leeuwarden Leeuwarden krijgt een nieuw poppodium in het Harmoniekwartier, het culturele hart van de Friese Hoofdstad waar cultuur, onderwijs, horeca en kunst samenkomen. Het Harmoniekwartier wordt het brandpunt van Friesland op het gebied van pop- en jongerencultuur. De herontwikkeling van het Harmoniekwartier is een belangrijk project binnen de Leeuwarder ambities van Culturele Hoofdstad 2018. Wethouder Henk Deinum van de gemeente Leeuwarden: “Het Harmoniekwartier is het laatste stuk achtergebleven binnenstad. Door de investering van de gemeente worden kansen geboden aan de popcultuur in Leeuwarden, maar ook het gebied krijgt een nieuwe impuls. Tussen het kernwinkelgebied en het

Harmoniekwartier zie je nieuwe ontwikkelingen ontstaan als spin-off van deze revitalisering.”

UNIEKE SAMENWERKING Het poppodium geeft invulling aan de Leeuwarder popcultuur en werkt samen met

D’Drive, de school voor Creatieve industrie en Pedagogisch werk van het Friesland College. Verschillende mbo-opleidingen op het gebied van muziek, sound design, dans en theater, aangevuld met event management, film en media en podiumtechniek, gaan intensief samenwerken met het nieuwe poppodium. Directeur van D’Drive Anneke Holwerda: “Het Friesland College kiest ervoor de beroepspraktijk als uitgangspunt centraal te stellen in het onderwijs. We willen de talenten van onze studenten en docenten bewust inzetten om van meerwaarde te zijn voor de ontwikkeling van cultuur in Friesland. Het gebouw wordt in

Ruwe bakstenen muren met stukken graffiti, betonnen en gerookte houten vloeren, glas en staal zijn ingrediënten die sfeer geven.

50 |

LEEUWARDEN | Harmoniekwartier

'Het poppodium wordt een transparant gebouw, waarbij de zalen worden omarmd door functies met glas in de gevels.'

alle opzichten, zowel inhoudelijk als praktisch ‘duurzaam’ benut.” Projectleider Diane Prins van de gemeente Leeuwarden: “Door de unieke samenwerking met het Friesland College, krijgt Leeuwarden een sterk en onderscheidend popklimaat. Het is uniek in Nederland dat een school zich vestigt in een poppodium. Het grote voordeel hiervan is dat de ruimtes in het poppodium ook overdag gebruikt worden en dat het poppodium leerbedrijf is voor het Friesland College. Daarbij wordt samengewerkt met andere partners in de stad, zoals Stadsschouwburg De Harmonie, de Minerva Academie voor de Popcultuur en Fryslân Pop.”

THUISBASIS Het nieuwe poppodium wordt zowel organisatorisch als fysiek de thuisbasis van de popmuziek in de stad. Prins: ›

| 51

Samen voor een duurzame toekomst Koninklijke Damstra Installatietechniek is specialist in alle aspecten van de installatietechniek. Wij hebben de afgelopen jaren een grote ervaring en expertise opgebouwd door de realisatie van diverse grote en kleinere projecten. Wij streven naar een schonere leefomgeving door de aarde minder te belasten en uit te putten. Daarom blijven wij vernieuwend (innoverend) bezig op het gebied van duurzame energie.

info@damstra.nl â&#x20AC;˘ www.damstra.nl

Wij zijn bedreven in Beton & Montage

LEEUWARDEN | Harmoniekwartier

Bouwinfo OPDRACHT

ONTWERP ADVIES

UITVOERING BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Gemeente Leeuwarden (bouwprojectmanagement: Stevens Van Dijck, Zoetermeer) DP6 architectuurstudio, Delft en 3TO Architecten, Den Haag Deerns (installaties); Peutz (akoestiek); Jansen Wesselink (constructies); Theateradvies bv (theateradvies) Hegeman Plus, Nijverdal € 7,8 miljoen september 2014 - september 2015

Projectinfo W-INSTALLATIES “Maar juist door veel samenwerking aan te gaan en ook andere plekken in de stad te laten ‘oppoppen’, wordt de stad als geheel aantrekkelijker als popstad. De ambitie is om samen met de projectpartners de levendigheid en de leefbaarheid in de stad versterken, en Leeuwarden 'smoel te geven' als popstad.”

RUIMTELIJKE INPASSING Architect Chris de Weijer van DP6 architectuurstudio: “Het nieuwe gebouw wordt ingebed in de bestaande stedenbouwkundige structuur. Het Harmoniekwartier is een plek met een bijzondere sfeer: het combineert historische panden met ruwe ongepolijste schuren met muren vol graffiti, een aantal zeer oude stegen en in potentie een verborgen plein. Er wordt een ‘Nieuwe Steeg’ geïntroduceerd vóór het gebouw die de hoofdontsluiting vormt en zalen en onderwijsruimtes verbindt.”

Het poppodium in het Harmoniekwartier Leeuwarden – het culturele hart van Leeuwarden, wordt een duurzaam gebouw. Zo krijgt het gebouw een warmte-koudeopslag (WKO) in combinatie met een warmtepomp die zorgt voor verwarming en koeling. Een andere duurzame toepassing is het zonneboilersysteem voor het opwarmen van het water. “Het verbruik van elektrische apparaten zoals pompen wordt zoveel mogelijk beperkt”, aldus Hedzer van der Heide, projectleider bij Koninklijke Damstra Installatietechniek. “Het gebouw is ook duurzaam in de zin van kwaliteit en levensduur.” In opdracht van de gemeente Leeuwarden voert Damstra de complete werktuigbouwkundige installaties uit. Van der Heide: “In deze Design & Build-opdracht hebben we het Definitief Ontwerp (DO) uitgewerkt tot een Technisch Ontwerp (TO). Dat is uiteindelijk een Uitvoering Ontwerp (UO) geworden. Door de maximale inzet van alle betrokkenen en de goede samenwerking is een slim ontwerp ontstaan met duurzame oplossingen.” “Doordat het bouwwerk in de binnenstad ligt, is er weinig ruimte voor opslag van materialen en het laden en lossen hiervan”, aldus Van der Heide. “De aanvoer van materialen combineren we zoveel mogelijk, zodat er minder leveringen nodig zijn. Tevens gebruiken we de vestiging van ons zusterbedrijf Westermann in Leeuwarden als depot voor kleine materialen. Zo beperken we het vrachtverkeer in de binnenstad.” "In het begin van het proces hebben we nagedacht over hoe en waar we de installaties aanbrengen. We wilden zo weinig mogelijk leidingen door de 'doos-in-doosconstructie'. Op deze manier hebben we de geluidslekken beperkt. Zo ontstaat een echte geluidsbunker."

HERGEBRUIK Het poppodium wordt een transparant gebouw, waarbij de zalen worden omarmd door functies met glas in de gevels. Door het gebouw compact te ontwerpen is ruimte ontstaan om het historische Haniahof een voorplein te geven en een buitenpodium te creëren. De opzet van het nieuwe poppodium voorziet in twee zalen en een café dat als derde zaal kan worden gebruikt. Ruwe bakstenen muren met stukken graffiti, betonnen en gerookte houten vloeren, glas en staal zijn ingrediënten die sfeer geven. Direct bij de ingang is het praktijkonderwijs van D’Drive zichtbaar. Het hele gebouw is ontworpen op intensief gebruik en een optimale geluidsituatie. Bijzondere details in het gebouw zijn overblijfselen van gehandhaafde panden en met graffiti bespoten bakstenen van gesloopte panden die hergebruikt zijn in de nieuwe muren. ❚

SKELETOPBOUW IN HET CENTRUM VAN LEEUWARDEN De contouren van het poppodium Harmoniekwartier in Leeuwarden worden zichtbaar. Tot eind 2014 heeft BudoBouw aan de fundering gewerkt. Met in-het-werk gestort beton heeft zij de ondergrond draagkrachtig gemaakt. Nu monteert zij vanaf de begane grond het prefab skelet. Een enorme torenkraan zet de kolossale prefab beton elementen op de juiste plek. “Hegeman Bouw heeft de volledige engineering voor haar rekening genomen”, vertelt Jeroen van Ostaijen, bedrijfsleider van BudoBouw. “Wij leveren de prefab betonnen funderingsbalken, wanden en kanaalplaatvloeren en doen de uitvoering. De grootte van de prefab elementen maakt het werk voor ons niet extra spannend. We zijn gewend aan forse afmetingen. De uitdaging van dit werk zit in de logistiek. We bouwen hier middenin de stad en naast een toegangsweg van de bus. Die weg moet dus altijd open blijven. We kunnen hier geen vrachtwagens parkeren en vervolgens rustig bouwmaterialen lossen. Gelukkig hebben we ook hierin ervaring opgebouwd. De elementen worden aangeleverd op het moment dat ze onmiddellijk gemonteerd kunnen worden. Hegeman heeft hiervoor speciale regelingen getroffen.” Daarnaast vraagt het binnenstedelijke werkgebied om extra maatregelen op het gebied van veiligheid en geluidsoverlast. Het hele werkterrein is afgezet met schuttingen. Kraaninspectie Nederland levert een deel van de kraanmachinisten.

| 53

LEIDEN | Muziekcentrum De Nobel

Tekst: Henk Geist

Beeld: Buro JP; Coen Bastiaanssen e.a.

GEBR. DE NOBEL EIGENTIJDS POPPODIUM VOOR LEIDEN Sinds 4 december 2014 beschikt Leiden met Gebr. de Nobel over een modern en sfeervol poppodium. Met zijn bijzondere architectuur verrees het aan de rand van de historische binnenstad te midden van woonhuizen en andere culturele voorzieningen, op de plek van een voormalig fabriekscomplex. Het fabriekscomplex tussen de Marktsteeg en de Lange Scheistraat werd omstreeks 1850 gebouwd voor de pleisterfabriek van Paternotte. Later vestigde zich hier de firma De Nobel, die handelde in lompen, papier en oude metalen. Deze locatie, gelegen in het cultuurkwartier van Leiden, leende zich volgens directeur Stedelijke Ontwikkeling Rien Nagtegaal uitstekend voor de bouw van een nieuw poppodium. "Aan de overkant van Gebr. de Nobel ligt het cultuurcentrum Scheltema, aan de achterkant het gemeentelijk Museum De Lakenhal. Andere grote musea zoals Volkenkunde en Boerhaave lig-

54 |

gen op een steenworp afstand. Een voorziening als een poppodium hoort niet in een weiland, maar in de binnenstad, ook al kost dat misschien iets meer. Het maakt de binnenstad nog aantrekkelijker." Om het industriële karakter bij de ingang aan de Marktsteeg te behouden en daarachter een modern poppodium te kunnen creëren, moest een deel van de bebouwing aan de Lange Scheistraat worden vervangen. De monumentale voorgevel en twee zijgevels langs de Marksteeg werden gespaard en gerestaureerd. Daarachter verrees een geheel nieuw

en eigentijds complex naar een ontwerp van Ector Hoogstad Architecten. Oud en nieuw vullen elkaar volgens Nagtegaal perfect aan. Het entreegedeelte bevindt zich achter de monumentale gevel, met onder meer de foyer en de kaartverkoop. De oude spanten zijn hier gerestaureerd en hergebruikt, maar hebben geen dragende functie meer. Die rol is overgenomen door een daarboven aangebrachte stalen dakconstructie. De ramen zijn aan de binnenzijde voorzien van voorzetramen, die het mogelijk maken dat ook in de foyer kleinschalige akoestische optredens kunnen worden gehouden. "Logistiek bracht het uitvoeren van zo’n ingewikkeld project in de binnenstad natuurlijk wel wat uitdagingen met zich mee, maar gelukkig ›

LEIDEN | Muziekcentrum De Nobel

Projectinfo DEUREN VERVULLEN EEN BELANGRIJKE ROL De deuren in het nieuwe popcentrum Gebr. De Nobel vervullen een belangrijke brand- en geluidwerende rol. Een aantal van de ruim honderd deuren die in dit project zijn toegepast zijn afkomstig van Limburgia, specialist op het gebied van hoogwaardige en complexe binnendeuren in de utiliteitsbouw. De door Limburgia bij Gebr. De Nobel toegepaste deuren hebben een isolatiewaarde van 44 dB. Een geluidwerende deur wordt opgebouwd uit drie of vijf lagen - afwisselend spaanplaat en kurk, waardoor het geluid wordt gebroken. De deuren zijn afgewerkt met een HPL-plaat. De deurranden, het meest kwetsbare deel, worden beschermd tegen beschadiging door een stoot- en slagvaste laag van polyurethaan. De deuren kunnen in elke door de architect gewenste kleur worden aangegoten. Bij geluidsisolatie is de aansluiting op de vloer en het kozijn van groot belang, stelt projectleider Thijs Cuijpers van Limburgia. "De geluidswaarden worden uiteindelijk bepaald door de zwakste schakel. Er mag rond een deur geen luchtspleet zijn; daarom worden de deuren voorzien van een valdorpel en een rubberen tochtprofiel langs de kozijnen. Dan is de deur rondom luchtdicht." Voor Limburgia lag een grote uitdaging in de korte doorlooptijd in de uitvoering van dit project. Cuijpers: "De deuren moesten in drie weken tijd worden geleverd en gemonteerd. Mede gezien de locatie in hartje Leiden luisterde dat qua planning en logistiek ontzettend nauw. Vanwege het risico op beschadiging moesten de deuren precies op het juiste moment (just-in-time) worden geleverd."

INSTALLATIES PER ZAAL De volledige elektrische installatie van het poppodium Gebr. De Nobel is op verzoek van Kuijpers en Zonen verzorgd door Mega Elektra. Daarbij gaat het om elektra, verlichting, data/telefonie, inbraakdetectie, de camerabewaking (CCTV) en toegangscontrole, brandmelding, ontruimingsalarm, centrale noodverlichting en theatertechniek. De installaties zijn per zaal en onafhankelijk van elkaar aangebracht, elke zaal heeft zijn eigen verdeelkast. Het basisplan voor Gebr. De Nobel is afkomstig van adviesbureau Technion (v/h WHR). In overleg met de architect is dat door Mega Elektra verder uitgewerkt, zijn er wijzigingen aangebracht, met name in de keuze van de verlichtingsarmaturen, en alternatieven aangedragen. Mega Elektra heeft voor de twee popzalen ook de speciale verlichtingsarmaturen geleverd zo zegt Dick Meijer, projectleider bij Mega Elektra. Deze downlighters kunnen ook op lichtkleur worden gedimd vanaf de mengpanelen van de muziekinstallatie. Projecten in de entertainment industrie, theaters, tv-studioâ&#x20AC;&#x2122;s, bioscopen en musicalvoorstellingen vormen een specialiteit voor Mega Elektra. Tot de voorbeeldprojecten behoren onder meer Joop van den Ende Producties, Soldaat van Oranje, Theater ANNE, De Flint in Amersfoort of het DeLaMar Theater in Amsterdam. Mega Elektra ontwerpt verlichtingsplannen en installeert de techniek die sfeer brengt. Niet alleen in theaters, maar ook in restaurants, ontvangstruimtes en in fabriekshallen. Elke ruimte zijn eigen licht. Bijzonder bij de bouw van dit theater was dat de bestaande gevel is opgenomen in een verder compleet nieuw pand. Voor de Foyer werden bestaande materialen hergebruikt, waardoor een mooie mix is ontstaan van oud en nieuw. Hierbij was het bepaald niet eenvoudig om de compleet nieuwe installaties aan te brengen in de het speciale pand met bijbehorende complexe bouwvolgorde.

| 55

LEIDEN | Muziekcentrum De Nobel

hebben wij de nodige ervaring met werken in binnenstedelijk gebied", zegt Martijn du Prie, directeur van du Prie Bouw & Ontwikkeling, het bedrijf dat verantwoordelijk was voor de bouw. Ook het gebouw zelf zit ingewikkeld in elkaar. Achter de foyer, in het hart van het complex, liggen twee nieuwe zalen, een grote zaal met twee boven elkaar hangende u-vormige balkons voor 750 bezoekers en een kleine zaal voor 200 bezoekers. In het hele complex zijn tal van akoestische maatregelen genomen zodat muziek alleen in de zalen hoorbaar is. "De grote en kleine zaal zijn in de fundering losgekoppeld van de rest van het gebouw", zegt du Prie.

"Zo vormt de grote zaal een doos in een doos. Op een onderheide fundering zijn een tiental grote veerboxen geplaatst, waarop de grote zaal, een betonnen doos van 14 meter hoog, rust. Tussen de verschillende onderdelen van het gebouw zijn geluidssluizen aangebracht met zware deurconstructies." Directeur van de exploitant van het poppodium, Gebr de Nobel, is Ruud Visser. "Het gebouw biedt ons veel mogelijkheden. Er kunnen meerdere optredens tegelijkertijd gehouden worden. We krijgen veel complimenten over zowel de

kwaliteit van het geluid als de unieke sfeer van het pand." Aan de kant van de Lange Scheistraat zijn onder meer de backstage, de kantoorruimtes en de inpandige expeditieruimte ondergebracht. De kleedkamers voor de artiesten bevinden zich in een bestaand pandje aan de Lammermarkt. De gevels van de nieuwbouw zijn uitgevoerd in cortenstaal, dat met zijn oranje kleur aansluit bij de omgeving. In schaal en parcellering voegt de nieuwe gevelwand zich ook naar de karakteristiek van de historische binnenstad. â?&#x161;

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Leiden

OPLEVERING oktober 2014

BRUTO VLOEROPPERVLAK ca. 3.000m2

ARCHITECT & DIRECTIEVOERING Ector Hoogstad Architecten

BOUWKUNDIG AANNEMER Du Prie Bouw & Ontwikkeling b.v.

ADVISEUR CONSTRUCTIES lMd Raadgevende Ingenieurs

ADVISEUR BOUWFYSICA DGMR Raadgevende Ingenieurs

ADVISEUR INSTALLATIES Technion (v/h WHR)

TOEZICHT

De monumentale voorgevel en twee zijgevels langs de Marksteeg werden gespaard en gerestaureerd.

Leo van den Boogaard Bouwmanagement

E-INSTALLATIES Kuijpers installaties

W-INSTALLATIES BRI groep

SANERING, ARCHEOLOGIE, SLOOP Van Diemen

BETONWERK Olijerhoek beton

STAALCONSTRUCTIE Dijkstaal

METALEN GEVELS Prince Cladding

ADVISEUR THEATER TECHNIEK pb theateradviseurs

PODIUMMECHANISCHE INSTALLATIES Silicon Theatre Scenery B.V.

GELUIDSINSTALLATIES EN PROJECTIE TM Audio Holland B.V.

LICHTREGELINSTALLATIES EN TRUSSING Lightco Nederland B.V.

SCHIJNWERPERS EN ACCESSOIRES

'In het hele complex zijn tal van akoestische maatregelen genomen zodat muziek alleen in de zalen hoorbaar is.'

Controllux B.V.

| 57

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

Tekst: Henk Geist Beeld: EGM Architecten e.a.

Tempo maken bij ziekenhuisnieuwbouw Tussen de huidige gebouwen van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft wordt sinds oktober 2013 gebouwd aan een geheel nieuw modern medisch centrum van 58.000 vierkante meter. Het door EGM Architecten ontworpen complex heeft de bijzondere vorm van een esculaap, waarbij het gebouw zich als het ware rond een centrale gang slingert, die op alle verdiepingen de verschillende afdelingen met elkaar verbindt. Die bijzondere vorm bood een belangrijk voordeel. Het stelde de bouwcombinatie Reinier de Graaf vof (bestaande uit Hurks en Kuijpers) in staat om de nieuwbouw in vier bouwstromen tegelijkertijd te realiseren. Daardoor kon de casco prefab bovenbouw in vijf maanden tijd worden opgetrokken. Ook de afbouw van het ziekenhuis komt binnen die vier bouwstromen tot stand.

58 |

Hurks en Kuijpers mogen zich specialist in de bouw van ziekenhuizen noemen. De Brabantse familiebedrijven hebben inmiddels meerdere ziekenhuizen op hun naam staan. “Opvallend bij de bouw van ziekenhuizen is dat de installatietechnische werkzaamheden net zo belangrijk zijn geworden als de bouwkundige”, zegt Frank Brekelmans, projectdirecteur namens de Bouw-

combinatie. “Dat heeft een grote impact op de hoeveelheid bewerkingen in de afbouw van het ziekenhuis. Normaal gesproken trek je tachtig of negentig dagen uit voor intervallen van de afbouw, maar bij een ziekenhuis gaat het om bijna 180 dagen. Waarmee het afbouwproces het leidende proces is geworden bij de bouwplanning.”

TIJDSDRUK Juist als het gaat om installatietechnische zaken wil een ziekenhuis pas op het laatste moment investeringsbeslissingen nemen. Brekelmans: “Een ziekenhuis kent een groot

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

Projectinfo 2.500 DEUREN VOOR ZIEKENHUIS Als specialist op het gebied van hoogwaardige en complexe binnendeuren in de utiliteitsbouw heeft Limburgia voor het nieuwe Reinier de Graaf Ziekenhuis in Delft 2.500 deuren geleverd. "De basis voor een dergelijk omvangrijk project ligt in de voorbereiding", stelt projectleider Thijs Cuijpers van Limburgia. Cuijpers: "Al een half jaar voor de eerste levering zijn we met de opdrachtgever bij elkaar gaan zitten om alle specificaties door te nemen. Er is hier een zogeheten bvz-planning toegepast, waarbij we al onze activiteiten hebben gepland op basis van bouwdelen, verdiepingen en zones. Het project werd verdeeld in ongeveer 80 bouwdelen waar per bouwdeel wekelijks afstemming met alle 'co-bouwers' plaatsvindt. Per bouwdeel gaat het dan om 30 tot 35 deuren; dat maakt het proces beheersbaar. Deze planning vormde de rode draad tussen ons en de opdrachtgever." Limburgia werkt volgens het prosys-concept, dat tot doel heeft de klant zoveel mogelijk te ontzorgen. Cuijpers: "Dat betekent dat wij zo laat mogelijk in het bouwproces starten met het digitaal inmeten van de deuren en dat er sprake is van een korte doorlooptijd tussen produceren en afhangen. Er zit gemiddeld een week of 4 tussen inmeten en afhangen. Wij leveren ook een zo compleet mogelijk product, bijvoorbeeld voorzien van glas en glaslatten en hangen sluitwerk. Alle deuren hebben een polyurethaan stootvaste afwerking." Voor het Reinier de Graaf Ziekenhuis heeft Limburgia diverse deurtypen geleverd. Van standaarddeuren, geluidwerende en brandwerende deuren tot 80 stralingwerende deuren, die bekleed zijn met lood. Deze laatste deuren wegen gemiddeld 200 kilo per stuk. "Het was een hele uitdaging om die deuren op hun plek te krijgen en af te hangen. Om dat goed voor elkaar te krijgen hebben we een robot ingezet."

INTERIEURBOUW Eind februari wordt 56.000 m2 nieuwbouw overgedragen aan het Reinier de Graaf Gasthuis in opdracht van Hurks Bouw. Coors Interieurbouw heeft in samenwerking met EGM architecten en het RDGG het interieur ontwikkeld, geleverd en geplaatst. De 362 patiëntenmeubels zijn gemaakt van corian voor de natte delen, de kasten zijn van melamine en HPL en er zijn 457 magnetische bedwandpanelen geplaatst. De algemene ruimtes zijn voorzien van 51 balies in HPL met stalen fronten die in een schuine hoek zijn geplaatst. Door het gehele ziekenhuis heen zijn 261 pantry’s en 151 in hoogte verstelbare werkbladen gemonteerd. Alle 1.930 gevelkozijnen zijn van dagkanten voorzien en omkleed met gepostformeerde panelen. “Momenteel wordt nog gewerkt aan de entreebalie. Deze balie heeft een zwevende luifel die aan de achterwand hangt en geheel vrijdragend is. Opdrachtgever en architect zijn zeer tevreden over de hoogwaardige detaillering en kwaliteit van het geleverde meubilair.” Looproutes worden verkort via de staf van de duidelijk herkenbare esculaap

aantal specialistische ruimtes, zoals de operatiekamers of de bestralingsruimtes. Voor de medisch-technologische inrichting van die ruimtes wil een ziekenhuis zo laat mogelijk besluiten nemen, omdat ze die ruimtes met de modernste apparatuur willen inrichten. Dat betekent dat je sommige ruimtes pas kunt afbouwen als je weet welke apparatuur daar komt. Dat vraagt dus om aparte bouwstromen.” Het Reinier de Graaf Gasthuis wilde de nieuwbouw in eerste instantie in bouwteamverband realiseren. Uiteindelijk werd toch gekozen voor een aanbesteding. Brekelmans: ›

| 59

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

“Toen wij de aanbesteding hadden gewonnen wilden we gezien de tijdsdruk zo snel mogelijk beginnen. Maar tegelijkertijd moesten de installatie-onderdelen nog verder worden uitontwikkeld. Dat heeft gevolgen voor je planning. We zijn iedere dag heel strak bezig om het bouwproces te organiseren en te controleren. Gelukkig werken we hier samen met Kuijpers.”

bedrijf verzorgt onder meer de WKO-installatie, de luchtbehandeling, de speciale leidingen voor medische gassen en de gebouwbeheerinstallaties. “We verzorgen ook een heel bijzondere watermistinstallatie voor brandbestrijding. Dat is een geavanceerde sprinkler die onder hoge druk nevel produceert. Dat geeft in geval van brand veel minder wateroverlast.”

De 'vierdeling' maakte het mogelijk om het casco in vijf maanden tijd te realiseren, waarna ook bij afbouw – van boven naar beneden – deze vierdeling wordt aangehouden. Bij de afbouw worden onder meer de door Hurks geveltechniek ontwikkelde verdiepingshoge en beglaasde gevelelementen aangebracht, waardoor het gebouw ook in korte tijd wind- en waterdicht was.

De partners in de bouwcombinatie hebben eerder samengewerkt bij de bouw van Ziekenhuis Bernhoven in Uden. “Dat was absoluut een voordeel”, meent John van Kuringen namens Kuijpers. “Je weet wat je aan elkaar hebt en je weet hoe de ander te werk gaat. In een traditioneel bouwproces kost het tijd om elkaar te leren kennen en kan er wrijving ontstaan. Die tijd hadden we hier niet nodig en dat was een enorm voordeel gezien de tijdsdruk. We zitten ook samen in één bouwkeet, dat maakt intensief overleg over het ontwerp gemakkelijker. We hebben samen ook de uitgebreide integrale bouwplanning opgesteld.”

De vier bouwstromen maken het mogelijk een grote tijdswinst te boeken. Brekelmans: “Elke bouwstroom kent een eigen uitvoerder, met een eigen verantwoordelijkheid voor zijn bouwdeel. Dat maakt het werk overzichtelijk.” Drie bouwdelen zijn gekoppeld aan de drie binnenhoven, met elk een eigen bouwkraan. Het vierde bouwdeel heeft betrekking op de verbindende elementen.

Dankzij deze aanpak resteert er voor de opleveringsdatum van 1 maart 2015 volgens Brekelmans nog voldoende tijd om de installatietechnische apparatuur van het ziekenhuis in te regelen en te testen. “Bij een ziekenhuis van deze omvang heb je daar zeker een half jaar voor nodig. Wij zorgen ervoor dat daarmee op tijd kan worden begonnen.” ❚

WATERMIST

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING

Stichting Reinier de Graaf Groep, Delft EGM Architecten, Dordrecht Bouwcombinatie Reinier de Graaf vof, bestaande uit Hurks, Eindhoven en Kuijpers, Helmond € 110.673.000,september 2012 – maart 2015

Kuijpers is verantwoordelijk voor de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Het

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Loopbruggen verbinden gebouwdelen

Coors realiseert... • engineert • produceert • monteert

STADSKANTOOR VENLO

..... uw ontwerp. NHOW HOTEL ROTTERDAM

Coors is koploper in cradle to cradle toepassingen. ZORGHOTEL UDENS DUIJN TE UDEN

Coors Interieurbouw Nikkelstraat 17 | 2984 AM RIDDERKERK | Tel. 0180-802100 E info@coors.nl | W www.coors.nl

60 | 726095_Coors Interieurbouw.indd 1

23-02-15 16:22

ROTTERDAM | MFO Erasmus Universiteit

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: SMT Bouw & Vastgoed

Erasmus Universiteit kiest voor Engineering & Build-aanpak

Het gebied van de Erasmus Universiteit Rotterdam wordt de komende jaren ingrijpend geherstructureerd. De bebouwing op het terrein wordt geïntensiveerd en een aantal nieuwe functies zoals studentenhuisvesting, kantoren, een hotel en horeca worden aan de campus toegevoegd. De herstructurering vindt plaats in drie fases, waarbij de eerste bouwfase in 2018 moet zijn afgerond. Onderdeel van de nieuwbouw vormt het multifunctionele onderwijsgebouw, het Polak Building van circa 8.800 m² BVO, ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter. Het Polak Building betreft een Engineering & Build-project (constructief, bouwkundig en installatietechnisch), dat als een flexibele structuur is ontworpen. “Tijdens de voorbereidingsfase hebben we intensief contact gehad met de Erasmus Universiteit en de toekomstige gebruikers”, vertelt Carl Dolmans, tender manager bij hoofdaannemer SMT Bouw & Vastgoed. “Het resultaat is een definitief ontwerp, waarin ruimte is voor een ‘wisselprogramma’. De eerste jaren biedt het gebouw onderdak aan een bibliotheek, moderne onderwijsruimtes, stu-

dieplekken en winkels. In de toekomst zal het gebouw onderdak gaan bieden aan de wetenschappelijke gemeenschap.” In oktober 2013 is gestart met de engineering van het project, waarna in maart 2014 is gestart met de bouwwerkzaamheden. SMT Bouw & Vastgoed wordt tijdens haar werkzaamheden ondersteund door een tiental vaste ketenpartners.

VOLGENS PLANNING “Om de multifunctionele inzetbaarheid mogelijk te maken, zijn in het gebouw grote vrije

overspanningen gecreëerd”, vertelt Dolmans. “Het aantal kolommen en balken kon hierdoor worden beperkt. Onder andere de installatie van de BubbleDeck®-bolplaatvloeren speelde hierin een belangrijke rol.” Naar verwachting wordt het gebouw eind juni dit jaar opgeleverd. “We zijn erg blij met hoe het project tot dit moment loopt. Net voor de kerst hebben we de laatste dakplaten gelegd en is het gebouw wind- en waterdicht gemaakt. Op dit moment zijn we druk met de inrichting, waaronder de installaties en de vaste interieurcomponenten als balies, pantry’s en wanden.”

OPEN STRUCTUUR Toegankelijkheid, transparantie, overzicht en voldoende daglicht vormen de sleutelbegrippen in het project, vertelt Stijn de Wolf, directeur van SMT Bouw & Vastgoed. “Met de toepassing van veel glas wordt het open karakter van ›

| 61

MBS Cascobouw

PERFECTIE TOT IN DETAIL

POSTBUS 115 3760 AC SOEST

TEL. 035-5881888 FAX. 035-5881899 INFO@CASCOBOUW.NL WWW.MBSCASCOBOUW.NL

ROTTERDAM | MFO Erasmus Universiteit

Toegankelijkheid, transparantie, overzicht en voldoende daglicht vormen de sleutelbegrippen in dit project.

Projectinfo het gebouw benadrukt en de visuele interactie en connectie met de omgeving versterkt. Er valt ontzettend veel daglicht het pand binnen, onder andere door het 500 m² grote atriumdak.” In het atrium zijn veel natuurlijke materialen toegepast, waaronder houten kozijnen en houten parketvloeren, die perfect aansluiten bij de duurzaamheidsgedachte van de Erasmus Universiteit.

ENERGIENEUTRALE CAMPUS De Erasmus Universiteit heeft de ambitie om tot de meest duurzame campussen van Nederland te behoren en streeft naar de realisatie van een energieneutrale campus. Het nieuwe onderwijsgebouw krijgt dan ook een duurzame klimaatinstallatie, geoptimaliseerde isolatie, natuurlijke ventilatie en een minimale technische installatie. Duurzame technieken zoals warmtekoudeopslag in de bodem, optimaal daglicht, energieterugwinning en slimme verlichting dragen bij aan het doel een zeer energiezuinig gebouw te realiseren. Een GPR-score van meer dan 9 is het uitgangspunt en resultaat. “Ook in het bouwproces is ruim aandacht voor duurzaamheid”, vertelt De Wolf. “We hebben in dit project gekozen om zoveel mogelijk elementen te prefabriceren, waardoor er zo min mogelijk afval op de bouw ontstaat en waardoor we snel kunnen bouwen. De overlast voor de omgeving wordt hierdoor beperkt.” ❚

VOLLEDIG AFBOUWGEREED CASCO INCLUSIEF ENGINEERING MBS Cascobouw levert en monteert het complete betoncasco van het nieuwe MFO-gebouw van de Erasmus Universiteit Rotterdam, bestaand uit prefab wanden, kolommen, balkbodems, trappen en bordessen, BubbleDeckvloeren en geïsoleerde kanaalplaatvloeren. In november 2014 was de montage gereed. “De grote uitdaging was het construeren van BubbleDeck-vloeren met ondersteuning, in relatie tot de montagesnelheid”, vertelt projectcoördinator Jonathan Wijma. Het 8.800 m² tellende, multifunctionele onderwijsgebouw op de Campus Woudestein in Rotterdam-Oost, wordt uitontwikkeld en gebouwd volgens Engineering & Build (constructief, bouwkundig en installatietechnisch). Hoofdaannemer SMT Bouw & Vastgoed werkt binnen deze contractvorm met een tiental vaste ketenpartners, waaronder MBS. 14 weken in totaal bouwde MBS aan de open structuur, die grotendeels in prefab werd opgetrokken. Groot voordeel voor MBS is dat de productie van prefab elementen, alsmede die van het merk BubbleDeck, op de eigen productielocatie in Vianen plaatsvindt, met een eigen betonfabriek. Inclusief anker-rails Als co-maker is MBS vroeg in het project betrokken. Wijma: “Dit is voor ons een 'categorie 5-engineeringsopdracht'. Dat houdt in dat wij het complete betoncasco engineeren, leveren en monteren: gereed voor afbouw, dus inclusief bijvoorbeeld de anker-rails voor de vliesgevel, die met de kerst al wind- en waterdicht moet zijn. En met het noemen van een hoge bouwsnelheid vertellen wij uiteraard niets nieuws. In prefab zit veel werk in voorbereiding en planning – ingrijpen tijdens de uitvoering kan niet meer, maar het construeren van BubbleDeck-vloeren met ingestorte installaties met behulp van ondersteuningsconstructies, betekent ook nog eens dat de uitvoeringsplanning tot op de dag moet worden voorbereid.” Grote overspanningen Ondersteuning van de constructie was met name nodig vanwege de wens van de EUR een grote vrije indeelbaarheid te realiseren, zegt Wijma. “Het gaat op plaatsen om overspanningen tot ruim 11 meter. Ook bevindt zich in het gebouw een atrium, dat naar het dak toe in volume toeneemt, en het casco wordt grotendeels in schoon beton uitgevoerd. Om de wensen van de eindgebruiker maximaal te integreren met een goede constructie en een snelle bouwtijd, is voor ketensamenwerking gekozen. Wij leveren hier daadwerkelijk co-makership, waardoor de wensen, eisen en werkzaamheden van alle partijen goed kunnen worden uitgevoerd.”

| 63

3D CAD

MAATWERK IN STAAL

ROTTERDAM | MFO Erasmus Universiteit

Bouwinfo OPDRACHT Erasmus Universiteit Rotterdam

ONTWERP Architectenbureau Paul de Ruiter CONSTRUCTIE Ingenieursbureau A. Palte UITVOERING SMT Bouw & Vastgoed INSTALLATIES Croon Elektrotechniek en Wolter & Dros

VLOERSYSTEMEN BubbleDeck International Light Weight Concepts

TRAPPEN EN BALUSTRADES

Projectinfo HOOGWAARDIGE ENERGIEBESPARENDE VLIESGEVEL VOOR MFO-GEBOUW Specialist in geveltechniek Facédo is één van de ketenpartners van hoofdaannemer SMT Bouw en Vastgoed; niet zonder reden, zegt directeur Dennis Leijser. “De gevels van het MFO-gebouw worden volledig omkleed met een duurzame en energiebesparende vliesgevelschil met een U-waarde van slechts 0,8, waarbij de transparantie is gemaximaliseerd; met de 'principaal' en onze bouwpartners hebben wij in Rotterdam daadwerkelijk co-makership getoond.”

Hektracon

ATRIUMKAP Brakel Atmos

VLIESGEVELS Facédo

Engineering volgens een tot in detail uitgewerkt esthetisch ontwerp, dat was de eerste horde die Facédo moest nemen, voordat de aluminium vliesgevels, kozijnen en de verticale gezette lamellen tot één geheel konden worden gesmeed. “Er keken vele partijen over onze schouder mee, en de specificaties waren hoogwaardig tot in de kleinste details”, aldus Leijser.

HOUTEN DAKLIGGERS De Groot Vroomshoop

PLAFONDS EN WANDEN AT Nederland

PROGRAMMA 8.800 m² BVO

Uitdagingen waren er dus genoeg. “De gevel ter plaatse van de begane grond is bijvoorbeeld bijna volledig transparant, en wordt mede vormgegeven door grote oppervlakken van gebogen glas met een U-waarde van slechts 0,5. Daarnaast verdienden de verankering, de natuurlijke ventilatiemogelijkheden en de geoptimaliseerde isolatie extra aandacht. Bijzonder ook zijn de verticale lamellen die in combinatie met het terugliggende tripleglas een geslaagd en bijzonder gevelontwerp vormen.” De gevelsluiting neemt ongeveer 3 maanden in beslag, maar engineeren en rapporteren waren sleutelwoorden bij dit project, zegt Leijser. “Voorbereiding en samenwerking zijn cruciaal wanneer je verschillende gevelonderdelen tot één architectonisch hoogstaand geheel maakt. Alle 500 gevelelementen zijn fabrieksmatig geproduceerd voor een snelle montage.”

VERDIEPINGSTRAPPEN EN BALUSTRADES ERASMUS MFO SPRINGEN IN HET OOG Met het afronden van het atrium werd afgelopen december het hoogste punt van de nieuwbouw van het multifunctionele onderwijsgebouw (MFO) van de Erasmus Universiteit gevierd. Het atrium vormt het hart van de nieuwbouw en brengt de stapeling van vloervelden tot leven. In het oog springen de imposante trappen, die de verschillende verdiepingen met elkaar verbinden. Hektracon uit Vorstenbosch heeft de verdiepingstrappen en balustrades in het atrium ontworpen, geproduceerd en gemonteerd. “We hebben een achttal moderne streektrappen gerealiseerd, die perfect aansluiten bij de uitstraling van het gebouw”, vertelt Martijn Kouwenberg, directeur van Hektracon. “De verdiepingstrappen zijn gemaakt van trapbomen van stripstaal, waartussen platen zijn gelast, die bekleed worden met hout. Alle trappen zijn gepoedercoat door een vaste partner van ons.” Omdat de verdiepingstrappen al geproduceerd moesten worden voordat de ruwbouw gereed was, konden ze niet in het werk worden ingemeten. “We waren afhankelijk van de maatvoeringen uit het ontwerp, die gelukkig correct bleken”, aldus Kouwenberg. Naast de verdiepingstrappen realiseert zijn bedrijf een keur aan balustrades voor de verdiepingstrappen, de tribunetrap en alle vides. Deze balustrades betreffen lamellenbalustrades van vijf centimeter breed, met een interval van acht centimeter. In het atrium zijn bijna alle werkzaamheden gereed. Binnenkort start Hektracon met de werkzaamheden in het noodtrappenhuis, waar balustrades komen aan de vrije, open zijde van de betontrappen. Hektracon is gespecialiseerd is in het ontwerpen, produceren en monteren van stalen trappen, balustrades, klein constructiewerk en overig maatwerk in staal, eventueel in combinatie met hout, natuursteen of glas. “Het gehele proces, van ontwerp tot oplevering, hebben wij in eigen beheer”, benadrukt Kouwenberg. Voor meer informatie, www.hektracon.nl

| 65

VENLO | Egerbos

Tekst: Jac Buchholz

Beeld: Gemeente Venlo

Sporthal Egerbos Venlo afgestemd op nieuwe eisen

'Mooie stedenbouwkundige oplossing' Binnen de Gemeente Venlo is het voortgezet onderwijs een aantal jaren geleden geclusterd op drie campussen. In 2005 sloot de gemeente Venlo een overeenkomst met de Onderwijsgemeenschap Venlo en omstreken (het overkoepelend orgaan) voor het medegebruik van de bij die campussen gelegen gemeentelijke sportaccommodaties. Die werden vervolgens gerenoveerd of geheel of gedeeltelijk vernieuwd. Sporthal Egerbos in stadsdeel Blerick, gelegen bij het Blariacumcollege, is de laatste van de drie accommodaties die wordt opgeknapt en uitgebreid. Projectleider Frans Nas en bouwmanager Mark Huson van de Gemeente Venlo leggen uit dat de samenwerking met Onderwijsgemeenschap Venlo en omstreken als grootste voordeel heeft dat de sporthallen nu optimaal worden benut. Het aanpassen van sporthal Egerbos, zo vervolgen Nas en Huson, was nodig omdat het gebouw niet meer aan de tegenwoordige eisen voldeed. Ook kon met het bestaande gebouw niet aan het programma van eisen van het Blariacumcollege tegemoet worden gekomen. Frans Nas: “De sporthal bestaat uit twee delen. Een hal is gebouwd in 1970, de andere in 1990. Met name de nieuwere hal voldeed niet meer aan de huidige eisen, beschikte onder meer over te weinig kleed- en waslokalen. Dat was binnen dat deel niet op te lossen, de bouwkundige opzet liet dat niet toe, vandaar dat ervoor is gekozen Egerbos 2 te slopen en te vervangen door nieuwbouw. De andere hal wordt gerenoveerd. Beide hallen krijgen drie velden en in het gebouw komt eveneens een dojo.” Mark Huson vertelt vervolgens dat de architect voor de opgave stond het nieuwe deel te laten aansluiten op de omliggende, kleinschalige bebouwing. Ook moest hij extra bergruimte realiseren. Zijn oplossing: een verdiepte ligging van dit deel van de sporthal, 4,5 meter in de grond, met de berging onder maaiveld. “Een mooie stedenbouwkundige oplossing. Waar vervolgens op is voortgeborduurd met de keuze om de kantine centraal in het gebouw te situeren. Je kijkt vanuit verschillend perspectief naar beide zalen. Vanuit de kantine loop je aan de ene kant zo naar de tribune voor de verdiepte hal, de tribune van de oorspronkelijke hal wordt op de kantine gerealiseerd.” Een bijkomend pluspunt van de verdiept gelegen hal is volgens Huson dat op lager niveau een constante temperatuur heerst. Dat levert een positieve bijdrage aan de klimaatbeheersing en draagt bij aan het duurzaamheidsaspect, zegt hij. Want duurzaamheid is een belangrijk aandachtspunt bij dit renovatieproject, verklaren Nas en Huson. “Venlo profileert zich als Cradle to Cradle-

66 |

Foto boven: De ramen op het noorden zorgen voor de inval van daglicht, zeker in de wintermaanden. Foto onder: Het dak van de nieuwe hal is voorzien van mos-sedum.

gemeente en dat laten we natuurlijk in de bouwprojecten terugkomen.” Met name het licht was een uitdaging, geven ze aan. “Om het energiegebruik fors te temperen werd gekozen voor LED-verlichting. Alleen was tijdens het voortraject nog geen LED-verlichting verkrijgbaar die aan de ei-

VENLO | Egerbos

sen voldeed. Daar hebben we op moeten wachten. Maar het is er nu, sinds enkele weken.” Andere aspecten zijn het dak van de nieuwe hal G dat is voorzien van mos-sedum, de toepassing van enkele C2C-gecertificeerde materialen en het hergebruik van materiaal. Een ander opvallend aspect betreft volgens beide heren de grote ramen in de gevels van de nieuwe hal. “Normaal zijn sporthallen dichte dozen – hier niet. De ramen, op het noorden, zorgen voor de inval van daglicht, zeker in de wintermaanden prettig voor de vakleerkrachten. Daarnaast is er het sociaal-maatschappelijk aspect, de sociale controle. De nieuwe, centraal gelegen ingang geeft meer zicht. Je beperkt zo de overlast van hangjongeren. Het ontwerp van de nieuwbouw speelt daar ook op in: geen 'verstophoekjes' en de klimop tegen de gevels voorkomt dat er graffiti op wordt gespoten.”

het gebruik van een alternatief, kwalitatief gelijkwaardig gevelsysteem zorgt voor tijdwinst, dus we hebben er alle vertrouwen in dat we tijdig kunnen opleveren.” ❚

De planning is dat sporthal Egerbos eind september weer volledig in gebruik kan worden genomen – een deel van de gebruikers is tijdelijk bij een particuliere sportaccommodatie ondergebracht. De oplevering zal, aldus Nas en Huson, gefaseerd verlopen. “Begin juli wordt de nieuwbouw afgerond, dan zijn we net begonnen met de renovatie van hal 1. Ja, dat is kort, een ambitieuze planning. Maar het is goed besproken met de aannemer;

Bouwen met het oog op Woongenot en Werkplezier

Bouwen is de laatste jaren steeds meer een gecompliceerd proces geworden, waarbij abstracte ruimtebehoefte en individuele wensen vertaald worden in concrete bouwprojecten. Rots Bouw is een betrouwbare partner om deze ruimtebehoefte, of het nu gaat om woongenot of werkplezier, voor u waar te maken. Vooral op het gebied van wonen en werken, scholen en zorg hebben wij veel ervaring. Wilt u meer informatie, bel ons voor een afspraak of kijk op www.rotsbouw.nl. Rots Bouw Aalten Broekstraat 24 Postbus 230 7120 AE Aalten Tel. 0543 49 50 10 Fax 0543 47 62 64

Rots Bouw Zevenaar James Wattstraat 12 Postbus 22 6900 AA Zevenaar Tel. 0316 52 42 05 Fax 0316 52 48 36

Foto boven: Het aanpassen van sporthal Egerbos was nodig omdat het gebouw niet meer aan de eisen voldeed. Foto onder: De planning is dat sporthal Egerbos eind september weer volledig in gebruik kan worden genomen.

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES PROJECTKOSTEN

BOUWPERIODE

Gemeente Venlo 2.0 Architecten Poeth Technisch Adviseurs Rots Bouw Jansen Bartels € 4.689.000,- (met een duurzaamheidssubsidie van € 450.000,- van de provincie Limburg) september 2013 – september 2014

| 67

EINDHOVEN | JT Bioscoop

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Hanneke Wetzer

Eerste Dolby Cinema-zaal ter wereld grote trekpleister

JT Eindhoven JT Bioscopen, de enige volledig Nederlandse bioscoopketen, breidt het aantal vestigingen uit. JT hoopt te groeien met een belevingsconcept op maat, waarin de meerwaarde van film kijken buiten de deur centraal staat. In december opende JT een nieuwe vestiging in Eindhoven, met als unique selling point de eerste Dolby Cinema-zaal ter wereld. Met Dolby werkte JT maandenlang in het geheim toe naar de 'ultieme bioscoopervaring', vertellen directeur Ron Sterk en Manager Buildings & Projects Gerrit Doorn.

68 |

EINDHOVEN | JT Bioscoop

Het pand van JT Eindhoven aan de Nieuwe Emmasingel werd in 2009 al gebouwd voor een bioscoop in het kader van het centrumproject De Admirant, maar stond sindsdien leeg. Met JT werd in het voorjaar van 2014 een geschikte huurder/exploitant gevonden. De tijd voor ontwerpengineering en afbouw was beperkt, want JT wilde voor de kerst openen. “Wij hebben daarom gekozen voor een bouwteambenadering met de aannemer waarmee wij in 2014 ook de nieuwbouw van JT Hilversum realiseerden: Van Wijnen Lelystad”, zegt Doorn. “De nieuwe vestiging in Eindhoven is volledig in 3D ontworpen, waardoor wijzigingen in situ konden worden doorgevoerd.” Niettemin was de integratie met bestaande bouw uitdagend. “Constructief gezien moest het bestaande casco nog worden gewijzigd, terwijl aan de buitenschil niets mocht veranderen. De profielen ter ondersteuning van de nieuwe constructie moesten letterlijk door één raam naar binnen.” Met acht zalen en 1.546 stoelen is de vestiging Eindhoven één van de grootste bioscopen van JT, en de bioscooptechniek heeft sinds 2009 niet stilgestaan; bovendien kwam Dolby als partij later in het proces pas definitief in beeld. “Dolby heeft daarom een 'dedicated' groep onderaannemers toegewezen gekregen die de hoog-gespecificeerde bioscooptechniek tijdig kon opleveren.”

TOEGESPITST OP BELEVINGSKWALITEIT ’s Werelds eerste complete Dolby Cinema-zaal is de grootste zaal in de nieuwe vestiging. “Dolby Cinema biedt bioscoopbezoekers een integrale bioscoopervaring, met speciale belichting, optimale zichtlijnen, een bioscoopscherm dat lijkt te zweven en realistisch geluid dat van alle kanten uit de speakers komt”, vertelt Sterk. “Niet alleen zijn de vorm van de zaal en het aantal stoelen – 348 –- in samenwerking met Dolby geheel toegespitst op een ultieme bioscoopervaring; ook is geluid en beeld optimaal afgestemd door en met digitale technieken, die de bioscoopwereld revolutionair hebben veranderd”, vervolgt Doorn. “Het verschil tussen 2D en 3D wordt bijvoorbeeld steeds kleiner omdat door middel van laserprojectoren de ideale contrastratio steeds beter wordt benaderd.” Sterk: “Vroeger werd film op celluloid gedraaid, waardoor de afstemming van beeld en geluid was beperkt; in het digitale tijdperk benadert de bioscoopervaring steeds meer de werkelijkheid; ik word er zelf nog door verrast.” Sterk wil de keuze van Dolby voor JT niet overschatten, maar “Dolby zag in ons een innovatief bedrijf in een innovatieve regio. Dolby Cinema blijft wel een wereldwijde nichemarkt voor visuele spektakelfilms. Voor films als Gooische vrouwen is de huidige standaard hoog genoeg. De andere zalen in Eindhoven bieden daartoe voldoende kwaliteit, zoals goed beeld en geluid en voldoende beenruimte. Klantwaarde is wel doorslaggevend in een concurrerende markt als de hedendaagse bioscoopwereld. Bij JT staat niet het aanbod, maar de vraag centraal.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

JT Bioscopen Van Wijnen Lelystad B.V. (design & construct) o.a. Dolby Laboratories juli – december 2014

Projectinfo E-INSTALLATIE OP BASIS VAN ENGINEER & BUILD Landelijk installateur Elektropartners verzorgde de engineering en uitvoering van de E-installaties in JT Eindhoven, met als innovatief onderdeel onder meer een zaal met Dolby-geluidssysteem. “Een bioscoopcomplex is ook voor installateurs specifieke materie, waarbij samenwerking met verschillende ontwerppartijen een belangrijke rol speelt, net als een strakke planning”, vertelt projectmanager Ben Jansen. “JT Eindhoven is een uitdagende opdracht geweest – niet alleen vanwege de bioscooptechniek, ook vanwege de integratie met bestaande bouw en de hoogwaardige samenwerking in zowel engineering als uitvoering. Dit project is volledig in BIM uitgewerkt door een extern bureau en geïntegreerd met andere projectonderdelen”, zegt Jansen. Elektropartners is verantwoordelijk voor het ontwerp van de algehele elektrotechnische installatie, het maken van een lichtontwerp, en het ontwerp van beveiligingsinstallaties voor branddetectie en inbraak en het CCTV-systeem. Tijdens de uitvoering is Elektropartners verantwoordelijk geweest voor de licht- en krachtinstallatie, het energiedistributiesysteem, de lichtinstallatie en noodverlichting, de branddetectie, de overstroombeveiliging, de data- en glasvezelinfrastructuur, de inbraakbeveiliging, de CCTV-installatie, de KNX-installatie, de bediening van de gebouwinstallaties middels touchscreens en de geluidsinstallatie. Op volle kracht Het bedrijf uit Heerhugowaard, dat vorig jaar nog de E-installaties van JT-vestiging Hilversum verzorgde, ontwierp niet alleen mee aan de verschillende gebouwgebonden installaties; ook diende in de uitvoeringsfase met partners van de eindgebruiker te worden samengewerkt, zoals voor de Dolby Cinema-zaal. “Bij de installatie van dit systeem – het eerste ter wereld in deze vorm, was bijvoorbeeld een Amerikaans ontwerpteam betrokken. Bioscoopexploitanten maken vaak gebruik van eigen partners voor de specifieke installaties, zoals in Eindhoven ook in het kader van de camera-installatie. Wij hebben een belangrijke rol gespeeld in het 'stekkerklaar' maken van de installaties voor deze partijen en daarin een coördinerende rol gespeeld.” Dat hierbij een strakke opleveringsplanning komt kijken spreekt voor zich, zegt Jansen. “Een bioscoop moet meteen op volle kracht kunnen draaien in een klantgerichte business; wij zijn in juli 2014 begonnen met het ontwerp en hebben de klus geklaard in 17 à 18 weken. De oplevering luisterde zodanig nauw dat de eerste vier zalen op 16 december zijn opgeleverd en in gebruik genomen, en de andere twee dagen later.”

| 69

JULIANADORP | MFC

'Het werk aan de buitenkant was te overzien met nieuwe gevels, kozijnvervanging en (deels) dakvernieuwing.'

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: Dozy

MFC Julianadorp: lange aanloop, korte bouwtijd Veel belanghebbenden, een niet te ruim budget en renovatie en nieuwbouw tegelijk; het zijn bekende ingrediënten voor bouwprojecten met doorgaans lange voorbereidingstijden. Aannemingsbedrijf Dozy uit Den Helder transformeerde een Julianadorpse sporthal tot een multifunctioneel centrum voor lokale activiteiten. Veel aanloop ook hier, dus eveneens veel afstemming. Vaak gezien in vooral kleine dorpse gemeenschappen: bouwprojecten met meerdere functies met daaraan voorafgaand een lange aanlooptijd. Zo ook in het Noord-Hollandse Julianadorp met de verbouwing van de plaatselijke sporthal tot een nieuw multifunctioneel centrum. De plannen stamden al uit 2007, nu in februari 2015 is het dan bijna klaar. Projectleider Marco Huizenga van uitvoerend aannemingsbedrijf Dozy BV uit Den Helder: “Bouwen voor veel gebruikers op weinig ruimte vraagt tact en geduld. Elke partij

heeft zo zijn eigen belangen en die moeten zorgvuldig op elkaar worden afgestemd. Ik denk dat met wat er nu staat iedereen tevreden kan zijn.”

GEVELS Dozy (ver)bouwde het complex in opdracht van Woningstichting Den Helder. Doel was transformatie en deels uitbreiding van de bestaande sporthal naar onderkomens voor onder meer de GGD, een peuterspeelzaal, een dansschool, stichting Sportlust en Sportservice en een dorpscen-

trum. Uitvoerder Jos Hegeman: “De fundering was nog goed, net als de constructie en deels het dak. Het voordeel van renoveren is dat je die kosten dan alvast hebt ondervangen.” Het werk aan de buitenkant was daarom te overzien met nieuwe gevels, kozijnvervanging en (deels) dakvernieuwing. Het donkerrode metselwerk op de begane grond rust op aan de bestaande funderingsbalk vast geboorde hoeklijnen. De oude damwandbeplating daarboven werd vervangen door een nieuwe gevelplaat en er kwamen ›

| 71

Projectinfo VERWARMING MET STRALINGSPANELEN Technische installaties Keukens en badkamers

www.wilms.nl - Den Helder Zowel de werktuigbouwkundige als de elektrische installaties voor de multifunctionele accommodatie in Julianadorp zijn vastgelegd in het bestek. Aan Wilms Den Helder de taak om ze aan te leggen. “Woningstichting Den Helder heeft gekozen voor een degelijke, doeltreffende basisinstallatie”, vertelt Marco Wilms, directeur/mede-eigenaar van Wilms Den Helder. “De verwarming is geregeld met de welbekende radiatoren. De aanleg van deze installaties behoort voor ons tot de routineklussen. Alleen in de gymzaal is een uitzondering gemaakt. Hier is de verwarming geregeld met stralingspanelen aan het plafond. Deze panelen geven stralingswarmte aan de mensen in de zaal, waardoor de ruimtetemperatuur relatief laag kan blijven. Zo ontstaat een aangename warmte om bij te sporten en kunnen de radiatoren achterwege blijven.” In Julianadorp heeft Wilms Den Helder de uitvoering voor haar rekening genomen. Vaker is zij totaalinstallateur en levert zij advies, ontwerp, uitvoering en service.

>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>

>>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>>>>

Technische installaties Keukens en badkamers

www.wilms.nl - Den Helder

JULIANADORP | MFC

nieuwe houten kozijnen (HR++ beglaasd). Van het dak werd alleen het houten deel vervangen; het deel met stalen liggers werd gehandhaafd. Wel kwam er over het hele dak nieuwe dakbedekking.

BINNEN Binnen werd de hal deels opnieuw ingedeeld, deels opgeknapt. Gehandhaafd werd een deel aan de achterkant in de vorm van een (verkleinde) sporthal. De ruimte kreeg voorzetwanden, een nieuwe sportvloer en wandbetimmeringen. Ook de kleedruimten bleven op dezelfde locatie en werden opgeknapt met nieuwe vloertegels, sanitair en wandtegelwerk. In het overige deel kwam een nieuwe indeling. Tenslotte werd een lift en nieuwe trappen geplaatst. Huizenga beschouwt dit renovatiedeel als ‘goed te behappen’. “Het was alleen even spannend toen een deel van het dak eraf lag. Buiten- en binnenwerk liepen gelijk op, werkzaamheden moet je dan goed op elkaar afstemmen.”

HEIWERK Complexer bleek de uitbreiding naar de al bestaande bibliotheek. Dozy maakte hiervoor een beglaasde corridor op zes heipalen, waarvan er vier werden geheid in een waterpartij. De palen reiken tot ruim 21 meter, dus een grote heistelling bleek noodzakelijk. Huizenga: “Er is nog geopperd de sloot te dempen, maar dat bleek onmogelijk vanwege de hoge grondwaterstand ter plaatse van de bibliotheek. Met behulp van dragline-schotten hebben we het heiwerk uiteindelijk kunnen uitvoeren.” Toen de beganegrondvloer er eenmaal lag, ging het voorspoedig: er volgde een met kokers uitgevoerde staalconstructie met daartussen verdiepingshoge houten puien en erbovenop stalen dakplaten. Huizenga: “Zeven maanden bouwtijd voor zo’n gecombineerd werk is best snel. En belangrijker: het ziet er mooi uit allemaal.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Woningstichting Den Helder

ONTWERP

Kapitein Jacobs Kapitein Architekten, Den Helder UITVOERING Aannemingsbedrijf Dozy BV, Den Helder

INSTALLATIES

Wilms BV, Den Helder

BOUWPERIODE

juni 2014 - februari 2015

Foto's van boven naar onder: Binnen werd de hal deels opnieuw ingedeeld, deels opgeknapt. Ook de kleedruimten werden opgeknapt met nieuwe vloertegels, sanitair en wandtegelwerk. Buiten- en binnenwerk liepen gelijk op.

| 73

TILBURG | Renovatie NS-station

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau

Beeld: Architectenbureau cepezed

Totale vernieuwing, terwijl bus- en treinverkeer ongemoeid doorgaan

'De spectaculaire dakconstructie blijft behouden.' In 2013 is gestart met de vernieuwing van station Tilburg. Onder de sporen komt een aantrekkelijke passage die de wijk ten noorden van het station verbindt met het stadscentrum ten zuiden van het station. Het nieuwe station wordt transparant, uitnodigend en ruimtelijk. De operatie is groots. Zoals veel stations in Nederland is station Tilburg flink verouderd en voldoet het niet meer aan de normen van deze tijd. Nu wordt het station — behalve de kap en enkele monumentale delen — totaal vernieuwd. De nieuwe onderdoorgang wordt gevuld met winkels en horecagelegenheden. Opgangen naar de perrons, liften en roltrappen maken het station modern

74 |

en toegankelijk. Aan beide zijden van het station komen nieuwe entrees en pleinen. De werkzaamheden worden uitgevoerd door aannemer Besix Nederland.

OUDE ELEMENTEN BEHOUDEN Hoe rigoureus de aanpak ook is, de spectaculaire dakconstructie met hyperschalen blijft behou-

den. Dit is immers een markant herkenningsteken in de Tilburgse binnenstad. Datzelfde geldt voor enkele monumentale onderdelen in het station. “Eén ervan is een hoge betonnen wand in de vorm van een kwart cirkel”, vertelt Arie Loef, projectmanager van Besix Nederland. “Vanwege de rechte lijnen en primaire kleuren wordt die ook wel ‘De Mondriaan’ genoemd. Deze wand

TILBURG | Renovatie NS-station

'Tijdens de werkzaamheden moeten elke dag 30.000 reizigers het juiste perron kunnen vinden.'

meter breedte. Daarna wordt het bouwwerk in z’n geheel onder de sporen van het centraal station geschoven. “Voor deze verplaatsing was een buitendienststelling van zes dagen geregeld”, vertelt Loef. “In die tijd moesten we alle sporen verwijderen, het gat voor de tunnel graven, de tunnel met een hydraulische vijzelconstructie op zijn plaats schuiven en tenslotte de rails daarboven weer herstellen.” Ondanks wat tegenslagen ligt de tunnelbak nu perfect op zijn plaats.

voert het betonwerk uit voor het nieuwe station en voor eventuele uitbreidingen in de toekomst. “Mocht de capaciteit van het station nog eens moeten worden vergroot, dan is de infrastructuur hiervoor al aanwezig.” Daarna gaat zij aan de slag met de bouw van de commerciële ruimtes en de inrichting van de stationshal met de bekende OV-poortjes. ❚

MINIMALE OVERLAST

wordt in oude glorie hersteld en fungeert straks als artistiek trekpleister. Deze processen vragen veel aandacht en worden begeleid vanuit ProRail en Monumentenzorg.” Daarna kan het grote werk beginnen.

MONSTERKLUS Een monsterklus is de bouw en montage van de stationspassage. De tunnelbak wordt opgebouwd aan de noordzijde van het station. Zo ontstaat een immense kolos met een gewicht van 6,6 miljoen kilogram, 35 meter lengte en 40

Terwijl de bouwactiviteiten op het station in volle gang zijn, moet het bus- en treinvervoer met minimale overlast doorgang vinden. Elke dag moeten 30.000 reizigers hun weg kunnen vinden naar het juiste perron. “Deze verantwoordelijkheid delen we met de mensen van NS”, vertelt Loef. “Om alles in goede banen te leiden, hebben we met hen wekelijks overleg. Waar moeten verwijsborden en afzettingen worden geregeld? Hoe kan geluid worden beperkt en overtollig stof worden weggewerkt? Ook informeren is een belangrijk onderdeel van dit proces. Als mensen weten waarom, waar en hoelang zij overlast kunnen verwachten, kunnen ze er beter mee leven.” Op dit moment treft Besix de voorbereidingen voor de inrichting van de stationspassage. Zij

Bouwinfo OPDRACHT ProRail, Utrecht

ONTWERP Architectenbureau cepezed, Delft ADVIES Antea Group Nederland | Grontmij Nederland UITVOERING Besix Nederland, Barendrecht INSTALLATIES ITL Installatietechniek, Sittard BOUWSOM € 12,8 miljoen (Besix) BOUWPERIODE eind 2013 – april 2016

| 75

Een unieke samenwerking voor een complete technische installatie Installatie Techniek Louwer (ITL) en B&V Techniek zijn bijzonder trots op hun samenwerking tijdens de verbouwing van NS station Tilburg. Deze Oudewaterse combinatie werkt in opdracht van hoofdaannemer Besix. Onder de werkzaamheden vallen de renovatie en aanleg van de complete technische installaties, waaronder het vervangen van de luchtbehandelingssystemen, brandmeldinstallatie, energievoorziening, verlichtings- en rioleringssystemen en de waterinstallaties. De verbouwing moet in 2016 voltooid zijn. U kunt bij ons terecht voor: • Elektrotechniek • Datanetwerken • Industriële automatisering • Beveiliging • Onderhoud en Service • Warmtetechniek • Airconditioning • Luchtbehandeling • Loodgieterswerk • Sanitair • Warmtepompen

Installatie Techniek Louwer

B&V Techniek

Willeskop 212 • 3421 GW Oudewater

Papekopperstraatweg 40B • Papekop

Postbus 57 • 3420 DB Oudewater

Postbus 52 • 3420 DB Oudewater

T 0348 565020 • F 0348 560030

T 0348 568008 • F 0348 568511

E ITL@louwer.eu

E info@benvtechniek.nl

W www.louwer.eu

W www.benvtechniek.nl

AMSTERDAM | Gemeentewerf

Tekst: Henk Geist Beeld: Bouwbedrijf van Grootheest b.v.

Stadsdeel Zuid krijgt energieneutrale gemeentewerf Aan het eind van dit jaar moet het stadsdeel Zuid in Amsterdam beschikken over een nieuwe, duurzame gemeentewerf. Voor een gebouw waar de afval-, veeg- en onderhoudswagens af en aan rijden betekent dat een bijzondere ontwerpen bouwopgave. Dankzij onder meer 1100 zonnepanelen moet een energieneutraal gebouw worden gerealiseerd.

'De gemeentewerf moet zo duurzaam zijn als mogelijk is voor een werf.'

Het complex van 6200 vierkante meter BVO verrijst op de plek van de gesloopte oude gemeentewerf aan de Luchtvaartstraat, pal langs de ring A10. Het biedt onderdak aan de afdelingen Afvalinzameling, Handhaving & Veiligheid en Beheer Openbare Ruimte van het stadsdeel Zuid. Het gebouw bestaat uit twee lagen, de begane grond dient vooral als stallingsruimte voor het

groot materieel, op de verdieping bevinden zich de kantoren, de aparte kleedruimtes voor mannen en vrouwen, vergaderruimtes en een kantine met grootkeuken. De milieuambities van de stad Amsterdam speelden een belangrijke rol in het ontwerpproces. De gemeentewerf moet zo duurzaam zijn als moge-

lijk is voor een werf. Het uitgangspunt is om een energieneutraal en compact gebouw te realiseren, waarbij ook de energie wordt geleverd voor het opladen van de elektrische voertuigen die worden gebruikt. Dat is mogelijk onder meer door de toepassing van warmte-koudeopslag, het gebruik van oppervlaktewater uit de naastgelegen Schinkel en hemelwater voor het wassen van voertuigen in â&#x20AC;ş

| 77

Bouwbedrijf Van Grootheest is: * zeer herkenbaar aanwezig; * een gedegen concurrent; * betrouwbaar en klantgericht; * thuis in alle facetten; Gemeentewerf Amsterdam-Zuid

* een kwalitatief goede en sterke partij.

Wij staan voor: * een partner met kennis van zaken; * oplossingsgericht meedenken; * een gemotiveerd uitvoeringsteam; * 24/7 paraat. Clustervoorziening Vught Noord

KORTOM: WIJ STAAN KLAAR VOOR U! gecertificeerd

Diensten- en zorgcentrum BethaniĂŤ - Ede

Argonstraat 26, 6718 WT EDE tel. 0318 - 419015 mail@grootheest.nl Postbus 204, 6710 BE EDE www.grootheest.nl

AMSTERDAM | Gemeentewerf

'De stalen constructie vormt een integraal onderdeel van het ontwerp en is afgeleid uit de kassenbouw.'

de wasstraat. Ook de hoge luchtdichtheidseis van de kantoorverdieping is hierbij van belang. De energieneutrale doelstelling wordt vooral bereikt door de grote hoeveelheid zonnepanelen. De door BDG Architecten Ingenieurs ontworpen gemeentewerf zal vooral in het oog springen door de bijzondere constructie met ruim 1100 pv-panelen die op het dak wordt geplaatst. Deze stalen constructie vormt een integraal onderdeel van het ontwerp en is afgeleid uit de kassenbouw. "Het gaat om een complex en moeilijk gebouw, waarbij ook nog moet worden gebouwd op een postzegel", stelt Andrien Slangen, projectleider bij Bouwbedrijf van Grootheest, de aannemer die verantwoordelijk is voor de bouw en het project na Europese aanbesteding wist te verwerven. "Het is tot stand gekomen in een integraal ontwerpproces, waarbij constructeur, architect en installatieadviseur met gebruikmaking van het BIM-model samen optrokken. Het gebouw wordt eigenlijk in twee bouwstromen opgetrokken, in prefab en natte betonbouw." De begane grond kent een bijzondere verdiepingshoogte van 7 meter. Om de grote voertuigen in

het stallingsgedeelte voldoende manoeuvreerruimte te bieden zijn zware prefab betonnen Y-kolommen toegepast, waarop forse prefab betonnen liggers rusten die in lengte variëren van bijna 11 tot ruim 16 meter. Aan de zijde van de A10 heeft de begane grond een glazen vliesgevel, langs de Luchtvaartstraat wordt stalen gevelbeplating toegepast. In een deel van de stallingsruimte bevindt zich op ongeveer 3 meter hoogte nog een tussenverdieping met kantoorruimte en magazijn.

De naastgelegen wasstraat en hellingbaan naar de eerste verdieping zijn uitgevoerd in natte betonbouw. De hellingbaan voert naar een parkeerterrein voor het personeel, dat aansluit op de kantoorverdieping. Onder de hellingbaan bevindt zich het waterbassin voor de sprinklerinstallatie. Vanuit de kantine kan het personeel nog naar een entresol en een terras op het dak. De oplevering is eind oktober. De bouwopgave is daarmee ook qua tijd een uitdaging voor Bouwbedrijf van Grootheest. ❚

Bouwinfo OPDRACHT DIRECTIEVOERING ONTWERP UITVOERING CONSTRUCTIE ADVIES DUURZAAMHEID INSTALLATIES INTERIEUR BOUWPERIODE

Stadsdeel Zuid, Gemeente Amsterdam Architec Ingenieursbureau voor bouwkunde, Haarlem BDG Architecten Ingenieurs, Zwolle Bouwbedrijf Van Grootheest BV, Ede Pieters Bouwtechiek, Amsterdam Merosch, Bodegraven Deerns raadgevende ingenieurs, Rijswijk Mulders vandenBerk Architecten, Amsterdam maart 2014 – eind 2015

| 79

AMSTERDAM | Noorderparkbad

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

Beeld de Architecten Cie.

Vloeiende lijn doorgezet in gevelgordijn

Noorderparkbad 'volkspaleis voor Amsterdam-Noord' Het Noorderparkbad in Amsterdam-Noord valt op door de vloeiende, alzijdige vormgeving. Binnen biedt het moderne 'volkspaleis' faciliteiten voor alle mogelijke doelgroepen, waaronder bijvoorbeeld wedstrijdzwemmers en senioren. De Architekten Cie. koos voor het gebruik van herkenbare materialen die een link met het parklandschap maken, zoals baksteen en hout. Het rvs-gevelgordijn is het meest opvallende bouwelement. Via dit 'weefsel' druipt het hemelwater richting goot en spoeling van toiletten. Een van de manieren waarop de ontwerpers het hergebruik van water weergeven in het gebouw.

Het afgeronde volume en het golvende gevelgordijn zijn geïnspireerd op natuurlijke vormen

Het Noorderparkbad is een alzijdig gebouw. Een paviljoen in een parklandschap. Het afgeronde volume en het golvende gevelgordijn zijn geïnspireerd op natuurlijke vormen. Twee op elkaar geschakelde volumes bepalen de contour van het gebouw. “Het zwembad heeft drie verschillende baden heeft voor doelgroepen, wedstrijdzwemmen en polo en voor schoonspringen”, zegt Branimir Medi namens de Architekten Cie. “De drie zwemzalen zijn verschillend in hoogte. Het doelgroepenbad bijvoorbeeld heeft een lage verdiepingshoogte vanwege privacyredenen. Het Noorderparkbad is daarom niet overal even hoog. Grenzend aan de drie centraal gelegen baden, waar een temperatuur van 28 graden heerst, zijn de overige ruimtes

80 |

geplaatst. Op deze manier is het warmteverlies het kleinst. De baden zijn op het zuiden georiënteerd om de zonnewarmte en het zonlicht optimaal te benutten. Het Noorderparkbad heeft een groot entreeplein en een centraal café.”

METALEN GORDIJN De grotendeels transparante gevel is voorzien van een opvallend metalen gordijn, dat aan de dakgoot is verankerd. Dit element van rvs maakt goed duidelijk hoe het zwembad en de gebruikers verbonden zijn met het water. Medić zegt: “Op een regenachtige dag stroomt het hemelwater – via de

AMSTERDAM | Noorderparkbad

geperforeerde dakgoot, langs het gordijn richting de onderliggende vloergoot. Het regenwater wordt gebruikt voor het spoelen van de toiletten. Op zonnige dagen glimt het gordijn en op erg koude dagen heeft het meer een wit uiterlijk. Hiernaast markeert het gordijn de entrees bij het zwembad. Daar wordt het omhoog 'getrokken' ter begeleiding van de bezoekers naar binnen. Door deze toepassing glooit het gebouw zowel in horizontale als verticale zin.”

TATTOO EN AMSTERDAMSE SCHOOL Het thema van een badhuis als ontmoetingsplek is vertaald in het interieur, dat huiselijkheid uitstraalt. Onzichtbare betonnen en stalen kolommen zijn verwerkt in de opbouw. De afwerking van vloer, plafond en wand met traditionele materialen geven het gebouw een warme sfeer. In de gevels komt bijzonder metselwerk voor met in diepte verspringende rode bakstenen en wit cement. De stenen zijn in ronding gemetseld. De vele ramen zorgen voor veel daglichttoetreding. Het houten dak heeft een opvallende ruitvormige constructie, die in het zicht is gelaten. “Een groot graffitikunstwerk siert de buitengevel”, zegt Medić. “Een grote 'tattoo' maakt het gebouw laagdrempelig en uitnodigend voor bezoekers. De sierlijke dakdetaillering van het moderne volkspaleis verwijst weer naar de Amsterdamse School. Het bouwproject is in goede samenwerking met de aannemer Vaessen en andere partijen – zoals Twentinox, tot stand gekomen. Echt een coöperatief project dat eco-bewustzijn stimuleert.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES INSTALLATIES UITVOERING CASCO METALEN GORDIJN BOUWPERIODE PROGRAMMA

Gemeente Amsterdam (directie: Versluis Groep, Sassenheim) de Architecten Cie., Amsterdam Raadgevend Ingenieursbureau van Rossum, Amsterdam Vaessen, Raamsdonksveer Van Muijen Betonbouw, Obdam Twentinox, Hengelo februari 2013 – 2015 5.500 m2 (twee 25 meter-baden, een doelgroepenbad, een peuterbad, glijbaan met uitglijbak, horeca, kantoor- en personeelsruimten)

Het thema van een badhuis als ontmoetingsplek is vertaald in het interieur, dat huiselijkheid uitstraalt

Projectinfo MONTAGE VAN PREFAB ELEMENTEN DWM Nederland B.V. is uw specialist voor montage van prefab elementen. Wij zijn VCA* gecertificeerd. Wij monteren alle voorkomende prefab constructies in de Burgerlijke- en Utiliteitsbouw, GWW-sector en Infra. Zoals: DE WIT MONTAGE

Kantoren / Ziekenhuizen / Scholen / Parkeergarages / Industrieële Gebouwen Wij bieden u een compleet pakket van alle mogelijke montagewerken, compleet met kranen, hijsmiddelen, mortel, schoren, stempels etc.

Als het gaat om montage van prefab elementen heeft DWM Nederland B.V. de juiste oplossing! Wij informeren u graag vrijblijvend over de diverse mogelijkheden. DWM Nederland B.V., uw partner op het gebied van: • • • • • •

Montage van prefab elementen Prefab skeletbouw Prefab casco bouw Beton montage Prefab betonbouw Monteren prefab constructies

Kees de Wit +31 (0) 6 22 22 64 29 info@dwmnederland.nl www.dwmnederland.nl

DWM Nederland B.V.

TRANEN VAN GELUK VOOR 'WENEND' GEVELGORDIJN Het nieuwe Noorderparkbad in Amsterdam lijkt te huilen van geluk als het regent. Via de golvende metalen gevelbekleding loopt bij hondenweer het water zigzaggend en telkens anders naar beneden. De hemelse vloeistof druipt uit geperforeerde goten op een soort geplooid metalen gordijn. "Zonlicht, sneeuw of regen zorgt steeds voor een ander beeld”, zegt Marleen Mekenkamp van Twentinox, leverancier van de gevelbekleding. “Het zwembad lijkt emoties te uiten. De architect was erg blij met het resultaat. Hij huilde bijna tranen van geluk toen ik hem een filmpje toonde waarop het swingende water te zien was.” Het Twentse bedrijf Twentinox raakte eind 2011 bij de bouw van het nieuwe zwembad in Amsterdam betrokken. De Architecten CIE. was destijds bezig met het ontwerp van de gevel. Mekenkamp zegt: “Er is gekozen voor een licht metalen weefsel met een in ronde spiralen geweven draad. Het is op voorspraak van de architect in de fabriek in rondingen geknipt. Daarbij gebruikten we grote mallen van zeildoek die door de architect waren geleverd, zoals een coupeuse kleding aftekent met patroonpapier, maar dan in het groot en met metaal. We zijn heel tevreden. Het is echt mooi geworden. De samenwerking met de architect en de aannemer was bovendien erg prettig."

| 81

HUIZEN | Rabobank

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink

Beeld: Vocus Architecten

'Van vreemde eend naar mooie zwaan:

een duurzame transformatie' In Huizen is de renovatie van de lokale vestiging van Rabobank Noord Gooiland bijna gereed. Bij deze renovatie staat de aanpassing van het pand aan de eisen van de moderne tijd centraal. Hierbij dient tevens rekening gehouden te worden met een inloopvoorziening waarbij klanten op flexibele basis ontvangen kunnen worden. Gekozen is om het bestaande pand qua structuur en casco te behouden en hierbinnen een duurzame invulling te geven die aansluit op de huidige wensen van de opdrachtgever.

'De uitdaging was om het vernieuwde pand open en transparant te maken, zodat er weer communicatie ontstaat met de omgeving en het openbaar gebied.'

“Het oude pand paste niet in het straatbeeld, het was een beetje een vreemde eend in de bijt”, aldus Floris van Wilgenburg, projectleider bij Vocus Architecten. “Het gebouw maakte een gesloten indruk en was niet erg uitnodigend. De uitdaging was om het vernieuwde pand open en transparant te maken, zodat er weer communicatie ontstaat met de omgeving en het openbaar gebied. Om dit te bewerkstelligen is gekozen voor een centrale, transparante entree en het toepassen van veel glas in het pand. Ook is gebruik gemaakt van een metselwerk gevel die qua materiaal en kleur beter aansluit bij de naastgelegen gebouwen.”

DUURZAAMHEID Een ander belangrijk speerpunt binnen de renovatie was het begrip duurzaamheid. Van Wilgenburg vervolgt: “Vocus Architecten is als bureau gespecialiseerd in duurzame oplossingen. Wij hebben zelfs het duurzaamste kantoorgebouw in Nederland ontworpen en ontwikkeld, de Watertoren in Bussum. Ook de Rabobank hecht veel waarde aan het stimuleren en realiseren van duurzame ontwikkelingen. Hierin hebben wij elkaar dus echt gevonden.”

82 |

TOEGEPASTE MATERIALEN Het begrip duurzaamheid komt tot uiting in de toegepaste materialen. Het hele gebouw wordt voorzien van LED-verlichting vanwege de energiezuinige en milieuvriendelijke eigenschappen van dit product. Door het sedumdak te combineren met zonnepanelen wordt meer stroom opgewekt. Een bijkomend voordeel hiervan is een langere levensduur van de zonnepanelen. Het vele glas dat is toegepast biedt diverse mogelijkheden op het gebied van opwarming van het pand. Hierbij is wel gebruik gemaakt van speciaal getint zonwerend glas om een teveel aan opwarming van het gebouw tegen te gaan. Tevens is gekozen voor onderhoudsvrije aluminium kozijnen die zijn doorgezet in de dakranden. “Om rust te creëren hebben we de verspringingen in de dakrand teruggebracht naar één lijn”, vervolgt Van Wilgenburg. Ook is het gebouw volledig voorzien van nieuwe isolatie waarbij de nadruk ligt op het dak, de gevels en de vloeren.”

VOORBEREIDING Aan het project is een grondige voorbereiding vooraf gegaan. Zo is een speciaal ontwerpteam aangesteld om de mogelijkheden te onderzoeken op het

HUIZEN | Rabobank

gebied van verlichting, verwarmingsinstallaties en bijbehorende rendementen, met als doel tot de beste en meest verantwoorde oplossingen te komen. Nadat de verschillende mogelijkheden op het gebied van materialisatie met een kritische blik zijn bekeken is de opzet uitvoerig besproken in een comité bestaande uit adviseurs en omwonenden. Op deze manier zijn alle betrokkenen in het ontwerp meegenomen.

SAMENWERKING Gedurende het hele bouwproces speelt samenwerking een belangrijke rol. Van Wilgenburg vertelt: “Er zijn wekelijks besprekingen op werkniveau en maandelijks bouwvergaderingen. Deze grote betrokkenheid van alle partijen heeft tot unieke bevindingen geleid. Dit maakt het project zowel qua resultaat als qua organisatie bijzonder.” ❚

Bouwinfo 'Het vele glas dat is toegepast biedt diverse mogelijkheden op het gebied van opwarming van het pand.'

OPDRACHT ONTWERP DIRECTIEVOERING CONSTRUCTIE ADVISEUR INSTALLATIES UITVOERING INSTALLATIES

BOUWPERIODE

Coöperatieve Rabobank Noord Gooiland U.A. VOCUS architecten bna, Bussum Oostelbos Van den Berg b.v., Reeuwijk Adviesburo Bekendam & Partner B.V., Rosmalen Wolf + Dikken adviseurs, Wateringen Vreeswijk & Koebrugge Bouwmaatschappij B.V., Huizen Mossink elektrotechniek bv, Hoevelaken (E); Reijerse BV Loodgieters- en verwarmingsbedrijf, Soest (W) juli 2014 - februari 2015

Projectinfo

elektrotechniek bv Als BRL 6000-gecertificeerd, elektrotechnisch bedrijf zorgen wij voor kwalitatief hoogwaardige oplossingen die perfect aansluiten bij uw specifieke wensen en bij het beschikbare budget. Naast onze projecten bieden wij ook service, beheer en onderhoud aan. Wij maken voor u een servicecontract op maat. Al eens gedacht aan een installatie op basis van duurzame energie? Vraag eens naar de mogelijkheden. Ons team staat voor u klaar om uw wensen feilloos te vertalen naar pasklare oplossingen.

INSTALLATIETECHNIEK

Zuiderinslag 12

PROJECTVERLICHTING

3870 CA Hoevelaken

BEVEILIGINGEN INSPECTIES BESTURINGSTECHNIEK

Postbus 39 T

(033) 253 45 81

(033) 253 58 26

info@mossink.nl

www.mossink.nl

RABOBANK HUIZEN Mossink Elektrotechniek uit Hoevelaken legt al 56 jaar betrouwbare elektrotechnische installaties aan. Door specialisatie en innovatie is Mossink steeds meegegroeid met de marktvraag en weten regelgeving. In opdracht van Vreeswijk & Koebrugge Bouwmaatschappij is Mossink in november 2014 gestart met de werkzaamheden bij de Rabobank aan de Naarderstraat te Huizen. Het pand werd aan de binnenzijde gesloopt en volledig gerenoveerd. Bij deze renovatie heeft Mossink de totale elektrotechnische installatie en verlichting vervangen en een nieuwe brandmeldinstallatie aangelegd. Omdat in het ontwerp is uitgegaan van de bouw van een duurzaam kantoorpand, heeft Mossink tevens moderne armaturen met energiezuinige LED-verlichting geplaatst en 38 zonnepanelen op het dak geïnstalleerd. Bij ingebruikname van het pand zal een groot deel van het energieverbruik worden gecompenseerd door deze zonnepanelen. De werkzaamheden zijn voorspoedig verlopen. Voor dit project was er sprake een korte doorlooptijd en er waren veel partijen bij betrokken. Goede communicatie en flexibiliteit waren dus van groot belang voor de voortgang. Mossink hanteert korte lijnen zodat we slagvaardig kunnen handelen voor een optimaal resultaat. We zijn met recht trots op onze bijdrage aan dit project.

| 83

PLAATSNAAM ||Projectnaam LEEUWARDEN Watercampus

Tekst: NNK Concept

Beeld: TGM

Podium voor waterwetenschap & technologie Het is een icoon. Het is een laboratorium. Het is een kantoor. Het is het vooral het podium waarmee Leeuwarden zich presenteert als the Capital of Water Technology. Dit is de Watercampus Leeuwarden. In Leeuwarden is water ‘booming business’. Belangrijk wetenschappelijk onderzoek op het gebied van duurzaamheid, waterzuivering, energie en schoon drinkwater binnen een micro-biologisch en technologische context komen samen in de Watercampus Leeuwarden. Architectencoöperatie GEAR uit Leeuwarden kreeg van opdrachtgever gemeente Leeuwarden de opdracht om het ontwerp iconische waarde te geven. Architectenduo Bart Zantman en Doeke van Wieren zijn verantwoordelijk voor het 7.000 m2 grootte BREEAM 'Excellent'-ontwerp van het gebouw en het omringende landschap. Bart Zantman: “Alles rondom en aan dit gebouw verwijst naar water en het onderzoek dat hier door hoofdhuurder Wetsus verricht wordt. Thema’s als her-

84 |

bruikbaarheid, natuurlijke filtering, waterkoeling en microbiologie worden vanuit het fraaie landschap dienstbaar aan de duurzaamheidsdoelstelling van het gebouw gebruikt.” Zo is het gebouw in een waterloop geplaatst, dat door de vorm, stroming en beplanting bijdraagt aan filtering en koeling. Het water is herbruikbaar. Het wordt in het gebouw gebruikt voor de koeling van het klimaat, spoelen van sanitair en voor microbiologisch onderzoek.

CELDELING De plattegrond van het gebouw is geïnspireerd op de vorm een cel of een pentagram. Het centraal gelegen atrium vormt de celkern met daaromheen het celmembraan waarin de kantoren, laboratoria en werkterrassen zijn geplaatst. Via loopbruggen – schijnbaar kriskras door de vide – worden verdiepingen met elkaar verbonden en werkt het atrium ook als driedimensionaal plein. Een slimme vondst van de architect.

LEEUWARDEN | Watercampus

GOLVENDE GEVEL Golvende houten lamellen domineren het gevelbeeld van de Watercampus. Deze houten lamellen zijn rondom het trapeziumvormige gebouw geplaatst en hebben een zonen warmtewerende functie. “We laten de lamellen onbehandeld, zodat ze met de tijd op een natuurlijke wijze zullen verkleuren”, vertelt Zantman. “De entree wordt door de beweging van de lamellen geaccentueerd; hier tillen we de rok op. De lamellen volgen niet alleen de vorm van het gebouw rondom, maar ook de stand van de zon in hun helling en afstand tot elkaar. Daarnaast zijn de jaargetijden ook nog van invloed op de vormgeving en plaatsing van de lamellen. Zo ontstaat niet alleen op elk moment van de dag, maar het hele jaar door een optimum aan daglichttoetreding.”

ELEKTRONENMICROSCOOP De hoofddraagconstructie van gebouw is uitgevoerd in een hybride oplossing van stalen kolommen en liggers met daartussen betonnen breedplaatvloeren met een overspanning van 14,4 meter. “Daarmee bereiken we een flexibele maatvoering van tweemaal de standaard beukmaat van 7,2 meter. Deze ruime mate van flexibiliteit is een vereiste binnen BREEAM”, aldus Zantman. In het gebouw bevinden zich rondom het atrium lichte, ruime kantoren. Op de begane grond bevinden zich onderzoekslaboratoria en experimenteerruimten. Onder het gebouw is een half verdiepte kelder, met daarin de parkeergarage en ook een constructief solitaire, trillingvrije ruimte voor een bijzondere elektronenmicroscoop.

De parkeergarage is open en wordt begrensd door de waterloop rondom het gebouw. Hierdoor lijkt de Watercampus te drijven en zo wordt het gebouw weerspiegeld in het landschap. Kwaliteiten van water worden zo nog extra benadrukt. ❚

CONSTRUCTIE ADVIES ENGINEER & BUILD INSTALLATIES BOUWPERIODE PROGRAMMA

Golvende houten lamellen domineren het gevelbeeld van de Watercampus.

BOUWINFO OPDRACHT ONTWERP

Gemeente Leeuwarden (gebruiker: Wetsus) GEAR Architectencoöperatie, Leeuwarden (landschap: Veenenbosenbosch landschapsarchitecten) Ingenieursbureau Wassenaar BV, Haren Grontmij, Groningen (installaties en duurzaamheid) BAM Utiliteitsbouw, Groningen BAM Techniek, Groningen september 2013 – december 2014 7.000 m2

| 85

Vertrouwen in samenwerking TGM is voor de inschrijving als onderaannemer betrokken geraakt bij de Watercampus te Leeuwarden. Door in de aanbestedingsfase kennis in te brengen over de maakbaarheid van de gevel én logistieke processen, hebben we ook de uitvoeringsopdracht gekregen. Op basis van een goede voorbereiding en samenwerking in het voortraject hebben we binnen de kaders van de zeer ambitieuze planning, een hoogwaardige en duurzame gevel op kunnen leveren. TGM realiseerde in opdracht van BAM Utiliteitsbouw Regio Noordoost, de gehele thermische schil van de Watercampus te Leeuwarden.

Leveringsomvang TGM: ·

3000 m2 HSB elementen

· · · ·

Watercampus

260 m2 Aluminium vliesgevels 650 m2 Hv60 vliesgevels en hout/aluminium puien 2350 m2 geëmailleerde glasgevel

Entreeportaal met automatische schuifdeuren

Leeuwarden

Watercampus

Leeuwarden

Technisch Gevelbouw Management Heesakkerweg 19 Asten

+31 493 32 77 22

www.tgm.nl

Watercampus

Leeuwarden

LEEUWARDEN | Watercampus

Projectinfo GEVEL MET HOGE PRESTATIE-EISEN Op de Watercampus in Leeuwarden is eind januari 2015 het nieuwe bedrijfsverzamelgebouw in gebruik genomen. Het bijzonder duurzame gebouw is voorzien van een lichte gevelconstructie, die functioneert als thermische schil, met daaromheen een tweede gevel van houten lamellen. Volgens projectleider Marco Moonen van TGM, de partij die verantwoordelijk is voor de thermische schil, zat de uitdaging in de hoge prestatie-eisen van de gevel. De ambitie was namelijk een BREEAM 'Excellent'-score te behalen. En dat is gelukt.

Het gebouw is voorzien van een lichte gevelconstructie, die functioneert als thermische schil, met daaromheen een tweede gevel van houten lamellen.

TGM heeft in de voorfase de technische uitwering van het gevelontwerp gemaakt voor een aannemer die uiteindelijk het project niet is gegund. “Na gunning aan hoofdaannemer BAM hebben we elkaar opgezocht om ons gevelconcept op basis van een HSB-constructie toch te kunnen toepassen”, vertelt commercieel directeur Leon van Osch van TGM. “Op basis van het BIM Revit-model van BAM hebben wij de gevel verder uitgewerkt.” De toepassing van een HSB-constructie an sich was niet genoeg om de hoge prestatie-eisen te halen. Marco Moonen: “Er werd een Rc-waarde van 5.0 geëist per element. Tegen de HSB-elementen is daarom aan de buitenzijde een extra isolatielaag aangebracht. De hoge isolatiewaarde en luchtdichtheid van de gevel kwamen met name onder druk door een enorme hoeveelheid aan stalen doorvoeren ten behoeve van de ophanging van de houten lamellengevel. De thermische huid van het gebouw is esthetisch afgewerkt met een geventileerde glazen schil van kozijnen met geëmailleerde Colorbel-beglazing. In slechts drie weken tijd werd de gevel wind- en waterdicht gemaakt. Een recordtempo, mede beheersbaar gemaakt door de lean-planning van BAM.” TGM heeft behalve zo’n 3.000 m2 aan HSB-elementen ook het houten vliesgevelsysteem HV60 toegepast ter plaatse van de grote kantoorruimtes, 600 m2 aan houten puien met houten deklijsten en 260 m2 aluminium vliesgevels. Aan het gebouw is eind 2014 het BREEAM 'Excellent'ontwerpcertificaat toegekend.

PARTNERSCHAP IN AFWERKING Als bouwpartner van BAM verzorgt de Kuurman Groep voor vele projecten al het schilderwerk, sauswerk, beglazing, behangwerk en stoffering. “Vertrouwen, meedenken, kwaliteit en elkaar aanvullen zijn de belangrijkste kenmerken van de samenwerking.” Bij de Watercampus te Leeuwaarden verzorgde Kuurman al het sauswerk, al het schilderwerk, de beglazing voor in de liftschacht en alle binnenbeglazing in de houten kozijnen, inclusief de EI60 brandwerende beglazing. Dochteronderneming Kumbo Noord Totaal Projectinrichting verzorgt het aanbrengen van het glasweefsel en de hardschuimplinten. 4.000 m2 glasweefsel, 7.200 m2 sauswerk en 540 m1 aan hardschuimplinten zijn enkele kengetallen van het project. De 2.400 manuren werden strak gepland. Met een gemiddelde inzet van vijf eigen vakkrachten zorgde Kuurman ervoor dat de lean-planning per discipline bewaakt en gehaald werd. “Door de planning wekelijks te bewaken met de aannemer en andere bouwpartners is het mogelijk dit grote project met hoge kwaliteitseisen in relatief korte tijd te realiseren.”

| 87

TAIWAN | National Kaohsiung Center for the Arts

De locatie maakte vroeger deel uit van een militaire basis en vormt nu een groene en serene plek voor cultuur en natuur.

Tekst: NNK Concept

Beeld: Mecanoo Architecten; CIG Architecture B.V.

THEATERCOMPLEX

MET EEN SCHEEPSHUID

88 |

In het Taiwanese Kaoshiung, een stad met 2,7 miljoen inwoners, wordt sinds 2010 gebouwd aan een centrum voor de podiumkunsten, het National Kaohsiung Center for the Arts of WeiWu-Ying Center. In het 141.000 m2 grote theatercomplex is ruimte voor zo’n 6000 toeschouwers verdeeld over verschillende theaters; een concertzaal (2.000 stoelen), een operatheater (2.250 stoelen), een theaterzaal (1.250 stoelen), een zaal voor kamermuziek (470 stoelen), foyers, een openbare bibliotheek en een aantal congres-, repetitie- en workshopruimten. Het is het grootste theatercomplex van Azië, met een oer-Hollands tintje.

het complex, waarin welving en vloeiende vormen onder het gebouw zorgen dat het park door lijkt te lopen. Deze vrij toegankelijke ruimte, waar de wind vrij spel heeft, biedt de mensen koelte en beschutting voor het extreme subtropische klimaat. Ook het enorme dak lijkt de vorm van de boomkruinen van het park te volgen. En zo versmelt het gebouw in de vormentaal van het park.

Francine Houben van Mecanoo Architecten uit Delft ontwierp een vrij gevormd, wit en golvend bouwvolume dat zich op natuurlijke wijze lijkt te vormen naar haar omgeving. Het theatercomplex is gesitueerd in het Wei-Wu-Ying Metropolitan Park ten zuidoosten van Kaohsiung. De locatie maakte vroeger deel uit van een militaire basis en vormt nu een groene en serene plek voor cultuur en natuur.

Het ontwerp van Mecanoo is inmiddels bekroond met tal van internationale awards. En dat terwijl het nog niet af is, pas in 2016 staat de oplevering gepland. “Mecanoo heeft een bijzondere rol en verantwoordelijkheid op dit project. We zijn niet alleen architect maar verantwoordelijk voor de Total Engineering van het project. Een rol waarin architecten in Nederland niet vaak zullen acteren”, vertelt Friso

Twee nauw met elkaar verbonden aspecten in de Aziatische cultuur.

BANYAN-BOOM De oorsprong van het ontwerp is de lokale Banyanboom. De Banyan-boom heeft een mangrove-achtige wortelstructuur en een wijde platte kruin. Dit is duidelijk terug te zien in de open ruimte onder

TAIWAN | National Kaohsiung Center for the Arts

van der Steen, als projectdirecteur namens Mecanoo verantwoordelijk voor de aansturing van de circa 200 ontwerpmedewerkers die namens verschillende adviseurs het ontwerpteam vormen. Een grote verantwoordelijkheid, maar volgens van der Steen ook de enige manier om het gebouw tot in detail zo te bouwen als door Mecanoo bedoeld.

CROSS-OVER De vloeiende witte vorm van de stalen gevel van het gebouw lijkt ook te verwijzen naar een andere historische oorsprong van de locatie. Die van de zeehaven van Kaoshiung, met scheepsbouw en zeevaart. En dat is niet helemaal toeval. De golvende gevelelementen zijn ontworpen en geproduceerd door het Groningse Cental Industry Group (CIG), een internationaal gerenommeerde staalproducent voor onder andere de scheepsbouw en architectuur, in nauwe samenwerking met een Taiwanese scheepsbouwer.

de Banyan-boom in de gevel tot uiting te brengen. De dubbel gekromde vorm van wortel naar kruin vroeg om een ander aanpak dan de meeste reguliere bouwtechnieken boden. Uit nieuwsgierigheid naar hoe men in de scheepsbouw omgaat met vrije vormen en kromming, is Mecanoo in gesprek geraakt met CIG in 2008 en ontstond een cross-over tussen scheepsbouw en gebouw. Hierdoor is CIG al in een zeer vroeg stadium in de ontwerpfase aangehaakt bij dit project. Inmiddels heeft CIG Architecture B.V. op dit gebied een ware nichemarkt aangeboord waarin ze voor tal van architecten en kunstenaars, vooral internatio-

naal, actief zijn met het engineeren, produceren en assembleren van rvs, aluminium en stalen vrije vormen. “De technische mogelijkheden en vrijheden die staal biedt ten opzicht van bijvoorbeeld beton bleken naadloos aan te sluiten bij de ambities van de architect”, vertelt Allard Bokma, senior sales manager bij CIG Architecture. “Staal is minder zwaar, flexibel, minder kostbaar, hernieuwbaar en ook nog eens in een aardbevingsbestendige oplossing te verwerken.” De gevel is zoals gezegd gematerialiseerd in stalen platen, die de huid van het gebouw vormen. “Deze 6 millimeter dikke platen zijn koud gebogen om de kwaliteit en toleranties van het oorspron-

Van der Steen vertelt dat Mecanoo op zoek was naar een materiaal en methode om de essentie van

Francine Houben van Mecanoo Architecten ontwierp een vrij gevormd, wit en golvend bouwvolume dat zich op natuurlijke wijze lijkt te vormen naar haar omgeving.

| 89

TAIWAN | National Kaohsiung Center for the Arts

kelijke materiaal te behouden”, vertelt Sander de Haan, business unit manager bij CIG. “Dat komt de levensduur ten goede. De platen met een gemiddeld oppervlakte van zo’n 20 m2, zijn aan de achterzijde voorzien van stalen ribben, 'stiffeners' genoemd. Deze zorgen voor stijfheid en vormbehoud. Ook dit is een typische oplossing uit de scheepsbouw.”

HANDWERK De gevelplaten worden in Groningen voorzien van de gewenste welving en kromming. “Onze eigen engineeringafdeling zorgt voor de juiste berekening en tekening”, aldus Bokma. “Vervolgens brengt een speciaal opgeleide staalbewerker op deze kamergrote platen hun unieke welving aan. Vakmanschap met behulp van een persmachine, maar toch zeer specialistisch handwerk, want geen plaat is gelijk.”

male conservering met een maximale levensduur. De constructie van het gebouw en de gevel is een 'work of art' op zichzelf. Het is een zelfdragend systeem uitgevoerd als een enorme huid rondom het gebouw. Een idee dat wederom uit de scheepsbouw afkomstig is. De gevelhuid wordt op een bevingsbestendige manier bevestigd aan het constructief skelet. Met lange pennen voorzien van veerdemping hangen de panelen aan het skelet.

Bouwinfo OPDRACHT

Ministry of Culture, Taipei, Taiwan, Preparatory Office Wei-Wu-Ying Center for the Arts, Council for Cultural Affairs, Taiwan Mecanoo Architecten, Delft (Partner Architects Taiwan: Archasia Design Group; Old Farmer Landscape Architecture, Taipei, Taiwan) Supertech, Taipei, Taiwan (constructie); Theateradvies, Amsterdam; Yi Tai, Taipei, Taiwan (theatertechniek); Xu Acoustique, Paris, France (akoestiek); Yuan Tai, Taipei, Taiwan (installaties)

ENGINEERING & REALISATIE GEVEL UITVOERING BOUWSOM BOUWTIJD PROGRAMMA

CIG Architecture B.V., Groningen; Ching Fu Kaohsiung, Taiwan Chien Kuo Construction Co. Ltd., Taipei, Taiwan circa € 220 miljoen 2006 – 2016 141.000 m2

ONTWERP

ADVIES Vanuit Groningen worden de platen verscheept naar Taiwan. Ching Fu Shipbuilding, de Taiwanese partner van CIG draagt zorg voor de pre-assemblage van met name de cladding op hun werf en de assemblage van de geveldelen op de bouwplaats. De stalen gevelhuid is voorzien van verschillende afwerkingssystemen om te zorgen voor een opti-

“Staal is uiteindelijk herbruikbaar in de keten en daarmee een duurzaam product”, aldus Bokma. “Een alternatief materiaal, zoals beton of composiet, had in deze vorm en functie niet aan de gestelde eisen kunnen voldoen. De unieke kwaliteiten van staal dragen bij aan het karakter van het Wei-Wu-Ying Center en zorgen dat de architect de pure essentie van het ontwerp op deze grote schaal kan waarmaken.” ❚

DRIVEN BY PERFECTION

Porsche Pavilion | Wolfsburg, Germany

SOFTWARE | ENGINEERING | PRODUCTION | ASSEMBLY WWW.CENTRALINDUSTRYGROUP.COM/ARCHITECTURE 90 |

CIG00197_ADV_architecture.indd 1

28-05-14 16:00

uitvoerders, bewoners;

wanneer wenselijk, schakelen wij vooraf het inventarisatiebureau in;

gespecialiseerd in de woningbouw;

leegstand kost geld. Wij plannen dus snel en

totaal- en renovatiesloop

P E R D Abrandschade-opruiming

eďŹ&#x192;ciĂŤnt de werkzaamheden in; -

asbestsanering

verstrekken van voorlichting aan opdrachtgevers,

CAL A

Kenmerken:

VICE ER

Postbus 492, 1440 AL

TEITENS I M - 0299-433416 Purmerend

bodemsanering

bij bewoonde woningen, maken wij, indien gewenst, rechtstreeks afspraken met bewoners;

vaste contactpersonen, dus snelle, korte lijnen;

transparant, helder en concreet;

organiseren van bewonersbijeenkomsten;

wij werken continue aan optimalisering en verbetering van onze diensten, uw wens speelt hierin een grote rol.

SC 530 BRL SVMS 007 VCA ** ISO 9001 BRL SIKB 7000 met protocol 7001 en 7004

www.ariehollenberg.nl

OOSTERHOUT | Theater en bibliotheek De Bussel

Tekst: Liliane Verwoolde

Beeld: Gemeente Oosterhout

NIEUWE TECHNIEKEN EN SLIMME OPLOSSINGEN

Renovatie en nieuwbouw gaan hand in hand Theater en bibliotheek De Bussel in Oosterhout wordt gedeeltelijk gerenoveerd en uitgebreid. Het ‘oude’ gebouw met tachtigerjarenlook maakt op dit moment plaats voor een gebouw met een eigentijdse, transparante uitstraling en originele architectonische blikvangers.

De verbouwing van theater en bibliotheek De Bussel is onderdeel van herinrichtingsplan ‘Santrijn’. Dit gebied vormt de Noordelijke entree van het Oosterhoutse centrum en is toe aan een kwaliteitsimpuls. Het herinrichtingsplan moet de verblijfsfunctie verbeteren en de aantrekkingskracht van het centrum vergroten. Het groen wordt verfraaid en de op straat geparkeerde auto’s kunnen straks naar een ondergrondse parkeergarage. Trekpleister in het Santrijngebied wordt het gebouw waarin theater De Bussel, centrale bibliotheek Theek 5 en het VVV-kantoor zijn gevestigd. Van Wijnen voert de verbouwing uit volgens een engineer & build-contract.

LANG VOORTRAJECT Gemeente Oosterhout wil dat theater De Bussel wordt voorzien van de nieuwste theatertechnieken, maar met behoud van de grote theaterzaal en het backstage-gedeelte in het pand. “Het eerste masterplan voor deze ingreep stamt uit 2009”, vertelt Angelique Branten, projectmanager van de Gemeente Oosterhout. “In 2010 is het plan bijgesteld vanwege de economische situatie en uiteindelijk is er een nieuw, geactualiseerd masterplan gekomen in 2012. In dit plan gaan renovatie en nieuwbouw hand in hand.”

IN DE VERSNELLING In januari 2014 draagt de Gemeente Oosterhout het Definitieve Ontwerp over aan Van Wijnen. Deze zet het Definitieve Ontwerp om in een Technisch Ontwerp en vertaalt de uitvoering naar pro-

92 |

ducten en materialen. “We moesten onmiddellijk in de versnelling”, vertelt Thijs van den Oord, projectontwikkelaar van Van Wijnen. “Om de deadline van 17 juli 2015 te halen, moesten we snel keuzes maken. Bovendien was het theater tot eind april in gebruik. Pas daarna konden we beginnen met de gedeeltelijke sloop.”

tuur, zonder luchtstromingen of tocht. Koudeval en roosters in de plafonds behoren hiermee tot het verleden.” Ook voor de nieuwbouw op de bestaande fundatie wordt een slimme oplossing gevonden. “De gegevens van deze fundatie waren niet meer voorhanden. We moesten dus niet te zwaar bouwen. Met de bubbledeck-vloeren – in-

'De betonnen sandwichpanelen, bekleed met steenstrips, suggereren dat er gordijnen hangen' GOEDE BESLISSINGEN De korte bedenktijd blijkt geen belemmering voor goede beslissingen. Een ervan is het ‘BaOptsysteem’. “Bij dit luchtbehandelingssysteem wordt de lucht in de grote compartimenten vanuit één plaats aangevoerd en perfect vermengd met de aanwezige lucht”, legt Van den Oord uit. “De ruimtes hebben hierdoor overal dezelfde tempera-

het-werk gestort – konden we 25% gewicht besparen en volledig op safe spelen.”

INVOEREN IN BIM Maar ook complexe factoren spelen een rol. De nieuwbouw omarmt als het ware de oudbouw. Voor de perfecte aansluiting van beide bouwstromen wordt het hele project ingevoerd in BIM. Hier-

OOSTERHOUT | Theater en bibliotheek De Bussel

voor moet het bestaande gedeelte tot op de millimeter nauwkeurig worden ingemeten, zodat het straks naadloos aansluit op de nieuwbouw met foyer, kleine zaal, keuken, bar, pantry’s, regiekamers, backstage-ruimte en bibliotheek. “De invoering in het 3D-systeem is complex en vraagt tijd en aandacht, maar daarna levert het uitsluitend voordelen op”, weet projectleider Pieter Lammé.

ARCHITECTONISCHE FOEFJES De heren van Van Wijnen zijn ervan overtuigd dat zij werken aan een spraakmakend project. “Verrassende architectonische foefjes gaan er straks voor zorgen dat bezoekers letterlijk en figuurlijk stilstaan bij dit gebouw. Zo heeft de architect bedacht dat de betonnen sandwichpanelen aan de buitenzijde gegolfd worden uitgevoerd en bekleed met steenstrips. Hiermee suggereert hij dat er gordijnen hangen voor de grote glaspartijen. En ook de drie stalen bomen die straks prominent in de foyer worden geplaatst – ter herinnering aan de ‘bussels’ oftewel ‘bosjes’ die hier ooit stonden – trekken straks de aandacht van elke voorbijganger en bezoeker. Het nieuwe gebouw De Bussel zet Oosterhout op cultureel gebied weer op de kaart.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT

Gemeente Oosterhout (bouwmanagement vanuit gemeente: Stevens Van Dijck, Zoetermeer) ONTWERP DP6 architectuurstudio, Delft; 3TO architecten, Den Haag CONSTRUCTIEF ADVIES Vissers & Vissers, Venlo UITVOERING Van Wijnen Zuid, Rosmalen AKOESTIEK DGMR, Arnhem INSTALLATIES Tiboveen, Veen (E, W & L) BOUWSOM € 9,6 miljoen BOUWPERIODE mei 2014 – juli 2015

| 93

BRAND VEILIGHEID

Specialist prefab wanden en plafonds juicht normontwikkeling brandveiligheid toe

Naar total cost of ownership Of het nu afbouw voor de retail of duurzame transformaties betreft: de gebruikseisen zijn hoog. Zoals op het gebied van brandveiligheid, waardoor doorontwikkeling van bouwproducten aan de orde van de dag is. “Als zelfstandig producent van prefab wanden en plafonds is Faay al jaren in staat gebleken maatwerk te leveren met duurzame producten – getest volgens de laatste normen, met moderne marktbenaderingen als total cost of ownership als uitgangspunt. Kwaliteit wint altijd”, zegt directeur Monique de Vos-Faay. Het doorontwikkelen van producten als de bekende 'Faay-wand', de scheidingswand op basis van vlasscheven en gips, is voor de firma uit Vianen dagelijks werk, vertelt De Vos-Faay, met broer Mark de tweede generatie Faay aan het hoofd van het door vader Cees opgerichte bedrijf. “Productontwikkeling zit in het dna van Faay. De markt kent ons als flexibele partner die kant-en-klare, modulaire producten op maat aanlevert, maar wij willen ook vooroplopen als het gaat om regelgeving – op alle vlakken. Toen de tilnormen werden aangescherpt hebben wij bijvoorbeeld de breedtemaat van de panelen verkleind. Hierdoor nam het totaal aantal pa-

nelen toe, waardoor het dichten van naden in de montagefase extra aandacht vroeg. Hiervoor hebben wij een speciale montagelijm in huis, die een goede dichting garandeert, met een lijmkop die precies aansluit op de montagemethode. Dit lijkt een detail, maar is het voor ons niet. De onderscheidende kracht van Faay-producten is dat zij door elke professionele opdrachtgever kunnen worden gemonteerd, en een integrale productenlijn zorgt voor de gewenste kwaliteit.”

VLASSCHEVEN ALS BASIS “Dat geldt zeker ook voor brandveiligheid”, vult technisch adviseur Teus Kleijn aan. Kleijn bege-

leidt de brandveiligheidstesten bij Faay, doorgaans uitgevoerd bij Efectis. “Brandveiligheid is een belangrijk onderdeel van ons werk, want elk nieuw producttype moet apart getest worden. En de regelgeving op het gebied van brandveiligheid wordt continu aangescherpt.” “Wij werken met een basisplaat gemaakt van vlasscheven”, vervolgt De Vos-Faay. “Vlas is een textielproduct, voornamelijk gewonnen in de ons omringende landen, en vlasscheven zijn daarvan een restproduct waardoor de productie zeer duurzaam is. Uit tests blijkt bovendien dat de basisplaat van vlasscheven sterk en weinig brandbaar is.” Zo werd voor de woningscheidende wand IW200 de

'De markt kent ons als flexibele partner die kant-en-klare, modulaire producten op maat aanlevert, maar wij willen ook vooroplopen als het gaat om regelgeving – op alle vlakken.'

94 |

BRAND VEILIGHEID

130-minutengrens gehaald. Kleijn: “Dit is uiteraard een dubbele wand, opgebouwd met steenwol en voorzien van een spouw, maar de eerste wand van 70 millimeter dik hield 85 minuten stand aan de ovenzijde van de testruimte. Niet alleen valt deze woningscheidende wand in de brandklassen E120, EW120 en EI120, wij houden ook nog eens een ruime marge aan.”

PREFAB CONSTRUCTIES In combinatie met het 'extreem brandveilige' 2resist® plafond kan de genoemde woningscheidende wand een doosconstructie vormen met een brandwerendheid van 120 minuten, aldus Faay. De brandveiligheid van de totale constructie wordt steeds belangrijker, ook in de normstelling, die steeds 'Europeser' wordt en daarmee zwaarder. “Daarom testen wij onze producten nu volgens de Europese norm EN 1364-1.” De Vos-Faay:

“Het grootste deel van onze producten leveren wij aan op de bouwplaats als onderdeel van een modulair systeem, maar in onze bedrijfshal worden tegenwoordig ook complete sanitaire ruimten prefab opgeleverd. Een afbouwpartij wordt nog weleens gezien als sluitpost in de begroting, maar dat is wat ons betreft iets van het verleden. Steeds meer opdrachtgevers gaan over op total cost of ownership, en nu het gebruik van BIM steeds meer gemeengoed wordt, zien alle partijen vanzelf dat investeren in kwaliteit op termijn het meest oplevert.”

HET VERSCHIL MAKEN Faay juicht de normontwikkeling op het gebied van brandveiligheid dan ook toe. “Wij moeten als producenten allemaal mee in deze ontwikkeling. Wij exporteren veel, en zijn dus gewend te

voldoen aan strenge eisen. Niet voor niets is de Faay-wand naast een merknaam ook een begrip in de bouwwereld”, vervolgt Monique de Vos-Faay. “Voor verschillende typen opdrachtgevers, van IKEA en Jumbo tot een particulier die een monumentale stoomwasserij restaureert. Wij hechten grote waarde aan vaste relaties, maar schuiven net zo lief aan in de projectorganisatie van partijen waarmee wij nog niet eerder samenwerkten. Een hechte club mensen met veel ervaring in maatwerksituaties kan – uiteraard met een kwaliteitsproduct achter de hand – overal het verschil maken.” Als je vroeg aan tafel zit met de juiste mensen worden de faalkosten laag gehouden, is het argument. “Wij moeten als bouwpartners opdrachtgevers – bijvoorbeeld schoolbesturen en zorgorganisaties – ervan weten te overtuigen dat de total cost of ownership-benadering ook betere en veiligere gebouwen oplevert.” ❚

| 95

BRAND VEILIGHEID

'100% zekerheid met KOMO-attest voor het brandwerend bekleden van staalconstructies' Saint-Gobain Gyproc Nederland is uniek in de markt met een KOMO-attest voor het bekleden van staalconstructies met Glasroc F, een onbrandbare glasvliesversterkte gipsplaat voor de binnenafbouw. Met deze kwaliteitsverklaring zijn de brand veiligheid, maar ook de andere relevante aspecten in één keer te onderbouwen en te toetsen. Hiermee ondersteunt Gyproc applicatiebedrijven en toetsende instanties.

'We richten ons op staalconstructies, dragende bouwkundige onderdelen en brandwerende wanden en plafonds.'

Aan het woord is ir. Ad Maas, manager techniek & innovatie bij Gyproc. “De onderbouwing van de brandwerende prestaties van een bekledingssysteem voor staalconstructies volgens de Europese normen is noodzakelijk. Bovendien hebben we certificatie-instelling SKH al in 1996 gevraagd om een KOMO-attest voor deze toepassing op te stellen. Dit is nu volledig aangepast aan de nieuwe geldende regelgeving.”

GEGARANDEERDE PRESTATIES Alle partijen in de bouwkolom hebben steeds meer behoefte aan kwaliteitsbewaking en zekerheid. Met attesterings- en certificeringsmogelijkheden (getoetst aan het Nederlandse Bouwbesluit) verhoogt SKH het kwaliteitsniveau in de bouwsector. “We hebben Gyproc begeleid bij het opstellen van het Gyproc KOMO-attest. Dit attest geeft optimale zekerheid aan met name architecten, aannemers en verwerkers over de te realiseren prestaties met het Glasroc F-bekledingssysteem”, aldus Bas van Etten, certificatie-deskundige bij SKH. “Wij toetsen, als onafhankelijke partij, datgene wat een fabrikant bedacht heeft.”

LEVENSLANGE GARANTIE “De brandwerende Glasroc F-bekledingssystemen hebben de testen glansrijk doorstaan”, aldus

96 |

BRAND VEILIGHEID

Maas. De Glasroc F-systemen vallen onder GyprocGarant, de levenslange garantie op de prestaties van Gyproc-systemen. Alle producten en systemen van Gyproc zijn volledig getest en bestaan alleen uit onderdelen van de hoogste kwaliteit. “Voorwaarde is dat het systeem ontworpen en verwerkt wordt conform het KOMO-attest en geldende voorschriften van Gyproc.”

WETTELIJK KADER Het Glasroc F-systeem voldoet aan alle eisen uit de Nationale beoordelingsrichtlijn BRL 2880 ‘Systemen voor het brandwerend bekleden van lijnvormige stalen bouwconstructies’. Maas vervolgt: “Als fabrikant kun je op basis van deze BRL een attest aanvragen en in één keer aantonen dat koker- en plafondvormige bekleding met Glasroc F voldoet aan het Bouwbesluit en de geldende Europese normen. Vanzelfsprekend is het attest volledig erkend door de overheid.”

GYPROC BRANDBOEK Gyproc beschikt over brede kennis en ervaring om brandveilig te ontwerpen en te bouwen. Gyproc deelt deze kennis met de markt onder andere in het vernieuwde Gyproc Brandboek, een overzichtelijk naslagwerk met verwerkingsvoorbeelden, detailtekeningen en de veiligste materialen zoals Gyproc RF- en Glasroc F-gipsplaten, veelzijdig toe te passen in scheidingsconstructies (wanden en plafonds) en dragende staalconstructies.

BRANDVEILIGHEID VRAAGT KENNIS AUB Brandpreventie is sinds jaar en dag verwerker van Glasroc F. Het gespecialiseerde applicatiebedrijf is één van de ruim 30 Gyproc Professionals. Gyproc Professionals vormen een netwerk van vooraanstaande plafond- en wandmontagebedrijven, die gespecialiseerd zijn in de verwerking van Gyproc-afbouwsystemen. “AUB Brandpreventie werkt alleen met gecertificeerde systemen en zorgt voor de juiste montage volgens de voorschriften”, aldus Tonny van Venrooij, directeur bij AUB Brandpreventie. AUB Brandpreventie is specialist in bouwkundige brandpreventie. Van Venrooij: “We richten ons op staalconstructies, dragende bouwkundige onderdelen en brandwerende wanden en plafonds. We zitten vaak, samen met de aannemer, om de tafel met de controlerende instanties zoals gemeente en brandweer. Maar liefst 95% van de praktijksituaties kunnen we onderbouwen met het KOMOattest van Glasroc F.”

UTILITEITSBOUWPROJECTEN Van Venrooij: “Door het Gyproc KOMO-attest en de ondersteuning voorkom je verrassingen in de uitvoeringsfase. Wij zijn voornamelijk actief in de utiliteitsbouw – zowel in renovatie als nieuwbouw. Momenteel werken we aan het project Hotel Huis ter Duin in Noordwijk, waar we Glasroc F op verschillende wijzen toepassen. Een ander project waarbij Glasroc F is toegepast is het project Loendersloot in Roosendaal. Hier zijn in een bestaand magazijn twee nieuwe brandcompartimenten gevormd door middel van brandwerende wanden en plafonds.” ❚

| 97

BRAND VEILIGHEID

'Brandveiligheid is meer dan alleen een deur' “Brandwerende en rookwerende binnendeuren en kozijnen spelen een belangrijke rol bij de brandveiligheid van een woning of gebouw. Als de deuren gesloten zijn, zorgen ze ervoor dat rook zich minder snel kan verspreiden door het gebouw en dat vuur minder snel kan uitbreiden naar een andere ruimte. Zo heeft u bij brand meer tijd om de locatie veilig te verlaten”, aldus producent Theuma. “De brandwerendheidseisen van een bouwwerk gaan verder dan de deur alleen en vragen meer expertise van de toeleveranciers in het bouwproces. Naast de mate van brandwerendheid, is de kennis van de toe te passen deur-kozijncombinatie én de samenstelling van de scheidingsconstructie van belang. Daar waar in het verleden de brandwerendheid van een deur veelal voldoende was is nu ook het kozijn, de wand en de montage van belang. Ook de maatvoering van de deur speelt een belangrijke rol, net als een eventuele glasopening en de uiteindelijke uitvoering, zoals enkele deur, dubbele deur en valdorpel. Kortom, alle voorzieningen die noodzakelijk zijn om een bepaalde brandwerendheid te waarborgen.”

DE KEUZE VOOR DE JUISTE DEUR-KOZIJNCOMBINATIE Er moet dus een aantal vragen gesteld worden om de juiste combinatie van deur en kozijn te waarborgen: • Wat is de geëiste brandwerendheid: 30 of 60 minuten? • Wat is de wandconstructie: lichte of zware scheidingswand? • Wat is de inbouwmethodiek van het kozijn: montage of inmetsel? • Wordt de deur toegepast in een stalen of houten kozijn? • Heeft het kozijn een zij- en/of bovenlicht? • Wat is de uitvoering van de deur: enkele of dubbele deur? • Wel of geen glasopening? • Wat is de afmeting van de toe te passen deur? • Welke opties zijn gewenst: deurdranger, spionoog, kabeldoorvoer, enzovoorts? “Om u te helpen bij het maken van uw productkeuze, heeft Theuma de brandwerendheidsmatrix ontwikkeld. De matrix geeft een duidelijk overzicht van het assortiment brandwerende binnendeuren en kozijnen, en laat zien welke deur-kozijncombinaties u in een bepaalde situatie kunt toepassen.”

98 |

OPTIMALE BRANDVEILIGHEID “De brandwerende deuren en kozijnen van Theuma zijn exact op elkaar afgestemd. Daardoor bieden ze gemak en zekerheid bij het creëren van optimale brandveiligheid in een bouwwerk. De deur-kozijncombinaties zijn verkrijgbaar in 30 en 60 minuten brandwerende uitvoering, volgens NEN 6069 en EN 1634-1. Bovendien worden de deuren geleverd met GND-garantie. De deuren zijn leverbaar met diverse afwerkingen, zoals lak en HPL, in de deurdiktes 40, 50 en 54 millimeter, en in combinatie met houten en stalen binnendeurkozijnen. Uitgevoerd als enkele of dub-

bele deur, waarbij een glasopening met gemonteerd glas mogelijk is. Dit alles zonder concessies te doen aan de brandwerendheid. De testcertificaten voorzien in veel gevallen ook het toepassen van ingebouwde deurdranger, spionoog, kabeldoorvoer en ingebouwde valdorpel.”

COMBINATIE MET GELUID- EN INBRAAKWERENDHEID “Onze jarenlange ervaring en uitgebreide kennis in de verschillende takken van de woningen utiliteitsbouw hebben geleid tot een ruim en performant assortiment brand-, geluid- en inbraakwerende deurconstructies. Ook combinaties van deze technische eigenschappen zijn mogelijk. Geheel conform de geldende nationale en internationale normen en wetgeving. We stellen onze kennis graag ter beschikking om samen met u tot een altijd sluitende oplossing te komen.” ❚

BRAND VEILIGHEID

'Daar waar in het verleden de brandwerendheid van een deur veelal voldoende was is nu ook het kozijn, de wand en de montage van belang.'

| 99

Brandwerende deur-kozijncombinaties • 30 en 60 minuten brandwerend • Ook in geluid- en/of inbraakwerende uitvoering • Complete combinatie van deur, kozijn en hangen sluitwerk • Snelle, eenvoudige montage • Met GND-garantie Altijd een sluitende oplossing!

www.theuma.nl | info@theuma.nl

Wat is een gezond binnenklimaat?

Montevideo Toren, Rotterdam

Een gezond binnenklimaat is een klimaat dat past bij de functie van een gebouw. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. OfÂ het nu gaat om geluid, licht, temperatuur of luchtkwaliteit. Flexibel comfort noemen we dat. Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @flexibelcomfort

www.vbi.nl

BRAND VEILIGHEID

Deurenproducent ontwikkelt voorsprong op basis van normen buitenlandse markt

Rookontwikkeling is bij brand vaak een grotere bedreiging voor mensen dan vuur. In Nederland is de rookwerendheid van een deurkozijn–element gekoppeld aan het behaalde brandwerende resultaat (3/2 x de brandwerendheid van het geteste element volgens NEN6069 in het Bouwbesluit). “Wij testen onze deuren al vele jaren volgens EN 1634-3, een norm die veel zwaardere eisen stelt. In de toekomst zal deze Europese norm de Nederlandse vervangen”, zegt commercieel manager Frank Verdaasdonk van REINÆRDT Deuren bv.

Als Nederlands marktleider in houten deuren voor de utiliteitsbouw wil REINÆRDT een voorloper zijn, aldus Verdaasdonk. “In landen als Duitsland zijn brandwerendheid en rookwerendheid twee aparte grootheden die ook als zodanig getest moeten worden, hetgeen ten grondslag ligt aan de genoemde normontwikkeling. Wij vinden dit onderscheid sowieso de beste benadering. En omdat wij veel naar Duitsland exporteren hebben wij hierin een

102 |

voorsprong kunnen ontwikkelen.” REINÆRDT heeft de grote sprong echter al veel eerder gemaakt. “In 1999 werden wij gevraagd deuren met hoge brandveiligheidseisen te ontwikkelen voor het Nederlandse kantoor van het Amerikaanse Cisco Systems. Vanaf dat moment heeft de doorontwikkeling van rook- en brandwerende deuren bij ons niet stilgestaan. Wij bezitten naast onze Nederlandse productielocatie in Haaksbergen bijvoorbeeld een

innovatieve vestiging in Noord-Duitsland waar zelfs glazen wanden volgens strenge brandveiligheidseisen worden ontwikkeld. Hiermee biedt REINÆRDT als enige in de markt oplossingen voor scheidingswanden of draaideuren met glas en hout.”

BAMBOE Een andere belangrijke innovatie van de Volker Wessels-dochter is de vervanging van tropisch

BRAND VEILIGHEID

hardhout-deurelementen door bamboe, een grassoort die veel sneller groeit dan een boom. “Uitvoerig testen – niet alleen brand- maar ook duurtesten tot 200.000 keer openen en sluiten – heeft tot een succesvolle introductie geleid van bamboe in het raamwerk van onze deuren. In de recente nieuwbouw van Isala Klinieken in Zwolle zijn maar liefst 5.000 deuren aangebracht waarin bamboe is verwerkt.”

Vaak gaat het bij dergelijke projecten niet alleen om brandveiligheid en duurzaamheid, maar ook om geluidwering, esthetica en toegankelijkheid. “REINÆRDT-producten worden continu doorontwikkeld; wij hebben bijvoorbeeld meegewerkt aan de ontwikkeling van een brand- en geluidwerend, onzichtbaar kozijn met geïntegreerde drangers. Wanneer onze producten aan de gestelde normen en ei-

sen voldoen, gaan wij intern door met testen. Het gaat ons daarbij uiteraard niet alleen om de kwaliteit, maar ook om de prijs-kwaliteitverhouding.”

GND Zo onderzoekt REINÆRDT, onder meer met de introductie van bamboe, hoe minder hout in een deur gebruikt kan worden. Veiligheid en duurzaamheid staan echter voorop, zoals GND beoogt – een stichting waarbij toonaangevende Nederlandse deurenfabrikanten als REINÆRDT zijn aangesloten. “De GND-deuren van REINÆRDT voldoen aan de nieuwste weten regelgeving; ook heeft GND speciale garantielabels ontwikkeld om de classificatie op het gebied van brandwerendheid aan te duiden”, zegt Verdaasdonk. “Een belangrijk doel van GND is het mogelijk maken van een laagdrempelige prestatiebeoordeling. Het is voor ons van belang dat de juiste specificaties van de producten zo vroeg mogelijk algemeen bekend zijn bij onze bouwpartners. Ook worden wij graag vroeg in het proces betrokken, liefst door een goed specificerende opdrachtgever. Dat kan de brandveiligheid van de gebouwen waaraan wij mogen meewerken alleen maar ten goede komen.” ❚ 'Vaak gaat het bij projecten niet alleen om brandveiligheid en duurzaamheid, maar ook om geluidwering, esthetica en toegankelijkheid.' | 103

BRAND VEILIGHEID

'Goed in onzichtbare brandveiligheid' Flexibel ruimtegebruik speelt een belangrijke rol in de hedendaagse utiliteitsbouw; tegelijkertijd nemen de brandveiligheidseisen toe. Brandschermen kunnen dan een interessante oplossing zijn, vertellen Arjen Pieters en Bas Vos van Stöbich Fire Protection. “Dankzij het productievolume van het Duitse moederbedrijf kan dat bovendien tegen een goede prijs.” Stöbich Fire Protection werd in 1978 opgericht na een brand in een Berlijnse fabriek. Directeur en oprichter Dr. Ing. Jochen Stöbich ontwikkelde onder meer een gepatenteerde oplossing voor brandvertragende transportbandafsluitingen. Sindsdien combineert Stöbich flexibele brandveiligheidsproducten als brandschermen met oplossingen voor doorvoeren in gebouwen. Inmiddels zijn brandwerende (rol) schermen de corebusiness geworden, een segment dat aansluit bij de toenemende flexibilisering van

het ruimtegebruik in de utiliteitsbouw, met grote vrije vloeroppervlakken en de toenemende transformatiebehoefte als dragers. “Zo zien wij het gebruik van tussenwanden sterk toenemen”, zegt Vos. “Brandschermen worden dan interessante oplossingen voor de bouwkundige brandveiligheid.”

NEDERLANDSE VESTIGING De Nederlandse vestiging van Stöbich Fire Protection bestaat sinds 2012, en is met name opgezet

'Brandwerende (rol)schermen sluiten aan bij de toenemende flexibilisering van het ruimtegebruik in de utiliteitsbouw.'

104 |

om op de juiste wijze in te spelen op de veranderende regelgeving in het kader van bouwkundige brandveiligheid in Nederland. Pieters: “Onze productontwikkeling loopt altijd voor op de regelgeving, mede omdat wij bijdragen aan de ontwikkeling van CEN-normen. Wij pleiten daarnaast voor een vroegtijdige specificatie van de gewenste producten. Wij zijn van mening dat oplossingen in het kader van brandveiligheid het best in de ontwerpfase worden bekeken, om een betere, in-

BRAND VEILIGHEID

tegrale oplossing te realiseren. Naast het leveren van brandwerende producten, zoals recentelijk nog brandwerende schermen voor het atrium van ziekenhuis VieCuri in Venlo, monteren wij ook zelf, waardoor altijd up-to-date aan de vereiste normen wordt voldaan.”

VOORLOPER De referentielijst van Stöbich Fire Protection is gevuld met talloze publieksgebouwen, zoals het Amsterdamse filmmuseum EYE en het nieuwe Paleis van Justitie in de hoofdstad, alsmede Stadskantoor Vlaardingen en het Meander MC in Amersfoort – hedendaagse utiliteitsbouw van hoog architectonisch niveau. “Wij zijn goed in onzichtbare brandveiligheid”, zegt Pieters. “Dat past bij de denkwijze van architecten. Tegelijkertijd kunnen wij bogen op ruim 250 geslaagde brandtesten en zijn wij in staat massa te produceren, waardoor een goede prijs kan worden geboden. Met Stöbich-producten combineer je de kwaliteit van een voorloper in de markt met de prijs van een grote producent.” ❚

Fibershield brandschermen

Fibershield-S

Sectie of compartimentvormend brandscherm

Architectonisch optimaal integreerbare brandveiligheidsoplossingen

Fibershield-P

Premium brandscherm voor grote afmetingen

www.stoebichf ireprotection.nl Stöbich BV Noorddijk 92 A

1521 PD Wormerveer Netherlands

phone: +31 (0) 75 - 64 60 420 fax: +31 (0) 75 - 64 60 439 e-mail: info@stoebich.nl

| 105

BRAND VEILIGHEID

'Brandwerende deuren kunnen ook mooi zijn' Steeds meer worden de brandwerende eigenschappen van bouwkundige delen getoetst aan daadwerkelijke prestaties. Westag Nederland kan brandwerende deuren integraal met kozijnen en hangen sluitwerk leveren – inclusief testrapport. “In combinatie met een goede geluidsisolatie en een aantrekkelijk design”, vertelt commercieel directeur Arno de Haan. Westag Nederland heeft een assortiment houten binnendeuren met een grote verscheidenheid aan specificaties en afwerkingsmaterialen; wat betreft brandwerendheid bijvoorbeeld 30, 60 en 90 minuten brandwering inclusief kozijnen, al dan niet met geluidwerende eigenschappen en een anti-paniekfunctie, waardoor de toegankelijkheid is gewaarborgd. “Brandwerende deuren van Westag worden doorgaans met een kras- en stootbestendige HPL-

toplaag geleverd, indien gewenst inclusief houten of stalen kozijnen en hangen sluitwerk”, vertelt De Haan. “Al onze brandwerende deuren zijn getest in kozijnen, en vanzelfsprekend hebben alle Westagdeuren een testcertificaat; daarbij zijn wij in staat onze producten montage-gereed op de bouwlocatie af te leveren. Wat zeker genoemd moet worden is de esthetische kwaliteit van afwerkingsmaterialen als GetaLit HPL, waarop prints – ook foto's – wor-

den afgebeeld, eventueel aangevuld met platen en panelen in identiek decor voor op de wand of als meubel. Brandwerende deuren hoeven niet lelijk en saai te zijn; dat is iets waar Westag Nederland goed op inspeelt. Met omkanten in gelijk decor en de nieuwe soft en nature touch oppervlakte-structuren blijven we toonaangevend qua uitstraling.”

UNIEKE OPLOSSINGEN EN BESPAREN OP MONTAGE “Naast de uitstraling van deuren en kozijnen is Westag Nederland ook innovatief bezig met kozijnen. Alle brandwerende deuren zijn bij ons getest in ‘standaard’ kozijnsponningen van 15 millimeter,

BRAND VEILIGHEID

waardoor er qua aanzicht geen verschil is tussen brandwerende kozijnen en kozijnen zonder brandeisen. Daarnaast wordt er op hangen sluitwerk bespaard. Zo worden, door het gebruik van spon-

ning-contrasponning, bij tweevleugelige deuren deurnaalden overbodig. Door het gebruik van maar twee scharnieren per deur, zijn de deuren tevens sneller af te hangen.”

In utiliteitsgebouwen als hotels en concertzalen spelen naast brandeisen ook geluidsisolatie, rookwerendheid en uitstraling een belangrijke rol.

BRANDWERENDHEID ÉN GELUIDSISOLATIE In utiliteitsgebouwen als hotels en concertzalen spelen naast brandeisen ook geluidsisolatie, rookwerendheid en uitstraling een belangrijke rol. “Wat onze producten onderscheidt is de combinatie van een hoge brandwerendheid met een goede geluidsisolatie. De deuren kunnen uitgevoerd worden in 90 minuten brandwerendheid in combinatie met 57 dB praktijkwaarde – vrij uniek voor houten deuren.” Westag Nederland heeft een breed referentiekader op dit gebied. Een recent voorbeeld is het Utrechtse TivoliVredenburg, met vijf muziekzalen die onafhankelijk van elkaar toegankelijk zijn. Westag Nederland heeft voor de vier nieuwe zalen ruim 400 houten deuren met bijbehorende kozijnen en hangen sluitwerk geleverd, waarbij hoge geluidseisen met 60 minuten brandwerendheid werden gecombineerd. De Haan: “Om aan de brandwerendheidseis te voldoen, zijn naast deuren ongevulde stalen kozijnen in grote afmetingen geleverd. Momenteel werken wij aan een hotel, waarbij een brandwerendheid van 60 minuten is verkregen op een deur met de ongebruikelijke breedtemaat van 1,75 meter. Maatwerk – op welk aspect dan ook – is voor ons geen uitzondering.” ❚

Westag NederlaNd BV leVeraNcier VaN hoogWaardige deureN eN kozijNeN

TivoliVredenburg

• •

Compleet in binnendeuren en kozijnen ≤ 57dB geluidsisolerend

• •

≤ 90 minuten brandwerend getalit plaatmateriaal voor zowel deuren, wanden en meubels in gelijke kleur

Mövenpick hotel

Conservatorium

Crowneplaza hotel

Leverbetrouwbaarheid en kwaliteit spreken voor zich! t 0348 - 55 81 81 | westag@westag.nl | www.westag.nl De Doelen Adv_JAN_197x130mm.indd 1

27-01-15 13:32

| 107

BEDRIJFSPRESENTATIE | Arie Hollenberg

SPECIALIST INVESTEERT IN VOORLICHTING EN TRANSPARANTIE

'Als het gaat om asbestsanering moet je concreet en helder zijn' In 1993 werd de toepassing van asbest in Nederland wettelijk verboden, en daarmee werd het startsein gegeven voor de asbestsanering. Arie Hollenberg Sloop en Milieuwerken was als één van de eerste bedrijven gecertificeerd voor de vakmatige sanering van asbest. De Noord-Hollanders leggen graag uit wat daarbij komt kijken. “Wat wij de laatste jaren ervaren, is dat er een enorme behoefte bestaat aan voorlichting, zowel bij opdrachtgevers, uitvoerders als bewoners. Daarin investeren wij veel tijd”, vertelt communicatiemedewerker Bianca van der Gronden. “Een transparante asbestsanering dient ieders belang.”

Arie Hollenberg is totaalleverancier van sloopen milieudiensten; dat betekent niet alleen asbestsanering en sloopwerkzaamheden (te verdelen in totaal- en renovatiesloop), maar ook grondsanering. “Wij kunnen indien gewenst het gehele traject uit handen nemen, inclusief communicatie en organisatie.” Van der Gronden vertelt graag over asbestsanering, omdat er bij veel betrokkenen slechts een globale kennis aanwezig is. “Een goede voorlichting blijkt zeer belangrijk voor de betrokken partijen; dus vanzelfsprekend ook voor ons. Je kunt denken aan informatiemiddagen voor opdrachtgevers als woningcorporaties en VvE's, of het organiseren van bewonersbijeenkomsten, met name bij grote projecten zoals Korsholm Hoofddorp en Bosstraat Nieuw-Vennep, twee van onze recente saneringsprojecten. In beide gevallen gaat het immers om meer dan honderd woningen.” Een belangrijk vraagstuk is bijvoorbeeld: kan de sanering in bewoonde staat worden uitgevoerd, of moeten bewoners tijdelijk elders naartoe en wat betekent een dergelijke beslissing voor de woningeigenaar en/of huurder? “Leegstand is duur en uitplaatsing is belastend voor bewoners. Tegelijkertijd moet de sanering op vakmatige wijze plaatsvinden. Dan is het belangrijk dat je naar elkaar toe transparant bent. Wij verplaatsen ons in de betrokkenen, maar zijn altijd concreet en helder.”

GRENSWAARDE

'Wij streven in alle gevallen naar een zo veilig mogelijke asbestsanering.'

108 |

Van der Gronden neemt graag vooroordelen weg over een onderwerp dat al snel wordt geassocieerd met 'mannen in witte pakken'. “Er zijn vele partijen intensief bij de asbestsanering betrokken. De inventarisatie vindt

BEDRIJFSPRESENTATIE | Arie Hollenberg

bijvoorbeeld altijd plaats door een onafhankelijke partij, en die witte pakken zijn niet altijd nodig. Een asbesthoudende vensterbank die alleen geklemd vastzit, kan bijvoorbeeld relatief eenvoudig verwijderd worden. Er zijn echter ook situaties waarbij sprake is van (niet-)hechtgebonden materialen, en dan wordt het werkgebied zorgvuldig afgezet en een luchtdichte tent om het te saneren object geplaatst. Het gebied wordt als het ware tijdelijk in quarantaine geplaatst. Na de saneringswerkzaamheden komt een onafhankelijk, RvA-geaccrediteerd laboratorium het onderzoek afronden.” De eisen worden steeds strenger; naar verwachting zal

binnen afzienbare tijd de grenswaarde voor het maximaal aantal asbestvezels sterk worden verlaagd. “Hoe wij daarop inspelen? Wij streven in alle gevallen naar een zo veilig mogelijke asbestsanering. Wij denken het liefst vooruit. Zo draaien wij met Ymere mee in een pilot van het Landelijk Asbestvolgsysteem, LAVS. Hierin wordt het asbestsaneringsproces met behulp van een digitale portal van A tot Z geregistreerd, van de inventarisatie-opdracht tot en met de afvalverwerking. Hollenberg kan de volledige organisatie van het saneringstraject – inclusief communicatie – volledig uit handen nemen.” ❚

Er zijn vele partijen intensief bij de asbestsanering betrokken.'

| 109

BEDRIJFSPRESENTATIE | MAT Afbouw

Tekst en Beeld: Wim de Goeij

De toegevoegde waarde MAT Afbouw in advies en uitvoering

MAT Afbouw kan haar onderscheidend vermogen in de afbouw goed laten zien op het project “Nieuwbouw TNW Zuid”. Van advies tot eindproduct van toegevoegde waarde te zijn, dát is onze uitdaging.

110 |

METAL STUD WANDEN MET DUBBELE BEPLATING EN PREFAB KOVEN

Ook dit project laat zien dat prefab gunstig is voor de kwaliteit, bouwsnelheid en lagere kosten.

Nu (februari 2015) wordt er op de verdiepingen gewerkt aan de (scheidings)wanden; dubbele beplating (12,5 mm gipskartonplaat) op een enkel skelet van staalprofielen. De voorste plaat is een vezelversterkte gipsplaat (Duragyp) voor extra bescherming tegen stootschade. Op verschillende plaatsen worden de naden van wanden van een speciale kit voorzien en MAT Afbouw zorgt ook voor de koven en randen van gipskarton die aansluiten op systeemplafonds. De in vorm en maten uiteenlopende en bewerkelijke koven worden voor het grootste deel prefab gemaakt in Zaltbommel.

In samenwerking met de installateurs wordt eerst het gedeelte boven de plafondlijn aangebracht, maar wel zo dat de later aan te brengen “sluitplaten” direct passen. Een goed voorbeeld van geordend en efficiënt werken, waarbij de verschillende disciplines rekening met elkaar houden om voor alle partijen een goed resultaat te bereiken. Die verantwoordelijkheid legt de aannemer in onze handen als onderdeel van de opdracht om zelf te zorgen dat de kwaliteit van ons werk gekeurd en met een handtekening onderstreept wordt.

VEILIG WERKEN OP EEN SCHONE BOUWPLAATS Opdrachtgever Hurks legt grote nadruk op veiligheid en netheid. MAT Afbouw sluit zich daar graag bij aan door goed op te ruimen waar gewerkt is, maar ook in het proces daarvoor. De transportdienst van MAT Afbouw brengt de gipskartonplaten naar de juiste werkplek en plaatst deze verticaal op bokken. Dat neemt minder ruimte in, voorkomt schade aan gipskartonplaten, is veiliger voor mensen en zorgt voor een efficiënte verwerking.

VOLLEDIG TRILLINGSVRIJ WERKEN IN DE LABORATORIA Het onderscheidend vermogen van MAT Afbouw komt het meest tot z’n recht bij de bouw van de laboratoria. Dat begint met een goed doordacht en onderbouwd advies over wat efficiënt

BEDRIJFSPRESENTATIE | MAT Afbouw

Alle zichtwanden (40.000 m2) worden afgewerkt op het hoogste kwaliteitsniveau (Klasse A).

MAT Afbouw verwerkt voor de koven en de hoge wanden van iets meer dan 4.00 meter zoâ&#x20AC;&#x2122;n 66.000 m2 Duragyp, 55.000 m2 gipskartonplaat en zoâ&#x20AC;&#x2122;n 200 kilometer staal.

en effectief is bij de zeer hoge eisen omtrent het voorkomen van trillingen. In ons geval gaat het om volledige ontkoppeling van de wanden. MAT Afbouw liet met proefkamers zien waartoe het in staat is. De goedkeuring wordt in de komende maanden op de begane vloer omgezet in hoogwaardige laboratoria. Iedereen bij MAT Afbouw is zich terdege bewust dat er geen enkele fout gemaakt mag worden bij de afbouw van deze hoogwaardige laboratoria.

GROTE TIJDSDRUK Voor de komende bouwvak moet 90% van ons werk klaar zijn. Een grote uitdaging, die veel vraagt van de vakmensen en het team projectleiding/werkvoorbereider/uitvoerder. Binnenkort zullen vier bouwstromen tegelijk aan het werk zijn, ondersteund door bijna dagelijks transport. MAT Afbouw kan het aan; het hoort bij de toegevoegde waarde die wij willen en kunnen zijn.

| 111

WONINGBOUW Teskt: Liliane Verwoolde

EEN LEVEN LANG IN HET GROEN

Comfort en duurzaamheid zijn toonaangevend Aan de voet van de duinen in Heemstede leven senioren sinds kort te midden van het groen. Nieuw Overbos is zo gebouwd dat de groene heuvels in de omgeving in alle ruimtes voelbaar en zichtbaar zijn.

112 |

HEEMSTEDE | Nieuw Overbos

Nieuw Overbos is groot. In het complex bevinden zich zo’n honderd royale appartementen en meerdere ruimtes voor kleinschalig groepswonen. Toch toont het complex allesbehalve kolossaal. Van Veen architecten verdeelde het gebouw namelijk in drie lichte, schegvormige volumes, die elk een handgebaar lijken te maken naar het groen in de omgeving. Op de begane grond bevinden zich de zorgvoorzieningen, op begane grond en eerste verdieping de ruimtes voor kleinschalig groepswonen en daarboven de zelfstandige appartementen.

LEVENSBESTENDIG WONEN Evelien van Veen deed er alles aan om de woningen luxe en comfort te verschaffen. “Het was een nadrukkelijke wens van AM Wonen dat de bewoners hier wonen en zorg kunnen combineren”, vertelt de architect. “Voor welke woonvorm zij ook kiezen, ze moeten zorg op maat kunnen krijgen.” Onder de noemer ‘levensbestendig wonen’ zijn de woningen van alle gemakken voorzien en bevinden zorginstanties zoals een apotheek, huisarts, fysiotherapie zich binnen handbereik, namelijk op de begane grond.

ROYALE BALKONS EN OVERSTEKKEN Maar ook duurzaamheid heeft een toonaangevende rol gespeeld bij het ontwerp. Zo koos de architect voor ruime balkons, die voor de onderliggende woning weer fungeren als natuurlijke luifels. Van Veen: “Hierdoor wordt het in de zomer niet te heet in de woningen. Dat scheelt in de energie om de woningen te koelen. Anderzijds zijn de raampartijen groot genoeg voor een ruime lichtinval.” De verwarming is geregeld met warmte-koudeopslag.

ONDERHOUDSVRIJ HEKWERK Ook bij de keuze van het hekwerk speelt duurzaamheid een rol. “Het hekwerk is vervaardigd van gepoedercoat RVS”, vertelt Van Veen. “Dit materiaal is speciaal voor Nieuw Overbos ontwikkeld. De hekken hebben het milieubelastende zinkbad overgeslagen en zijn milieuvriendelijk geproduceerd. Ook het onderhoud is milieuvriendelijk. Beschadigingen worden niet aangetast door roest en dat maakt de hekken nagenoeg onderhoudsvrij. Met drie kilometer hekwerk een mooi resultaat op het gebied van duurzaamheid.”

LEAN BOUWEN Bubbledeck-vloeren – licht in gewicht door de instorting van luchtbollen – maken het gebouw lichter en beperken de grondstoffen tot het absolute minimum. Geprefabriceerde elementen zorgen voor een hoge mate van repetitie, wat BAM Woningbouw doet besluiten om Nieuw Overbos als Lean-project uit te voeren. “Dit heeft grote besparingen opgeleverd”, legt Van Veen uit. ›

Projectinfo MASSIEF HOUTEN PLAFONDS De drie woontorens van Nieuw Overbos vormen in alle opzichten een eenheid. Het stoere, massieve hout zorgt aan binnen- en buitenzijde voor een stijlvolle, warme uitstraling. De keuze voor massief hout is gemaakt door Van Veen Architecten. Voor de buitenplafonds en de wand is het grill-systeem lineair toegepast in donker FSC Mahonie. De binnenplafonds bestaan uit FSC American Yellow Poplar in het lineaire multi-paneelsysteem met drie verschillende breedtes. “De manier waarop het massieve hout in Nieuw Overbos is toegepast, illustreert de vele mogelijkheden ervan”, vertelt Sita Vleer, marketing & communicatie manager van Derako International. “Wij werken uitsluitend projectmatig, met het ontwerpidee als uitgangspunt. Dit betekent dat de klant de keuze heeft uit meer dan twintig houtsoorten in elke gewenste maat, afwerking of uitstraling. De systemen zijn geschikt voor plafonds, wanden en gevels. Een achterliggend draagsysteem – speciaal hiervoor ontwikkeld – zorgt voor onzichtbare bevestiging. Dit draagsysteem kan demontabel worden uitgevoerd, waardoor men nog incidentele reparaties en onderhoudswerkzaamheden aan bovenliggende installaties kan uitvoeren. Met deze eigenschappen biedt Derako ongekende designmogelijkheden.” In Nieuw Overbos zijn fraaie keuzes gemaakt. Het monteren van de lamellen vroeg echter wel om een vakmanshand. “De plafonds bevatten uitkepingen en glooiingen. Dit was voor de afbouwende partij een behoorlijke technische uitdaging. Maar samenwerking en projectondersteuning in de vorm van tekeningen en praktische tips hebben gezorgd voor een uitstekend eindresultaat. De systemen van Derako staan voor flexibiliteit en duurzaamheid.”

VINYL WANDBEKLEDING 'FRAAI EN DUURZAAM' In Nieuw Overbos zijn de wanden van de gangen en appartementen bekleed met vinyl wandbekleding van Vescom. "Hiermee zijn de bewoners voor jaren klaar. Het materiaal is niet alleen duurzaam, het heeft ook een prachtige uitstraling en voldoet aan de hoogste normen voor projecten." De wandbekleding was door de architect opgenomen in het bestek. Hiermee was de eerste stap richting de order van circa 4.000 m1 vinyl wandbekleding gezet. “Een goede beslissing”, vindt Herman Reith, directeur Benelux van Vescom. “Vinyl wandbekleding is sterk, eenvoudig te onderhouden, bestand tegen krassen en stoten, naadloos aan te brengen, licht- en kleurecht en brandveilig volgens de SBI Europese brandklassen. Het materiaal gaat gemakkelijk tien tot vijftien jaar mee. Met deze eigenschappen is vinyl wandbekleding vele malen duurzamer dan schilderwerk of welke andere wandbekleding dan ook.” Fraaie dessins De vinyl wandbekleding is – net als de overige producten – binnen Vescom ontwikkeld en geproduceerd. Zo is in de loop der jaren een uitgebreide collectie ontstaan met fraaie structuren, kleuren en dessins. “Hierdoor kiest nagenoeg elke afnemer voor een product uit de beschikbare collecties”, vertelt Reith. “Maar ook voor een speciale kleur gaan onze vormgevers aan de slag.” In Nieuw Overbos is gekozen voor de dessins Nero, Colour Choice en Hauki. Wereldwijd actief Sinds de start in 1971 is Vescom uitgegroeid tot een wereldwijd opererende organisatie. Naast de productiefaciliteiten in Europa en Amerika beschikt zij over een omvangrijk netwerk van verkoopkantoren. Daarnaast zijn over de hele wereld zorgvuldig geselecteerde distributeurs actief, die deskundig advies geven en de weg wijzen naar het juiste product. “Onze producten worden vooral toegepast in de projectmarkt”, vertelt Reith. “In gezondheidsinstellingen, hotels, kantoren en onderwijsinstellingen is behoefte aan mooie, sfeervolle interieurproducten met een hoge functionaliteit. Onze producten sluiten hier naadloos op aan.” Sinds enkele jaren biedt Vescom ook meubelbekleding en gordijnstoffen aan.

| 113

contract

wallcovering upholstery curtain

www.vescom.com

HEEMSTEDE | Nieuw Overbos

“Door een goede voorbereiding kon enorm snel worden gebouwd. Steigers en opslagruimtes waren overbodig, omdat alles just-in-time werd geleverd. Zo kwam geld vrij voor mooie, duurzame afwerkmaterialen. De woningen vallen in de sociale en

de hoge huurklasse, maar de kwaliteit is overal duurzaam. Door goed overleg tussen zorginstelling, ontwerpende partij en uitvoerende partij heeft Nieuw Overbos op het gebied van wonen en zorg het beste in zich. Ik zie dit als dé manier van wonen

voor senioren in de toekomst. Maar het kan altijd beter en zowel de bouw als de zorg blijft in beweging. Daarom is het zaak dat genoemde partijen zo vroeg mogelijk met elkaar aan tafel gaan zitten. Alleen dan ontstaat het beste resultaat.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT AM Wonen, Utrecht

ONTWERP Van Veen Architecten, Rotterdam; Simone Drost Architecture, Rotterdam

ADVIES Vista, Amsterdam; CEANconsulting, Baarn; Ingenieursbureau SmitWesterman, Gouda; Cauberg-Huygen raadgevende ingenieurs, Rotterdam; Basalt Bouwadvies, Nieuwegein

UITVOERING BAM Woningbouw, Amsterdam; Van Rossum Infra, Amsterdam

INSTALLATIES Adviesburo Installatietechniek T&H, Nieuwegein

BOUWKOSTEN € 25 miljoen

| 115

AMSTERDAM | Spinozacampus

Tekst: Henk Geist

Beeld: Plegt-Vos Bouwgroep

Uitbreiding voltooit Spinozacampus in Amsterdam Zuidoost Na de bouw van 700 studentenwoningen in 2012 wordt de Spinozacampus in Amsterdam Zuidoost nu uitgebreid met nog eens 551 appartementen. Dankzij een modulair bouwsysteem kan die uitbreiding in nog geen acht maanden tijd worden gerealiseerd en kunnen de woningen voor aanvang van het studiejaar 2015-2016 worden opgeleverd. Met de in totaal ruim 1.251 studentenwoningen geven de betrokken partijen invulling aan de ambitie van de stad Amsterdam om het tekort aan betaalbare studentenwoningen op korte termijn in te vullen. Het grootste gedeelte van de nieuw te bouwen woningen zal door studentenhuisvester DUWO worden verhuurd aan studenten van het University College van de Hogeschool InHolland. De bouw wordt gefinancierd door Haerzathe Investments en

116 |

uitgevoerd door Plegt-Vos Bouwgroep, dat ook de eerste fase volgens hetzelfde modulaire IFDbouwsysteem (Industrieel Flexibel en Demontabel Bouwen) realiseerde.

jectorganisator Eric Kraayvanger van Plegt-Vos. "Die zijn eerst digitaal ingemeten en daarna tot twee meter onder het maaiveld afgeknepen. Het oude en nieuwe palenplan hebben we vervolgens over elkaar heen gelegd. Voordat we met de nieuwe fundering, bestaande uit prefab palen en balken, konden beginnen moest ook eerst nog alle oude infrastructuur voor riolering, gas, water, data en stroom worden verlegd."

De vijf gebouwen van de tweede fase van de Spinozacampus verrijzen aan de Daalwijkdreef, op de plek waar ooit een van de karakteristieke Bijlmer-flatgebouwen stond. "De oude funderingspalen zaten nog in de grond", zegt pro-

Is de fundering eenmaal gereed dan kunnen daarop in een razend tempo de kamerunits worden geplaatst. Een kamerunit is een stalen container, die wordt gemaakt in TsjechiĂŤ en waarvan de inrichting en indeling in overleg

AMSTERDAM | Spinozacampus

met de opdrachtgever wordt bepaald. In een week tijd kunnen er 32 units worden aangevoerd en geplaatst. Kraayvanger: "Wij sturen met onze adviseurs de productie in Tsjechië aan en voeren daar ook controles uit. De units voldoen aan alle eisen uit het Bouwbesluit en de eisen voor brandveiligheid. Aan de binnenzijde worden plafond en wanden voorzien van een onderhoudsvrije pvc-toplaag, maar je kunt ook kiezen voor bijvoorbeeld behang, tegelwerk of houten delen." De woningen zijn vanbinnen al volledig afgemonteerd en voorzien van een keukenblok, een douche, een toilet, een raamkozijn met HR++ glas, pvc-vloerbedekking, centrale verwarming, elektra en data-aansluitpunten en gordijnen. "Elke student heeft zijn eigen faciliteiten en hoeft die met niemand anders te delen. De studenten moeten alleen nog de eigen lampjes ophangen." De woningen hebben een gebruiksoppervlak van 18 m 2 en de studentenwoningen worden ontsloten door een centrale gang en stalen trappenhuizen aan de buiten-

zijde. Elk van de vijf blokken heeft een technische ruimte en in het middelste blok komt een wasserette. Aan de buitenzijde worden de tot vier lagen hoog gestapelde units ter verfraaiing deels bekleed met gekleurde gevelbeplating, waarvoor afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever verschillende materialen kunnen worden gebruikt, zoals staal, stucwerk of steenstrips. Naast de blokken komen nog gebouwde fietsparkeervoorzieningen. Een naastgelegen voormalige parkeergarage wordt door Plegt-Vos omgebouwd tot een ‘World of Food’ met diverse restaurants en een café met terras. De goede samenwerking met de gemeente Amsterdam heeft ertoe geleid dat Plegt-Vos ook de complete infrastructuur en terreininrichting naar eigen ontwerp en in eigen beheer gaat realiseren. Het modulaire bouwsysteem is door Plegt-Vos al eerder toegepast bij studentenhuisvesting ›

Aan de buitenzijde worden de tot vier lagen hoog gestapelde units ter verfraaiing deels bekleed met gekleurde gevelbeplating.

| 117

Dak- wandbekleding Toelevering diverse zetwerken

Al bijna 30 jaar is de naam Novicon verbonden met kennis, kwaliteit en innovatie op het gebied van staalconstructies en daken gevelbeplating in al zijn verscheidenheid. Novicon is een modern bedrijf dat beschikt over een sterk geautomatiseerd machinepark en gemotiveerde deskundige medewerkers, zodat wij optimaal kunnen inspelen op al uw wensen. Sacharovstraat 4 | 7575 EA | Oldenzaal | t: 0541 573 030 f: 0541 573 031 | info@novicon.nl | www.novicon.nl

ST AALBOUW DAK - EN WAND BE PLATING TOEL EV E RI N G

Staalconstructies

AMSTERDAM | Spinozacampus Het studentencomplex is opgebouwd uit 560 losse stalen units.

in onder meer Den Haag, Delft en Groningen en in Zwolle ook op een boot. Binnenkort gaat het bouwbedrijf elders in Amsterdam Zuidoost jongerenhuisvesting realiseren met dit bouwsysteem. De studentenwoningen van de Spinozacampus worden gebouwd voor een periode van vijftien jaar. Kraayvanger: "Deze tijdelijke oplossing vroeg om een efficiënte bouwmethode. Met het toegepaste IFD-systeem kon worden voldaan aan de eisen en kon snel en kwalitatief goed ingespeeld worden op de grote vraag naar studentenhuisvesting in de hoofdstad." ❚

Bouwinfo OPDRACHT Haerzathe Investments

ONTWERP

Te Kiefte Architecten, Borne

UITVOERING

Plegt-Vos Bouwgroep, Hengelo BOUWPERIODE december 2014 – juli 2015

Projectinfo ‘VAN STALEN UNITS TOT STUDENTENCOMPLEX’ Na een succesvolle afronding van de eerste fase van project Spinozacampus in Amsterdam verzorgt Novicon, in opdracht van Plegt-Vos, nu ook de staalconstructie en beplating voor de tweede fase van dit project. Het studentencomplex is opgebouwd uit 560 losse stalen units. Deze units vormen de basis voor in totaal vijf gebouwen, van ieder vier bouwlagen hoog. Op de bouwplaats worden deze units gekoppeld door middel van circa 700 meter stalen galerijen, die door Novicon worden geleverd. Ook verzorgt Novicon de levering en montage van de stalen trappenhuizen en noodtrappenhuizen van het studentencomplex. De gebouwen worden door Novicon geheel aangekleed door middel van luxe gepoedercoate aluminium cassettebeplating. Zowel het dak van de gebouwen als de daken van de trappenhuizen worden voorzien van polycarbonaat lichtstraten. Novicon levert tevens de vijf stalen fietsenstallingen van het studentencomplex. Het dak hiervan bestaat uit sandwichpanelen en de wanden uit lichtdoorlatende polycarbonaat panelen. Bovendien heeft het dak een ruime overstek waaromheen door Novicon een gepoedercoate aluminium boei wordt geplaatst. De relatie tussen Plegt-Vos en Novicon gaat al jaren terug. Novicon heeft, in opdracht van en in samenwerking met Plegt-Vos, soortgelijke projecten gerealiseerd in Groningen, Den Haag en Zwolle. Carl Hemmer, senior projectleider bij Novicon, vertelt: “De sterke kant van ons bedrijf is dat wij meedenken vanaf ontwerp tot oplevering. Wij krijgen daar bij Plegt-Vos gelukkig de ruimte voor. Omdat wij alle disciplines in eigen beheer hebben wordt de kans op fouten geminimaliseerd. En met meer dan 30 jaar ervaring weten onze opdrachtgevers dat wij alleen genoegen nemen met de beste kwaliteit.”

WONEN | WERKEN | OPSLAG WONEN | WERKEN | OPSLAG ALTIJD EEN OPLOSSING VOOR TIJDELIJKE HUISVESTING ALTIJD EEN OPLOSSING VOOR TIJDELIJKE HUISVESTING

www.kleinunits.nl Staphorst T +31 (0) 522 46 10 23 www.kleinunits.nl Staphorst T +31 (0) 522 46 10 23

726093_Klein Units BV 1/4.indd 1

19-02-15 15:19

| 119

AMSTERDAM | Spinozacampus

Projectinfo PASSEN EN METEN VOOR DE INSTALLATIES Een complex van 551 studentenwoningen vraagt om goede, maar ook om veel installaties. Warmwatervoorzieningen, elektra-verdeelkasten, patchkasten en hydrofoorinstallaties moeten samenkomen in één technische ruimte en dat is best een puzzel. “Vanuit die ene technische ruimte moeten alle hoofdleidingen worden getrokken naar de fundering”, vertelt Jojan Goudbeek, projectleider van Breman Kampen. “We hebben enkele wanden moeten verzetten om dat voor elkaar te krijgen. En dat was weer lastig in verband met de leidingen van de nutsbedrijven. Maar – zoals altijd – de puzzel is opgelost.” Fase II van de Spinozacampus wordt gerealiseerd met hetzelfde bouwteam als fase I. Dat bevalt Breman Kampen prima. “We weten nu wat we aan elkaar hebben. Binnen dit team zijn we meer partner dan onderaannemer. We hebben veel inspraak. Daarnaast past het bij ons om rekening te houden met elkaar.” De monteurs van Breman Kampen zijn zeven maanden fulltime actief om alle installaties aan te leggen.

‘MULTIFUNCTIONELE OPLOSSING VOOR HUISVESTING’ De prefab units voor Spinozacampus Fase II worden geleverd door Klein Units uit Staphorst. De eenheden van dit project hebben een afmeting van 3,30 bij 7,20 meter, zijn voor 90% in de fabriek geprefabriceerd en worden kant-enklaar aangeleverd op de bouwlocatie. Hier worden ze samengesmeed tot één geheel. De montage van de units wordt uitgevoerd in intensieve samenwerking met Breman en Novicon. Het toepassen van prefab units biedt volgens Klaas Klein, eigenaar van Klein Units, diverse voordelen. “Omdat wij niet met standaard eenheden werken zijn wij zeer flexibel in de maatvoering van de units. De units zijn geschikt voor hergebruik, hebben een korte bouwtijd en voldoen aan alle eisen van het Bouwbesluit. Of het nu gaat om de levering van een enkele unit of om projectmatige huisvesting, zoals bij opdrachtgever Plegt-Vos, wij maken daarin geen enkel onderscheid. Wij kijken naar de wens van de klant en proberen die zoveel mogelijk te benaderen.”

Ik zoek een betrouwbare installateur die mij volledig kan ontzorgen...

Of het nu gaat om zonnepanelen, loodgietersinstallaties, sanitaire installaties, mechanische ventilatie, centrale verwarmingsinstallaties of elektrische installaties: Breman Kampen is uw installateur voor advies en uitvoering hiervan.

breman.nl/kampen T 038 - 33 16 333

120 |

CULEMBORG | Groot onderhoud 180 woningen

Tekst: Liliane Verwoolde, Het Tekstbureau

Beeld: Nijhuis Bouw

Woningverbetering en groot onderhoud

‘Ook de bewonerscommissie heeft haar wensen kenbaar gemaakt’ De bewoners van de Martin Luther King en Gandhi in Culemborg ondervinden nu nog wat ongemakken, maar ze krijgen er veel voor terug. Hun woning is straks toegankelijker en comfortabeler. En ook aan de buitenzijde krijgt het gebouw weer een eigentijdse uitstraling. De 180 appartementen aan de Martin Luther King en Gandhi zijn geschikt voor bewoners met uiteenlopende leefstijlen. Starters, doorstromers en senioren vinden er een plek waar zij zich kunnen settelen of van waaruit zij vlot kunnen doorstromen. Dat maakt de beslissing voor de corporatie KleurrijkWonen eenvoudig. Het is een goede investering om de flats weer toekomstbestendig te maken voor minimaal 25 jaar.

KEUZES MAKEN IN OVERLEG Over de aanpak laat KleurrijkWonen zich adviseren door Nijhuis Bouw. Welke maatregelen zijn noodzakelijk? “In overleg met Nijhuis hebben we de belangrijkste beslissingen genomen”, vertelt Emile Lindeboom van KleurrijkWonen. “Later heeft ook de bewonerscommissie haar wensen kenbaar gemaakt. Op basis hiervan hebben we de opdracht nog iets

aangepast. De liften waren bijvoorbeeld nog niet aan onderhoud toe, maar de bewoners wilden graag dat ze op elke verdieping zouden stoppen. Dit hebben we binnen budget geregeld door de kozijnen niet te vervangen, maar duurzaam te onderhouden.”

PAKKET VAN MAATREGELEN Niet alleen de binnenkant van de woningen, ook de buitenkant van de gebouwen wordt aangepakt. Douche-, toilet-, en keukenruimtes worden vernieuwd. Ramen en deuren worden geschilderd en krijgen isolerende beglazing. De entrees worden uitgebouwd en voorzien van eigentijdse kleuren. De liften krijgen een stop op elke verdieping en de galerijen worden opgehoogd zodat de opstap bij de entree kleiner wordt. Tot slot worden de gevels geïsoleerd en de verwarmingsketels en het ventilatiesysteem vernieuwd.

STRAK PLANNEN Voor de uitvoering benadert Nijhuis uitsluitend haar vaste onderaannemers. Zij wil zeker weten dat zij hen kan vertrouwen. “Samen met deze onderaannemers hebben we de planning opgesteld”, vertelt projectleider Arie Nijkamp. “Tijdens lean-sessies heeft elke discipline zijn ideale plan naar voren gebracht. Zo werd inzichtelijk waar het vastliep en waar het efficiënter kon. De uiteindelijke planning volgen we tot op de dag nauwkeurig. We konden de bewoners al een jaar van tevoren vertellen wanneer we voor de deur zouden staan. Dit heeft voor rust en vertrouwen gezorgd bij bewoners en opdrachtgever.”

COMMUNICEREN “Groot onderhoud van deze orde heeft veel impact op de bewoners”, vertelt Lindeboom. “In elk appartement wordt bijvoorbeeld tien werkdagen gewerkt. ›

Niet alleen de binnenkant van de woningen, ook de buitenkant van de gebouwen wordt aangepakt.

| 121

Van der Sluis.pdf

26-02-15

12:09

EEN BUNDELING VAN TECHNIEK Bezoekadres: Kamperzeedijk 107 8281 PD Genemuiden Postadres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden T: 038 - 344 65 55 E: info@vd-sluis.nl W: www.vd-sluis.nl

CONSTRUCTIES METAALSLUIS

Utiliteitsbouw Constructies Naadloze productie

AGRARISCH LANDBOUWSLUIS

Mechanisatie Landbouwshop Veehouderijtechniek

INSTALLATIE TECHNIEK

Sanitair en riolering Gas, lucht en verwarming Elektrotechniek Lood- en zinkwerken

CULEMBORG | Groot onderhoud 180 woningen

Dat vraagt veel begrip. Om hierop te kunnen anticiperen hebben we ingezet op een optimale communicatie. Deze heeft Nijhuis voor haar rekening genomen. Daarnaast hebben we de bewoners een vergoeding gegeven en – waar nodig – vervangende woonruimte aangeboden. Daarvan is overigens weinig gebruikgemaakt. De meesten hebben zelf een tijdelijk onderkomen geregeld.”

RENOVATIECONCEPT “We hebben inmiddels een ruime ervaring opgebouwd in renovaties en groot-onderhoudsprojecten”, vertelt Rens Rikken, adjunct-directeur van Nijhuis Bouw. “Alle kennis die we hierbij hebben vergaard, is gebundeld in het concept ‘Trento® Renova-

tie’. Dit staat voor renoveren en verduurzamen van woningen met een systematische aanpak en met vaste ketenpartners. Hierdoor hebben corporaties op voorhand zekerheid over het proces, de planning en de kosten en krijgt het project draagvlak bij de bewoners.”

TEVREDEN BEWONERS De bewoners van de Martin Luther King en Gandhi in Culemborg hebben in ieder geval aangegeven dat de aanpak van de renovatie bevalt. Zij hebben alle medewerkers van Nijhuis Bouw verrast met een lekkere warme shawl. Eén van de bewoners houdt zelfs een blog bij, waarin zij met enthousiasme verslag doet over de voortgang van de werkzaamheden. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Stichting KleurrijkWonen, Tiel

ONTWERP WRS Architecten, Rijssen

UITVOERING Nijhuis Bouw bv, Apeldoorn

INSTALLATIES

Van der Sluis Technische bedrijven, Genemuiden

BOUWKOSTEN € 7,3 miljoen

BOUWPERIODE februari 2014 – mei 2015

Projectinfo 'GROTE VOORDELEN DOOR MODERNE WERKMETHODEN' Bij het groot onderhoud van de Martin Luther King- en Gandhi-flats in Culemborg heeft Van der Sluis Technische Bedrijven diverse werkzaamheden voor haar rekening genomen. In alle badkamers, keukens en toiletten is nieuwe elektra aangebracht, alsmede voorzieningen voor koud en warm water. Ook de ketels die ouder zijn dan 15 jaar worden vervangen. Om de luchtkwaliteit in de appartementen te verbeteren zijn dakventilatoren geplaatst en wordt een CO2-meting gedaan, waarbij, indien nodig, de lucht wordt ververst. Ieder appartement beschikt nu bovendien over een videofooninstallatie zodat bewoners kunnen zien wie er aan de deur staat. Ook hebben alle bewoners bij hun voordeur moderne LED-verlichting gekregen. In de vernieuwde en vergrote hoofdentree van het gebouw en in het trappenhuis is energiezuinige LED-verlichting aangebracht. Tevens worden aan de buitenkant van het gebouw alle hemelwaterafvoeren vernieuwd. Bovenop het dak zijn zonnepanelen aangebracht. De opbrengst hiervan kan men aflezen op een LCD-scherm dat in de hoofdentree hangt. Hierop worden tevens actuele weersinformatie weergegeven, alsook specifieke mededelingen van woningcorporatie KleurrijkWonen.

Ramen en deuren worden geschilderd en krijgen isolerende beglazing.

Voor aanvang van het project is door alle medewerkende partijen een lean-planning opgesteld. Bert van der Horst, projectleider bij Van der Sluis Technische Bedrijven, vertelt: “Om de planning in de praktijk goed uit te voeren is het belangrijk dat iedereen zich aan de gemaakte afspraken houdt en dat er niet van werknemers gewisseld wordt. Dit voorkomt misverstanden.” Naast 'lean thinking' staan ook de principes van ketenintegratie en BIM hoog in het vaandel bij Van der Sluis Technische Bedrijven. “Deze werkmethoden bieden grote voordelen voor onze opdrachtgever”, aldus Bert van der Horst.

| 123

HILVERSUM | Villa Industria

Tekst: Patricia van der Beek

Beeld: De Alliantie

Eerste deelplan ‘de Fabriek’ opgeleverd

Villa Industria komt tot leven Op het voormalige REGEV-terrein in Hilversum, waar zo’n honderd jaar geleden nog gas geproduceerd werd, verrijst Villa Industria. Een nieuw, gevarieerd woongebied dat Hilversum nieuwe energie geeft. De reeds ontwikkelde deelplannen, waarvan er één al opgeleverd is, zijn hiervan het levende bewijs. Villa Industria wordt deels ontwikkeld door de Alliantie Ontwikkeling en deels door Heijmans Vastgoed. Het gebied omvat zo’n 370 woningen, verdeeld over zeven deelplannen, en voorzieningen als een supermarkt, zwembad, sporthal en scholen. Dat in dit gebied vroeger gas werd geproduceerd, is terug te zien in de industriële architectuur met robuuste vormen, veel metselwerk en staal. De namen van de deelplannen, zoals de Gashouders, de Pakhuizen en de Loodsen, refereren direct aan de gebouwen die hier vroeger stonden.

GLAS-IN-LOOD KUNSTWERK Het eerste deelplan dat in ontwikkeling ging, is de Fabriek: twee appartementengebouwen met 113 sociale huurwoningen, aan weerszijden van het bestaande, gerenoveerde zwembad. De Alliantie Ontwikkeling selecteerde Slokker Bouwgroep voor

Dat in dit gebied vroeger gas werd geproduceerd, is terug te zien in de industriële architectuur met robuuste vormen, veel metselwerk en staal.

124 |

de uitvoering van het project. Projectleider Marc Hoornstra van Slokker: “Voordat we startten met de Fabriek, sloopten we de westgevel van het zwembad. Hiervoor is een glas-in-lood kunstwerk van 6 x 30 meter in de plaats gekomen, met historische afbeeldingen. Heel bijzonder.”

ÉÉN BOUWSTROOM Toen in juli 2013 de bouw van de Fabriek van start ging, waren er al heel wat werkzaamheden verricht. “De grond waar we onze heipalen in aanbrachten, had een flinke sanering ondergaan”, aldus Hoornstra. “En onder onze in-het-werk gestorte keldervloer ligt een afdichtingslaag van folie met daaronder gasdrainage.” Slokker realiseerde de beide appartementengebouwen in één bouwstroom. De kelder is opgebouwd met geprefabriceerde wanden, de verdiepingen met in-hetwerk gestorte wanden en breedplaatvloeren. Aan

de buitenzijde is het industriële, energieke karakter van de wijk duidelijk af te lezen. Het robuuste, gevarieerde metselwerk in combinatie met de stalen balkonhekjes en aluminium kozijnen zorgen voor een levendig gevelbeeld. Aan de binnenzijde bracht Slokker eternit-beplating aan. Op het dak liggen pv-cellen.

ACHTERAF GEMONTEERDE BALKONS “Naast een industriële uitstraling en duurzaamheid streefden we naar een hoge kwaliteit en efficiëntie”, aldus Hoornstra. “De toepassing van prefab wanden is hier een goed voorbeeld van, maar ook de inzet van hefsteigers voor het gevelwerk. Bovendien hebben we de balkons achteraf, dus buiten het ruwbouwtraject om, gemonteerd.” Slokker paste het Normteq-systeem toe, dat gebruikmaakt van een voorspantechniek voor de achterafmontage van balkons. Dit vernieuwende systeem levert

HILVERSUM | Villa Industria

Bouwinfo OPDRACHT de Alliantie Ontwikkeling, Huizen

ONTWERP Mecanoo Architecten, Delft

CONSTRUCTIE Goudstikker - de Vries, Delft

UITVOERING Slokker Bouwgroep vestiging Huizen

INSTALLATIES ETB Cassombroek, Volendam (E); ABM installatietechniek, Bergschenhoek (W)

BOUWSOM tijdens de bouwperiode maximale flexibiliteit en tijdsbesparing op. Bovendien is de kans minimaal dat de balkons tijdens de bouw beschadigen.

HOOGWAARDIG EINDRESULTAAT Zowel de gevel als de afbouw van de Fabriek zijn lean uitgevoerd, met als belangrijkste doel: in optimale samenwerking met alle betrokken partijen, en met maximale gebruikmaking van elkaars ken-

nis en kunde, efficiënt toewerken naar een kwalitatief hoogwaardig eindresultaat. “Dat is gelukt”, stelt Hoornstra. “Eind vorig jaar leverden we de Fabriek definitief en naar ieders tevredenheid op. Inmiddels richten we ons alweer op de volgende deelprojecten: de Pakhuizen en het Entreegebouw, 36 eengezinswoningen en 16 appartementen met ondergrondse kelder. Deze deelplannen zijn naar verwachting in het voorjaar van 2016 gereed.” ❚

ca. € 12,7 miljoen (excl. BTW)

BOUWPERIODE

Juli 2013 – december 2014

PROGRAMMA nieuwbouw appartementengebouw met 113 woningen (17.000 m2 BVO), als onderdeel van een nieuwe woonwijk met 370 woningen, supermarkt, zwembad, sporthal, scholen

Bouwprojecten geven een stad haar gezicht. Wij geven dat gezicht haar uitdrukking.

Slokker Bouwgroep vormt samen met Slokker Vastgoed, Slokker Investments, Slokker International en Slokker Innovate de Slokker Groep: al 80 jaar gespecialiseerd in het ontwikkelen, realiseren en beheren van woningen tot multifunctionele accomodaties. De Slokker Groep is werkzaam vanuit de volgende (inter)nationale vestigingen: Almere, Breda, Eindhoven, Huizen, Zeewolde, Zwolle, Atlanta, Denver, Jacksonville, Washington, Calgary, Toronto en Luzern.

| 125

PLAATSNAAM HILVERSUM | Villa | Projectnaam Industria

'Anders denken, slim bouwen' Achter de balkons van de Fabriek, die met hun robuuste uitstraling naadloos aansluiten op het industriĂŤle karakter van Villa Industria, gaat een slimme techniek schuil. Slokker Bouwgroep koos voor het industriĂŤle iTens-verankeringssysteem van Normteq, waarmee de geprefabriceerde balkons achteraf gemonteerd worden.

126 |

HILVERSUM | Villa Industria

“In februari 2013 kregen we de mogelijkheid om ons iTens-systeem aan Slokker te presenteren”, vertelt projectmanager Ramon Bosman van Normteq. “Het grote voordeel is dat je het bouwproces kunt omdraaien. De balkons en galerijen zijn geen onderdeel meer van de ruwbouw en worden, in het geval van de Fabriek, pas na het metselwerk aangebracht. Hiermee bespaar je veel tijd en kosten. Ook voorkom je onnodige beschadigingen. Slokker stond open voor deze andere manier van denken en na een offertetraject kregen we het werk gegund.”

ITENS-VOORSPANTECHNIEK De achterliggende constructie bestaat uit breedplaatvloeren. De prefab balkons zijn in de hoogte deels uitgevoerd met een metselwerkborstwering. Deze worden met het iTens-verankeringssysteem gemonteerd. Bosman: “Elk prefab element heeft twee verankeringspunten, die in de basis bestaan uit VZA-voorspanstrengen en oplegnokken met een koudebrugonderbreking. Deze strengen en nokken worden tijdens de prefab productie meegestort. De kant-en-klare instortvoorzieningen voor de ruwbouw worden op de schilvloer of in de kist geplaatst en aan de randkist bevestigd, zonder de vloerwapening te onderbreken.” Normteq draagt op elk project

zorg voor de engineering, het aangieten van de cruciale sparing en het na spannen van de strengen. “Zo borgen we de kwaliteit”, aldus Bosman.

'UITSTEKENDE SAMENWERKING' “Bij de montage werken we met een tijdelijke ondersteuning, die we direct na het naspannen verwijderen”, vervolgt Bosman. “Voor Slokker, dat bij de bouw van de Fabriek voor het eerst met het iTens-systeem werkte, was het verwijderen van de ondersteuningsconstructie een spannend moment. Voor ons geldt dat niet. We weten dat 'nazakken' uitgesloten is, aangezien we de elementen letterlijk tegen de vloeren aantrekken.” Bosman is meer dan tevreden over het eindresultaat. “De balkons leveren een belangrijke bijdrage aan het gevelbeeld van de Fabriek. Bovendien verliep de samenwerking met Slokker uitstekend. Door in alle openheid met elkaar mee te denken, leverden we de balkons naar tevredenheid op.” ❚

| 127

WOERDEN | Woerden Centraal

Woerden Centraal telt niet minder dan zeven verschillende gevelstenen en 360 verschillende buitenkozijnen Teskt: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau

Beeld: Bolton Bouw

Wonen à la Carte

‘Deze manier van bouwen gaat er nooit meer uit’ Allerhande steensoorten, uiteenlopende maten en creatieve indelingen sieren de nieuwe woningen in Woerden Centraal. De opdrachtgever bepaalde de contouren, de bewoners deden de rest. Woerden Centraal ligt in het Staatsliedenkwartier, het gebied tussen het station en de historische binnenstad van Woerden. De bewoners hebben hier de levendigheid van het centrum binnen handbereik, evenals de rust van een groene omgeving. Maar er is meer. De kopers bepaalden zelf het volume, de uitstraling en de inrichting van hun woning. Zo ontstonden 42 unieke woningen, variërend in breedte van 4,80 tot 7,20 meter.

WOONWORKSHOPS Het concept Bolton à la Carte gaf de aspirant-kopers aanzienlijk meer keuzemogelijkheden dan gemiddeld. Reden voor Bolton Ontwikkeling om hen hierin deskundig te begeleiden tijdens drie woonworkshops. “Tijdens de eerste workshop kregen de bewoners handvatten om het architectonische plaatje om te zetten in een eigen plattegrond”, vertelt Ben Bouwman, projectleider van Bolton Bouw. “Dat gaf hun meteen inzicht in het bijbehorende prijskaartje. De tweede workshop bestond uit knippen-en-plakken. Tijdens de derde workshop ontving de koper een schetsvoorstel van zijn droomwoning met de bijbehorende koopprijs.” Hierna volgt de gang naar de notaris, waar de kavels bij loting worden toegewezen.

128 |

INSPELEN OP DE MARKT Het Bolton à la Carte-concept is het antwoord van Bolton Ontwikkeling en Bolton Bouw op de hedendaagse woningmarkt. “Hadden we Woerden Centraal tien jaar geleden gebouwd, dan had het hoogstwaarschijnlijk bestaan uit 42 identieke woningen”, licht Bouwman toe. “Maar met deze markt is het behoorlijk lastig om 42 kopers te vinden. De koopgroep is kleiner én kieskeuriger. Met dit concept kunnen we alle aspirant-kopers bedienen en dat in een prijsklasse van € 160.000 tot ruim € 400.000.”

INDIVIDUELE WONINGEN

Het concept is bij woningzoekenden enthousiast ontvangen. De kijkmiddagen van de eerste woningen werden druk bezocht. Bouwman: “Voor veel kopers begon het concept toen te leven. Ze zagen dat de ene woning totaal anders was dan die van de buren. Dat ze de woning echt een eigen identiteit konden geven.” Het resultaat? 42 individuele woningen zonder enige repetitie. Woerden Centraal telt niet minder dan zeven verschillende gevelstenen, 360 verschillende buitenkozijnen en 42 verschillende plattegronden.

WOERDEN | Woerden Centraal

VOORBEREIDING IN 3D Van Bolton Bouw vraagt dit een specifieke aanpak. Woerden Centraal wekt misschien de indruk dat het hier gaat om rijtjeshuizen, in werkelijkheid gaat het om 42 individuele woningen. Het betoncasco zorgt voor de stabiliteit, waardoor de woningen volledig vrij zijn van stabiliteitswanden of kolommen. De bewoners zijn in de indeling onbeperkt. “Die keuzevrijheid heeft veel voorbereiding gevraagd”, vertelt Bouwman. “De voorbereiding van een gemiddelde huizenreeks vraagt zo’n acht weken, hier zijn we twaalf tot zestien weken intensief bezig geweest. Daarna stond het plan wel in 3D en dat heeft het werk aanzienlijk vergemakkelijkt.” Ook huisnummerplaatjes op de bouw helpen een handje. Installateurs, timmerlieden, stucadoors, tegelzetters en schilders worden er dan steeds aan herinnerd in welke woning zij bezig zijn. “In de praktische uitvoering kunnen we nog groeien”, geeft Bouwman ruiterlijk toe. “We kunnen de individuele wensen nog beter inzichtelijk maken. Anderzijds ben ik ervan overtuigd dat deze manier van bouwen er nooit meer uitgaat. Dit is de toekomst.” ❚

Bouwinfo

Lean&Duurzaam

OPDRACHT ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES

BOUWKOSTEN BOUWTIJD

Hollands Midden, Zegveld Venster Architekten, Gouda Ingenieursbureau SmitWesterman, Gouda Bolton Bouw, Woerden Van den Pol Elektrotechniek, Montfoort (E); Technisch Installatiebedrijf Tibo, Veen (W) € 6 miljoen oktober 2014 – april 2015

Projectinfo 'INSTALLEREN À LA CARTE' Een plat dak of een puntgevel, twee of drie lagen, veel kleine of juist enkele grote kamers: bij Woerden Centraal bepalen de bewoners het allemaal zelf. Van den Pol Elektrotechniek zorgt voor maatwerk bij de installaties van dit succesvolle woningbouwproject van Bolton Bouw. Alle woningen van de eerste fase zijn verkocht en het animo voor de volgende fase is groot. Via woonworkshops bepalen kopers – stap-voor-stap – precies hoe hun droomhuis eruit moet zien, ook als het gaat om installaties. Vragen worden doorgespeeld aan Van den Pol. Die zorgt voor snelle feedback.

vandenpol.com

Elke woning is anders en dat geldt ook voor de installaties. Die afwisseling is een uitdaging voor de monteurs van Van den Pol. Waar mogelijk wordt LED-verlichting gebruikt; een aantal woningen heeft zonnepanelen. Woerden Centraal kent een co-makership met vaste partners. Zij onderzoeken regelmatig samen wat beter kan bij het vervolg van het project.

| 129

WAGENINGEN | De Lawickse Hof

Tekst: Liliane Verwoolde

Beeld: Bouwbedrijf Van Swaay BV

Studentenwoningen in twintigerjarenstijl

Met de inzichten en de techniek van nu De nieuwe studentenwoningen doen denken aan twintigerjarenwoningen. Met de uiteenlopende kleuren baksteen, erkers en Franse balkons sluiten de woningen naadloos aan op de overige bebouwing in de Lawickse Allee. De Lawickse Hof – in het centrum van Wageningen – bestaat uit 118 kamers met eigen keuken en badkamer, 28 kamers met gedeelde voorzieningen en 16 één- en tweekamerappartementen.

130 |

WAGENINGEN | De Lawickse Hof

De studentenwoningen zijn ontwikkeld door VOF Lawicksehof, een samenwerking van Bouwfonds Ontwikkeling en Roelofs en Haase Projectontwikkeling. Zij hebben het complex 'turn-key' verkocht aan studentenhuisvester Idealis, die het gaat exploiteren. De eerste studenten trekken er in het begin van het studiejaar 2015/2016 in.

EXTRA ISOLATIE Bouwbedrijf Van Swaay realiseert de woningen in bouwteam. De meeste keuzes zijn gemaakt en vastgelegd in het bestek, maar de techniek en de installaties zijn in bouwteam ontworpen. “We zijn uitgekomen op een degelijke basisinstallatie, waarmee de bewoners nog jaren vooruit kunnen”, vertelt Wim van Veldhuizen, directeur bouwbedrijf Van Swaay. “Om het gebouw energiezuiniger te maken hebben we op verzoek van Idealis de schil extra geïsoleerd. De huidige isolatiewaarde van 4 is hoger dan de actueel geldende norm in het Bouwbesluit.”

WAARDEVOLLE INSPIRATIEBRON De Lawickse Hof wordt opgetrokken in traditionele bouwstijl. Het casco van kalkzandsteen met breedplaatvloeren wordt bedekt met metselwerk en afgedekt met een traditionele kap. Ook de keuze van de materialen is vertrouwd. “Molenaar en Co architecten heeft zich laten inspireren door de twintigerjarenwoningen in

de straat”, weet Van Veldhuizen. “Een waardevolle inspiratiebron. Op dit moment wordt er bebouwing uit de tachtiger jaren in de straat gesloopt, terwijl de twintigerjarenwoningen nog steeds geliefd zijn en voldoen aan de wensen van deze tijd.”

PLANNEN EN TEMPO MAKEN De uitdaging voor bouwbedrijf Van Swaay heet ‘logistiek’. Op de kleine bouwplaats – middenin de stad op een kruispunt van wegen – is het passen en meten. Er is welgeteld één plaats waar een vrachtwagen kan parkeren om de bestelde bouwmaterialen af te leveren. Ook de beperkte bouwtijd vraagt om consciëntieus plannen. Van Veldhuizen: “In zestien maanden moet het complete complex staan. Om die reden worden casco en gevels gelijktijdig opgetrokken. Alle installaties die zich ervoor lenen, zijn ingestort in het casco. En het afbouwstadium is al ingezet, terwijl de gevels nog worden gesloten. Om hierbij het overzicht te bewaren, hanteren we een overall planning, een uitvoeringsplanning en een dagelijkse planning.”

DUURZAAMHEID “Het is een beproefd concept”, geeft Van Veldhuizen toe. “Maar een prachtige uitdaging. Onze mensen werken nu aan een blijvend project in hun eigen woonplaats. ›

Molenaar en Co architecten liet zich bij het ontwerp inspireren door de twintigerjarenwoningen in de straat

| 131

s r ”

WAGENINGEN | De Lawickse Hof

Dan wil je niet wegkomen met een vijf of een zes, dan ga je voor een negen! Dit complex blijft hier – net als de twintigerjarenwoningen – nog decennialang staan. Ze hebben dezelfde graad van duurzaamheid, maar dan uitgevoerd met de huidige stand van de techniek. Mocht Wageningen ooit een overschot hebben aan studentenwoningen, dan kunnen de woningen moeiteloos worden omgebouwd tot eengezinswoningen. Op de platte daken zijn de voorbereidingen getroffen voor het plaatsen van zonnepanelen. Ook dat zijn aspecten van duurzaamheid.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Stichting Idealis, Wageningen

ONTWIKKELING Vof Lawickse Hof, combinatie Bouwfonds Ontwikkeling en Roelofs en Haase Projectontwikkeling

ONTWERP Molenaar en Co architecten, Rotterdam

Projectinfo ‘EEN TOTAALPAKKET VAN A TOT Z’ Op loopafstand van het centrum van Wageningen wordt het nieuwbouwproject De Lawickse Hof gerealiseerd. Dit project bestaat uit 162 studenteenheden. Van Pommeren Las- en Montagebedrijf is verantwoordelijk voor de staalconstructie en constructieve dakspanten van het project. Ook verzorgt zij de staalconstructie van de liftschacht in het gebouw inclusief de noodzakelijke liftopbouw op het dak. Tevens worden de betonnen trappenhuizen en vides in het gebouw door hen voorzien van stalen hekwerken.

CONSTRUCTIEADVIES De balkons van het gebouw worden uitgerust met hekwerken in speciale vormen, gecombineerd met glas. Tussen twee woningen wordt een privacyscherm van melkglas geplaatst. Dit heeft als voordeel dat het transparant is maar dat er niet doorheen gekeken kan worden. Het ontwerp van de hekwerken is tot stand gekomen in samenspraak met architectenbureau Molenaar en Co. Om de duurzaamheid van de hekwerken te garanderen is gekozen om de balkonhekken te verzinken en te voorzien van een poedercoating. “Ook de stalen luifels aan de buitenkant zijn door ons geleverd en gemonteerd”, aldus Leendert van Pommeren, eigenaar van Van Pommeren Las- en Montagebedrijf.

Heijm-De Heer Raadgevend Ingenieursbureau, Velp

UITVOERING

Van Swaay Aangenaam

Bouwbedrijf Van Swaay, Wageningen

INSTALLATIES

JBTech Veenendaal (E); Heeckveste Ede (W)

BOUWPERIODE mei 2014 – september 2015 “Van ons mag u meer verwachten.”

De kracht van Van Swaay Van Swaay is een aannemingsbedrijf en projectontwikkelaar met stevige roots in Wageningen. Onze activiteiten richten zich voornamelijk op de Valleiregio. Sinds de oprichting in 1937 hebben we onze kennis en ervaring voortdurend uitgebouwd om ook in de toekomst, met vakmanschap en

Van Pommeren vervolgt: “Ons bedrijf bestaat sinds 2004 en kenmerkt zich door kwaliteit en betrouwbaarheid. Door onze korte lijnen zijn wij heel flexibel en kunnen wij snel schakelen. Ook het meedenken met de klant staat bij ons centraal. Dit zijn allemaal redenen waarom wij door Van Swaay wederom zijn uitgenodigd mee te werken aan dit project.” De voorbereidende fase van het project liep volgens Van Pommeren perfect omdat aannemingsbedrijf Van Swaay ook graag werkt met korte, duidelijke lijnen. Hierdoor blijven zaken niet weken liggen maar kan er, indien nodig, direct actie worden ondernomen.

toewijding, een optimale bijdrage te leveren aan het waarmaken van onze

Van Swaay Aangenaam

ambities en aan de ambities van onze klanten.

Van Swaay, een allround bedrijf, actief op diverse gebieden.

“Van ons mag u meer verwachten.” Projectontwikkeling

De kracht van Van Swaay Van Swaay is een aannemingsbedrijf en projectontwikkelaar met stevige

Van Pommeren Las- en Montagebedrijf voert in het hele land projecten uit. Van Pommeren vertelt: “Aannemers komen bij ons omdat wij hen een totaalplaatje kunnen bieden. Van het voorbereidende tekenwerk tot aan de productie en montage, wij hebben alles in eigen beheer. Hierbij richten wij ons het liefst op specialistische projecten met zeer uiteenlopende werkzaamheden. Deze projecten vormen voor ons een mooie uitdaging. Daar waar een ander afhaakt begint het voor ons juist leuk te worden.”

roots in Wageningen. Onze activiteiten richten zich voornamelijk op de Valleiregio. Sinds de oprichting in 1937 hebben we onze kennis en erva-

Groot- & Utiliteitsbouw

Burgerbouw

ring voortdurend uitgebouwd om ook in de toekomst, met vakmanschap en

Van Swaay

toewijding, een optimale bijdrage te leveren aan het waarmaken van onze

Van Swaay Aangenaam Aangenaam

ambities en aan de ambities van onze klanten.

Van Swaay, een allround bedrijf, actief op diverse gebieden.

Renovatie

(Groot) Onderhoud

“Van ons

Timmerwerkplaats

De kracht van Van Swaay Van Swaay is een aannemingsbedrijf en projectontwikkelaar met stevige

mag uons meer “Van verwachten.” Projectontwikkeling mag u meer verwachten.”

De van Onze Vanactiviteiten Swaayrichten zich voornamelijk op de Valrootskracht in Wageningen.

leiregio. Sinds isdeeen oprichting in 1937 hebben we kennis en ervaVan Swaay aannemingsbedrijf en onze projectontwikkelaar met stevige

Groot- & Utiliteitsbouw

Burgerbouw

ring voortdurend uitgebouwd om ook in de toekomst, met vakmanschap en roots in Wageningen. Onze activiteiten richten zich voornamelijk op de Valtoewijding, een optimale bijdrage te leveren aan het waarmaken van onze

leiregio. Sinds de oprichting in 1937 hebben we onze kennis en ervaambities en aan de ambities van onze klanten.

ring voortdurend uitgebouwd om ook in de toekomst, met vakmanschap en Van Swaay, een bedrijf, actief op toewijding, eenallround optimale bijdrage te diverse leverengebieden. aan het waarmaken van onze

ambities en aan de ambities van onze klanten. Van Swaay, een allround bedrijf, actief op diverse gebieden.

Bouwbedrijf Van Swaay BV Lawickse Allee 77-79 6700 AC Wageningen (Groot) Onderhoud Postbus 112 Telefoon: 0317 - 42 50 25 info@bouwbedrijf-vanswaay.nl www.bouwbedrijf-vanswaay.nl

Van Swaay Projectontwikkeling BV Gerdesstraat 151 Lawickse Allee 77-79 6700 AC Wageningen Timmerwerkplaats Postbus 133 Telefoon: 0317 - 46 52 22 info@vspo.nl www.vspo.nl

Renovatie Van Swaay Aangenaam

www.bouwbedrijf-vanswaay.nl Projectontwikkeling

Groot- & Utiliteitsbouw

Burgerbouw

De kracht van Van Swaay Van Swaay is een aannemingsbedrijf en projectontwikkelaar met stevige roots in Wageningen. Onze activiteiten richten zich voornamelijk op de Val-

Van Swaay advertentie.indd 1 leiregio. Sinds de

oprichting

1937

hebben

onze

kennis

en erva-

ring voortdurend uitgebouwd om ook in de toekomst, met vakmanschap en toewijding, een optimale bijdrage te leveren aan het waarmaken van onze

19-02-15 09:51

| 133

PLAATSNAAM | |Projectnaam ZWIJNDRECHT Meerdervoort

Tekst: Patricia van der Beek

Beeld: transVORM

Meer comfort in Meerdervoort

Meerdervoort voor renovatie

Tientallen huurwoningen in de Zwijndrechtse wijk Meerdervoort gaan er flink op vooruit. Woningcorporatie Trivire en aannemer transVORM sloegen de handen ineen om, samen met de bewoners, de woningen duurzamer en comfortabeler te maken. Halverwege het project verloopt alles nog exact volgens planning. De renovatie in Meerdervoort betreft 76 karaktervolle woningen voor (jonge) gezinnen en starters in de Staringstraat, Jan Luykenstraat, Bilderdijkstraat en De Genestetstraat in Zwijndrecht. In de logeerwoning in de Bilderdijkstraat spreken we bedrijfsleider Rob Meijer van transVORM. Hij vertelt: “Als onderdeel van VORM brengen we bestaand vastgoed op peil en geven we het meerwaarde. In die rol werden we al in een vroeg stadium bij de renovatie van de wijk Meerdervoort betrokken.”

RESULTAATGERICHT SAMENWERKEN Met de renovatie wil Trivire de levensduur van de woningen met 25 jaar verlengen. Ongemakken als tocht en vocht worden aangepakt en het duurzaamheidslabel gaat van D naar B. Eind 2013 vroeg de woningcorporatie aan transVORM om mee te denken in een plan van aanpak, met als belangrijkste voorwaarde dat de bewoners zo min mogelijk overlast ondervinden. Meijer: “Onder de noemer ‘Resultaatgericht Samenwerken’ bekeken we samen met de opdrachtgever, bewoners, de architect en de installatieadviseur wat aan de woningen moest gebeuren. Dit vertaalden we naar verschillende scenario’s en ontwerpen, waaruit de opdrachtgever een keuze maakte.”

134 |

RENOVATIEWERKZAAMHEDEN Op 3 november 2014 startten de werkzaamheden. In 5,5 maand tijd worden de beganegrondvloeren gerenoveerd en de kruipruimtes geïsoleerd, de houten kozijnen met aluminium draairamen worden vervangen door kunststof kozijnen met HR++ glas, overal komen nieuwe hangtoiletten en waar nodig wordt de keuken vervangen. Verder worden oude ketels en geisers vervangen door HR-ketels, de ventilatiebox wordt vernieuwd en alle leidingen worden gekeurd. Op het dak komt een extra isolatiepakket met nieuwe dakpannen. Meijer: “Elke week starten we twee keer twee woningen op, die we elk in een cyclus van zeven dagen afronden.”

TEVREDEN BEWONERS Onder het motto ‘renoveren is een feest’ wil transVORM dat het project voor iedereen zo positief mogelijk verloopt, met tevreden bewoners als belangrijkste einddoel. “Dit vereist een gedegen voorbereiding en heldere communicatie”, aldus Meijer. “Met de logeerwoning, die tevens fungeert als modelwoning, en mock-ups van het dak en de kozijnen, laten we de bewoners zien wat ze krijgen. In de modelwoning kun je zelfs via een transparante plaat onder

ZWIJNDRECHT | Meerdervoort

Meerdervoort voor renovatie

de vloer kijken. Verder komen we de bewoners zoveel mogelijk tegemoet, bijvoorbeeld door hun spullen tijdelijk op te slaan.”

REGEL VAN 3 transVORM hanteert tevens de ‘regel van 3’. Drie maanden voor de start van de renovatie gaat de uitvoerder bij de bewoners langs voor de warme opname en ongeveer drie weken van tevoren brengt hij de 'stappenkaart' langs. Hierop staat per dagdeel welke partij wat komt doen. Drie dagen van tevoren gaat transVORM nog één keer langs voor een laatste check. Meijer: “Belangrijk bij renovatieprojecten in bewoonde staat is dat je je afspraken nakomt en continu streeft naar verbetering. Wij werken volgens de lean-methode en hebben een gemotiveerd team dat zowel de bewoner als de planning hoog in het vaandel heeft staan. Het werk verloopt precies volgens schema: half april leveren we op.” ❚

DUURZAAM DENKEN DURVEN ÉN DOEN! OOK DE GOEDE VASTGOEDONDERHOUD WERKT ALS PARTNER MEE AAN DE INTEGRALE AANPAK VAN HET PROJECT MEERDERVOORT IN ZWIJNDRECHT.

Vlaardingen - Dordrecht - www.degoedevastgoedonderhoud.nl

tijdens renovatie

na renovatie

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP INSTALLATIEADVIES UITVOERING BOUWPERIODE PROGRAMMA

Trivire, Zwijndrecht A3 Architecten, Rotterdam VIAC Installatieadviseurs, Houten transVORM, Papendrecht september 2014 – april 2015 renovatie 76 woningen

Projectinfo DUURZAAM ONDERHOUD VAN VASTGOED Belangrijk onderdeel van de renovatie van de woningen in de wijk Meerdervoort is het schilderwerk. Juist het schilderwerk bezorgt de woningen weer hun vroegere, glanzende uitstraling. De Goede Vastgoedonderhoud neemt de entreedeuren, achterdeuren en kozijnen onder handen, zowel binnen als buiten. De enkele beglazing vervangt het bedrijf door isolatieglas. Aan het schilderwerk gaat een intensieve voorbereiding vooraf. De ondergrond wordt eerst volledig hersteld en pas daarna worden de verflagen aangebracht, die zorgen voor een duurzame, beschermende afwerklaag. “Bij onderhoudsprojecten als deze besteden wij steeds meer aandacht aan het beoordelen van de ondergrond”, vertelt Pieter Hans de Goede, directeur van De Goede Vastgoedonderhoud. “Wij combineren deze beoordeling met de strategische uitgangspunten van de opdrachtgever en komen zo tot het beste onderhoudsscenario. Als dit scenario wordt gecombineerd met energetische maatregelen, worden de kosten voor onderhoud beheersbaar. Dit is ons antwoord op de steeds vaker gestelde vraag van opdrachtgevers om de kwaliteit te verhogen en de total cost of ownership te verlagen.”

| 135

BERKEL EN RODENRIJS | Plan Gouden Hart

Tekst: Patricia van der Beek

Beeld: Van Bergen Kolpa Architecten

Ode aan Holland ‘Denkend aan Holland, zie ik breede rivieren, traag door oneindig laagland gaan, rijen ondenkbaar ijle populieren, als hooge pluimen aan den einder staan…’ Deze dichtregel, uit ‘Herinneringen aan Holland’ van H. Marsman, prijkt straks op de gebouwen van het Gouden Hart in Berkel en Rodenrijs. Het is één van de vele aspecten die dit typisch Hollandse centrumplan bijzonder maken. Het Gouden Hart is onderdeel van de Gouden Buurten, een grootschalige ontwikkeling bestaande uit zo’n 2.900 woningen met voorzieningen in Westpolder/Bolwerk nabij de halte van Randstadrail in Berkel en Rodenrijs. Ontwikkelingscombinatie Westpolder / Bolwerk C.V., een samenwerking van Amvest en Kavel Vastgoed, is verantwoordelijk voor de gehele ontwikkeling van het gebied. Van Mierlo Aan de voorzijde van de gebouwen komt een levendig plein.

136 |

Bouwprojecten bv is sinds het begin als aannemer bij dit project betrokken.

GOUDEN HART Projectleider Bert Bosch van Van Mierlo: “Het Gouden Hart omvat twee bouwvolumes, genaamd ‘De Molen’ en ‘Het Gemaal’. Samen zijn deze gebouwen goed voor zo’n 5.000 vierkante meter commerciële ruimte

op de begane grond. Daarboven bevinden zich twee tot vier bouwlagen met in totaal 102 appartementen, die aan de galerijzijde uitkijken op een binnentuin. Aan de voorzijde van de gebouwen komt een levendig plein en aan de zijkant een bovengrondse parkeergarage.” In lijn met de stedenbouwkundige opzet en aansluitend op de bestaande bebouwing, gaf Van Bergen Kolpa Architecten de gebouwen van Het

Gouden Hart een Hollands en dorps karakter. Kenmerkend zijn de schuine daken en de robuuste bakstenen en dakpannen, die per beuk in kleur variëren.

VERSCHILLENDE BOUWTECHNIEKEN De bouw van het Gouden Hart ging in november 2013 van start. “In het werk zie je verschillende bouwtechnieken terug”, aldus Bosch. “Zo com-

bineren we in het werk gestort beton met prefab beton, metselwerk, prefab lateien met steenstrips en op de begane grond kalkzandsteen wanden. De woningen worden ingedeeld met verdiepingshoge panelen. De balkons worden achteraf aangestort met een Schöck IDock®-systeem waardoor we in de ruwbouwfase minder afhankelijk waren van de levering van deze onderdelen.” De commerciële

units hebben per beuk een eigen meterkast, maar zijn ook eenvoudig samen te voegen. Dit vergroot de flexibiliteit, en dus de duurzaamheid van de gebouwen. Een ander duurzaam aspect is dat de appartementen en commerciële ruimten worden aangesloten op een WKO-installatie. Verder zijn de gebouwen onderhoudsarm met onder andere aluminium en kunststof kozijnen.

120 VORMEN STENEN Van Mierlo bouwt het Gouden Hart in drie fasen: de ruwbouw, het metselwerk en de afbouw. Elke fase wordt lean uitgevoerd, met aandacht voor een gedetailleerde voorbereiding en optimale gebruikmaking van ieders kennis en kunde. “Het metselwerk vormt een van de complexe fases”, aldus Bosch. “In totaal brengen we 7.000 verschillende vormstenen aan, in 120 verschillende vormen en vier verschillende kleuren die ook nog eens in drie verschillende patronen gemetseld worden. Onze werkvoorbereider is maanden bezig geweest om dit tot in detail voor te bereiden. Ook is hij, samen met de uitvoerder, nauw betrokken bij de uitvoering.” De fases overlappen elkaar voor een deel. Terwijl ‘Het Gemaal’ nog van metselwerk voorzien wordt, bevindt ‘De Molen’ zich al in de afbouwfase. Vanaf de zomer van 2015 worden de eerste winkels en woningen opgeleverd. De eindoplevering staat gepland voor oktober 2015. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gouden Hart CV, een samenwerking van Amvest Amsterdam en Kavel Vastgoed te Rijswijk ZH

ONTWERP Van Bergen Kolpa Architecten, Rotterdam

UITVOERING Van Mierlo Bouwprojecten bv, Maasdijk

BOUWSOM circa € 18 miljoen

BOUWPERIODE november 2013 – oktober 2015

PROGRAMMA nieuwbouw centrumplan met twee bouwvolumes (5.000 m2 commerciële ruimte en 102 appartementen), een plein en een bovengrondse parkeergarage

| 137

Inleven . Realiseren. Beleven.

Bij Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling zijn we al 85 jaar trots op wie we zijn en wat we maken. We werken vanaf het eerste stadium samen met onze co-makers en luisteren naar onze klanten om het beste resultaat te behalen. Dit in combinatie met ons vakmanschap, zorgt ervoor dat wij de wensen van de klant optimaal kunnen vormgeven. Door op een professionele en resultaatgerichte manier onze middelen en kennis in te zetten, leveren wij toekomstbestendige gebouwen waarin de gebruikers zich thuis voelen.

Bouw & Ontwikkeling Aartsdijkweg 1, Maasdijk, Postbus 218, 3140 AE Maassluis, T: 0174-522300, E: info@vmierlo.nl

www.vmierlo.nl

GORINCHEM | Dalemburch

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Brand BBA I BBA Architecten

Dalemburgh:

conceptuele villawijk Gorinchem in fasen gerealiseerd De huidige woningmarkt is weliswaar een kopersmarkt, maar van grote nieuwbouwvolumes is vooralsnog geen sprake. Merwestreek Groep ontwikkelt en bouwt voor Gorinchem een villawijk met 36 (half)vrijstaande woningen, die stap voor stap wordt gerealiseerd op basis van de verkoop. “Het aantal opties is zodanig dat je van woningtypen niet meer kunt spreken: iedere koper krijgt een woning naar wens in ontworpen in de geest van de Hollandse Waterlinie”, vertellen ontwikkelaar Jan van Sorge en Jaap Brand van Brand BBA I BBA Architecten. Architectenbureau Brand BBA | BBA Architecten en ontwikkelend bouwer Merwestreek Groep trekken al een aantal jaren samen op in het kader van Dalemburgh, één van de 'eilanden' in het op de Waterlinie-architectuur geïnspireerde nieuwbouwplan Hoog Dalem, gesitueerd aan de oostzijde van Gorinchem in een inundatiegebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het eerste project werd onder de naam Signatura opgestart in de periode voor augustus 2008, de spreekwoordelijke 'goede tijd'. Van Sorge: “Wij hebben echter vastgehouden aan

de plankwaliteit: dit zijn en blijven woningen in het hogere segment. De randvoorwaarden van Dalemburgh zijn als gevolg van de situatie op de markt wel wat minder strak geworden, waardoor het voor ons mogelijk werd de woningen nog meer toe te spitsen op de koper.”

WONINGEN OP MAAT De beoogde Hollandse Waterlinie-architectuur is echter overeind gebleven in de 'lommerrijke' buurt, zegt Brand. “De parabolische kappen, het metselwerk, de

natuurlijke kleurstelling, de kenmerkende aan- en uitbouwen, grote overstekken en uiteraard de prachtige ligging in het Hollandse landschap.” Dalemburgh is niet alleen een wijk op maat, iedere woning is maatwerk, vervolgt Van Sorge. “Je hebt in de eerste plaats het onderscheid tussen vrijstaande en halfvrijstaande villa's. Daarnaast is geen kap dezelfde, en kopers kunnen kiezen voor een rieten of pannendak, een half of geheel onderkelderde woning of een uitbouw. De woningen variëren ook in beukmaat. Wij bouwen deze wijk vanaf juli 2013 in fasen. ›

| 139

GORINCHEM | Dalemburch

Projectinfo KEUZE VOOR RIETEN DAK BIJ HELFT GEBOUWDE WONINGEN De kopers van de villa's in Dalemburgh kunnen kiezen tussen een pannen- en een rieten dak. Rietdekkersbedrijf 't Ambacht uit Maartensdijk heeft vijf van de twaalf inmiddels voltooide woningen mogen dekken, een werk dat startte in februari 2014. Volgens directeur Gijsbert van Ettekoven is het een keuze voor een “duurzaam dak met een niet te evenaren uitstraling.” De woningen in de Gorinchemse villawijk zijn qua vorm uitdagend: verschillende kappen en ronde vormen. “Daartoe hebben wij bij onze vaste leverancier kort, buigzaam riet besteld – fijn en soepel en egaal van kleur”, zegt Van Ettekoven. “De bijzondere architectuur vraagt om een eigen aanpak: staand beginnen en vervolgens rond naar boven dekken. Wat ook gezegd mag worden is dat de essentiële voorbereiding in samenwerking met hoofdaannemer Merwestreek prima verloopt. Wij kunnen wanneer nodig direct aan de slag en voltooien met drie man een woning in ongeveer anderhalve week.” www.ambachtrietdekkers.nl

Uw keukenpartner in vastgoedontwikkeling!

Middelkoop mag al jarenlang vele aannemers en projectontwikkelaars tot haar klantenkring rekenen. Dankzij de gespecialiseerde kennis, de kwalitatief hoogwaardige producten en een vakkundige montagedienst kunnen we een totaalpakket aanbieden. Huur- of koopprojecten, renovatie of nieuwbouw, projectkeukens of designkeukens: Middelkoop neemt u alle zorg uit handen.

compleet persoonlijk

Beesdseweg 2 4104 AW Culemborg Telefoon (0345) 51 20 20 www.middelkoopculemborg.nl

GORINCHEM | Dalemburch

Als we het huidige verkoop- en bouwtempo in ogenschouw nemen wordt de laatste woning naar verwachting eind 2016 opgeleverd.”

pak van ontwikkeling en realisatie. Wij werken op basis van een slagvaardige organisatie. Kennis en expertise houden wij graag in eigen hand.”

'SLAGVAARDIGE ORGANISATIE'

CONCEPT

Ook aan duurzaamheid is gedacht in Dalemburgh: iedere woning heeft een warmtepomp voorzien van een individuele bron en is 'all electric'. “De wijk heeft geen gasaansluiting meer, maar lagetemperatuurverwarming en –koeling. Dit is voor bewoners ideaal – in de winter en de zomer.” Veel werk bevindt zich in de voorbereidingsfase, zoals de kopersbegeleiding die door Merwestreek met Woonaccent Makelaars is opgepakt. “Hier doet de kracht van een ontwikkelende bouwer zich gelden. Het belang van de koper kan immers goed worden gewaarborgd door de integrale aan-

“Je kunt in dit soort projecten misschien weinig standaardiseren op de bouwmethode na, maar de gefaseerde opzet maakt een project als Dalemburgh realiseerbaar – ook in deze tijd”, vervolgt Brand. Er is zelfs een tweede 'Dalemburgh' in de maak, in het Brabantse Vlijmen – wederom ontworpen, ontwikkeld en te bouwen door Brand BBA | BBA Architecten en Merwestreek Groep. “Je zou in dit kader kunnen spreken van een concept”, zegt Brand. “De opzet van Dalemburgh heeft zich tijdens de realisatie al bewezen en blijkt voor herhaling vatbaar.” ❚

De woningen kenmerken zich door hun parabolische kappen, metselwerk en natuurlijke kleurstelling.'

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

Merwestreek Groep Brand BBA | BBA Architecten Merwestreek Groep juli 2013 – eind 2016

Projectinfo 'AANNEMER ONTZORGEN; KOPER PERSOONLIJK BEGELEIDEN' Middelkoop Culemborg levert en monteert complete keukens, sanitair inclusief tegelwerk en binnendeuren in de villa's van Dalemburgh. Ontzorging van hoofdaannemer Merwestreek, waarmee Middelkoop een jarenlange relatie onderhoudt, én de koper staat centraal, vertelt projectmanager Jos Borst. “In dit segment van de kopersmarkt is alles maatwerk.” Wat voor de villa's in het algemeen geldt, geldt immers ook voor de keukens en het sanitair, vervolgt Borst. “Niets is standaard; dat geldt ook voor ons aanbod. De koper wordt persoonlijk begeleid, en dat betekent in dit project dat je al gauw tot een werkdag lang met een koper om de tafel zit, al dan niet in onze showroom. In dit soort projecten is het verwachtingspatroon en de betrokkenheid van de eindgebruiker hoog, en is maatwerk geboden. Wij kennen de persoonlijke situatie van de kopers. 70 à 80 procent kiest tot nu toe voor onze keukens; in het sanitair ligt dat percentage zelfs iets hoger. Daarnaast kiezen kopers in veel gevallen ook voor vloeren en/of inbouwkasten van Middelkoop.” Met Merwestreek is de samenwerking al even intensief. “Wij ontzorgen de aannemer volledig in ons segment, bijvoorbeeld op het gebied van werkvoorbereiding.” De keukens, het sanitair en de binnendeuren worden door Middelkoop zelf gemonteerd – de keukens na oplevering, de rest tijdens de bouw. Dat betekent een sterke betrokkenheid in de bouwfasering – goed te hanteren op deze schaal voor een detaillist, zegt Borst. “In een gelijkaardig toekomstig project van Merwestreek in Vlijmen trekken wij opnieuw samen op.”

| 141

UITGEBREIDE RESTAURATIE WESTERKERK AMSTERDAM Museum MORE nadert voltooiing

RESTAURATIE EN UITBREIDING FORT KIJKUIT AFGEROND

VOORWOORD

VOORWOORD Op zoek naar een geschikte locatie in de Achterhoek voor zijn museum MORE, een museum voor modern realisme, kreeg initiatiefnemer Hans Melchers in diverse gemeenten panden aangeboden, zo vertelt architect Hans van Heeswijk, verantwoordelijk voor het ontwerp van het gebouw. Leegstaande panden, waaronder enkele monumenten. Uiteindelijk wordt Museum MORE gerealiseerd achter het uit 1914 stammende, voormalige gemeentehuis van Gorssel, zoals ook te lezen is in een artikel verderop in deze Bouwen aan Monumenten. Leegstaande monumenten. Enkele decennia geleden ging men er minder voorzichtig mee om dan nu. Rigoureus verbouwen of zelfs sloop waren toen voor de hand liggende oplossingen. In die situatie is gelukkig verandering gekomen; monumenten worden op waarde geschat. Zo kunnen eigenaren van rijksmonumenten tussen 1 februari en 31 maart weer de ‘instandhoudingssubsidie’ aanvragen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Ruim 50 miljoen euro is er dit jaar beschikbaar – bijna 45 miljoen voor gebouwen, 5 miljoen voor groene monumenten en een kleine miljoen voor archeologische monumenten. Dat geld is bestemd voor noodzakelijk onderhoud, onderhoud dat schade en daarmee ingrijpende en dure restauraties moet voorkomen. Nederland telt nog heel wat fraaie monumenten uit diverse tijdperken. Inmiddels ook de nodige uit de naoorlogse periode. Zo kregen afgelopen jaar 29 gebouwen uit de periode 1959-1965 de status rijksmonument. Tientallen andere bijzondere gebouwen uit die jaren staan op de nominatie. Er komen dus nog regelmatig monumenten bij. Hoe financier je de instandhouding daarvan? Herbestemming is inmiddels een veelgebruikte oplossing, zoals u regelmatig in Bouwen aan Monumenten kunt lezen. Een klooster dat appartementencomplex wordt, een hotel in een voormalige tramremise, een kerk als sociaal ontmoetingspunt. In het onlangs verschenen boek ‘Rekenen op herbestemming’ van Sander Gelinck en Frank Strolenberg wordt aan de hand van 26 projecten inzicht gegeven in hoe zo’n functieveranderingsproces kan verlopen. Fundraising is een ander, steeds vaker ingezet middel om geld voor het onderhouden of restaureren van een monument te genereren. Zoals dat bijvoorbeeld gebeurt bij de Amsterdamse Westerkerk die momenteel een grootschalige restauratie ondergaat. Daarbij worden, zo is de inschatting, zo’n 5.000 beschadigde stenen in de gevel vervangen. De Vrienden van de Westerkerk hebben onder meer als actie bedacht dat sympathisanten een steen kunnen kopen en eventueel zelf kunnen inmetselen. De opbrengst komt uiteraard ten goede aan de restauratie. Hoe die restauratie verloopt, is verderop in deze editie van Bouwen aan Monumenten te lezen. Zoals we ook weer diverse andere restauratie- en herbestemmingsprojecten belichten. Veel leesplezier

Jac Buchholz

AMSTERDAM | Westerkerk

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Archivolt Architecten

UITGEBREIDE RESTAURATIE WESTERKERK AMSTERDAM

'ALSOF WE ER NIET AAN HET WERK ZIJN GEWEEST' Medio 2013 is begonnen met een omvangrijke restauratie van de Amsterdamse Westerkerk. De werkzaamheden vinden zowel aan de buitenzijde als binnen plaats en zullen naar verwachting eind 2016 worden afgerond.

Het is een van de blikvangers in de Amsterdamse binnenstad, de bij de Prinsengracht gelegen Westerkerk. De monumentale, in renaissancestijl gebouwde kerk stamt uit begin 17e eeuw en werd ontworpen door de vermaarde bouwmeester Hendrick de Keyser. Na de zomer van 2013 werd begonnen met een omvangrijke restauratie van het kerkgebouw. Dat project omvat onder meer het herstel van de gevels, vertelt projectleider Bert Woudenberg van hoofdaannemer Koninklijke Woudenberg. Het werk kent geen heel erg lastige aspecten, geeft hij aan, maar vraagt wel zoals iedere restauratie een zorgvuldige aanpak met oog voor details. Geen probleem voor het in restauraties gespecialiseerde aannemersbedrijf. “Dat is waar we goed in zijn, werk waarmee we als het ware zijn opgegroeid. We kunnen terugvallen op veel kennis en ervaring. Dat het een vrijstaand bouwwerk is, is prettig. Uiteraard hebben we wel maatregelen genomen voor de veiligheid van het publiek en de souvenirwinkeltjes rondom de kerk.” Als eerste, zegt Woudenberg werden de noorden oostzijde van de kerk aangepakt. Momenteel wordt gewerkt aan de zuidgevel waarna de werkzaamheden aan de buitenzijde medio dit jaar zullen zijn afgerond. “We herstellen onder meer het voegen metselwerk en de natuurstenen elementen. In het verleden is onder meer voor herstel

144

BOUWEN AAN MONUMENTEN

AMSTERDAM | Westerkerk

verkeerde mortel gebruikt en dat pakken we nu aan. We hebben eerst de problemen aan ieder gevelvlak zorgvuldig in kaart gebracht en vervolgens in samenspraak met de architect bekeken wat de optimale oplossing is.” Het aanbrengen van een nieuw verfsysteem is eveneens onderdeel van de werkzaamheden. Woudenberg legt uit hoe de voorbereiding daarvan in

zijn werk ging. “Bij de natuursteen bleek het niet mogelijk de huidige verflaag te verwijderen van de onderliggende. Het was dus lastig de oorspronkelijke kleur terug te vinden. Er zijn vervolgens tal van kleurmonsters aangebracht om te komen tot een kleur die recht doet aan de historische uitstraling van de kerk. Dat is uiteindelijk gelukt.” ›

Projectinfo UITGEKIENDE VERLICHTING Zowel in de inmiddels afgeronde eerste fase als in de nog te starten tweede fase van de werkzaamheden aan de Westerkerk is Knipmeijer & Blok Elektrotechniek actief. De nadruk lag tijdens die eerste fase op de verlichting, vertelt projectleider Yvo Eckhart. “Die eerste fase liep voor ons van eind 2013 tot de kerst van 2014. We hebben onder meer de plafondverlichting vervangen door LED-verlichting – minder vermogen dus lagere kosten, maar met een verbeterde lichtopbrengst. Daartoe zijn de armaturen vervangen, is het wattage verlaagd van 150 naar 70 en is de verlichting nu dimbaar.” Daarvoor werden eerst in samenwerking met Philips enkele proefopstellingen opgezet, om tot een maximaal resultaat te kunnen komen, aldus Eckhart. De kerkbanken zijn eveneens voorzien van LED-verlichting. “De verlichting is zodanig afgestemd dat de kerk in zijn oorspronkelijke functie goed kan worden verlicht, maar ook tijdens de andere evenementen die er tegenwoordig plaatsvinden.” In de tweede fase is er opnieuw aandacht voor de verlichting, onder meer voor het aanlichten van de kerk aan de buitenzijde. Ook dat gebeurt aan de hand van proefopstellingen. Daarnaast zijn er andere elektrotechnische werkzaamheden zoals het onderhouden, vervangen en het uit het zicht plaatsen van de diverse installaties. De Westerkerk is voor het bedrijf, besluit Eckhart, een bijzonder en uniek project, "mede omdat de Westerkerk dé kerk en bezienswaardigheid van Amsterdam is."

Bouwinfo OPDRACHT College van kerkrentmeesters van Protestantse Kerk Amsterdam

ONTWERP

Archivolt architecten b.v., Amsterdam

UITVOERING Koninklijke Woudenberg, Ameide

SCHILDERWERK Wolters BV, Deventer

VERLICHTING/INSTALLATIES Knipmeijer & Blok Elektrotechniek

DUIVENWERING B-Max Solutions, Amsterdam

LOODGIETERSWERK G.H. Herfst, Amsterdam

SMEEDWERKEN Smederij Tienhoven

BLIKSEMBEVEILIGING Van der Heide Bliksembeveiliging Amsterdam

BOUWSOM € 2.040.000,- excl. BTW

RESTAURATIEPERIODE 'De gevels werden gereinigd waarbij algengroei werd verwijderd.'

Augustus 2013 – december 2016

BOUWEN AAN MONUMENTEN

145

AMSTERDAM | Westerkerk

Projectinfo

Digitaalstraat 22 1033 MP Amsterdam

AMBACHTELIJK LOODWERK Belangrijk onderdeel van de restauratiewerkzaamheden is het herstel of de vervanging van het loodwerk. Als het loodwerk is vervangen, is de Westerkerk weer voor tientallen jaren waterdicht.

Telefoon 020-6242139 www.herfstbv.nl bob@herfstbv.nl

“De Westerkerk bevat heel veel loodwerk”, vertelt Bob Herfst, directeur van Loodgieters- en Installatiebedrijf G.H. Herfst BV. “Denk maar aan de lage loden daken van de zijbeuk, de loden hemelwaterafvoeren, het voeglood boven de goten, de loden loketten, ornamenten en frontons. Daarbij moet al het loodwerk op de oorspronkelijke, ambachtelijke manier worden uitgevoerd. Dan speelt niet alleen vakmanschap een rol; het vraagt ook om een rustige, gepassioneerde vakman. Lood dat niet met beleid wordt aangedreven, gaat scheuren. Hierdoor zie je de passie van de vakman altijd terug in het loodwerk.” Het loodwerk aan de Westerkerk wordt uitgevoerd door twee vakmensen van Loodgietersbedrijf Herfst. Het hele project neemt enkele jaren in beslag. “Vakmensen die deze vaardigheden beheersen, zijn steeds moeilijker te vinden”, vertelt Herfst. “Ambachtelijk loodwerk komt ook steeds minder voor, omdat in de nieuwbouw voornamelijk wordt gewerkt met loodvervangers. Wij beheersen dit vakmanschap nog. Mede dankzij deze mensen kan ons cultureel erfgoed altijd weer in oude glorie worden hersteld.”

B-MAX solutions Herenstraat 48 1406 PG Bussum T 00 31 (0)6 51969624

Knipmeijer & Blok Elektrotechniek B.V. Lemelerbergweg 24 Postbus 12590 1100 AN Amsterdam Telefoon 020-6686266

info@ b-maxsolutions.nl www.b-maxsolutions.nl

Verlaatweg 2k 8243 PS Lelystad Telefoon 0320-264168 E-mail info@k-b-e.nl www.k-b-e.nl Meer weten over VoIP van Knipmeijer & Blok, bezoek onze site: www.VoIP-Nederland.nl

550101_Advertentie_95x130mm_2.indd 1

22-01-15 09:50 726045_B-Max Solutions 1-4.indd 1

23-02-15 12:18

AMSTERDAM | Westerkerk

De gevels werden tevens gereinigd waarbij algengroei werd verwijderd. Verder is er duivenwering aangebracht. Op het dak zijn herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan het lood- en leiwerk. Dat alles met respect voor het oorspronkelijke karakter van de Westerkerk. Woudenberg: “Als we over een paar maanden aan de buitenzijde klaar zijn, mag niemand zien dat we er aan het werk zijn geweest.” Hoewel het merendeel van de werkzaamheden aan het interieur van de kerk in 2016 zullen plaatsvinden, is binnen inmiddels wel al nieuwe, duurzame verlichting aangebracht.

onder meer het stucwerk herstellen en opnieuw schilderen. De tweede helft van dit jaar gebruiken we voor opnames en het opzetten van proeven, onder meer om

tot een keuze voor het beste stuc- en het beste verfsysteem te komen. Begin 2016 begint de uitvoering die we voor kerstmis volgend jaar zullen afronden.” ❚

Na het afronden van de restauratie van de buitenzijde halverwege dit jaar, zal met het voorbereiden van de binnenwerkzaamheden worden begonnen, aldus Woudenberg. “Binnen gaan we

Als we over een paar maanden aan de buitenzijde klaar zijn, mag niemand zien dat we er aan het werk zijn geweest.'

Projectinfo DUIVENWERING VOOR WESTERKERK De duivenwering bij de Westerkerk is aangebracht door B-Max Solutions. Michael Boesewinkel, sinds vier jaar eigenaar, vertelt over de specifieke eisen en wensen van het werk. “We hebben met behulp van een rvs-pijpensysteem netten geplaatst in de diverse timpanen. Die netten en pijpen hebben specifieke kleuren, afgestemd op de achtergrond, zodat ze zo weinig mogelijk zichtbaar zijn. Zo hebben wij de rvspijpen mee laten schilderen en een crèmekleurig net geplaatst. Verder hebben wij op andere plekken weringspennen aangebracht.” “Omdat de uitstraling van de kerk niet mag worden aangetast, hebben wij in overleg met de architect zoveel mogelijk pennen aangebracht. Bij het voorbereiden van het werk hebben wij een adviserende rol gespeeld bij het plaatsen van de duiven-/vogelwering.” Behalve netten en pennen kan het bedrijf ook schrikdraad plaatsen (in dit geval niet toegepast) en een draadsysteem, aldus Boesewinkel. “Dat hebben we op enkele plaatsen in de toren aangebracht. De draad beweegt door middel van een veer en dat vinden duiven niet prettig.” Boesewinkel en zijn medewerkers kunnen bogen op een ruime ervaring, ook wat monumentale panden betreft. “We hebben onder meer duivenwering aangebracht op het Concertgebouw en het Art Hotel in Amsterdam. Door onze ervaring weten wij waar we bij monumenten op moeten letten, zoals de broosheid van stenen en metselwerk. Het boren en aanbrengen vraagt zorgvuldigheid en een goed technisch inzicht. Zo kunnen we beschadigingen voorkomen.” De eerste fase is inmiddels afgerond en B-Max Solutions gaat aan het eind van de tweede fase opnieuw aan de slag.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

147

BLIJDORP | Diergaarde

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Siebold Nijenhuis Architect

Restauratie voormalige theeschenkerij en giraffenhuis Diergaarde Blijdorp

TERUGKEER NAAR ONTWERP VAN RAVESTEYN

Ze behouden nagenoeg dezelfde functie, de voormalige theeschenkerij en het vroegere giraffenverblijf van de Rotterdamse Diergaarde Blijdorp. In wat nu de Lotusserre heet blijft horeca, maar volgens een hedendaags concept. In het voormalige giraffenverblijf worden de leeuwen ondergebracht. Beide gebouwen worden momenteel gerestaureerd en aangepast. De twee gebouwen maken samen met het tussenliggende terras en colonnade onderdeel uit van het totaalontwerp dat architect Sybold van Ravesteyn (18891983) ontwierp in de periode 1937-1940 van de vorige eeuw. De oorspronkelijke uitvoering, een rijksmonument, was in

148

BOUWEN AAN MONUMENTEN

de loop der jaren echter aangetast. Dat wordt nu rechtgezet, vertelt architect Siebold Nijenhuis die in samenwerking met architect en Van Ravesteyn-kenner Kees Rouw en Architectenbureau Broekbakema het ontwerp voor de restauratie en aanpassingen van de gebouwen maakte.

Belangrijke ingreep is dat beide gebouwen worden vergroot met een uitbouw. Bij de leeuwen komt daarin het nachtverblijf, de Lotusserre kan zo voldoen aan de moderne eisen op het gebied van hygiëne en heeft meer ruimte voor koeling en opslag. Beide uitbouwen zijn even groot, om de symmetrie van het ensemble niet te verbreken, en hebben een eigen uitstraling, aldus Nijenhuis. “Er is wel een verwijzing naar de oorspronkelijke gebouwen, maar de aanbouwen zijn strakker, met minder ornamenten. En er is contrasterend materiaal gebruikt.” In de Lotusserre wordt

BLIJDORP | Diergaarde

verder een binnenbalkon gerealiseerd, zegt Nijenhuis. De flinke hoogte van het gebouw maakt dat mogelijk. Bovendien komt er een geheel nieuwe keuken die aansluit bij het hedendaagse horecaconcept. Bij het leeuwenverblijf wordt het binnengebied vergroot zodat het dichter bij het publieksdeel komt te liggen. De veiligheid wordt gegarandeerd met stevige hekken. Het buitengebied wordt eveneens heringericht. “Blijdorp hanteert tegenwoordig natuurlijk een heel andere filosofie wat het houden van dieren betreft dan in de begindagen. Daar spelen we met diverse aanpassingen op in.” De restauratiewerkzaamheden hebben onder meer betrekking op het herstellen van het metselwerk en natuursteen pleisterwerk. Tevens komen er veel details uit het ontwerp van Van Ravesteyn terug, maakt Nijenhuis duidelijk. “Er zijn bijvoorbeeld in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw aluminium kozijnen in de gebouwen gezet. Die worden nu verwijderd om plaats te maken voor stalen uitvoeringen. Nieuwe, maar met de oorspronkelijke uitstraling.” Verder worden de dakranden hersteld, vertelt hij, evenals de geveldetaillering en teakhouten sierlijsten. Onder de ramen wordt de koperen waterslag teruggebracht en hetzelfde geldt zelfs voor de kapstokhaakjes uit het ontwerp van Van Ravesteyn. Lastig onderdeel van het werk is het inbrengen van de installaties, geeft Nijenhuis aan. Met slimmigheidjes en veel puzzelwerk gaat het lukken, stelt hij. “Zo’n slimmigheidje is het dichter op elkaar leggen van de buisjes voor de vloerverwarming om koudeval tegen te gaan. En wat het plaatsen van de klimaatkasten betreft, dat is puzzelen. We hebben gebruikgemaakt van de ruimte op de zolders en daarnaast hadden we natuurlijk de uitbouwen waarin we een en ander kwijt konden. Nieuwe installaties in monumentale gebouwen, dat is altijd een uitdaging. Maar we vinden ook steeds een oplossing.” Met de verbouw en restauratiewerkzaamheden werd in het voorjaar van 2014 begonnen. Nijenhuis spreekt tot slot de verwachting uit dat het project ongeveer een jaar in beslag zal nemen en in mei van dit jaar kan worden opgeleverd. ❚

Foto boven: In de Lotusserre wordt een binnenbalkon gerealiseerd. De flinke hoogte van het gebouw maakt dat mogelijk. Foto onder: Bij het leeuwenverblijf wordt het binnengebied vergroot zodat het dichter bij het publieksdeel komt te liggen.

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP

Diergaarde Blijdorp een combinatie van Siebold Nijenhuis Architect, Kees Rouw [Architectuur & Onderzoek] en Broekbakema CONSTRUCTIE CAE Nederland INSTALLATIEADVIES Deerns UITVOERING Bouwonderneming Goedleven BV INSTALLATIES Unica installatietechniek

STAALCONSTRUCTIES LEEUWENVERBLIJF GEVELTECHNIEK SCHILDERWERK STUCADOORSWERK BOUWPERIODE

Metaal Techniek Morée stalen puien: JM van Delft Votis Groep ’t Vaantje BV mei 2014 – mei 2015

BOUWEN AAN MONUMENTEN

149

jmvandelft.nl

BLIJDORP | Diergaarde

Renovatie Theeschenkerij en Leeuwenverblijf

LEEUWEN EN BEZOEKERS ENKEL GESCHEIDEN DOOR GLAS In Diergaarde Blijdorp worden de Theeschenkerij en het Leeuwenverblijf vernieuwd. Om het contact met de bezoekers nog intenser te maken, worden de heersers van het dierenrijk niet langer van hun publiek geschieden door een waterpartij, maar door fraaie glaspartijen. De detaillering van de glaspuien moet weer worden zoals architect Sybold van Ravesteyn deze in de veertiger jaren heeft uitgetekend. Maar met de normen van deze tijd.

'Welke stalen gevel is bestand tegen leeuwengeweld?'

‘Normen’ is in dit kader een ruim begrip. De raampartijen in de Theeschenkerij en het Leeuwenverblijf moeten uiteraard voldoen aan de actueel geldende isolatiewaarden. Maar welke normen gelden voor een glaspartij die letterlijk bestand moet zijn tegen leeuwengeweld? Hiervoor gaat architect BroekBakema te rade bij partijen in Amerika. Gevelspecialist JM van Delft levert en monteert de puien.

den vernieuwd. “Het contact was dus al gelegd”, vertelt Ruud van Dal, bedrijfsleider Staal van JM van Delft. “Hierdoor konden we vanaf het eerste moment de krachten bundelen met architectenbureau BroekBakema.” Samen stellen zij vast dat de profielen – zeker van het Leeuwenverblijf – weliswaar slank, maar extreem sterk moeten zijn.

MET VEREENDE KRACHTEN

De gevel voor de Theeschenkerij wordt opgebouwd met profielen van het type Jansen Janisol Arte. De profielen zijn nagenoeg identiek aan de oorspronkelijke profielen, maar bieden hogere isolatiewaarden. Voor

JM van Delft heeft niet alleen een ruime ervaring in stalen gevels, zij is ook bekend met Blijdorp. Eerder heeft zij hier de grote stalen puien in het verblijf van de dikhui-

PROFIELEN

het Leeuwenverblijf worden Jansen Viss Ixtra-profielen ingezet. Deze custom madeprofielen worden slechts op één adres in Zwitserland op deze manier samengesteld en bereiken een zwaarte van 50kg/m1. Van Dal: “De profielen zijn bij ons aangeleverd. Hier zijn ze op maat gezaagd, gelast, gestraald, geschoopeerd en tweemaal gecoat. Met de aangebrachte coating zijn de profielen zeker tien jaar beschermd.” Met de vernieuwde stalen gevels – lang en slank – beschikken de Theeschenkerij en het Leeuwenverblijf weer over de grandeur die zij hadden bij de opening van Blijdorp in 1940. ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

151

KORTENHOEF | Fort Kijkuit

Tekst: Jac Buchholz Beeld: J. Boonzaaijer Aannemingsbedrijf BV

Restauratie en uitbreiding Fort Kijkuit afgerond

'Twee verschillende manieren van benadering' Na decennia van alleen het noodzakelijke onderhoud, werd Fort Kijkuit â&#x20AC;&#x201C; onderdeel van de Nieuwe Hollandse waterlinie in Kortenhoef â&#x20AC;&#x201C; in de afgelopen maanden fors onder handen genomen. Tevens werd er een uitbreiding gerealiseerd.

De uitbreiding is onder meer noodzakelijk om ruimte te maken voor extra kantoren voor Natuurmonumenten

152

BOUWEN AAN MONUMENTEN

KORTENHOEF | Fort Kijkuit

Hij noemt het een regulier restauratieproject, Hendrik Boonzaaijer van J. Boonzaaijer Aannemingsbedrijf BV. Werkzaamheden. Zoals het bedrijf ze regelmatig uitvoert, geeft hij aan. “In de afgelopen pakweg veertig jaar was alleen het noodzakelijke onderhoud uitgevoerd. Daardoor moest nu vooral aan de gevels flink wat herstel worden uitgevoerd, zowel aan de buiten- als binnenzijde. Zoals gezegd de geijkte werkzaamheden: herstel van voeg-, stuc- en metselwerk, werkzaamheden die ons op het lijf zijn geschreven.” Verder, zegt hij, werden diverse in de loop der tijd dichtgemetselde schietgaten geopend en werden reparatiewerkzaamheden aan de eikenhouten kozijnen uitgevoerd. “In eerste instantie was het idee dat we die moesten vervangen, maar uiteindelijke konden we ze behouden door de slechte gedeelten te herstellen.”

onder meer een kruithuis en een artilleriebunker – en versterkt. Ook nu is er, naast de restauratie, sprake van een uitbreiding, merkt Boonzaaijer op. Deze nieuwe uitbreiding is gemaakt in het in 1880 aangebrachte oude grondmassief dat het fort destijds extra moest beschermen tegen granaatinslagen en dat nu een unieke gelegenheid biedt om de verschillende bouwfasen van het fort te kunnen zien. De uitbreiding is onder meer noodzakelijk om ruimte te maken voor extra kantoren voor Natuurmonumenten. ›

Het oorspronkelijke Fort Kijkuit werd gebouwd tussen 1844 en 1847. In de loop der tijd werd het enkele malen uitgebreid – met

Projectinfo DUURZAAM VERWARMEN EN ONTVOCHTEN Een bunker van ruim 170 jaar oud maak je niet zomaar geschikt voor bedrijfsvoering. De muren zijn op meerdere plekken 1,40 meter dik, en zullen – zelfs bij continu verwarmen, ventileren en ontvochtigen – zeker nog vier jaar vocht afgeven. Dat vraagt om een klimaatbeheersingssysteem dat exact is toegesneden op deze specifieke situatie. Als verwarmingssysteem is gekozen voor een elektronisch aangestuurde pellet-cv-ketel, waarin houtpellets worden verbrand. ‘Pellets’ zijn kleine staafjes hout die onder hoge druk zijn samengeperst. “Natuurmonumenten had aangegeven dat zij een voorkeur had voor dit systeem en dat is in haar geval ook een verantwoorde keuze”, vertelt Jeroen de Heer, projectleider van Klimaatconcept. “Natuurmonumenten verkeert in de gunstige situatie dat zij altijd in het bezit is van kaphout, waarmee zij de pelletkachel kan vullen. Dit verwarmingssysteem biedt bovendien meer voordelen. De pelletkorrels hebben een zeer laag vochtgehalte en produceren slechts 0,5% as. De overtollige warmte gaat naar het centrale verwarmingssysteem.” Voor de luchtbehandeling is aanvankelijk gekozen voor een grote luchtbehandelingskast, opgebouwd uit losse componenten. Hier adviseert Klimaatconcept een 'plug and play-kast' met dezelfde functionaliteiten. Deze kast is slimmer ingedeeld en neemt daardoor aanzienlijk minder ruimte in. Voor ontvochtigen en koelen wordt een extra element geïnstalleerd. De Heer: “Bij alle adviezen die we geven is ‘duurzaam’ het sleutelwoord. De duurste installatie is niet per definitie de beste installatie. Voor elke situatie is er een installatie die de balans realiseert tussen comfort, efficiency en prijs. Daar zit onze uitdaging.” www.klimaatconcept.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

153

KORTENHOEF | Fort Kijkuit

In de oude militaire gebouwen zijn eveneens kantoren ondergebracht, evenals een informatiepunt en een vergaderruimte. “Van de huidige uitbreiding is niet veel te zien, die is ondergronds aangelegd, rondom het bestaande fort. Eén van de uitdagingen was om voldoende licht in de nieuwbouw te krijgen. Dat hebben we onder meer met solartubes met een doorsnee van 500 millimeter opgelost. Eveneens met het openmaken van schietgaten waardoor licht via het fort de nieuwbouw binnenvalt. Er zijn eveneens enkele op schietgaten gelijkende openingen gemaakt. En in het dak is een 10 meter lange lichtstraat met beloopbaar glas aangebracht.” Met dat dak is nog iets anders aan de hand, geeft Boonzaaijer aan. Hij legt uit dat de manier waarop het is aangebracht niet vaak wordt toegepast. “Het is in één keer gestort, iets dat vroeger wel meer gebeurde, maar tegenwoordig nog maar nauwelijks. Dat betekent onder meer goede afspraken met de betonleverancier over de samenstelling en dergelijke. En goed toezien op de uitvoering. Dat gebeurde met 25 man, van ’s ochtends vijf uur tot ’s avonds zeven uur, laag voor laag, met behulp van een traditionele bekisting. Het ging in totaal om 35 meter in het rond, 45 centimeter dik, in een helling van 45 graden. Voor het dak was 170 m3 beton nodig (van de in totaal 350 m3 voor de gehele nieuwbouw). Een wat andere aanpak dan anders, leuk om te doen.”

Een uitdaging vond Boonzaaijer de combinatie van restauratie met nieuwbouw. “Dat vraagt om twee verschillende manieren van benadering. Het is zaak alle betrokkenen daarvan te doordringen. En de werkzaamheden goed voor te bereiden en aan te sturen. Zodat de werkzaamheden aan de nieuwbouw zorgvuldig worden uitgevoerd en er geen schade aan het monument wordt aangebracht.” Dat is gelukt, geeft hij aan, en de werkzaamheden zijn inmiddels afgerond. “Natuurmonumenten heeft er weer voldoende ruimte in en kan er op een adequate manier bezoekers ontvangen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Natuurmonumenten (afd. Vechtplassen) BOUWBEGELEIDING Kraak Bouwtechnisch Managementburo PROJECTLEIDING Pingoprojecten ONTWERP Natuurmonumenten (afd. Gebouwen, Tony de Haan) UITVOERING J. Boonzaaijer Aannemingsbedrijf BV BOUWSOM € 1.300.000,BOUWPERIODE januari tot en met november 2014

• Klimaatsystemen voor o.a. kantoren, winkels, hotels, woonhuizen en zorginstellingen • Computer-airconditioning t.b.v. serverruimtes • Close Control units t.b.v. data, schakel en computerruimtes • Warmtepompinstallaties voor utiliteitsgebouwen • Warmte en koude-terugwin systemen • Luchtbehandeling • Luchtgordijnen • Energie prestatie adviezen (EPA-U) voor utiliteitsgebouwen • Service en onderhoudscontracten • Eigen montage, service en onderhoudsdienst • Bedrijfscertificering voor F-gassen, NVKL, PED en VCA

verwarmen • ventileren • koelen Flevolaan 66 1382 JZ Weesp

154

BOUWEN AAN MONUMENTEN

T (0294) 255 406 F (0294) 255 276

E info@klimaatconcept.nl I www.klimaatconcept.nl

GORSSEL | Museum MORE

Teskst: Jac Buchholz Beeld: Hans van Heeswijk architecten

Museum MORE nadert voltooiing

'MODERNE ARCHITECTUUR MET VERWIJZINGEN NAAR DE OMGEVING' Eind mei opent Museum MORE, Museum voor Modern Realisme, haar deuren in Gorssel. Dat museum gaat onderdak bieden aan een groot deel van de collectie Melchers. Een kleiner deel, met name werken van Carel Willink, wordt ondergebracht in Kasteel Ruurlo, dat daartoe momenteel wordt gerestaureerd en aangepast. De gehele collectie van Hans Melchers – hij kocht onder meer het Nederlandse deel van de collectie Scheringa toen die uit elkaar dreigde te vallen – in Ruurlo onderbrengen was niet mogelijk, vertelt Hans van Heeswijk van het gelijknamige Amsterdamse architectenbureau en verantwoordelijk voor het ontwerp van het museum in Gorssel. “In het kasteel is er niet voldoende ruimte voor en het omliggende park heeft een monumentaal karakter, daar mocht niet worden gebouwd.”

Dus gingen Van Heeswijk en Melchers samen op zoek naar een andere locatie in de Achterhoek. Van Heeswijk: “Melchers heeft er de nodige aangeboden gekregen, in iedere gemeente staan momenteel wel gebouwen leeg. Uiteindelijk kwamen we terecht in Gorssel waar na de fusie met de gemeente Lochem het oude gemeentehuis leeg was komen te staan.” Hij noemt Gorssel een vriendelijk villadorpje tussen Deventer en Zutphen – besloten en knus met kleinere woonhuizen en villa’s. Het voormalig gemeentehuis stamt uit 1914

en is in neorenaissance-stijl gebouwd. Daar komt een gebouw achter waarin de kunstwerken worden tentoongesteld. “In die kleinschalige omgeving komt dus een groot museum te staan. We hebben gekozen voor een geleed gebouw met vier bouwdelen zodat het in schaal aansluit bij de omliggende woningen. Het groen rondom het museum krijgt zijn vroegere parkachtige uitstraling terug, met onder meer hagen en hoge bomen. Dat sluit aan bij de nabijgelegen Roskamweide met z’n monumentale bomen.” ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

155

GORSSEL | Museum MORE

Keers is actief in het ontwikkelen, engineeren, fabriceren en monteren van ramen, deuren en gevels in aluminium en staal voor de utiliteitsbouw en woningbouw.

Projectinfo 'COMPLEX WERK' De complete stalen constructie van de nieuwbouw van Museum MORE werd gerealiseerd door Hofman Constructies. “Een complex werk”, aldus bedrijfsleider en in dit geval ook projectleider Martijn Oosterhuis, “een uitdaging zoals we die graag hebben.” Het museum is dan ook geen standaardgebouw, maar een bijzonder bouwwerk dat om een inventieve aanpak vroeg, legt hij uit. Onder meer om de constructie goed te laten aansluiten met de glazen puien en de vele natuurstenen elementen.

Museum Gorssel

Gelderlandplein Amsterdam

Voor het project Museum MORE voor modern realisme Gorssel heeft Keers de buitengevels geleverd alsmede de complete binnen- en buitenbeglazing.

“Dat begint met een zorgvuldige voorbereiding. Daarin hebben we een BIMtraject gevolgd, waarbij alles naar een 3D-model wordt gerekend. Op die manier konden we controleren of alles goed aansloot.” Net zo zorgvuldig was daarna de uitwerking, maakt Oosterhuis duidelijk. Daarbij werd op een prettige manier samengewerkt met aannemer Koopmans | TBI. Hij legt uit dat Hofman Constructies tevens de bestaande authentieke constructie van het oude gemeentehuis heeft verzwaard met een staalconstructie. Voor het museum leverde het bedrijf tevens alle exclusieve stalen trappen met glazen treden en balustraden inclusief het rvs-leuningwerk, en de luifelconstructie aan de buitenzijde van het bijzondere en transparante gebouw.

Vermogenweg 26 • 3641 SR MIJDRECHT • Postbus 61 • 3640 AB MIJDRECHT • T. 0297 281859 • E. info@keers.nl • I. www.keers.nl

keers.indd 1

26-02-15 15:14 ALTEZ GRO U

Vertrouwd met elke opdracht

Staalconstructies

Sterk in samenwerking

Trappen, hekwerken en bordessen

Effectieve engineering

Woningbouw

Optimaal productieproces

Utiliteitsbouw

De gestaalde perfectie

Hofman Constructies B.V. | Vroomshoop (NL) | +31 (0) 546 - 644 411 info@hofmanconstructies.nl | www.hofmanconstructies.nl

156

HM - Advertentie gestaalde perfectie.indd 1

BOUWEN AAN MONUMENTEN

16-2-2015 17:46:31

GORSSEL | Museum MORE 'In Museum MORE komen ramen op allerlei strategische plekken, bijvoorbeeld aan het einde van een gang. Zo versterken we het contact met de omgeving.'

De uitbreiding, vertelt Van Heeswijk, is een paviljoenachtig gebouw. Dat heeft consequenties voor de architectuur, legt hij vervolgens uit. “Over het algemeen is een museum een gesloten gebouw met lichtinval door dakramen. In Museum MORE komen ramen op allerlei strategische plekken, bijvoorbeeld aan het einde van een gang. Zo versterken we het contact met de omgeving, kan de bezoeker zich beter oriënteren.” Een open gebouw met een duidelijke routing dus en met zeven geschakelde zalen verdeeld over twee verdiepingen. “Omdat het, naast kleinere tijdelijke exposities, om een grote vaste collectie gaat, hoeven bezoekers niet een vaste looproute aan te houden, maar kunnen zij naar eigen voorkeur rondlopen.” De entree komt eveneens in het nieuwe

gebouw, in het voormalige gemeentehuis komen een brasserie en evenementenzaal. De gevels van het museum zijn bekleed met natuursteen, een verwijzing naar de geelgrijze middenrisaliet van het gemeentehuis, aldus Van Heeswijk. “De risaliet is van zandsteen, maar dat mag vanwege het fijnstof niet meer worden gebruikt. We hebben natuursteen gezocht die er qua uitstraling op lijkt. De architectuur van het museum is modern, maar wel met verwijzingen naar de omgeving.” De collectie zal onderverdeeld naar drie periodes in het gebouw te zien zijn: het vroege realisme, het magisch realisme en het moderne realisme. Van Heeswijk laat weten dat de opening eind mei zal plaatsvinden. “Het casco is inmiddels opgeleverd; momenteel wordt er gewerkt aan de inrichting.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Melmuseum Gebouw Zeist

ONTWERP Hans van Heeswijk architecten

UITVOERING Koopmans | TBI, Enschede

INSTALLATIES Croon | TBI, Apeldoorn (E); Wolter & Dros | TBI, Warnsveld (W)

INTERIEUR Stoverink Interieurbouw, Eibergen

BOUWPERIODE 2013-2015

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

CASTRICUM | Archeologisch Informatie Centrum

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Punt Systeembouw e.a.

'EEN NIET-ALLEDAAGS EN ZEER VEELZIJDIG PROJECT' 'Een bijzonder vormgegeven paviljoen vormt de entree.'

Huis van Hilde, zo heet het nieuwe, onlangs opgeleverde Archeologisch Informatie Centrum van de provincie Noord-Holland. In het deels onder de grond gelegen gebouw bevinden zich het depot, een tentoonstellingsruimte, een informatiecentrum en horeca. De realisatie was in handen van Aannemingsmaatschappij Hegeman. Een architectonisch in het oog springend gebouw met veel aandacht voor duurzaamheid, zo omschrijft projectleider Bjorn Wiggers van Hegeman de nieuwbouw van het AIC van NoordHolland. Hij kijkt terug op wat hij noemt: “een niet-alledaags en zeer veelzijdig project.” Wiggers wijst onder meer op het toepassen van diverse materialen, het deels ondergronds aanleggen van het gebouw en het omliggende tuinlandschap dat onderdeel was van de aanneming. “We hebben onder meer een combinatie van beton, staal, hout en glas toegepast. Het ondergrondse deel heeft een organisch dak en een bijzonder vormgegeven paviljoen vormt de entree. Verder is er voor het dak van het paviljoen gebruikgemaakt van een vakwerkconstructie. Wat het duurzaamheidsaspect betreft is er voor het regelen van de koeling en verwarming een WKOinstallatie gerealiseerd. De gevels hebben een minimale Rc-waarde-

158

BOUWEN AAN MONUMENTEN

van 5,0 m2K/W, het dak van 6,0 m2K/W en al het gebruikte hout is van een FSC-keurmerk voorzien. Heel bijzonder noemt Wiggers het materiaal dat voor de gevel is gebruikt, natuursteen met daarin fossielen uit Marokko. Daarmee wordt op een creatieve manier een link gelegd met de functie van het gebouw, stelt hij. Dat een groot deel van het gebouw zich ondergronds bevindt, heeft volgens Wiggers als voordeel dat de klimatologische omstandigheden daar afgestemd zijn op de omstandigheden. “Alle vondsten moeten op een bepaalde temperatuur met een bepaalde luchtvochtigheid worden bewaard. Door de wat lagere ondergrondse temperatuur daar is er al sprake van een stabiel basisklimaat. Daardoor zijn er op installatietechnisch gebied minder voorzieningen aangebracht dan gebruikelijk.” In de installatietech-

CASTRICUM | Archeologisch Informatie Centrum

niek en het binnenklimaat zat aan het eind van het project nog wel een uitdaging, geeft Wiggers aan. “We moesten het gebouw 100% draaiend opleveren, helemaal gebruiksklaar. Het AIC moet voldoen aan alle eisen en regels die op het beheren van de archeologische collectie van toepassing zijn. Met behulp van maatwerk wat de installaties betreft en daarnaast onder meer vochtdichte deuren en geklimatiseerde vitrines hebben we daaraan kunnen voldoen.” Het 4.200 m2 grote gebouw – de totale oppervlakte van de locatie is 7.500 m2 – moest in een relatief korte tijd worden gerealiseerd. De werkzaamheden begonnen in september 2013 en werden eind 2014 opgeleverd. Onderdeel van die werkzaamheden was het aanleggen van het duinlandschap en de complete terreininrichting. Dat het gebouw in de nabijheid van het station van Castricum ligt, leverde volgens Wiggers geen problemen op. “Natuurlijk hebben we bij de ondergrondse werkzaamheden volop gemonitord, maar alles is mede dankzij een goede voorbereiding vlekkeloos verlopen. Het is een uniek gebouw, architectonisch doordacht en daarmee een echte eyecatcher voor Castricum.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING AANNEEMSOM BOUWPERIODE

Provincie Noord-Holland VVKH Architecten Aannemingsmaatschappij Hegeman B.V. € 6.421.000,- (inclusief installaties) september 2013 – november 2014

Projectinfo DRIE AKOESTISCHE PLAFONDSYSTEMEN Om aan de akoestische eisen van de opdrachtgever te voldoen, gebruikt Punt Systeembouw niet minder dan drie verschillende naadloze akoestische plafondsystemen in het informatiecentrum van het Archeologisch Centrum. Naast het innovatieve Mono Acoustic TE-systeem van Rockfon en het akoestische topproduct OWA-plan van OWA, wordt de koepel voorzien van een ASONA-spuitpleister. Zo ontstaat een optimale nagalmtijd. Het gebogen koepelplafond met ‘oculus’ oftewel daglichtsysteem, is zelfs voor een professionele afbouwpartij als Punt Systeembouw een uitdaging. “We hebben kennis, materialen en inzicht gebundeld en zijn zo tot het optimale resultaat gekomen”, vertelt J.P. Strijbis, directeur van Punt Systeembouw. Door het ophangen van de gebogen metalen achterconstructie, bekleed met twee lagen buiggips, is de ronde vorm ontstaan. Met een diameter van zo’n 20 meter en een hoogte van ruim 2 meter zorgt de koepel in combinatie met de verlichtingskoof voor een spectaculair effect. Zo wordt – heel subtiel – de beleving van de archeologische vondsten versterkt.”

kwaliteit, flexibiliteit & snelheid

Bezoekadres: Postadres Telefoon: E-mail:

Ampèrestraat 44, 1704 SN Heerhugowaard Postbus 145, 1700 AC Heerhugowaard 072 - 57 433 44 info@puntsysteembouw.nl

www.puntsysteembouw.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN 726080_H.A. Punt Systeembouw.indd 1

23-02-15 17:18

159

ROTTERDAM | Oude Luxor

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Solitas e.a.

Oude Luxor is weer ‘echt oud’ In 2017 bestaat het Oude Luxor honderd jaar. Een bijzonder jubileum, temeer omdat het er even op leek dat voor dit Rotterdamse theater het doek zou vallen. De sloopplannen, die voor velen voorbij het voorstellingsvermogen gingen, werden renovatieplannen. En terecht. Vernieuwd in oude stijl en pal naast COOL63 levert het Oude Luxor nog altijd een unieke bijdrage aan de Rotterdamse binnenstad.

Het Oude Luxor dateert uit 1917 en is een van de weinige Rotterdamse gebouwen die het bombardement overleefde. Kenmerkend voor het oorspronkelijke gebouw waren de markante gevels met specifieke metseldetails en de lichttoren boven de entree. Na diverse verbouwingen verdween een groot deel van deze karakteristieken. Nu, bijna honderd jaar nadat het Oude Luxor zijn deuren opende, wordt het gebouw gerenoveerd. De oude gevel wordt hersteld, de algemene ruimten worden gesloopt en opnieuw opgebouwd en boven de foyer komt een tweelaagse opbouw. Eind 2013 besteedde de gemeente Rotterdam de renovatie aan, IBB Kondor kreeg de opdracht gegund.

OUDE GLORIE Aude de Broissia Architecture Design was verantwoordelijk voor het ontwerp van de renovatie en herstelde het Oude Luxortheater in zijn oude glorie. De klassieke natuurstenen plint met zijn duidelijk herkenbare ingang, het traditionele metselwerk en de lichttoren: alles wat doet herinneren aan het Oude Luxor van 1917, is in het nieuwe ontwerp opgenomen. Projectleider Jan Holleman van IBB Kondor: “Om dit beeld te realiseren, braken we de bestaande zwarte gevel open. Ook reinigden we de gevel, zodat je weer tegen het oorspronkelijke metselwerk aankijkt. Het natuursteen hebben we gerestaureerd.”

terug. “Met portaalkraantjes bouwden we de staalconstructie van het nieuwbouwdeel op. Voor het realiseren van de nieuwe lift en trap moesten we diverse vloeren doorbreken en, ter plaatse van de tribune, een opvangconstructie neerzetten.”

GEEN UITSTEL De beperkte bouwruimte en complexe logistiek, in combinatie met de vele betrokken partijen en korte bouwtijd maakten de renovatie van het Oude Luxor tot een uitdagend maar interessant werk. “De planning lag behoorlijk onder druk”, aldus Holleman. “Bovendien was uitstel niet mogelijk, aangezien op de dag van oplevering de eerste voorstelling gepland stond! Het team heeft alles op alles gezet om de planning te halen. En met succes. Op 27 november 2014 hield Paul de Leeuw de eerste voorstelling in het geheel vernieuwde Oude Luxor.” ❚

VERRASSINGEN In april 2014 gingen de renovatiewerkzaamheden van start. Een groot deel bestond uit sloopwerk. De kelder, foyer en kantoren werden volledig gestript en open gebroken, om vervolgens opnieuw opgebouwd te worden. “Tijdens het slopen kwamen we voor diverse verrassingen te staan”, aldus Holleman. “Gezien de leeftijd van het theater en de vele verbouwingen kwamen de tekeningen niet altijd overeen met de werkelijkheid. Staalconstructies liepen bijvoorbeeld anders en sommige muren konden niet gesloopt worden omdat ze dragend bleken. Onregelmatigheden en gaten in wanden zorgden voor de nodige verrassingen tijdens de afbouw.”

ONDER COOL63 DOOR Bovenop de foyer, die naast het theatergebouw ligt, bouwde IBB Kondor een nieuw theatercafé over twee lagen. Een uitdagende klus, omdat het direct daarnaast gelegen nieuwbouwproject COOL63 over dit nieuwbouwdeel heen gebouwd werd. En omdat de bouw van COOL63 qua planning voorliep, moest het theatercafé eronderdoor gebouwd worden. “Een lastige opgave”, blikt Holleman

160

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Rotterdam

ONTWERP Aude de Broissia Architecture Design, Antwerpen

UITVOERING IBB Kondor bv, Oegstgeest

OVERIG Bouwkundige uitwerking: HTV Bouwtechniek, Rotterdam; constructie: Zonneveld ingenieurs, Rotterdam; Interieurbouwer: Smeulders Interieurgroep, Nuenen

BOUWPERIODE april 2014 – november 2014

BOUWKOSTEN € 3,5 miljoen

PROGRAMMA renovatie en gedeeltelijke nieuwbouw theatergebouw (1.760 m2 BVO)

ROTTERDAM | Oude Luxor

Projectinfo

staalplaatbetonvloeren bv cladding dak en wand

Postbus 57 6916 ZG Tolkamer tel: 0316 542717 fax: 0316 373114 mobiel: 06 10929153 info@jg-cladding.nl www.jg-cladding.nl

STAALPLAAT BETONVLOEREN VOOR TUSSENVERDIEPING Als montagebedrijf verzorgt JG Staalplaat betonvloeren sinds 2002 de levering en montage van diverse typen staalplaat betonvloeren, waaronder Comflor, Hoesch Additiv Decke, Hody/Lewis, Op-Deck, en Cofraplus. "Bij dit project heeft de hoofdconstructeur een keuze gemaakt voor Comflor 100 in een staaldikte van 1,20 millimeter, met een vloerdikte van 168 millimeter om de overspanningen van 4.300 millimeter stempelvrij uit te voeren. De in totaal 275 m2 geleverde en aangebrachte vloerplaten (verdeeld over twee bouwlagen)moesten in een lange te bouwen gang naar binnen worden gedraaid. De aanvoer moest in nauw overleg worden afgestemd met aannemer IBB Kondor, en ging gelijk op met de realisatie in fasen van de staalconstructie."

STOFFEREN MET TAPIJT EN HOUT Als Solitas aan de slag gaat met de stoffering van het gerenoveerde Luxor-theater in Rotterdam, liggen de materialen vast. Architect Aude de Broissia heeft gekozen voor Shaw-tapijttegels van het type Dye Lab in twee kleuren. Op meerdere plaatsen in het Luxor sluiten de tapijttegels naadloos aan op het parket. De variëteit van materialen maakt het voor Solitas tot een uitdagende klus. Maar ook de kwaliteit van de vloeren doet een duit in het zakje. “Op sommige plaatsen was de vloer behoorlijk gehavend”, vertelt Gert-Jan Beltman, directeur-eigenaar van Solitas. “De ene keer hebben we de oneffenheden en gaten weggewerkt door eerst een spaanplaat ondervloer te leggen. De andere keer hebben we de vloer vlak gemaakt met een speciale mortel.” De twee trappen tussen de kelder en de begane grond bekleedt Solitas met Shaw-tapijt en Scepter II kleur 43220-hout. Het plafond van het restaurant op de eerste verdieping betimmert zij met hout. Dit plafond valt in het oog, omdat het via de balustrade zichtbaar is. Beltman: “Ik moet bekennen dat ik aanvankelijk twijfels had bij de keuze van de materialen. Maar het rustieke Europese eiken matcht perfect met de tapijttegels. De materialen vormen één fraai en stijlvol geheel. Deze stoffering bezorgt het oude Luxor-theater weer een warme uitstraling.”

KWALITEIT, BETROUWBAARHEID EN VAKMANSCHAP Solitas is een bedrijf dat gespecialiseerd is in vloerafwerkingen en raambekleding op projectmatig gebied. Door brede kennis en ervaring en goede relaties met diverse leveranciers, staat Solitas garant voor vloerafwerking en/of raambekleding van goede kwaliteit, voor een concurrerende prijs en vakkundige installatie.

Bekijk ook onze website: www.solitas.nl Nijverheidsstraat 52

7461 AE RIJSSEN

E info@solitas.nl

T 0548 - 74 40 71

BOUWEN AAN MONUMENTEN

161

WWW.

.NL

DE MEEST COMPLETE WEBSITE VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN

Laat u dagelijks informeren over het laatste projectnieuws met Stedenbouw.nl; Platform over Nederlandse bouwprojecten Stedenbouw.nl heeft naast het veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, up-to-date website. Het is alweer decennialang het toonaangevende platform over Nederlandse bouwprojecten. Acht keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

Homepage Top Banner: 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt het meest actuele projecten productnieuws. Wanneer professionals bij bouwbedrijven, architecten- of adviesbureaus, projectleiders en beleids–makers partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij Stedenbouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. Stedenbouw.nl is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in, om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat Stedenbouw.nl u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Neem voor meer informatie contact op met +31 (0)495 450095.

w heef t u o b n e d e t S ijdige z l e e v t i d t naas if t een r h c s d ij t k a v o-date -t p u n e e w nieu website!!

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website Homepage Sidebar Banner:

U vergroot uw naamsbekendheid

U wordt verbonden met uw directe doelgroep

300 x 200 pix, 72 dpi

Homepage Leaderbord Banner: 728 x 90 pix, 72 dpi

12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen Animerend Maximaal 3 deelnemers Looptijd 12 maanden

FOTO: ARCHIVOLT

AMSTERDAM WESTERKERK

ZORG

(SEMI)OVERHEID

EDUCATIE

CULTUUR

LEISURE

KANTOREN

Ga er maar aan staan. Voor elke ruimte in uw ontwerp steeds weer het perfecte sluitstuk vinden. Met Limburgia lukt dat altijd. Als specialist in utiliteitsdeuren heeft Limburgia namelijk een breed en diep assortiment. Het grootste als het om gecertificeerde brandwerende deuren gaat. En zit uw oplossing niet in ons standaard assortiment? Dan ontwikkelen we het desgewenst samen met u. We hebben ervaring in vele projecten. Van ziekenhuis tot theater en van school tot kantoor. Limburgia innoveert graag, maar zet veiligheid op plek ĂŠĂŠn. Goed voor uw ontwerp en voor de mensen die er later gebruik van maken. Kijk op Limburgia.nl of bel 0493 - 441 410.

LIMBURGIA UTILITEITSDEUREN BV Postadres: Postbus 65 5710 AB Someren

www.limburgia.nl info@limburgia.nl

Bezoekadres: Broekstraat 1 5711 CT Someren

Telefoon: 0493 441 410 Fax: 0493 441 429

Op de foto: “In het park van Huize Middenburg staan eeuwenoude kastanjes, eiken en beuken. Er zijn vijvers en aan de achterkant stroomt de Vliet. Het huis zelf staat hoger; dat geeft een statige, imposante aanblik.” “Mijn vader is gepensioneerd aannemer, met een voorliefde voor oude gebouwen. Hij wordt al lyrisch bij het zien van een authentieke steen of tegel. Na twee boerderijen in oude staat te hebben hersteld, kocht hij dit huis en restaureerde het. De groene luiken waren totaal verwaarloosd. Alle houtjes zijn stuk voor stuk door zijn handen gegaan. Het koetshuis, waarin ik zelf woon, hebben we samen verbouwd.” “Het eerste huis - Oud Middenburg - stamt uit 1659; het werd aangelegd door een schepen uit Delft. Huize Middenburg zoals we het nu kennen werd in 1917 grondig gerestaureerd. Aan het gebouw en het park is sindsdien nooit meer iets veranderd. Het gebouw vertoont een mix aan stijlen, wat het extra mooi maakt. Ik vind het een prachtig huis op een prachtige plek.” J.E. Vink, medebeheerder (46) Huize Middenburg

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig. Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.