De verdwenen dierentuin

De verdwenen dierentuin Aleid Rensen Mijn leven met het Noorder Dierenpark

2

Hoofdstuk

De verdwenen dierentuin

Lecturis

Mijn leven met het Noorder Dierenpark

1995 De verdwenen dierentuin

5

16

Hoofdstuk

Noorder Dierenpark in Emmen, een goede huisvriend van mijn ouders en vertrouwenspersoon van mijn moeder. Ook bij problemen die niets met het dierenpark van doen hadden, raadpleegde ze hem. Zoals de keer dat ik aankondigde PvdA te gaan stemmen. ‘Dat gaat vanzelf over als ze ouder wordt’, zei Van Riel tegen mijn ontdane moeder. Alsof het jeugdpuistjes betrof.

Alleen die puistjes gingen over. Als hij een spreekbeurt hield in het noorden at hij meestal bij ons. Dineerde kan ik beter zeggen, want voor zo’n gelegenheid bracht mijn moeder bijna twee volle dagen in de keuken door. Oom Harm, zoals inmiddels mijn broer en zus hem, net als ik, noemden, hield van lekker en veel eten. Dat was hem aan te zien ook.

I ODDI

n oktober 1969 belde de secretaresse van mr. Harm van Riel ons op om een afspraak voor hem te maken met Jaap, mij en mijn broer, Jan. We woonden in Bussum. Jaap werkte op een architectenbureau in Amsterdam en ik was huisvrouw.

We waren acht jaar getrouwd en hadden drie dochters, Saskia, Maaike en Dorine, in de leeftijd Die Harm van Riel kwam ons dus in Bussum van zeven, zes en een jaar. Jaap was veertig, ik bezoeken. Letterlijk en figuurlijk gewichtig beHoe 2 mijn 3 de beslissing 4 wat Harm zoek, waardoor we oom ineens met andere ogen naar5 De gem dertig het en Jan,begon die op de Rietveld Academie zat, vader Mr. Harm van Riel ons interieur Dat bestond uit vlinderstoetweeëntwintig jaar. nietkeken. vertelde stemt len, poefs en een door Jaap ontworpen bank waar Mr. Van Riel was een bekend politicus, senator zware mensen diep in wegzakten. Van bevriende madenbestaan, steeds naar een ander familielid van de VVD en zeer welbespraakt. Wanneer hij buren leenden we een stevige roodleren fauteuil of naar een andere vriendin. Af en toe dook mijn het woord voerde, waren zorgvuldig gecultiveerde sporen van Drents dialect hoorbaar. Ik had en Jaap ging naar de bekende zaak Hajenius in moeder op. Op de schaarse fotootjes van mij uit hem tien jaar geleden voor het laatst ontmoet Amsterdam om goede sigaren te kopen. De overdie tijd staat op de achterkant: ‘Aleidje in Zeist’, geblevene mocht hij terug brengen, want ze wabij de crematie van mijn moeder, waar hij op ‘Aleidje in Bilthoven’, ‘Aleidje in Amersfoort’. Ik ren apart, in metalen buisjes verpakt. Jan kleedde indrukwekkende wijze haar karakter schetste. Ik herinner me heel weinig van die periode. Alleen zich zoals dat op een kunstacademie te doen begreep haar er beter door. dat ik vaak logeerde bij Babba en Mémé, zoals gebruikelijk was. Geenszins in overeenstemming ik mijn grootouders van moeders kant noemde. met de smaak van een zeer rechtse politicus. Ik Zijn relatie tot mijn familie had een merkwaarDaar voelde ik me prettig en veilig. dige achtergrond. Die valt alleen te begrijpen smeekte hem zich voor deze bijzondere gelegenMijn vader zag ik nauwelijks en mijn moeder na een korte uitleg over de twee huwelijken van weinig. Wel woonde ik enkele maanden met haar heid netjes te kleden. Dat beloofde hij.

Om exact drie uur werd er aangebeld en konmijn ouders, Willem Oosting en Tineke Bosma. op kamers in Huize Boschlust in Assen. Waar Ze trouwden voor het eerst in maart 1938. Ik mijn moeder de rest van de tijd was, weet ik niet. digde de chauffeur de komst van ‘Meester Van werd eind december van datzelfde jaar geboren.

Later hoorde ik wel dat ze gedurende een jaar een Riel’ aan. Jan was er nog niet. Zodra oom Harm de huiskamer betrad, wezen Jaap en ik hem, misToen ik anderhalf was, gingen ze scheiden. De meer dan vriendschappelijke relatie met Harm schien iets te nadrukkelijk, in de richting van de reden daarvan is mij nooit verteld, heb ik nooit van Riel had gehad. Die relatie hield geen stand, rode fauteuil. Maar hij verkoos de bank en er gebegrepen noch kunnen achterhalen. Mijn moewant in maart 1945 hertrouwde ze met mijn der vertrok met mij naar een vriendin in De Bilt. beurde wat we al vreesden. Hij leek zich er niets vader. Uit dat huwelijk werden mijn broer Jan Op haar arm zag ik Duitse bommenwerpers met van aan te trekken. Ik schonk koffie in en Jaap en mijn zus Ernestine geboren, acht en tien jaar veel lawaai Nederland binnenvliegen. De oorlog bood hem een sigaar aan. Jan kwam achterom. jonger dan ik. was begonnen.

Hij had zijn gedaan.

Hij droeg een door Jaap 9 Begin van het begin 10 Piet 11 werk in uitvoering 12best met leeuwen 13 Einde Na de scheiding leidde ik min of meer een noafgedankt effen blauw katoenen pyjamajasje, Van Riel werd president-commissaris van het naar Duys

OP MI D Hoe het begon

N B WB J Mr. Harm van Riel kwam bij ons op bezoek in Bussum. Hij stelde Jaap een volledig onverwachte vraag. We konden van opwinding de hele nacht niet slapen.

17 Dierentuin zonder tralies

18 Afrika in Emmen

19 een nieuwe woning

20 weersverwachting

21 leeuwen

De verdwenen dierentuin

17

en

en over het voorstel van oom Harm te praten. voorlopig onbetaald. We vinden onze kinderen Alfred was direct zeer geïnteresseerd en kwam nog te jong voor een fulltime werkende moeder.

Ik zou naar het park kunnen als Saskia en Maaike twee dagen later. naar school zijn. Dorine kan ik meenemen of een Na het eten gingen we er goed voor zitten, met blocnotes op schoot. Alfred deelde alle bezwaren paar uurtjes achterlaten bij een huishoudelijke van de kritische biologen van wie hij een, ons hulp. Maar deels thuis werken is natuurlijk ook nog onbekend, artikel had meegenomen. Hun een optie en ’s avonds en in de weekenden kunnen Jaap en ik in ieder geval samenwerken.’ belangrijkste stelling in dat stuk was dat een Ik merkte dat ik sprak alsof we al besloten haddier in een dierentuin alleen uiterlijk op zijn e dag na het bezoek den naar Emmen te verhuizen. Tante Digna soortgenoten in de vrije natuur lijkt. Wij deelden van oom Harm belde voelde dat blijkbaar ook, want ze vroeg: ‘Gaan die mening en zoomden in gedachten in op ik langdurig met tante jullie dan wonen in het huis van je vader en olifant Annabelle in het Emmer dierenpark en Digna. Met haar hadden Betty?’ Over het onderwerp ‘wonen’ hadden op dierentuinolifanten in het algemeen. Zelfs we een hele hechte band. Jaap en ik het nog helemaal niet gehad, maar ik uiterlijk deden die niet aan echte olifanten denOok zij had geen enkel antwoordde direct: ‘Nee, dat zeker niet.’ Na mijn ken. Hun indrukwekkende formaat en imposante verschijning werd teniet gedaan door hun contact meer met haar broer, alleen tijdens de niet zo´n gelukkige jeugd in dat huis voelde ik onderkomens, hun dierenparkdecor. vergaderingen met de raad van commissarissen daar instinctief weinig voor.

In Antwerpen bewoonden twee olifanten een van het park. Voor mij was ze als een moeder en Ineens schoot me te binnen dat het wellicht een soort tempel en in Emmen zag je Annabelle onze kinderen, die mijn moeder nooit gekend goed idee was om met tante Digna uitvoerig van 3 de beslissing wat oom Harm te wisselen over 5 De gemeenteraad 6 onze erste tegen de achtergrond van eendag rietgedekte villa. 7 Fabeltj hadden, noemden haar oma Dinna. Ze4woonde gedachten de vooren nadelen In die setting waren het geen imposante dieren Berend achterin het park op de benedenverdieping van een eventueel nieuwe werkkring. Ze kende nietvan vertelde stemt meer, maar kregen ze iets absurds. een huis dat aan het dierenpark toebehoorde en ons allebei van haver tot gort en begreep onze Ook in andere opzichten leken dierentuinolifanwaarvan de bovenverdieping als dienstwoning dromen. Luisteren kon ze uitstekend en ze had ten niet op echte olifanten. Er werden meestal verhuurd werd aan een medewerker. met haar bijna zeventig jaar veel levenservaring. maar twee van gehouden. Vreselijk voor zo’n Ik vertelde haar de reden van het bezoek van ‘Mogen we het volgende weekend bij je komen groepsdier bij uitstek dat hoort te leven in een oom Harm. Ze barstte in tranen uit. ‘Dus jullie logeren?’, vroeg ik. We konden dan bovendien hechte gemeenschap waar oudere vrouwen de komen in Emmen wonen.’ ‘Ho, ho,’ riep ik, ‘er met de ogen van een ‘aspirant-directie’ het park dienst uitmaken. Met altijd wel een paar jongen is niets zeker, we moeten er nog grondig over bezoeken. Zoals altijd reageerde ze enthousiast. binnen de veiligheid van tientallen enorme nadenken. Jaap ziet zichzelf helemaal niet als ‘Maar ik moet wel eerst Jaap vragen of hij ook poten. Waar slurven niet dienen om te bedelen dierentuindirecteur. Hij weet niets van dierenkan en wil.’ tuinen en dieren af.’ om een pinda, of om er gefrustreerd mee heen en Jaap vond het een uitstekend idee. ‘Misschien Tante Digna begon dit direct te weerleggen: weer te zwaaien, maar om grote porties bladeren, kunnen we dan ook met Boonk een afspraak ‘Jaap lijkt me juist een uitstekende directeur. schors en hele planten naar binnen te werken, maken’, zei hij. Mr. Han Boonk was advocaat en Hij is consciëntieus, betrouwbaar, creatief, om met soortgenoten te communiceren, om een zat in de raad van commissarissen van de N.V. heeft smaak en geeft nu toch ook leiding? Hij jong voorzichtig te bevrijden van een pijnlijke Noorder Dierenpark, maar wij kenden hem niet. heeft bovendien een grote belangstelling voor doorn in zijn rug, of om als snorkel te gebruiken Hij was vast beter op de hoogte van de financiële natuur en dieren. En jij weet er veel van. Je bent bij het baden. Je zou in de dierentuin eigenlijk situatie dan oom Harm en tante Digna. Mijn opgegroeid in het park en je hebt al zoveel jonge net zo goed een stenen olifantenbeeld kunnen tante had weliswaar een zeer brede belangstelling, maar daar vielen financiën niet onder. dieren grootgebracht. En jullie doen het toch plaatsen. Even veelzeggend als een levende. In Ze verheugde zich op onze komst en had al besamen?’ ieder geval minder wreed.

‘Nou nee, niet volgens oom Harm, die ziet alleen dacht wat ze ging koken. Ze zou bovendien met Er vielen nog veel meer dingen aan te merken Han Boonk contact opnemen. ’s Avonds belde Jaap als directeur. Als we het gaan doen, vinden op dierentuinen. Ze pretendeerden instellin‘terOp lering ende naar vermaak’.

Die lering 15 een be Jaap Alfred Schermer, een goede vriend en biowe dat voorlopig zelf ook beter.

Ik word dan wel 11 werk in uitvoering 12 met leeuwen 13 Eindelijk open gen te zijn 14 zoek Frits bleef echter beperkt tot een bordje met de naam mededirecteur naar buiten toe, maar parttime en loog, en nodigde hem uit bij ons te komen eten naar Duys dierenlev

DDI HD

MI DDH De beslissing

WB J I V Waarom zouden Jaap en ik de directie van het Noorder Dierenpark op ons nemen? De kritische biologen hadden gelijk: dierenparken waren gevangenissen voor dieren.

19 een nieuwe woning

24

De beslissing

20 weersverwachting

21 leeuwen los

22 commercie

23 no conti

Digna Gerritzen-Oosting

De verdwenen dierentuin

25

van het dier en met het land of werelddeel van herkomst: ‘Indische olifant, Elephas maximus indicus, Azië’.

Naar de mening van de kritische biologen had een dierentuin alleen bestaansrecht als bezoekers er zinvolle informatie op konden doen over dieren. Niet alleen informatie van tekstborden, maar vooral informatie die je kon ‘aflezen’ aan de dieren zelf, omdat die zich bijna gedroegen zoals in de vrije natuur. Alle dieren in dierentuinen dienden overigens gehuisvest te worden op een waardige en respectvolle manier. Dus geen beren in een berenkuil, zodat je letterlijk op ze neerkeek.

Zo filosofeerden we tot diep in de nacht door met Alfred. Een paar dagen later stuurde hij ons een boekje met de belangrijkste conclusies uit onze discussie, aangevuld met eigen ideeën op het gebied van educatie. Dit simpele boekje bleek een goede leidraad voor gesprekken met derden, onze uiteindelijke beslissing en de verregaande gevolgen daarvan.

Toen we bij tante Digna logeerden en vanuit haar huis met de kinderen het park bezochten, bleek het kritische lijstje dat we met Alfred samengesteld hadden geenszins overdreven.

Integendeel, we konden er nog meer punten aan toevoegen.

Het was winter, dus het park was gesloten. Niet ‘winterharde’ dieren zaten binnen in kisten of kooien in verwarmde gebouwen. De wel vorstbestendigde vos liep uren achtereen in zijn piepende tredmolen en de eenzame brilbeer zat zoals gewoonlijk te masturberen in zijn kleine kooi. Winston, het nijlpaard, was zo te zien blij met onze komst en liet zich door mij langdurig over zijn gehemelte kriebelen. Onze dochters keken angstig toe.

Bij de hyena’s, de hyenahonden, de wilde zwijnen en de wolven hing een schier ondraaglijke stank, omdat ’s winters minder schoongemaakt werd vanwege de afwezigheid van bezoekers.

Ook ’s zomers liepen bezoekers trouwens snel

Annabelle stond eenzaam op een veel te klein perk.

Wij gunden haar een toekomst in een grote kudde op een royaal en geaccidenteerd terrein

26

De beslissing

door dit deel van het park, met een zakdoek voor hun neus.

‘Dit kan niet, dit mag echt niet’, zeiden we voor de zoveelste keer tegen elkaar. We verzonnen al oplossingen voor de meest nijpende gevallen. Ons bezoek maakte wel dat we allebei een sterke drang voelden om eerst met eenvoudige middelen het leven van de dieren in het park te verbeteren. ’s Avonds vertelden we tante Digna wat onze twijfels, gedachten en gevoelens waren. ‘Ik geloof’, reageerde mijn wijze tante, ‘dat jullie al een beslissing genomen hebben.’ En daar had ze helemaal gelijk in, realiseerden we ons op hetzelfde ogenblik. We besloten tegen oom Harm te zeggen dat we in principe bereid waren de directie over te nemen met Jaap voorlopig als enige directeur.

Op dat moment wisten we niet, omdat we met Boonk nog geen contact gehad hadden, dat oom Harm voor zijn beurt gesproken had. Hij had Jaap helemaal geen baan mogen en kunnen aanbieden.

De verdwenen dierentuin

27

IJdelheid, IJsbrechtje en IJbeltje

48

Hoofdstuk

< Saskia en IJdelheid

H

et gebeurde altijd tussen Sinterklaas en Kerstmis, en daarom ging de vaste ijsberenverzorger, Roelie Ananias, in die periode iedere avond rond tien uur even kijken en luisteren. Ook in 1972 was het raak. Roelie belde ons vanuit het park op en riep: ‘Kom gauw, er is een jong. Ik probeer de moeder naar buiten te lokken’. Jaap en ik reden snel naar het park, we woonden nog in Angelslo. Roelie liep ons al tegemoet met in zijn hand een onwaarschijnlijk klein beertje. We wikkelden het in een meegebrachte handdoek en haastten ons naar huis.

Terwijl ik het zeer dun behaarde, bijna kale en blinde ijsbeertje waste en daarna warm en droog föhnde, installeerde Jaap een kist met een lamp erboven in onze woonkamer. Ik legde haar, het was een meisje, daarin op een dikke laag handdoeken. Jaap en ik keken enigszins verbijsterd naar het eerste pasgeboren ijsbeertje dat we onder ogen kregen. We vonden het zo kaal en zo klein, en dat van een moeder die zo’n 350 kilo woog. Jaap legde haar op ons huishoudweegschaaltje: 500 gram! Zou dat wel genoeg zijn? Ik warmde volle melk op in een babyfles en zocht in de spenenlade naar een dunne speen met een klein gaatje. Ze moest zich niet nu al gaan verslikken. Toen ik de speen in haar bekje propte, begon ze, net twee uur oud, direct krachtig te zuigen. Dat gaf hoop.

Het was niet de eerste keer dat er een ijsbeertje in het park geboren werd.

Maar wel de eerste keer dat Roelie kon voorkomen dat de moeder het op at. Dat deden destijds veel roofdieren in dierentuinen. Waarschijnlijk omdat de huisvesting de moeders niet de rust bood die ze in de vrije natuur zelf opzochten. Voor veel roofdieren en zeker voor ijsberen, is het volstrekt onnatuurlijk om te bevallen in de nabijheid van soortgenoten en met name van mannelijke. In ons park hadden de ijsberen ‘s nachts allemaal een eigen kooi met een halfsteens muur ertussen. Ze konden elkaar weliswaar niet zien, maar wel horen en ruiken. Tot de ijsberen in De verdwenen dierentuin

49

vorm van huisvesten leek, was dieren door middel van glas van bezoekers te scheiden. Dat werd vaak gedaan bij verblijven van mensapen, maar ook bij roofdieren. Zo’n glazen afscheiding voldeed alleen als de dieren zeer ruim gehuisvest waren. Als die in een niet al te ruime kooi zaten, gingen bezoekers tegen het glas tikken om hun aandacht te trekken. Dat gebeurde vooral als dieren sliepen of zich met soortgenoten bezig adat Jaap en ik alle Nehielden. Mensen schijnen het prettig te vinden derlandse dierentuinen persoonlijk contact met dieren te maken, vooral gezien hadden, gingen oogcontact zoals ze dat gewend zijn met honden. we af en toe een weekend Om dat getik te voorkomen werden er dan toch naar Duitsland of België. hekjes geplaatst om bezoekers op afstand van Meestal samen met onze het glas te houden. Het aantrekkelijke neus-aandrie dochters. We vertrokken vrijdag in de naneus met een dier te staan, was dan niet meer 17 Dierentuin zonderen zondag 18in Afrika in Emmen 19 een nieuwe middag, zodat we op zaterdag ieder mogelijk. geval in alle rust twee, soms wel drie dierenAls apen of andere dieren niet in een kooi tralies woning tuinen konden bekijken. Op dringend verzoek zaten, maar een grote, gevarieerde ruimte tot van de kinderen maakten we geen afspraak met hun beschikking hadden, was glas zonder hek directies, omdat dat leidde tot gesprekken die in wel ideaal. Tikken had dan geen zin, omdat de hun ogen alleen maar heel lang en heel saai wermeeste dieren dat op een grotere afstand toch den. We sloten ook nog een andere deal: in zo’n niet hoorden of er zich niets van aantrokken. dierenparkweekend moest tijd vrijgemaakt worBezoekers konden geluk hebben en de dieren den voor een attractiepark of iets gelijkwaardigs. op enkele centimeters afstand bekijken als die Dat vonden we een redelijke eis en doorgaans toevallig langs het glas liepen en soms zelfs even staken we er nog iets van op ook. naar hen keken. Vooral kleine kindjes trokken Tijdens onze bezoeken aan zowel de Nederweleens de aandacht van roofdieren. Maar dat landse als Duitse en Belgische dierentuinen viel was niet vanwege het oogcontact. ons op dat bezoekers vooral langdurig aanAfscheidingen met behulp van water zien er vaak dacht besteedden aan dieren die aantrekkelijk mooi uit. Helaas zijn in de meeste dierentuinen gehuisvest waren en die ze van nabij konden grachten of vijvers zo afgewerkt, dat bijna altijd bekijken. De manier waarop dieren en bezoekers de betonnen rand net boven het water zichtbaar van elkaar gescheiden werden, speelde daarbij is. Op foto’s zie je dan direct dat het om dieren in een grote rol. Maar soms verschilde onze mening een dierenpark gaat. met van die van de bezoekers, zoals bij beren- en Jaap had samen met Louwe Bolhuis, onze hortulanus, randafwerkingen bedacht die er zeer tijgerkuilen. Vanachter een betonnen muurtje natuurlijk uitzagen. Om steeds nieuwe ideeën van ongeveer een meter hoog, keek je zowel op te doen maakte Jaap tijdens onze vakanties letterlijk als figuurlijk op de roofdieren neer.

Vooral dat figuurlijk neerkijken stond ons tegen, talloze foto’s van oevers van rivieren, meren en sloten. Met die foto`s in de hand legde Bolhuis de alsof dieren minderwaardige schepselen zijn. De dierenparkoevers aan. meeste bezoekers leken zich daar echter niet aan hierover hoorden we te storen.

25 hoe 26 raar Het grootste compliment 27 werelddeel bij toeval van een bezoekster Wat op het eerste gezicht een aantrekkelijke heet ie? maar waar huizendie langs het eiland

van de ringstaartmaki’s liep en tegen haar man zei: ‘Geen kunst om zo’n mooie dierentuin te maken, als je zo’n mooi landschap tot je beschikking hebt.’ Nu was het maki-eiland wel een van de beste voorbeelden in ons park van door mensen gemaakte natuur. Er stonden grote, levende bomen op waarvan de maki’s geen blaadjes aten en de bodem was bedekt met gras en met onAfrikaanse madeliefjes en paardenbloemen. Vaak lukt het niet, zoals bij de maki’s wel mogelijk was, om dieren alleen achter water te houden, tenzij het een hele brede gracht is, zoals bij de chimpansees in Burgers Zoo. Veel dieren kunnen, vooral in geval van nood, nog heel ver springen. Een enkele keer waagden we toch de gok. Vooral als het ongevaarlijke dieweersren betrof,20 zoals doodshoofdaapjes. In ons park sprongenverwachting er vrijwel dagelijks een paar doods21 leeuwe hoofdaapjes over het water, van een boom op het eiland naar een boom net erbuiten. De bezoekers genoten daarvan. En ’s avonds zochten de aapjes hun eiland weer op. Bij iets gevaarlijker dieren bouwden we soms een muurtje of plaatsten we een hek aan de bezoekerskant om te voorkomen dat kinderen in het water vielen of om ontsnappingen van dieren onmogelijk te maken.

Voor de Afrika-savanne kozen we een andere aanpak: een droge gracht, die schuin afliep.

Omdat veel dieren, vooral struisvogels en giraffen, toch die helling namen om te bedelen bij bezoekers, liet Jaap in het diepste deel rotsblokken leggen waar ze niet op gingen staan. Veel te pijnlijk voor hun poten. Ook rond de bomen op de savanne lag een brede strook rotsblokken om te verhinderen dat de giraffen zich aan de boombladeren vergrepen. Voor alle zekerheid waren ook hier de stammen van de bomen voorzien van gaas om ze tegen vraat van alle hoefdieren te beschermen.

Voor de olifanten ontwierpen we, vele jaren later en na vele bezoeken aan buitenlandse dierentuinen, ook een droge gracht, maar dan zonder schuine helling.

Af en toe viel er een olifant in, 29 EMYA 28 africanium maar dat gaf jarenlang geen problemen. Ook in

N B WB J

A HH A B Een dierentuin zond

N E I 11 I Op een zondag mochten de cheeta’s voor het eerst in hun nieuwe verblijf. Binnen vijf minuten sprongen ze er allemaal uit. Eén rende over de savanne, één door het kangoeroeverblijf en twee gingen Emmen in…

333 biochron

34 vlindertuin

35 vlinderbus

(prikkebeen)

86

Een dierentuin zonder tralies

36 Beatrix een ei

groeistui

Maki-eiland Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van oevers van Jaap

er tralies De verdwenen dierentuin

87

de vrije natuur vallen olifanten wel eens en net als in de vrije natuur staan ze dan weer op. In ons park liepen ze meestal naar het trapje, dat ze al kenden van een eerdere valpartij, zodat de verzorgers ze weer op hun buitenterrein konden laten.

Het leek een goede oplossing voor dieren én voor mensen, die de olifanten goed konden bekijken op een afstand die iets groter was dan de lengte van een slurf. Toen het jonge olifantje Bo Guy erin viel, liep het niet goed af. Die brak niet alleen een poot, maar hield er, zoals later bleek, ook een dwarslaesie aan over. Na veel, weliswaar weinig succesvolle, medische en paramedische ingrepen restte ons niets anders dan euthanasie te plegen.

En helaas, zeventien jaar na ons vertrek uit het park en negentien jaar na de dood van Bo Gyi, was een val in de gracht ook de doodsoorzaak van de geliefde en bejaarde olifant Annabelle. Doordat ze al oud en stram was en ze bovendien zo in de gracht terecht kwam dat ze klem lag, lukte het haar niet weer in de benen te komen. Omdat ze er zeer slecht aan toe was kreeg ook zij een spuitje. Die gracht bleek dus geen goede keus, maar we weten nog steeds geen betere oplossing.

Gibbons zonder tralies en achter water

88

Een dierentuin zonder tralies

Om het eiland van de Kodiakberen ligt een rivier die aan de bezoekerskant te diep voor de beren is om er te staan. Bezoekers kunnen daardoor de beren van heel nabij bekijken.

Kinderen zien ze door de glaswand

Bij de eerste verbouwing in 1972 van het vogelhuis, dat nog uit de periode van mijn vader stamde, bedachten Jaap en Piet een afscheiding die zeer goed voldeed. De vogels hadden een fel verlichte ruimte van vijfentwintig bij drie meter vol levende planten tot hun beschikking, terwijl de bezoekers in het donker liepen. Ze vlogen alleen de duisternis in als ze achtervolgd werden door een boze soortgenoot. Een hekje van zeventig centimeter hoog op enige afstand van dit vogelverblijf voorkwam dat bezoekers bloemen van de tropische planten plukten. Het was een nieuwe en zeer aansprekende manier om kleine tropische vogels te houden.

De ideale manier om dieren te bekijken is natuurlijk om er gewoon tussendoor te lopen.

Bezoekers worden daarbij wel geacht op de paden te blijven. Die methode hebben we niet zelf bedacht. Hij werd in het buitenland al in diverse dierentuinen toegepast: een doorloop-vliegkooi voor vogels en een overdekte vlindertuin. Het gekke was dat bezoekers die door de vliegkooi liepen, aanvankelijk nauwelijks vogels zagen.

Ze waren gewend in dierentuinen alles min of meer op ooghoogte aangeboden te krijgen. Nu moesten ze naar boven kijken. Jaap en ik, trots op de kooi die Piet en hij ontworpen hadden, gingen daarom de eerste weken geregeld midden in de vliegkooi, goed in het zicht van de bezoekers naar boven staan staren. Naar de lepelaars, de kleine zilverreigers en naar de rode ibissen die daar in levende bomen in grote aantallen zaten te broeden of hun jongen voerden. Dat hielp, maar alleen zolang wij er stonden.

Soms pasten we in het park twee of drie soorten afscheidingen bij één dierenverblijf toe. De tijgers kregen bijvoorbeeld op den duur een hele grote buitenkooi, waarlangs voor een deel een overdekte gang liep waar je de tijgers vanachter glas kon zien.

Apen zullen niet in water dat ze afscheidt van bezoekers, gaan zwemmen, maar dat doen pinguïns en otters, om een paar voorbeelden te noemen, wel. In dit laatste geval is een gemetseld

Olifantengracht

muurtje aan bezoekerszijde niet prettig en gaat de voorkeur uit naar glas. Je ziet dan beter hoe ze in het water zwemmen. Ook Kodiakberen zwemmen graag, maar konden niet op tegen de glaswand die hen van de bezoekers scheidde en een meter boven het water uitstak.

Jaap, Piet en ik zagen al deze voorbeelden van afscheidingen en de belangrijke daarbij behorende maten in andere dierentuinen en namen die over of combineerden verschillende mogelijkheden.

In het buitenland scharrelden we vaak een beetje heimelijk rond met onze meetlinten. In Neder-

land belden we gewoon onze collega’s op om te vragen hoe hoog een hek of een glazen wand was bij een bepaalde diersoort. Later reisden ook onze dierenverzorgers naar andere dierentuinen om onder meer hoogtes, lengtes en breedtes op te meten en foto’s van de verblijven te maken.

Voor de cheeta-afscheiding gingen Jaap en Piet een paar dagen rondtoeren in Duitsland en namen ze in zes dierentuinen de hoogte van het hekwerk op. In ons park pasten ze de hoogste maat toe die ze hadden aangetroffen. Toen we de cheeta’s op een zondag in hun nieuwe verblijf naar buiten lieten, sprongen ze er binnen enkele minuten allemaal uit. Via de geluidsinstallatie

De panters bewonen een onderkomen met twee verdiepingen. Op de eerste kunnen bezoekers oog in oog met ze staan

konden we de bezoekers waarschuwen en ze dringend verzoeken gebouwen in te gaan. Eén cheeta rende over de savanne waardoor twee zebra’s daar op hun beurt van schrik moeiteloos uitsprongen. Gelukkig sprongen ze even moeiteloos weer terug. We boden de bezoekers aan hun kaartjes te vergoeden maar niemand wilde dat. ‘Zoiets maak je toch nooit meer mee, veel te spannend!’

Wij waren meer dan opgelucht toen we alle zes cheeta’s, waarvan er al twee in het centrum van Emmen rond liepen, gevangen hadden. Ze mochten hun nachthokken voorlopig niet meer uit totdat er een schuin naar binnen geplaatst stuk gaas van een halve meter bovenop de omheining gemonteerd was.

Cheeta’s

In de vlindertuin kunnen bezoekers heel dicht bij de vlinders komen

De verdwenen dierentuin

89

N B W 17 Dierentuin zonder tralies

ij de heropening van het park in 1971 was nog niets zichtbaar van ons nieuwe plan om het park in continenten in te delen.

Het meest voor de hand liggend was met Afrika te beginnen. In het voor18 Afrika in lagen Emmen 19 een nieuwe malige Wildpark namelijk twee ruime, met gaas omgeven weides, van elkaar gescheiden woning door een weg van ruim drie meter breed. Op die weides liepen al Afrikaanse dieren: zebra’s, gnoes, struisvogels en paradijskraanvogels. Het totale oppervlak bedroeg 15.000 vierkante meter, anderhalve hectare dus. Groot genoeg voor een dierenparksavanne. Bovendien stond er een brede rij oude eiken die niet alleen voor schaduw voor de dieren zorgde, maar door hun coulissewerking het terrein ook groter deed lijken.

Maar als we een savanne wilden maken, moest er eerst een grote stal gebouwd worden voor zowel de dieren die we nu al hadden, als voor dieren die we wilden aanschaffen. Rudie bouwde bijna in zijn eentje de giraffenstal, die we zo noemden omdat giraffen er de hoogte van bepaalden, hoewel er ook zebra’s, struisvogels, impala’s en springbokken in ondergebracht werden. Toen die stal gereed was, werd meteen begonnen aan de neushoornstal ernaast en met een stal achter het vogelhuis die bestemd was voor gnoes, waterbokken, hartebeesten en kroonkraanvogels.

Omdat zowel de giraffenstal als de neushoornstal langs de achterweg van het park lag en de savanne zich meer in het midden bevond, kruiste het bezoekerspad de weg waarlangs alle 26 raar 27 werelddeel savannedieren naar en uit de savanne moesten maar waar huizen

A HH

25 hoe heet ie?

Schetsontwerp en begin van de aanleg van de savanne

Aleid Rensen leidde van 1970 tot wat resulteerde in optredens in Het Dierenpark Emmen, zoals het 1995 met haar echtgenoot Jaap Willem Duys’ Voor de vuist weg tegenwoordig heet, heeft na het het Noorder Dierenpark in en vele andere tv-programma’s. vertrek van Aleid en Jaap Rensen Emmen, dat in 1935 was opgericht moeilijke tijden gekend. Over door haar vader Willem Oosting.

Het Noorder Dierenpark moest je twee jaar verhuist het naar een Zij brachten de destijds gezien hebben. Met 1,7 miljoen nabijgelegen locatie. zieltogende dierentuin tot grote bezoekers per jaar werd het na de De dierentuin waarmee generaties Voor de savanne schaften we giraffen aan.

Ze nationale en internationale bloei Efteling de best bezochte Nederlanders zijn opgegroeid, is door alles op de schop te gooien attractie van Nederland. daarmee definitief verleden tijd. arriveerden in een dubbeldekker. Om ze op de en nieuwe wegen in te slaan.

Daarom wordt de glorietijd van savanne te laten moesten we een ophaalbrug Het Noorder Dierenpark werd het Noorder Dierenpark nu bouwen. toonaangevend door de nadruk te vastgelegd in een openhartig en leggen op educatie, de natuurlijke persoonlijk verhaal van Aleid, leefomgeving van dieren en door met talrijke, vaak niet eerder 333 biochron 34 vlindertuin 35 vlinderbus een goede neus voor publiciteit, gepubliceerde foto’s. (prikkebeen)

Afrika in Emmen

N E I

90

Afrika in Emmen