THU VÂN

NHÀ THỜ CHÍNH TÒA PHÁT DIỆM (THƯỜNG GỌI LÀ NHÀ THỜ ĐÁ PHÁT DIỆM) LÀ MỘT QUẦN THỂ NHÀ THỜ CÔNG GIÁO RỘNG KHOẢNG 22 HA, NẰM TẠI THỊ TRẤN PHÁT DIỆM, HUYỆN KIM SƠN, TỈNH NINH BÌNH, CÁCH HÀ NỘI KHOẢNG 120KM VỀ HƯỚNG NAM. QUẦN THỂ CÁC CÔNG TRÌNH NƠI ĐÂY ĐƯỢC XÂY DỰNG TỪ NĂM 1875 ĐẾN NĂM 1899 (*) .

Bài & ảnh THU VÂN

Hồ nước hình chữ nhật, rộng khoảng 4 ha, ược kè á xung quanh, nằm trực diện với con ường từ thị trấn Phát Diệm dẫn vào nhà thờ. Giữa hồ là một hòn ảo trên ó có bức tượng Chúa Giê-su

NÉT ĐỘC ĐÁO CỦA CÁC CÔNG TRÌNH NÀY ở chỗ là nhà thờ ược xây hoàn toàn bằng á và gỗ theo kiến trúc cổ Việt Nam, mang dáng dấp của ình, ền, chùa và cung iện truyền thống. Quần thể kiến trúc này ược chủ trì xây dựng dần dần bởi linh mục Phêrô Trần Lục, linh mục ịa phận Tây Đàng Ngoài từ năm 1865 và một nhà lãnh ạo cộng ồng ịa phương trong hơn 20 năm.

Nhà thờ ược xây dựng với trình ộ kỹ thuật và iều kiện giao thông của những năm cuối thế kỷ 19. Từ hướng nam i vào nhà thờ Phát Diệm gồm các phần: ao hồ, phương ình, nhà thờ lớn, bốn nhà thờ bên, ba hang á nhân tạo và nhà thờ á. Hiện nay, tỉnh Ninh Bình và các nhà nghiên cứu Nhật Bản ang hoàn thiện hồ sơ về kiến trúc nhà thờ Phát Diệm ể ề nghị UNESCO công nhận nhà thờ Phát Diệm là di sản văn hóa thế giới. Nhà thờ á Phát Diệm ược báo chí ánh giá là một trong những nhà thờ ẹp nhất Việt Nam, ược ví như “kinh ô Công giáo Việt Nam”.

Phương ình: hoàn thành năm 1899, là một công trình kiến trúc cao 25m, rộng 17m, dài 24m gồm ba tầng ược xây dựng bằng á phiến, lớn nhất là tầng dưới cùng ược xây dựng bằng á xanh. Trên 4 ỉnh tháp có 4 pho tượng bốn vị Thánh Sử, mà từ ường nét, tư thế ến ường mây nếp áo khiến ta dễ lầm với các pho tượng trong các ền chùa Việt Nam. Các vòm cửa bằng á ược lắp ghép ến trình ộ tinh xảo. Giữa Phương Đình ặt một sập làm bằng á nguyên khối,

phía ngoài và bên trong là những bức phù iêu ược khắc chạm trên á hình ảnh chúa Giê-su và các vị thánh với những ường nét thanh thoát. Tầng thứ hai của Phương Đình treo một trống lớn. Tầng ba treo một quả chuông cao 1,4m, ường kính 1,1m, nặng gần 2.000kg, quả chuông lớn ở Phương Đình ược úc vào năm 1890. Một tiếng chuông vang xa ược ví như cả ba tỉnh (Nam Định, Ninh Bình và Thanh Hóa) nghe thấy. Mái của nhà thờ Phát Diệm không cao vút kiểu ngọn tháp như những nhà thờ theo lối phương Tây mà là mái cong cổ kính như mái ình, mái chùa.

Nhà thờ Lớn: Nhà thờ chính ược khánh thành vào năm 1891 với tước hiệu là Nhà thờ Đức Mẹ Mân Côi, nay là nhà thờ Chính tòa của vị Giám mục Phát Diệm. Nhà thờ Lớn dài 74m, rộng 21m, cao 15m, có bốn mái và có năm lối vào dưới các vòm á ược chạm trổ. Trong nhà thờ có 6 hàng cột gỗ lim (48 cột) nguyên khối, hai hàng cột giữa cao tới 11m, chu vi 2,35m, mỗi cột nặng khoảng 10 tấn. Gian thượng của thánh ường có một bàn thờ lớn làm bằng một phiến á nguyên khối dài 3m, rộng 0,9m, cao 0,8m, nặng khoảng 20 tấn. Mặt trước và hai bên ược chạm trổ các loài hoa ặc trưng của bốn mùa làm cho bàn thờ như ược phủ một chiếc khăn màu thạch sáng. Hai phía bên nhà thờ có bốn nhà thờ nhỏ ược kiến trúc hài hòa, mỗi nhà thờ ều có ặc iểm riêng.

Bốn nhà thờ nhỏ là những nhà nguyện ứng ộc lập ở hai bên Nhà thờ Lớn: - Nhà thờ Trái Tim Chúa Giêsu (1889) hướng ông bắc - Nhà thờ Thánh Rôcô (1895) hướng ông nam - Nhà thờ Thánh Giuse (1896) hướng tây nam - Nhà thờ Thánh Phêrô (1896) hướng tây bắc

Ba hang á nhân tạo ở phía bắc nhà thờ Phát Diệm, cách nhau khoảng 100m, ược tạo bằng những khối á lớn nhỏ khác nhau giữ nguyên dáng vẻ tự nhiên. Trên các hang á ều có các tượng lớn. Núi Sinh Nhật: nguyên thủy có tên là Núi Táng Xác, khởi dựng năm 1875, cũng là công trình ược xây dựng ầu tiên với quy mô rất ồ sộ nhằm mục ích thử ộ lún của ất mới bồi.

Nhà thờ ược làm bằng chất liệu chủ yếu là á và gỗ. Trên từng phiến á, phiến gỗ như nở hoa khoe sắc với các ường nét khắc trạm tinh xảo. Đáng chú ý nhất là nghệ thuật iêu khắc á vô cùng mềm mại, uyển chuyển, có những mảnh á chỉ dày 3,5cm. Cả khu kiến trúc gồm có 9 vì kèo với 9 giai thợ khác nhau, do vậy mỗi vỉ kèo mang một nét văn hoá riêng biệt, thể hiện khiếu thẩm mỹ phong phú của những người thợ thủ công lành nghề

Từ năm 1954 ược ổi tên thành núi Sinh Nhật hay hang á Bêlem hiện nay. Núi Lộ Đức: nguyên thủy tên là Vườn Giệt-si-ma-ni (phiên âm từ Gethsemane), khởi dựng năm 1896, từ năm 1925 ổi tên thành hang á Lộ Đức. Núi Sọ: dựng năm 1898, ban ầu là hang Bêlem. Năm 1957 ặt tượng Chúa chịu óng inh nên từ ó mang tên núi Sọ.

Trong quần thể 5 nhà thờ nhỏ ở Phát Diệm có một nhà thờ ược làm hoàn toàn bằng á có tên là Trái Tim Đức Mẹ. Công trình ược linh mục Phêrô Trần Lục cho xây ầu tiên trong cụm di tích này

Nhà thờ Đá ược xây dựng năm 1883, dài 15,3m, rộng 8,5m và cao 6m. Đây là nhà thờ ầu tiên trong quần thể ược dựng ể kính Trái Tim Vô Nhiễm Đức Mẹ. Mọi thứ ược làm bằng á như nền, cột, kèo, tường, chấu song cửa sổ, tháp, bàn thờ... nên người dân Phát Diệm quen gọi là Nhà thờ Đá.

Mặt tiền có hai tháp nằm ở hai bên tòa Đức Mẹ mà từ chân tới ỉnh tháp có nét giống với Tháp Bút của hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Xung quanh tòa Đức Mẹ có khắc lời cầu với bốn thứ tiếng Việt, Hán, Pháp, La Tinh: “Trái tim rất thành Đức Bà chẳng hề mắc tội tổ tông truyền, cầu cho chúng tôi”. Từ bên ngoài ta có thể thấy những bức chạm rất ẹp về sư tử và chim phượng hoàng. Nhà thờ Đá thật xứng với danh hiệu “Viên Ngọc: mà Người ã tặng cho”. (*) Theo Wiki