ARAUEN INTERPRETAZIO ETA APLIKAZIOA Bederatzigarren gaia ARAUAK APLIKATZEA (I). INTERPRETAZIOA Laburpena: §20. Arauak aplikatzea, orokorrean. 53. Zuzenbidea aplikatzean agertzen diren arazorik garrantzitsuenak.— 54. Zuzenbidea aplikatzeko modu desberdinak.— 55. Zuzenbidea aplikatzeko «urrats logikoak»: A) Silogismoa; B) Egitatea; C) Aplika daitekeen araua bilatu eta aukeratzea; D) Subsuntzioa; E) Ondorio juridikoa zehaztea.— §21. Arauak interpretatzea. 56. Interpretatzeko beharra: A) Interpretazioaren esanahia; B) Interpretazioaren beharrizana. «In claris non fit interpretatio»; C) Interpretazioari buruzko arauak.— 57. Interpretazioaren egitura: A) Interpretatzailea; B) Objektua; C) Helburua edo emaitza; D) Interpretatzeko tresnak.— 58. Interpretatzeko «elementu» edo irizpideak: A) Hitzez-hitzezko esangura; B) Irizpide historikoa; C) Elementu sistematikoa; D) Erregela logikoak; E) Elementu teleologikoa; F) Elementu soziologikoa.— 59. Interpretazioaren emaitza.
§20. ARAUAK APLIKATZEA, OROKORREAN 53. Zuzenbidea aplikatzean agertzen diren arazorik garrantzitsuenak Aurreko gaietan ikasi dugun iturri-sistemak ezarri edo eman dituen arau juridikoen eginkizuna da gizarte elkarbizitza antolatzea; hortaz, esan dezakegu, arau juridikoen helburua eta esangura ez direla arauon formulazioan edo ezarpenean agortzen. Izan ere, helburu horiek betetzen dira, arauak aplikatzen direnean bakarrik, indarreko gida-lerro gisa ezarriz, gizartearen kideak bideratzeko eta gizarte elkarbizitzan sortutako gatazkak konpontzeko. Azalpen hori kontuan hartuta, arauak benetan aplikatu eta betetzen direnean bakarrik izango dira eragingarriak, eta horrela antolamendu juridikoaren eginkizuna beteko da. Formulatutako Zuzenbidea eragingarria izateko eman behar den urratsa aztertuko dugu gai honetan. Bada, formulatutako Zuzenbideak ez du berezko indarrik. Indar hori lortuko du Zuzenbideak, arauen menpe dagoen gizarte errealitateari arauok aplikatzera bideratuta dauden eragiketa multzo edo prozeduren bidez; horrela, arauen mundu idealaren eta gizarte errealitatearen arteko muga gaindituko da. Horrez gain, muga hori gainditzea ez da batere erraza, eta prozedura luze eta gogorraren bidez lortu beharko da. Prozedura horren zailtasunak bi inguruabarrek dakartzate: lehenengoa, modu orokorrean formulatutako arau juridikoak (batez ere, arauen artetik arau nagusia, hots, legez adierazitako araua) eta bigarrena, gizarte errealitate zehatzak (interes gatazkak eta horietan parte hartzen dutenak). Egineginean ere, arauak aplikatzeko kontuan hartu behar diren elementuak (arauak eta egitateak) sakonean aztertu behar dira: egitateak modu nahasian azaltzen dira, eta nahaste horretatik juridikoki garrantzitsuak diren osagaiak bakarrik hartu behar dira kontuan; arauen multzoak ere edozein motatako arauek osatzen dituzte, bada, multzo horietatik aukeratu beharko dira kasuari egokitzen zaizkion arauak, eta, horrez gain, arauon esangura eta norainokoa zehaztu behar dira. Izatez, Zuzenbidea orokorrean adierazitako xedapen edo proposamen juridikoen multzoa da, batez ere, legeetan adierazten den Zuzenbidea (Espainiakoa bezalako antolamendu juridikoetan ugari eta garrantzitsuena); xedapen horien orokortasunak eragina du batetik, «egitezko kasua» eratzen duten portaeren edo gertaeren deskripzio idealean, eta bestetik, kasua gauzatzerakoan antolamendu juridikoak eratxikitzen dituen ondorio juridikoak zehaztean. Horrez gain, adierazburu diren xedapen edo proposamen horiek, gehienetan, «moldatu» behar dira, «araua» identifikatzeko. Izan ere, legeak osatzen dituzten adierazburuek (artikuluek, batez ere), ez dute araua zuzenean adierazten, hortaz, arau hori moldatu beharko da, zenbait adierazburutan oinarrituz. Beste alde batetik, Zuzenbidea guztiz zabal eta konplexua da, eta gizarte garrantzia duten egitate