Gastro ponuda poslednje evropske peščare Ajvar koji se piše velikim slovima - LESKOVAČKI AJVAR .................................... 54,55

Gastro ponuda poslednje evropske peščare

„Pre i posle jela, treba dobro jesti“ poruka je jedinstvenog svojezičnog (srp.-engl,) kuvara: „Ukusi Deliblatske peščare - Gastronomsko nasleđe“ (Zavod za proučavanje kulturnog razvitka, Beograd, 2022). Sve što jedan turista iz Vojvodine i Srbije, treba da zna, vidi, doživi, a vezano je za Deliblatsku peščaru, nalazi se na 130 bogato ilustrovanih strana, i sa tekstom koji podstiče na pakovanje i kretanje na put ka ovoj destinaciji.

Jedinstven biodiverzitet, veštačka jezera na njenom obodu, među kojima Kraljevica, sa plutajućim tresetnim ostrvima na kojima se gnezde ptice i raste jedinstvena paprat, reka Dunav sa prirodnim fenomenima poput „Labudovog okna“, uvale Đurica, Dubrovačkog rita, ada Čibuklija i Žilova, stvorili su uslove za potpuno uživanje, pristupačno ljubiteljima prirode i pešačenja, lova i ribolova. Vina Udruženja „Sveti Trifun“ Dolovo i Vinarija „Đorđe“ Banatski Karlovac, destilerija „Rajin“ Banatsko Novo Selo, „Deliblatska čarda“ Deliblat, „Salaš kod Đoke“ u naselju Lenarka, šumska kuća „Bubamara“ posebno će prijati ljubiteljima vina, jakih alkoholnih pića, uz poslovično ukusnu banatsku hranu, koja ovde ima poseban šmek. Kao da nije dosta magije, peščaru su nestvarnom učinila Zagajička brda, o kojima se ništa ne može reći, koja se moraju doživeti.

Poznata kao „srpska Sahara”, Deliblatska peščara se prostire na teritoriji opština Kovin, Alibunar, Bela Crkva i Vršac u kojima živi više od 20 nacija, svaka sa svojim kulturno-običajnim nasleđem.

Prirodni i kulturološki fenomeni uticali su na gastronomiju nekada i sad ispunjavajući stranice drugog dela knjige. - Višenacionalni sastav stanovništva u samom okruženju Deliblatske peščare doneo je izuzetnu gastro ponudu kao deo nematerijalnog nasleđa o kojem svi rado pričaju i kome se još radije vraćaju - piše Petar Stamenović (str. 123), direktor Klastera „Deliblatska peščara“, ujedno i dizajner menija restorana „Deliblatska čarda“, odmila nazvana „boemskim sidrom peščare“, koja u ambijentu klasičnog seoskog domaćinstva,

Sa promocije na Roglju 2022

sa domaćim životinjama, ima i smeštajne jedinice.

Najpouzdaniji čuvari neizmernog blaga tradicionalne kulture, običaja i gastronomije svake sredine su udruženja žena. Uključivanje UŽ „Veliko hrabro srce“ Malo Bavanište, AŽ „Gaj“, UŽ „Šumarak 2“, UŽ „Vredne ruke žena Kovina“ i AŽ „Prve mesne zajednice“ Kovin, u projekat, jedan je od najvećih doprinosa kvalitetu ovog izdanja, od strane urednika, Dejana Zagorca, koji je prepoznao njihov potencijal i sakupio „punu trpezu“ na kojoj su se, između ostalog našli tašci i đevreci sa sirom, vlaški plašinci, borindau i krompirača, pileći paprikaš sa noklicama, knedle sa šljivama, rezanci sa makom... Tu su u recepti iz Skorenovca, naselja u kojem se seoski turizam duboko ukorenio zahvaljujući vizionaru i domaćinu Dani Erneu, koji je gastronomiji dao važno mesto u svojoj šarenolikoj turističkoj ponudi. Ne manjeg značaja su recepati iz projekta Gastro Banat Klastera „Deliblatske peščare“ i Zavoda za zaštitu spomenika iz Pančeva, dajući im oficijelnu ravan istraživanjem food scene Deliblatske peščare, koju su oblikovali Srbi, ništa manje Mađari, Rumuni, Slovaci, Vlasi, Česi. Poručujući da je gastronomija jednog područja saznatljiva i razumljiva, sagledljiva i verodostojna jedino u preplitanju prirodnih uslova i društvenih kretanja.

Ajvar koji se piše velikim slovima - LESKOVAČKI AJVAR

Goran Jović

Leskovac je grad sa najvećim brojem brendiranih proizvoda - četiri na nacionalnom nivou potvrđena od strane Zavoda za intelektualnu svojinu Srbije... Pored LESKOVAČKOG DOMAĆEG AJVARA, LESKOVAČKOG ROŠTILJ MESA i LESKOVAČKE SPŽE, u završnoj fazi je zaštita LESKOVAČKE LJUTENICE, tu je i preko 70 drugih proizvoda sa oznakom geografskog porekla na nacionalnom nivou, i iz dana u dan ih je sve više. Od drugih, LESKOVAČKI AJVAR se izdvaja kao jedinstven brend - nosilac međunarodne zaštite, potvrđene Lisabonskim sporazumom o međunarodnoj zaštiti imena porekla proizvoda, uz još dva proizvoda iz Republike Srbije: aromatizovano vino „Bermet“ i Homoljski med.

Brendiranje ajvara

- Ideja brendiranja prvog proizvoda na jugu Srbije rodila se 2009. godine. Iritirala me je činjenica da su Slovenci zaštitili domaći ajvar, bez da imaju proizvodnju paprike. U to vreme radili smo na zajedničkom projektu sa Slovencima i sticajem okolnosti susreo sam se sa prvim čovekom PK Ljubljane, koji mi je rekao: „Iskoristite priliku“. Pošto su prvi ušli u EU iskoristili su mogućnosti i podsticaje EU namenjene zaštiti imena geografskog porekla.

S obzirom da je Sloveniji istekao sertifikat, koji se svake tri godine obnavlja, po savetu naših prijatelja iz Slovenije, krenuli smo, pionirski, uz pomoć saradnika iz PK Sijena (Camera di Commercio di Siena), i Instituta iz Sijene, kroz evropske fondove, otpočeli zaštititu našeg, LESKOVAČKOG DOMAĆEG AJVARA, s tim što u našoj zemlji tada nije bilo sluha da izdvoji jedan poveći iznos - objašnjava Goran Jović, u to vreme na mestu predsednika Regionalne privredne komore Leskovac, danas na mestu direktora PKS - RPK Leskovac.

S kojom ozbiljnošću je tim iz PK Leskovac prionuo ovom poslu govori činjenica da su proizvođači leskovačkog ajvara poslati na studijsko putovanje u Sijenu kako bi se upoznali sa procesom brendiranja, i medije da to isprate. Nakon nepune dve godine LESKOVAČKI AJVAR je zaštićen po međunarodnom Lisabonskom sporazumu u Ženevi, u čemu je pomogao i tadašnji ministar poljoprivrede i resorno Ministarstvo, izdvojivši podsticajan deo sredstava, PK Leskovac je obezbedio drugi deo, a Fond EU zahvaljujući PK Sijena, ostala sredstva. - Prvo pitanje povodom zaštite je: - Koja je korist od svega toga? Najvažnije je da su ljudi koji su do tada proizvodili ajvar nakon dobijanja zaštite ustostručili proizvodnju, jer je potražnja naglo skočila. Danas kada kažete Leskovac, asocijacija je na Leskovački roštilj i Leskovački domaći ajvar. Ali nećemo ostati samo na tome - kaže gospodin Jović, čovek koji je ispred PK Leskovac pokrenuo čitav proces zaštite, obezbedio neophodnu logističku podršku, elaborate, uspostavio kontakte, organizovao male proizvođače koji su formirali udruženja, radi nastupa na sajmovima u zemlji i svetu. Dok su drugi predstavnici gradova, opština u svojstvu delegata nosili piće, gospodin Jović je nosio teglicu ajvara. Rezultat toga je da proizvođač koji je proizvodio 300 teglica, danas proizvodi 10.000 i njegovo domaćinstvo živi od toga.

Biće toga u Leskovcu još

Godine 2019. prvi put je održana Leskovačka roštiljijada, koju poseti 500-600.000 ljudi, sa zaštićenim proizvodima. Sledeći proizvod, čija bi zaštita trebala da bude dovršena do kraja godine je leskovačka ljutenica, a u naznakama je i brendiranje leskovačke mućkalice.

Ajvar koji se piše velikim slovima - LESKOVAČKI AJVAR

Fotografije: Goran Mulić

- Nijedan grad u Srbiji nema više proizvoda sa zaštitom geografskog porekla, niti ćemo dozvoliti da bude. Ali, voljni smo da pomognemo drugim gradovima da zaštite svoje proizvode, jer na taj način pomažemo Srbiju. Pregovaramo sa Nišlijama o zaštiti niškog bureka, takođe sa Vranjancima o vranjanskoj piti Samsi i vanjanskoj tarani.

Zaštita je bitna iz razloga što Evropa i svet traže proizvod koji ima sertifikat o autentičnosti. Zaštitom se štiti specifičnost proizvoda, njegov ukus, izgled, nešto što drugi proizvodi nemaju. Ima mnogo vrsta ajvara, ali LESKOVAČKI je specifičan jer u kilogam ide od 5-6 kg leskovačke paprike posebnog ukusa, i pripremljen je na specifičan, leskovački način, da bi zadržao kvalitet. Ta dodatna vrednost omogućava mu da ne košta 100 već 500 dinara.

Ljudi sve više žele kvalitet i nalaze ga u domaćim proizvodima i tradicionalnoj hrani. Sve je više etno restorana, etno sela, koji nude ovakve proizvode.

Proizvođači su dužni da poštuju određne procedure, od sejanja paprike do finalnog proizvoda, zbog kvaliteta proizvoda i u krajnjoj instanci, njegove cene. Pre zaštite mnoga leskovačka gazdinstva su se gasila. Zaštita proizvoda je dovela da paprike, a ni ajvara, nema do novembra tekuće godine - zaključuje Goran Jović, autor i realizator projekta „Zaštita oznakom geografskog porekla tradicionalnog proizvoda LESKOVAČKI AJVAR“, menadžer projekta „Bugarsko-srpski gurmanski voz“, sa žigom zaštite leskovačkog roštilja, te projekta registracije zaštite oznake geografskog porekla - ime porekla „Leskovačaka sprža“, uz priznanje, da mu je ideju za uključivanje RPK Leskovac u proces zaštite, dala supruga.