6 minute read

Whakatō i te mouri kōrero, ka whakapūāwai i te mouri tangata

I hēnei rangi kua hou mai ko te mate urutā, kua tōtara wāhi rua te iwi, kua koropiko te tuarā i te waha ake i ngā taimahatanga o hēnei mate, i kona, me toro atu ki te tupua rā, ki a Tūraukawa me tana whakataukītanga kōrero e kīa nei. He tokotoko tao kotahi te tūranga! He tokotoko rangi ka ngaro te kai ka ngaro te tangata!

He wai i tokotoko ake i te māpuna mai o te roimata, he wai i tokotoko ake i te ngākau aotea - kia tau mai te āio mōwai rokiroki ki Waitokorau, ki Koetuku, ki te Weriweri, ki Pā kokomiko, ki Ōkahutītī, ki Ōkahu, ki Inuāwai, ki Kānihi ki Umutahi ki te Māwhitiwhiti ē.

Ka tāia te kawa tupua, ka tāia te kawa tawhito, ka whakatō i te mouri kōrero, ka whakapūāwai i te mouri tangata, ka īereere mai te tangi pāorooro o Tangaroa ki uta o Tangaroa ki tai! Ka tatū mai ko rau tangata ora ki te whakakaupapa i te kotahitanga ki runga i a whenua ūkaipō ki runga i te whenua taurikura o Waitokorau me Koetuku.

Koia tērā ko te rāhiritanga o te tangata ki raro i te maru o Aotearoa marae ki te whakaihoiho i ngā taonga tapu o raurangi mā, otirā, he tā i te kawa hautapu, ka poua ki runga, ka poua ki raro ko te kaupapa o te mahi tahi, ka whakatinanahia i ngā herenga tapu i mou ai i te tohunga, ka whāriki atu i te tangi whakamōrearea o te reo karanga o te wahine, ka rauhī mai te ringa raupā, ka rūpuke mai ko ruahine, ko ruānuku - ka oti te wāhi ki runga, ka oti te wāhi ki raro ka puta ki te whai ao ki te ao mārama.

Turuturu te kawa, whakamanamana te kawa, heke mai te kawa ora!

Tēnei rā tētehi pitopito kōrero e whai noa atu ana i ngā mahi nui whakahirahira i whakaaria mai ai ki Waitokorau. I konei i kitea i te hao mai o te hunga rangatahi i ngā rawa, i ngā taonga a o rātou tūpuna – he tiki no rātou i nga kōhatu mouri, ka mutu, he mea whakaingoa e rātou haua kōhatu.

Ko te tikanga o tēnei mahi ka noho ko te kōhatu hei mauri e pupuru ai i te tapu o ngā kōrero ka tāirihia ki roto i tētehi whare ‘miraka hipi’.

He kaupapa tēnei i ara ake i te whakaaro nui kia pouwhenuatia ngā rautaki tiaki taiao o Parininihi ki Waitōtara, arā ia, kia waihangatia i tētehi pakihi e aronui ana ki te miraka hipi. I tua atu ano i te tini o ngā hua whai ōhanga ka taka mai ki PKW, arā noa atu ētehi atu hua e whai kē ana i te mahi o te ringa mātorotoro. He mahi tahi me te hapū, he haere tahi me rātou ki te whai i ngā tapuwae a o tātou tūpuna.

Ahakoa te hanganga ōhanga o PKW e kore e taea te whakarere i te mana whakapapa o te kaimahi e whai mahi ana ki PKW. Hei reira i āhei ai ngā rau whakauruora te kōkuhu mai me te ako haere i te āhua o tēnei mahi ko te tā i te kawa, ko te whakakite i te huarahi mā nga kōhatu ma roto mai i te ingoa i whiria ai e rātou. Waihoki he noho ki ngā rekereke o ngā tauheke o Ngāruahine me te whakarongo ki hō rātou tohutohu ka pēheatia tēnei mahi e tutuki ai.

Heoti anō, ka rukuhia e rātou tō rātou puna wānanga ka tohua ko tēhea awa e huna ana te kōhatu. Ka whakahautia kia whakakeke kia nohopuku kia kaua te waha e hamumu i te kupu – kia mau ai te tapu o te mahi. Kātahi ka haere tēnā me tēnā, nāwai rā, ka hoki mai me hō rātou kōhatu. Ka meinga rā ngā rau whakauruora kia kaua e whakahua i te ingoa kia tae rā anō ki te pō i mua mai. No te taunga mai o te pō, ka rūpeke atu ki roto i te whare ka tū mai tēnā me tēnā ki te whakamārama mai ki te whānau i ngā whakakitenga i hāngai pū ki te ingoa i tapaina ai e rātou.

Koinei ngā ingoa o ngā kōhatu mouri i tapaina ai e ngā rau whakauruora:

1. Ko te Ara i Hangaia - nā Luka Kāmana o Ōkahu/Inuāwai te ingoa i waihanga

2. Te Manawa Ora o Taranaki - nā Josephine Sullivan i waihanga, he uri nō Ngāti Whātua me te Uri o Hau.

3. Te Manawaroa o te Tangata - nā Jessica White i whakaingoa. He uri aia nō Ngāti Tama me Te Āti Awa nui tonu

4. Rere ki Uta Rere ki Tai - he mea tapa te ingoa nei e Raniera Karena, he uri o Taranaki iwi me Ngā Puhi nui tonu.

5. Amiria - he ingoa tūpuna, ko tētehi kuia i nōhia ai e ia haua whenua haumako o Koetuku.

6. Ngā Painga o Tangaroa - nā Leo Kerehoma tēnei ingoa i tapa ki runga i te kōhatu.

No reira, he ingoa mouri, he toto whakapapa, he kaupapa whai oranga, he pakihi hou, he rautaki pae tata e whakamātau ana i te wairua ora o Parininihi ki Waitōtara me tana whakarākei i a ia ki ngā mahi-ā-tinana o te tangata ki runga i te marae. Ka ea te wāhi ki o tātou tikanga tapu, ka ea te wāhi ki te ara whanaunga – kei mamao rawa ē!

Nā Tonga Karena hēnei kōrero i tuhi.

Kei raro iho: Te whakakaupapa i te kotahitanga o Ōkahu Inuāwai me Parininihi ki Waitōtara.

Nga whārangi whai mai (mauī ki matau):

Ka timata te kaupapa i te reo karanga o Ngaraina Brooks Tiawahine o the marae o Aotearoa.

Ko te uri tēnei o Ngāruahine e whakatinana ana i te mahi o te tohunga.

He pīwari, he hari koa, he menemene te mahi o hēnei ruahine o te kāinga.

Inā te reka o te mahi tahi o tama wahine me tama tāne.

Te whakatō i te kōhatu mouri e kīa nei ko Ngā Painga o Tangaroa. “Kei te tika rānei taku mahi e te Pāpā? tā Leo, ko te kī a Matua Hone, “Āe rā mahia e tama.”

Tū māro ana tēnei toa o te kāinga i tana manaaki i te ōhakī o Amiria.

WHAKATŌ MOURI 11 KOHITĀTEA 2022, WAITOKORAU