Meesterwerk ziet licht in de Oosterpoort

Meesterwerk ziet licht in Oosterpoort

De nieuwste roman van Anjet Daanje ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ is een doorslaand succes

We schrijven december 1847. Het is laat licht, vroeg donker en koud in Yorkshire. Er staat een noordenwind die de straten in het plaatsje Bridge Fowling wit kleurt met een korrelige sneeuw, waarin voetstappen weer snel verdwijnen. Je voelt de kilte meteen in het begin van de nieuwste roman van Anjet Daanje. Het is boek is nog maar nét verschenen en nu al wordt voorspeld dat dit werk diverse literaire prijzen in de wacht gaat slepen.

Greetje de Vries

Griezelen rond beroemde pastorie

In het eerste deel van haar roman ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ staan gebeurtenissen in en rond de pastorie van het plaatsje Bridge Fowling centraal. De pastorie die als twee druppels water lijkt op die waarin de gezusters Brontë opgroeiden aan het begin van de 19e eeuw en waar zij hun beroemde romans ‘Jane Eyre’ en ‘Wuthering Heights’ (Woeste Hoogten) schreven. Boeken waarin de Yorkshire Moors, de woeste heidegebieden in de omgeving, een belangrijke en vaak wat sinistere rol spelen. Net als de pastorie zelf en de begraafplaats ernaast, waar in het boek van Anjet Daanje eveneens soms wat lugubere gebeurtenissen plaatsvinden. Want als er tijdens een begrafenis rumoer lijkt op te klinken uit de kist, dan is dat toch op z’n minst verontrustend te noemen. Net zoals geluiden in een lege slaapkamer elke nacht. Dit lijkt wel een échte 19e eeuwse roman. Lekker griezelen.

Reis in de tijd van Yorkshire naar Groningen

Maar de roman van Anjet is veel meer dan dat. Want het verhaal bestrijkt een periode van 150 jaar, waarin niet alleen tijd, maar ook plaats van handeling en personages steeds wisselen. Toch blijft het verhaal steeds dicht bij de grote inspiratiebron van deze roman: Emily Brontë, in de roman Eliza May Drayden geheten. Zij sterft al in het eerste hoofdstuk, maar weet toch de gebeurtenissen tot op de laatste bladzijde te beïnvloeden. En dan zijn we inmiddels in het jaar 2007 aangeland. En in Groningen… Dit ruim 600 pagina’s tellende meesterwerk, dat nu al wordt vergeleken met andere werken uit de wereldliteratuur, kwam tot stand in een bescheiden woning in de Oosterpoort, waar de auteur woont. We spraken kort met haar.

Doorbraak met ‘De Herinnerde Soldaat’

Anjet schrijft haar hele leven al, maar haar vorige roman, ‘De Herinnerde Soldaat’ werd uiteindelijk haar doorbraak. Sindsdien is ze bekend bij een breder publiek. ‘De Herinnerde Soldaat’ speelt zich af in België vlak na de Eerste Wereldoorlog en gaat over een soldaat die dermate getraumatiseerd uit de oorlog komt, dat hij zijn geheugen is kwijtgeraakt. Het verhaal is dus eigenlijk een zoektocht naar zijn eigen identiteit. En raakt daarmee natuurlijk ook een universeel thema.

Voor dit boek deed Anjet eerst veel onderzoek, want er komen diverse historische gebeurtenissen in voor, die je natuurlijk wel correct moet weergeven. Toch is ze niet naar het Belgische Kortrijk afgereisd, waar het verhaal zich afspeelt. Anjet: “Ik wilde mijn fantasie niet te veel beperken, bovendien is er in Kortrijk door de oorlog zoveel vernield, dat je de sfeer van die tijd er toch niet meer aantreft. Maar ik heb wel veel zaken uitgezocht, want de feiten moesten wel kloppen, natuurlijk.”

Aan dit boek werkte Anjet vijf jaar, het kwam uit in 2019 bij de Groningse uitgeverij Passage, werd een bestseller en beleeft inmiddels zijn 9e druk. Anjet had dat aanvankelijk niet verwacht, omdat zij dit boek een geheel eigen schrijfstijl meegaf, waarin vaak naast elkaar staande zinnen voorkomen, verbonden door het woordje ‘en’: ‘En..., en..., en..., enzovoort. Dat lijkt wat vreemd, maar past natuurlijk heel goed bij een verhaal over iemand die steeds met kleine stukjes informatie over zijn eigen verleden wordt geconfronteerd en dan geen ordening kan aanbrengen in wat hem overkomt. Anjets verdienste is dat de leesbaarheid er in het geheel niet onder te lijden heeft. Stijl is belangrijk en schrijfstijl en plot zijn in haar ogen met elkaar verbonden. De plot beïnvloedt uiteraard de verhaallijn, maar soms dus ook haar manier van schrijven. Dit maakt het lezen van haar romans niet alleen tot een historisch, maar ook tot een literair avontuur.

Mozaïekroman of totaal nieuw genre?

Dat geldt zeker voor haar nieuwste roman, ‘Het lied van de ooievaar en de dromedaris’ - de titel blijft een raadsel dat pas kan worden opgelost als je het boek uit hebt. Dit werk is haast een genre op zich. Het bestaat uit elf delen - qua omvang groter dan een hoofdstuk - waarin steeds een nieuw verhaal wordt verteld over nieuwe personages in een nieuwe omgeving en in een andere tijd. Toch zijn deze personages met elkaar

Anjet Daanje. Foto: Henk Veenstra

verbonden door iets wat in het verleden gebeurde en kan worden herleid tot een van de eerste hoofdpersonen van de roman: Eliza May Drayden, het alter ego van Emily Brontë.

In die zin heeft de roman overeenkomsten met een mozaïekroman, waarin ook steeds vanuit een ander perspectief wordt verteld en personen, locatie en thema van elkaar kunnen verschillen, maar toch verbonden zijn door een rode draad die het verhaal bij elkaar houdt. Dit maakte het schrijven van haar nieuwste boek eigenlijk ook tot een avontuur, aldus Anjet. Wel een gecompliceerd avontuur, want met al die verhaallijnen moet je van tevoren al goed weten waar je naartoe wilt, terwijl je het vervolgens zó moet presenteren, dat de lezer deze complexiteit in het verhaal helemaal niet als ingewikkeld ervaart. Daarin lijkt Anjet wonderwel geslaagd.

Heidevelden zijn er ook in Drenthe

Terug naar Yorkshire. Voor ‘De Herinnerde Soldaat’ ging Anjet niet naar Kortrijk. Maar voor ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’, toch zeker wel naar Yorkshire? Naar Haworth en de pastorie - tegenwoordig een museum - waar de Brontë-zusters woonden en schreven? Want de beschrijvingen sluiten naadloos aan bij wat de schrijver van dit artikel daar ooit op één van haar fietsvakanties aantrof (al is dat wel al even geleden…). Maar nee. Corona kwam er tussen en Anjet heeft ook deze roman geschreven zonder ter plaatse te zijn geweest. ‘Ik heb ook de indruk dat het er inmiddels heel toeristisch is geworden en dat verstoort de 19e-eeuwse sfeer die je wilt opsnuiven toch misschien ook wel weer te veel. Maar er is over de Brontë-zusters veel informatie te vinden en er komt nog dagelijks informatie bij. En met Google maps kom je ook een heel eind’.

Het hele wordingsproces van dit boek speelde zich dus af achter een bureau in een huisje in de Oosterpoort. Is deze wijk wel de meest geschikte omgeving voor het componeren van een roman waarin woeste en ledige veenlandschappen een belangrijke omgevingsfactor zijn? Het contrast kan haast niet groter zijn. Anjet: “Ik ben opgegroeid in Drenthe, eigenlijk het ‘Yorkshire van Nederland’. Waar ons huis stond waren bos en heide binnen handbereik. Heerlijk om te wandelen en inderdaad heel iets anders dan het wandelen - meestal met de hond - in de Oosterpoort. Maar voor de sociale contacten is het beter om in de stad te wonen. En dan is de Oosterpoort een prima buurt.”

We raden Anjet aan in ieder geval een keer een wandelvakantie in Yorkshire te ondernemen en daarbij toch ook maar de pastorie van Haworth te bezoeken. Bij voorbeeld in de toeristen-luwe wintermaanden, als er korrelige sneeuw valt in de straten, waarin je voetstappen weer snel verdwijnen. En laten we hopen dat aan het schrijfbureau in de Oosterpoort nog meer prachtige romans van Anjet Daanje het levenslicht zien. OO