Terug op de planken: een dans voor Oekraïne

De Oekraïense balletdanser Alexander Zhembrovskyy (39) was jarenlang solist bij Het Nationale Ballet van Nederland. Nu heeft hij al enkele jaren zijn eigen ballet-, dans- en fitnessschool. Zes jaar geleden nam hij afscheid van zijn carrière als professionele danser, of dat dacht hij althans. Door de oorlog in zijn thuisland Oekraïne besloot hij nog één keer op te treden in een Nederlandse documentaire, Het lot van Oekraïne.

Zou je even kort je danscarrière en activiteiten tot nu willen schetsen? Ik studeerde eerst aan de Nationale Balletschool in Kiev. Toen ik afstudeerde, werd ik aangenomen bij Het Nationale Ballet van Oekraïne. Daar heb ik een tijdje gedanst voor ik aan mijn reis door Europa begon. Ik belandde eerst in Sint-Petersburg, later trok ik naar München om te dansen in het Bayerisches Staatsballett. Vervolgens danste ik bij het Sloveense Nationale Ballet in Ljubljana. Uiteindelijk kwam ik in Amsterdam terecht en mocht ik solist en eerste solist zijn (solisten in een ballet- of dansgezelschap dansen solo’s maar zijn geen hoofddanser, n.v.d.r.). Mijn favoriete danstheater was Het Nationale Ballet van Nederland. Ik voelde mij op mijn gemak, vond er mijn draai en besloot uiteindelijk in Nederland te blijven.

Na tien jaar bij Het Nationale Ballet, ben ik op mijn 33e met pensioen gegaan. Ik had een mooie carrière achter de rug. Het was trouwens tijd om mijn professionele carrière stop te zetten om verschillende redenen. Ten eerste, omdat mijn lichaam het mij niet gemakkelijk maakte. Ik had niet het lichaam van een typische balletdanser. Door hard te werken en mijn lichaam te forceren kon ik professioneel dansen. Het was een continue strijd, wat op een gegeven moment helemaal niet meer goed aanvoelde. Ik had de ene blessure na de andere en had het grootste deel van de tijd veel pijn. Zo wist ik dat mijn carrière van korte duur zou zijn. Begrijp me niet verkeerd, er was ook veel vreugde en succes, maar ik heb er een hoge prijs voor moeten betalen. Ten tweede, had ik twee jaar voordien mijn eigen ballet-, dans- en fitnessschool geopend. De school breidde uit en had meer aandacht nodig. Het was dus een ideaal moment om het podium te verlaten.

Juist, je bent de bedenker van Zhemfit. Kan je me wat meer vertellen over deze methode? Zhemfit is een work-outmethode gebaseerd op balletkennis en ballettechniek, maar tegelijkertijd heb ik ervoor gezorgd dat het geen honderd procent klassiek ballet is. Iedereen kan meedoen! De lessen zijn bedoeld om mensen te helpen in vorm te komen en te blijven. Ik heb kennis van balletdansers verzameld, benut en omgezet in een work-out.

Het is een uitdagend systeem en ik ben er ongelooflijk trots op omdat het werkt en er geen fitnessmateriaal voor nodig is!

Hoe voelde het om weer op het podium te staan na zes jaar? Ik beloofde mezelf dat ik nooit meer zou optreden omdat ik die bladzijde had omgeslagen en met nieuwe projecten aan de slag ging. Maar toch hield ik in mijn achterhoofd dat er zich een speciale gelegenheid zou voordoen om terug op het podium te springen. Ik gaf nog steeds danslessen, waardoor ik me op bepaalde momenten in topvorm voelde en wel eens dacht aan een mogelijke performance in de toekomst. En toen begon de oorlog in Oekraïne, in mijn thuisland. Wat meteen een impact had op mijn leven, vooral omdat ik er familie en vrienden heb. Documentairemakers benaderden me omdat ze me wilden interviewen en mezelf en mijn familie wilden volgen. Ze kwamen ook met het idee om een dansvoorstelling te filmen. Ik vroeg me meteen af of dit dé speciale gelegenheid was om nog eens op te treden.

Natuurlijk had ik nooit gedacht dat de gelegenheid een oorlog zou zijn. Ik had me een meer aangename aanleiding voorgesteld, maar het is zeker speciaal. Ik stemde vooral in met het project door de pijn waarmee ik zat. Ik wilde deze emoties uitdrukken voor mezelf en anderen, en de beste manier om als danser gevoelens uit te drukken is natuurlijk door te dansen. Ik had ook nog nooit echt gechoreografeerd, dus het leek me ook wel leuk om mijn eigen stuk te creëren en er een persoonlijke voorstelling van te maken.

Ik wilde dat de dans deels improvisatie zou zijn en ongekunsteld zou overkomen. Ik was verrast hoe natuurlijk het aanvoelde om te dansen na al die jaren en hoe makkelijk het was om er weer in te komen. Ik voelde me helemaal in the moment en vond het geweldig. Deze opvoering was mijn echte afsluiter, mijn finale afscheid van het podium.

Hoe heb je de muziek voor je voorstelling gekozen? Wat zegt de tekst, en hoe past het liedje in je dansroutine? Het was vrij eenvoudig.

Allereerst wilde ik dat het een Oekraïens nummer was met Oekraïense teksten, geen typische klassieke muziek. De voorstelling is voor Oekraïne en niet over Oekraïne. Eerst kwam ik op het idee dat de muziek met oorlog te maken moest hebben. Toch besloot ik al snel dat het lied in teken moest staan van het alledaagse leven in Oekraïne. Daarom koos ik een Oekraïens volkslied, vertolkt door de populaire Oekraïense rockband, Okean Elzy. Ze inspireren me al jaren, dus dansen op hun muziek leek me een geweldig idee. De tekst gaat eigenlijk over liefde, een ontmoeting tussen een jongen en een meisje. Het is erg Oekraïens en romantisch. Een jonge man op een paard ontmoet een meisje op het platteland. Hij steekt zijn hand uit, trekt haar op het paard en ze gaan er samen vandoor.

Je zei al dat de voorstelling op natuurlijke wijze tot stand kwam. Maar hoe heb je het creatieproces ervaren? Een voorstelling begint met een idee, een gedachte. Dan is het tijd om de muziek te kiezen. De muziek of het geluid is als de wind die het schip in beweging brengt. Je moet die wind vinden om verder te kunnen. Ik heb eerst een paar liedjes uitgekozen en er herhaaldelijk naar geluisterd. De selectie gebeurde vooral in mijn hoofd, want ik had niet veel tijd om in de studio te repeteren. Ik had het druk met helpen van mijn familie, hen naar Nederland te brengen en vrijwilligerswerk voor Oekraïne. De periode aan het begin van de oorlog was enorm zwaar. Ik kon niet veel in de studio zitten om aan de voorstelling te werken. Op een rustige avond ging ik naar één van mijn studio’s. Ik zette de muziek op volle toeren en probeerde te ontdekken hoe het voelde met beweging. Daarna structureerde ik de passen een beetje. Tijdens de eerste repetitie heb ik het nummer in stukken opgesplitst en de bewegingen kwamen me te binnen. Ik wilde de voorstelling niet té modern of té klassiek maken en wou vooral improviseren binnen een structuur om bewegingen aan elkaar te knopen. Improvisatie kan ook gestructureerd zijn, weet je. Uiteindelijk waren er twee of drie repetities nodig voor de effectieve opname.

Hoe heeft de oorlog je kijk op het leven en op dans beïnvloed? Het heeft alles veranderd en ik ben niet eens daar. Het raakt me wel heel diep via mijn familie en vrienden. Door de telefoongesprekken met mijn broers en de verhalen die ze op televisie en online zien, ben ik er in gedachten bij. Het heeft mijn leven ook praktisch veranderd, want mijn ouders wonen nu bij mij. Zo’n oorlog verandert je kijk op het leven, en voor mensen die de oorlog in Oekraïne meemaken, weet ik zeker dat het jaren kan duren voor ze daarvan herstellen. Dansen en beweging zijn de meest natuurlijke kunstvormen, misschien wel de oudste. Dans is een krachtig middel om jezelf uit te drukken, boodschappen over te brengen en bewustzijn te creëren over belangrijke thema’s en problematische situaties. Mijn leven zal nooit meer hetzelfde zijn, maar niet noodzakelijk slechter. Uit pijn en leed kan ook veel hoop en levensvreugde groeien.

Bekijk de Zembla documentaire over de oorlog in Oekraïne en Alexander's dansoptreden: www.bnnvara.nl/zembla/ artikelen/het-lot-van-oekraine

Zhembrovskyy ballet-, dans- en fitnessschool

 www.zhembrovskyy.com instagram zhembrovskyyballetdancefitness

— Elodie Kona

Mijn dansparcours begon als 7-jarige. Ik danste in de living, rolde graag over het tapijt in mijn rooskleurige tutu … Het was hoog tijd om me in te schrijven voor mijn eerste balletlessen. Vandaag, 20 jaar later, dans ik nog steeds, met enkele pauzes hier en daar. Enkele jaren geleden ontdekte ik tijdens mijn opleiding journalistiek dat Danspunt ook een magazine uitbracht. Wat als ik mijn passie voor dans en schrijven kon combineren? Ik gaf me op als vrijwilliger en mocht als eerste opdracht een verslag maken van Dance.Classix, een wedstrijd voor klassieke dans. En nu schrijf ik nog steeds op vrijwillige basis voor Danspunt. Wat ooit begon als een interesse om over dans te schrijven, is verder ontplooid tot een gedrevenheid om verhalen over mensen te vertellen.