de toegang tot meer). Maar hoe zorgvuldig zijn we de afgelopen jaren met onze landschappelijke kwaliteiten omgegaan? Landschappelijk wonen Lousberg en Van der Wal hebben de verschillende woningbouwprojecten in Arnhem van de jaren nul tot nu kritisch de maat genomen aan de hand van criteria die Bos & Van den Bout hanteren in hun publicatie Landschappelijk wonen: 34 voorbeelden van groen wonen in en om de stad (2012). Uit deze toetsing blijkt dat ‘landschappelijk wonen’ beter ‘lukt’ bij de inzet van appartementengebouwen. Woonblokken zijn makkelijker te integreren in het bestaande landschap, nemen veel minder ruimte in beslag en de buitenruimte is vaak collectief, waardoor deze meer samenhang vertoont. Bovendien is het parkeren vaak weggewerkt onder de bebouwing. Grondgebonden woningen lijken weliswaar minder ingrijpend, maar zorgen uiteindelijk voor veel meer verdichting. Van de negen beoordeelde projecten scoorden Nieuw Monnikhuizen, Park Sonswijck en Zwaluwpark zodoende het beste, terwijl de nieuwbouw in Klingelbeek (toch half in het buitengebied) relatief laag eindigde. ‘De beste plannen zijn maatwerk’, aldus Lousberg en Van der Wal. ‘We hebben veel mooie plannen voorbij zien komen, maar vaak zijn er dingen uitgevallen’. Landschapsarchitect Harm Veenenbos beaamde dat: ‘Traditioneel was een landschapper van begin tot het eind betrokken, maar onder invloed van het marktdenken wordt het proces in hapklare brokken opgedeeld en dan door anderen uitgevoerd’. De stad als ecosysteem Architect Wilbert de Haan constateerde dat de landschappelijke inpassing vaak een sluitpost is. Hij zou het graag anders zien: ‘Ik zie steeds meer noodzaak voor klimaatoplossingen in de stad’. Groen in de stad heeft nog veel meer voordelen. Maike van Stiphout (DS landschapsarchitecten, hoofd van de afdeling Landschapsarchitectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam en verbonden aan Nextcity) ziet de stad nadrukkelijk als landschap voor mens, plant en dier. ‘Een vogel kijkt naar de stad als een rotslandschap’. De biodiversiteit is er inmiddels groter dan daarbuiten, maar Van Stiphout pleitte in haar presentatie voor meer want dat brengt de mens gezondheid en geluk. Biodiversiteit: je kunt er
Jeroen Glissenaar
niet genoeg van hebben; hier ligt volgens haar ‘een enorme opgave voor architecten’. Van Stiphout kwam met talloze voorbeelden hoe deze te versterken om daarmee een aangenamer en gezonder woonmilieu te creëren. Groene daken, poreuze gebouwen, schuil- en nestelgelegenheid. Cruciaal hierbij is het leggen van slimme verbindingen met andere disciplines, de samenwerking tussen gebouwen en buitenruimte en bovenal draagvlak. ‘Je moet altijd iets bedenken dat voor mensen interessant is, dan kunnen de dieren daarop meeliften’. Een lange termijnvisie hoort ook in dit rijtje aanbevelingen thuis. Jeroen Reussing van de Stichting Kronenburg Grrroen was enkele jaren geleden bij CASA te gast. Inmiddels heeft hij met andere betrokken buurtbewoners de nodige kleine groenprojecten in de buurt gerealiseerd en hij zou het graag groter aanpakken, maar mede doordat er op bestuurlijk niveau steeds wisselingen zijn, zowel bij de eigenaar van het winkelcentrum als de gemeente, is het moeilijk om tot uitvoering te komen. Ook stadsvogeladviseur Anne Voorbergen en parkbeheerder Jeroen Glissenaar zien genoeg mogelijkheden om Arnhem verder te vergroenen. Daarbij hoef je niet op de gemeente te leunen. Glissenaar: ‘Laat mensen inspiratie opdoen in de parken en dat mee naar huis nemen’.
casa jaarcahier 2015
Een vogel kijkt naar de stad als een rots landschap
Maike van Stiphout
35