DAR DLA MUZEUM GEOLOGICZNEGO UJ K
olekcja Muzeum Geologicznego Instytutu Nauk Geologicznych UJ została wzbogacona o nowy eksponat: Barbara Vecer, była pracowniczka austriackiej służby geologicznej, podarowała Muzeum porcelanowe popiersie prof. Wilhelma Haidingera (1795–1871), wybitnego geologa austriackiego. Przy tej okazji 8 kwietnia br. zorganizowano w Muzeum sesję z udzia-
łem, między innymi, konsula honorowego Republiki Austrii Andrzeja Tombińskiego, dyrektora Muzeum w Bochni Jana Flasza, władz Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi oraz Instytutu Nauk Geologicznych. Figura przedstawiająca uczonego jest częścią wystawy stałej Muzeum Geologicznego. Spotkanie było okazją do przypomnienia sylwetki mineraloga. Z punktu wi-
dzenia geologii Polski na szczególną uwagę zasługują jego zainteresowania Karpatami Galicyjskimi. Poniżej publikujemy tekst prof. Andrzeja Ślączki poświęcony XIX-wiecznym badaniom Karpat.
Red.
O BADANIACH GEOLOGICZNYCH KARPAT POLSKICH W XIX WIEKU Z
ainteresowanie w XIX wieku geologów monarchii austriackiej geologią południowej części Polski związane było z włączeniem do niej tej części Królestwa Polskiego. W początkowym okresie były to przeglądowe wyprawy naukowe przyrodników i mineralogów. Niewątpliwie najwybitniejszym był prof. Baltazar Hacquet (1739– –1815), między innymi kierownik Katedry Historii Naturalnej UJ w latach 1805–1809, a także Karl von Schindler, administrator salin galicyjskich. Pozostawili oni przede wszystkim opisy tekstowe mijanych po drodze odsłonięć skalnych. Wyprawy te miały na celu głównie rozpoznanie złóż soli, a także występowania solanek oraz rud żelaza, które eksploatowano w tym czasie pomiędzy Duszatynem a Cisną oraz w okolicy Skola, Stryja i Bizuna. Wykonywane nieliczne mapy geologiczne były, poza obszarem Tatr, bardzo ogólne i wydzielano w obrębie Karpat północnych praktycznie tylko jedną formację skalną: Piaskowiec Karpacki. Od takiego ujęcia kartograficznego odbiega wyraźnie wcześniejsza mapa geologiczna Stanisława Staszica z roku 1806 (Carta Geologica Poloniae, Moldavie, Transilvanie...), na której autor wyodrębnił w Karpatach północnych szereg ogniw litostratygraficznych, których granice zbliżone są w niektórych przypadkach do obrazu współczesnego. Takie szczegółowe mapy zaczęły powstawać dla
30
alma mater nr 168
Wycinek mapy geologicznej Haidingera z 1844 roku przedstawiający zachodnią Galicję
Karpat północnych dopiero w 2. połowie XIX wieku. Mapa ta, aczkolwiek wykonana jeszcze staroświecką, niezbyt czytelną manierą, wraz z dziełem O ziemiorodztwie Karpatów (1815) dorównuje ówczesnemu poziomowi geologii europejskiej i jest oryginalnym poglądem na budowę geologiczną dawnych ziem Królestwa Polskiego i obszarów sąsiednich. Od ogólnych opisów
odbiegają również prace Ludwika Zejsznera (1805–1871) – wybitnego polskiego geologa i paleontologa, kierownika Katedry Mineralogii UJ w latach 1829–1833 i 1848–1857. Bardziej szczegółowe terenowe badania geologów austriackich obszaru Karpat Galicyjskich rozpoczęły się po utworzeniu w 1849 roku przez cesarza Franciszka Jó-