Ali Haydar Bayat
28.70x20 m boyutlarında, kareye yakın dikdörtgen planlı inşa edilmiştir. Güney cephesindeki kapısından ortasında şadırvan bulunan avluya girilir. Avlunun kuzeyi ile doğusunda birer eyvan, güneyinde revaklar bulunur. Dışa açılan pencereleri ve ocakları olan 9 oda ile revakların üstü kubbeyle örtülmüştür. 1539’da inşa edildiğinden, Hafsa sultan tarafından düzenlenen 929/1522 tarihli vakfiyede dârüşşifâyla ilgili bilgi yoktur. 1575 tarihli vakıf defterinden anlaşıldığına göre, dârüşşifâda başhekim, hekim, kehhâl, cerrah, vekilharç ve 25 hademe görev yapmıştır. XIX. yüzyılda akıl hastalarına tahsis edildiğinden halk arasında tımarhane veya sert tabiatlı gardiyanından dolayı Hacı Hasan olarak tanınmıştır. Cumhuriyetten sonra kömür, deposu ve sağlık müzesi olarak kullanılmıştır. Yakın zamanda restorasyonu tamamlanan bina Celal Bayar Üniversitesine verilmiştir.
İstanbul, Haseki Dârüşşifâsı [1550] Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Hürrem sultanın Haseki’de yaptırdığı külliye, cami, medrese, sıbyan mektebi, imaret ve dârüşşifâdan müteşekkildir. Külliye 1538, dârüşşifâ 1550’de tamamlanmıştır. Günümüzde inşa tarihine ait bir kitabe yoksa da, XVII. yy ortalarında Ayvansarayî’nin tespit ettiği kitabesindeki “dâr-ı şifâ nâfi‘-i nâs-ı cihân” [957/1550] tarih mısraı bunu doğrulamaktadır. Dârüşşifâ, medrese ve imaret arasında, 27x34.80 m boyutlarında inşa edilmiştir. Kuzeydeki kubbeli kapıdan girilen holün doğusundaki kapı aracılığıyla sekizgen avluya ulaşılır. Ocaklı ve pencereli 12 odanın güney cephesinde avluya bakan 2’si tek kubbeli ve kare, diğerleri ikişer kubbeli ve dikdörtgendir. Batısında, imaretin ön cephe duvarına uzanan, biri kare diğeri dikdörtgen 2 oda vardır. Haseki Külliyesine ait 3 Arapça vakfiyeden 1551 tarihli olana göre, dârüşşifâda her tür hastalık tedavi edilmiş, 2 hekim, 2 cerrah, 2 kehhâl, 2 eczacı, 2 eczacı kalfası, 4 hasta bakıcı, vekilharç, kâtip, 2 aşçı, kilerci, 2 hizmetçi, 2 çamaşırcı, bevvab, ferraş ve külliyenin diğer yapılarına da hizmet eden tellak, çöpçü ve bahçevan olmak üzere 28 kişi görev yapmıştır. Depremlerle harap olmuş, XIX. yüzyılda dârülaceze, kadınlar hapishanesi ve hasta kadın mahkumlar için hastahane, 1878’de kimsesiz kadınlar yurdu olarak kullanılmış, 1910’daki tamirattan sonra bir ara halk sağlığına tahsis edilmiştir. 318