Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
res, cinsiyet, doğum yeri ve tarihi, okur - yazarlık durumu, konuşabildiği dil ve resmi eğitim gördüğü yıl sayısı, meslek ve etnik özellikleri) araştırmada yer verilmelidir. Doğrudan bitkileri kullanan bölge insanıyla yüz yüze konuşarak derleme yapmak esastır. Internet, telefon, faks ya da mektup yüz yüze konuşmanın yerine geçemez. Ayrıca bir arada bulunmak geleneksel bilginin pratiğe dönüştürülme sürecinin de anlaşılmasını sağlar. Örneğin, eğer yetiştiriliyorsa, bitkilerin ekilmesi, kurutulması ve ilaç haline getirilmesi hakkında sorular görüşme sırasında sorulabilir, bunun için gözlem yapmak ve bu insanlarla bir süre bir arada olmak gereklidir. Ancak bu tip derleme çalışmaları Türkiye’de çeşitli nedenlerle pek yapılamamaktadır. İnsanların açık olmayan ilişkilerden hoşlanmadıkları unutulmamalıdır, yöre insanıyla yapılan görüşmelerde oluşabilecek güvensizlik araştırmanın başarısında en önemli engeldir. Bölgede yetişen tıbbi bitkilerin korunma ve alternatif gelir kaynakları yaratma konusunu bölge gençlerine anlatarak iyi ilişkiler kurulabilir ve güven yaratılabilir. Zamanla kurulan güven ilişkisiyle bölge insanı kendi kültürüyle ilgili bilgileri yavaş yavaş vermeye başlar. Derleme sırasında bazıları ertelense ya da değiştirilse de, derlemeden önce görüşmede ele alınacak konular ve sorular listelenebilir. Cinsiyet, yaş, sosyal pozisyon, etnik kimlik veya dini konular görüşmenin gidişatını etkiler. Örneğin, konuya göre değişse de, kadın bilgi derleyiciler kadınlardan, erkek bilgi derleyiciler ise erkeklerden daha iyi bilgi edinir; genç araştırıcılar itibar sahibi yaşlılardan derleme yaparken zorlanabilir. Görüşmelerde güven oluşturulması, araştırmacının, yalnız sosyal statüsüyle değil cevap veren üzerindeki etkisiyle de ilgilidir. Bunun için yöre insanıyla aynı seviyede ve şekilde oturmaya dikkat edilir. Görüşmeye nazik bir üslupla başlanıp aynı şekilde bitirilmelidir. Bölgede gözlenen diğer adetlere mutlaka uyulmalıdır. Yöre insanının kullandığı sözcükler, anlatım tarzı, yöresel kullanılan jest ve mimiklerin önceden öğrenilmesi yararlıdır. Kişisel gelir veya sağlık koşulları gibi hassas konularda bilgiler, başkalarının olmadığı ortamlarda derlenmelidir. Geleneksel botanik kültüründe yer alan bilgileri derleme görüşmelerinde deneyim gerekir. Bilgi derlenirken, soru yöneltmek, cevapları dinlemek, vücut dilini okumak, görüşmenin dinamiğini göz önünde bulundurmak, söz ve yorumları olabildiğince birarada kaydetmek gerekir. Araştırıcıların yetiştikleri yerde edindikleri dünyaya bakış açılarını ve kültürel filtrelerini daima beraberlerinde taşıdıkları unutulmamalı22