30
Hamburg czy Wiedeń, obecność silnego sektora kooperatywnego prowadzi do konkurencji cenowej z sektorem prywatnym. W Zurychu, o czym opowiadał architekt Jan Strumiłło, dysponujące 18-procentowym udziałem w rynku mieszkaniowym spółdzielnie ścięły stopę zwrotu (a tym samym cenę mieszkań) z inwestycji podmiotów komercyjnych z 40% do 7%.43 Towarzystwa budownictwa społecznego, mimo realizacji ambitnych projektów dotyczących efektywności energetycznej budynków przy zachowaniu przystępnych czynszów, przestały się rozwijać44 z powodu wycofania dofinansowania budżetowego do preferencyjnych kredytów. Wykorzystanie dobrych praktyk z miast Europy Zachodniej pomogłoby zwiększyć znaczenie budownictwa niekomercyjnego, bardziej dostępnego cenowo, szczególnie w przypadku osób wchodzących w dorosłość.
Daleko od spójności W obliczu tak dużych wyzwań, często przerastających możliwości młodych ludzi, konieczne jest zintegrowanie rozproszonych polityk sektorowych wokół ich problemów. Niniejszy tekst zarysował jedynie niektóre problemy osób młodych w Polsce. O ich skali mogą świadczyć wyniki badania „Child poverty and well-being in Europe” – według nich zagrożenie ubóstwem dzieci do 17. roku życia jest w Polsce większe niż we wszystkich krajach europejskich; średnia w krajach Unii Europejskiej wynosi 19%, a w Polsce – aż 29%.45 Szczególnie silnie ryzyko biedy i ubóstwa narasta w rodzinach wielodzietnych. Wskaźnik dla rodzin bez dzieci znajdujących się poniżej ustawowego progu ubóstwa wynosi 1,5%, a dla rodzin z czwórką i większą liczbą dzieci sięga 37,8%.46 Kilkuletni brak waloryzacji progów dochodowych uprawniających do otrzymywania zasiłków rodzinnych sprawił, że duża grupa rodzin i dzieci „wypadła” ze wsparcia socjalnego, mimo braku wyraźnej poprawy sytuacji materialnej. Ulgi 43. Prawo do mieszkania: Ile interwencji państwa, ile rynku? Przykłady polityki mieszkaniowej z Austrii, Niemiec, Szwajcarii, blog Zielona Warszawa, 23.9.2011 r., http://zielonawarszawa.blogspot. com/2011/09/prawo-do-mieszkania-ile-interwencji.html 44. Prawo do mieszkania. Debata pod patronatem „Zielonych Wiadomości” [w:] „Zielone Wiadomości”, 1/2012, http://zielonewiadomosci.pl/wpcontent/uploads/2012/02/ZW01-2012_NA_STRONE1.pdf 45. Praca Polska 2010, Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, Gdańsk 2010, http://www.solidarnosc.org.pl/uploads/oryginal/4/0/60143_Raport_ PP_2010.pdf 46. Ibid.
na dzieci, pomyślane w celu ulżenia sytuacji finansowej, są wykorzystywane głównie przez osoby zamożne, które osiągają dochody umożliwiające skorzystanie z niej. Brak spójnego planu wykorzystania usług publicznych, redystrybucji podatkowej oraz transferów społecznych przyczynia się do podtrzymywania nierówności społecznych. W każdej z dziedzin omówionych w niniejszym artykule nierówności mają wpływ na poziom i jakość dorosłego życia. Brak wysokiej jakości miejsc pracy tworzy rosnącą grupę osób, dla których praca w sieciowych restauracjach albo w tzw. call center nie jest przejściowym etapem na ścieżce kariery zawodowej, ale jedynym dającym się przewidzieć jej elementem. Od dostępu do szkoły blisko miejsca zamieszkania, wielkości klasy, kompetencji kadry nauczycielskiej czy dostępności pomocy naukowych zależą szanse na dalszych szczeblach edukacji. Od sytuacji finansowej rodziców zależy, czy młoda studentka lub student będą mogli zachować równowagę między czasem nauki i pracy a czasem odpoczynku, czy też zostaną zmuszeni do podjęcia słabo płatnej pracy, pochłaniającej nie tylko czas wolny, ale i czas potrzebny na naukę, w celu opłacenia czynszu i rachunków. Od dostępności cenowej mieszkań zależy, czy uda im się zdobyć własne „cztery kąty” czy może będą musieli mieszkać kątem u rodziny. Warto – wzorem brytyjskiej Fundacji Nowej Ekonomii – przeprowadzić audyt dotychczasowych działań i wycenić szkody społeczne powodowane biernością instytucji publicznych, jak: bezdomność osób młodych, zła dieta jako efekt braku pieniędzy na lepszą jakościowo żywność, koszty leczenia nałogów i spadku produktywności pracy w rezultacie stresu.47 Lepsze odpowiadanie na potrzeby osób młodych, szczególnie w wieku 16–25 lat, kiedy rozpoczynają one proces usamodzielniania się, pozostaje kluczowe w osiąganiu długofalowej poprawy jakości życia. Przede wszystkim zaś warto osoby młode traktować jak równorzędnych partnerów w dyskusji, i zamiast zarzucać im – tak jak już się dzieje w wypadku liczebnie rosnącego prekariatu – przerost ambicji i roszczeniowość, wysłuchać, z jakimi problemami stykają się w codziennym życiu. 47. Improving Services for Young People. An Economic perspective, New Economics Foundation, Londyn 2011, http://www.neweconomics.org/sites/neweconomics.org/files/Improving_Services_for_Young_People.pdf