P O L I T I E K & RE C H T
Zwaarwegend belang Bij veel woonboten is sprake van een stilzwijgende gebruiksovereenkomst met de eigenaar van de ligplek. Net als bij een gewone huurovereenkomst moet de eigenaar een goede reden hebben om die overeenkomst op te zeggen. Een bekende situatie: woonboten die al tientallen jaren zonder toestemming ergens liggen en - eveneens zonder toestemming - gebruikmaken van de grond bij de ligplaats. Als die situatie al lange tijd bestaat, rijst de vraag wat de rechten nog zijn van de grondeigenaar. Soms proberen woonbootbewoners een beroep te doen op verjaring: in het Burgerlijk Wetboek staat dat als een perceel grond of water twintig jaar onafgebroken door iemand anders dan de eigenaar zonder diens toestemming is gebruikt, die eigenaar daar niet meer tegen kan optreden. Maar zo’n beroep op verjaring wordt niet snel gehonoreerd (zie VLOT september 2013). De rechter ziet het gebruik van water en grond voor een woonboot meestal als een gebruik waarvoor de eigenaar stilzwijgende toestemming heeft gegeven. Er is dan sprake van een stilzwijgende gebruiksovereenkomst. Kan de grondeigenaar zo’n gebruiksovereenkomst zomaar opzeggen? Nee, niet zomaar. Omdat de woonbootbewoner een wezenlijk belang heeft bij voortzetting van het gebruik, moet de grondeigenaar een zwaarwegend belang hebben bij beëindiging van de stilzwijgende overeenkomst. Net als bij een huurovereenkomst voor de ligplaats. Herinrichting en huur In Amsterdam-Noord hadden woonbooteigenaren veertig jaar lang stroken grond van de gemeente in gebruik. De gemeente vond dat er sprake was van een stilzwijgende gebruiksovereenkomst en wilde die omzetten in een huurovereenkomst. De bewoners stelden dat er nooit toestemming voor het gebruik was gegeven, ook niet stilzwijgend, en vonden dat het recht van de gemeente om op te treden was verjaard. Ze wilden in een procedure een erfdienstbaarheid afdwingen: het recht om, zonder vergoeding, van de grond gebruik te maken voor hun tuinen en schuren. De rechter wees dit af: volgens hem was er wél stilzwijgende toestemming, en dus een stilzwijgende gebruiksovereenkomst. De gemeente had die overeenkomsten opgezegd en eiste in een tegenvordering juist ontruiming van de grond. De rechter wees deze ontruiming toe voor een deel van de grond: een strook van 2 meter breed, die de gemeente nodig had voor herinrichting bij een nieuwe woonwijk. En dat was volgens de rechter een voldoende zwaarwegend belang voor opzegging. Voor de rest van de tuinen, een strook van 6 meter breed, stelde de gemeente als zwaarwegend belang voor opzegging dat zij een huurovereenkomst met de bewoners wilde sluiten. De rechter oordeelde dat dit belang vervallen was omdat de bewoners in de procedure hebben gezegd dat zij vanzelfsprekend een huurovereenkomst zullen sluiten als hun eis inzake erfdienstbaarheid wordt afgewezen. Ze mogen die strook blijven gebruiken, als ze maar akkoord gaan met huur.
Cor Goudriaan woont al 40 jaar op een woonboot en is advocaat, gespecialiseerd in woonbootzaken.
Parkeerplaatsen en exploitatie Ook in de Ringvaart van de Haarlemmermeer hadden woonbootbewoners een stilzwijgende gebruiksovereenkomst. Hoogheemraadschap van Rijnland, eigenaar van de grond bij de boten, wilde na vele jaren van gebruik ‘om niet’ een vergoeding van de bewoners voor de grond. Zo niet, dan werd de overeenkomst opgezegd. De rechter oordeelde in het voordeel van Rijnland. Als de bewoners zouden weigeren om een huurovereenkomst aan te gaan, zou Rijnland de stilzwijgende gebruiksovereenkomst mogen beëindigen. Een andere geldige opzeggingsgrond zou kunnen zijn dat een gemeente als eigenaar van de grond parkeerplaatsen wil aanleggen. En bij een particuliere grondeigenaar zouden serieuze plannen voor een economisch rendabelere exploitatie kunnen leiden tot een rechtsgeldige opzegging. In alle gevallen geldt dat de grondeigenaar de reden voor opzegging goed moet onderbouwen. Zijn belang moet immers zwaarder wegen dan de belangen van de woonbootbewoners.
www.corgoudriaan.nl
http://bit.ly/1E0KyoG VLOT• | 17
17_politiekenrecht.indd 17
09-06-15 12:59