jako konsul przygotowywał i przesyłał do resortu spraw zagranicznych coroczne sprawozdania morskie, zawierające oceny sytuacji gospodarki szczecińskiej, w szczególności portu oraz przemysłu stoczniowego, które obecnie stanowią bardzo cenne źródło wiedzy dla historyków.
maj/czerwiec 2017 nr 3
Szczeciński konsul Heliodor Sztark pełnił funkcję konsula od 1931 do 1938 roku. Z zawodu był inżynierem buDyplomata przełomów downictwa, dyplomatą oraz wykładowcą akadePoprzez działalność gospodarczą i dyplomamickim. Jako inżynier pracował między innymi tyczną starał się budować dobre relacje z przedw Łodzi, Moskwie, a także przy rozbudowie Kolei stawicielami miejscowych władz niemieckich. Murmańskiej. W 1919 roku, z ramienia Polskiej To ostatnie zadanie było szczególnie trudne, Misji Wojskowej na obszar Archangielska, prowaalbowiem okres jego urzędowania w Szczecinie dził biuro werbunkowo-rejestracyjne dla Polaków przypadł na czas tworzenia zrębów totalitarnej uciekinierów z Rosji, po czym jesienią powrócił III Rzeszy. do Polski, gdzie rozpoczął pracę w Ministerstwie Momentem przełomowym w jego działalSpraw Zagranicznych, obejmując najpierw stanoności był rok 1934, kiedy sanacyjna Polska wisko konsula w Kolonii, a następnie w Leningrai nazistowskie Niemcy zawarły deklarację dzie. Do Szczecina przybył z Warszawy, gdzie peło niestosowaniu przemocy, która doprowadziła nił funkcję radcy ministedo poprawienia oficjalHeliodor Sztark pełnił funkcję rialnego w departamencie nych relacji pomiędzy administracyjnym MSZ. obydwoma państwami. polskiego konsula w niemieckim Już na początku swojeWpłynęło to również na Szczecinie od 1931 do 1938 go urzędowania Heliodor pozycję Konsulatu RP roku. Z zawodu był inżynierem Sztark dał się poznać jako w Szczecinie – od tej pory budownictwa, dyplomatą oraz wybitny dyplomata, przebowiem miejscowe wławykładowcą akademickim. Jako prowadzając bez większych dze stopniowo starały się inżynier pracował między innymi kłopotów swój urząd przez dostosować do nowej pow Łodzi, Moskwie, a także przy burzliwe lata 1932–1933, lityki niemieckiej, dzięki gdy zmiany ustrojowe czemu ustały antypolskie rozbudowie Kolei Murmańskiej. w Rzeszy Niemieckiej prowokacje. Mimo to do niekorzystnie odbijały się na relacjach polskopełnej normalizacji życia codziennego Niemców niemieckich. W miarę swoich możliwości starał i Polaków wciąż było daleko. się pomagać miejscowej Polonii, między innyTakże strona polska dążyła do nawiązania mi zabiegając o uzyskanie środków i miejsca dla przyjaznych kontaktów. Podejmowane inicjapolskiej szkółki w Szczecinie, wspierając dziatywy, przynajmniej początkowo, nie przynosiły łalność polonijnych instytucji oświatowo-kulefektów – nadal odczuwalna była silna rezerwa turalnych, jak również współpracując z polskim miejscowych władz do polskiej placówki. Istotna kościołem katolickim w ramach akcji charytazmiana w tym zakresie nastąpiła w maju – wtedy tywnych. Mocno angażował się przy tym w orHeliodor Sztark został zaproszony na uroczyste ganizowanie pomocy dla polskich robotników obchody 1 maja 1934 roku, które w III Rzeszy sezonowych. To właśnie dzięki jego inicjatywie było świętem państwowym. Uczyniony krok w 1933 roku powstał Związek Polskich Robotnispowodował nawiązanie pierwszych oficjalnych, ków Rolnych, który reprezentował ich interesy na jak i nieoficjalnych kontaktów z władzami miaterenie Niemiec. Nie mniej ważna w jego działalsta. Od tej pory polski konsul wizytował obiekty ności była również opieka nad polskimi Żydami, wojskowe, a także otwierał z gauleiterem Franmieszkającymi na terenie ówczesnej Prowincji zem Schwede-Coburgiem wystawę polskiej sztuPomorskiej, o czym na ekspozycji przypominała ki współczesnej. pamiątkowa plakietka przekazana przez StowarzyZarówno te, jak i inne płaszczyzny działalnoszenie Żydów Polskich w Szczecinie. Jednocześnie ści Heliodora Sztarka zostały wyszczególnione
strefa muzeum
stytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Szczecinie, Narodowego Archiwum Cyfrowego oraz Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce.
65