reforma systemu oświaty maj/czerwiec 2017 nr 3
36
niowego wskazania typu: „to jest komedia”, wymagają od ucznia rozwiniętej wypowiedzi typu: „komedia jest to…”. W myśl NP chodzi więc nie tylko o znajomość przez ucznia definicji i faktów, ale o umotywowanie ćwiczeń w budowaniu dłuższych wypowiedzi, w tym wypowiedzi z zakresu wskazanych w NP treści nauczania Lektury obowiązkowe i uzupełniające Nieco szerszy niż dotąd zestaw lektur obowiązkowych w perspektywicznym zamyśle dostarczać ma młodym Polakom większej liczby wspólnych dla wszystkich treści kulturowych, symboli i skojarzeń. Wyraża się w tym przekonanie, że więzi społeczne i narodowe w młodym pokoleniu powinny zostać oparte na szerszej podstawie kulturowej. Wśród lektur obowiązkowych dominują utwory dobrze znane i zadomowione w użytku szkolnym, w tym dzieła klasyki polskiej i obcej. Dzięki temu zestaw lektur obowiązkowych został określony przez autorów NP w sposób najbardziej czytelny i najmniej arbitralny z możliwych. Wyborem tym kierowała tradycja szkolna i powszechne przekonanie o niekwestionowanej wartości wskazanych dzieł. O tego rodzaju konsensus znacznie trudniej w odniesieniu do literatury najnowszej. Dlatego mniej jest tego rodzaju propozycji ze strony autorów NP. Decyzję o tym, które teksty omawiać poza kanonem obowiązkowym, NP pozostawia samym nauczycielom. W strukturze listy lektur mieści się przy tym sugestia, by nauczyciele samodzielnie wybierali przede wszystkim te teksty z literatury najnowszej, które sami uważają za szczególnie wartościowe, zwłaszcza pod względem wychowawczym. Tu nauczyciel ma swobodę wyboru i otwarte pole do samodzielnego dookreślenia zestawu lektur. Natomiast ustanawiając obowiązek omawiania lektur z historycznoliterackiego kanonu, NP w sposób zamierzony stawia nauczycieli przed zadaniem nowej interpretacji starych tekstów. Od nauczycieli wymaga się tutaj zastosowania metody, która w hermeneutyce nosi nazwę „fuzji horyzontów”. W punkcie wyjścia polega to na odnajdywaniu płaszczyzny, na której do-
świadczenia własne uczniów mogą się łączyć z doświadczeniami bohaterów literackich lub problematyką czytanych lektur (z innych epok). Zaś rezultatem tak rozpoczętej interpretacji ma być poszerzenie dotychczasowych horyzontów ucznia o wiedzę, wartości i przeżycia, które otwierają się przed nim w świecie utworu dzięki przezwyciężeniu początkowych trudności i dzięki procesowi rozumienia. Ostatni, choć nie najmniej ważny, cel takich interpretacji leży w zakresie korelacji międzyprzedmiotowej z historią. Utwory z literackiego kanonu mają rozbudzać wyobraźnię historyczną uczniów i pogłębiać zdobywaną na lekcjach historii świadomość, że świat nie zawsze wyglądał tak samo jak dziś, co pozwala patrzeć na teraźniejszość w kontekście porównawczym i w związku z tym sprzyja nauce krytycznego myślenia. Samokształcenie – udział w kulturze Według NP zadaniem wychowawczym szkoły, również w zakresie języka polskiego, jest propagowanie stylu życia opartego na stałej, samodzielnej aktywności umysłowej. Do głównych rodzajów tej aktywności należy poznawanie kultury, obserwacja i rozumienie współczesnego życia społecznego, realistyczna refleksja nad sobą i własną rolą w środowisku rodzinnym, szkolnym i społecznym. Celom tym służy wyrabianie nawyku czytania wartościowych poznawczo i artystycznie książek, a w późniejszym wieku także prasy kulturalnej oraz przemyślane korzystanie z programów radiowych i telewizyjnych oraz zasobów edukacyjnych internetu. Rolą szkoły i nauczyciela polonisty jest ukazywanie uczniom właściwych wzorów takich zachowań, w tym także poprzez związane z celami NP zajęcia pozalekcyjne: zwiedzanie zabytków w bliskiej okolicy szkoły, wycieczki do muzeów, na spektakle teatralne, koncerty, seanse kinowe. W obcowaniu z twórczością kształci się szacunek dla cudzej własności intelektualnej. Ma on aspekt moralno-wychowawczy (zakazuje ściągania), ale również kształcący – motywuje do samodzielnej pracy i do rozwijania własnych pomysłów twórczych. AW