Studime
ndonjĂ« çudi e madhe nĂ«se kjo ka ndodhur me religjionet e tjera, e veçanĂ«risht Islamin, si fe e shteteve dhe perandorive rivale pĂ«r shekuj me radhĂ«. Pas sulmeve terroriste tĂ« 11 shtatorit 2001, shumĂ« nga kĂ«to keqinterpretime e klishe vĂ«rshuan rishtas nĂ«pĂ«r media, kryesisht nga ekspertĂ« tĂ« vetemĂ«ruar tĂ« Islamit apo Lindjes sĂ« Mesme, qĂ« shpesh nuk dinĂ« as njĂ« gjuhĂ« tĂ« dytĂ« pĂ«rveç anglishtes e jo mĂ« ndonjĂ« nga gjuhĂ«t kryesore islame, si arabishten apo persishten. Argumentet-akuza mund tĂ« pĂ«rmblidhen me dy fjalĂ« dhe ndjekin kĂ«tĂ« logjikĂ«: terroristĂ«t janĂ« tĂ« dhunshĂ«m ngaqĂ« Islami predikon dhunĂ«n, gjĂ« qĂ« sâka si tĂ« jetĂ« ndryshe meqĂ« profeti i Islamit ka qenĂ« vetĂ« luftĂ«tar! â argument qĂ« do ta shqyrtojmĂ« mĂ« poshtĂ«. MegjithatĂ«, zĂ«ra tĂ« qartĂ« e mendje tĂ« ndritura nuk kanĂ« munguar, dhe Ă«shtĂ« nĂ« rritje qoftĂ« numri i studimeve serioze tĂ« Islamit nĂ« PerĂ«ndim8, qoftĂ« edhe ndĂ«rgjegjĂ«simi i publikut, kureshtja e tĂ« cilit u zgjua dhe mĂ« tepĂ«r nga dĂ«shira pĂ«r ta njohur vĂ«rtet Islamin dhe pĂ«r tĂ« gjykuar nĂ«se akuzat qĂ« drejtohen ndaj kĂ«tij religjioni kanĂ« bazĂ«. Por çfarĂ« Ă«shtĂ« paradoks mĂ« vete Ă«shtĂ« se, qĂ« nga koha e 8. PĂ«r njĂ« bibliografi tĂ« pĂ«rzgjedhur studimesh tĂ« tilla, tĂ« shihet lista prej 22 faqesh tek Sejjid Husein Nasr, Ideale dhe realitete tĂ« Islamit, shqip. & par. Edin Q. Lohja (TiranĂ«: Zemra e TraditĂ«s, 2008), f. 186â208.
komunizmit, vazhda e paprerĂ« e keqkuptimit dhe e keqinterpretimit tĂ« Islamit nĂ« ShqipĂ«ri, mes vetĂ« ne shqiptarĂ«ve, njĂ« popull qĂ« kemi qenĂ« (e vazhdojmĂ« tĂ« jemi) me shekuj me shumicĂ« myslimane, me njĂ« prapavijĂ« e trashĂ«gimi kulturore qĂ« Ă«shtĂ« latuar nga Islami9, nga arkitektura e qyteteve deri te muzika tradicionale, nga botĂ«kuptimi deri tek etika. Mjafton tâi hedhim njĂ« sy Mangalemit nĂ« Berat apo lagjeve tradicionale tĂ« Prizrenit dhe e kuptojmĂ« se kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me arkitekturĂ« e urbanistikĂ« islame; mjafton tĂ« dĂ«gjojmĂ« meloditĂ« e shumĂ« kĂ«ngĂ«ve tĂ« thurura sipas mekameve tĂ« muzikĂ«s klasike islame, apo tâu vĂ«mĂ« vesh teksteve pĂ«r ta kuptuar se janĂ« njomur nga njĂ« parfum shpirtĂ«ror mysliman10. 9. PĂ«r gdhendjen e transformimin e arteve nĂ« kombe e vise tĂ« ndryshme nga shpirtshmĂ«ria islame tĂ« shihen Jean-Louis Michon, Introduction to Traditional Islam, Illustrated: Foundations, Art, and Spirituality (Bloomington, IN: World Wisdom, 2008), e Seyyed Hossein Nasr, Islamic Art and Spirituality (Albany: State University of New York Press, 1987). 10. VetĂ« fjala âjĂąrâ, p.sh., qĂ« i ka dhĂ«nĂ« emrin njĂ« lloji tĂ« veçantĂ« tĂ« kĂąngĂ«ve shkodrane â jĂąreve â do tĂ« thotĂ« âi/e dashtunâ nĂ« turqisht, fjalĂ« e huazuar nga persishtja. NĂ« fakt, jĂąret e Stambollit janĂ« me shumĂ« gjasĂ« modeli sipas tĂ« cilave ato tĂ« ShkodrĂ«s janĂ« formuar, duke pasur parasysh se pothuajse tĂ« gjithĂ« muzikantĂ«t shkodranĂ« tĂ« shek. XIX kanĂ« banuar e kanĂ« mĂ«suar nĂ« Stamboll, dhe ngjashmĂ«ria Ă«shtĂ« tejet e qartĂ«. ShumĂ« kĂ«ngĂ« e poezi tĂ« viseve islame, qĂ« nga India nĂ« Ballkan, janĂ« thurur si shprehje e mallit pĂ«r atĂ« JĂąr, tĂ« Vetmin JĂąr. PĂ«r myslimanin 35